Academia.eduAcademia.edu

2003 Irak İşgali

2003 Irak İşgali / Irak Kültür-Medeniyet Ekonomi Ve Dış İlişkileri SILA FİLİZ EZ/ 21258676 ORTADOĞU TARİHİ IRAK GRUBU ÖZET Coğrafya kadar demek ise, hiçbir insan kaderinin felakete sürüklenmesini istemez. Habil ve Kabil’den beri insan yerleşimine kucak açmış her bir toprak parçasının ayrı ayrı hikayesi vardır. Gerek ekonomik kaygılar, gerek statü savaşları veya ufak bir ‘’kız’’ davası ebediyeti görmüş toprakların belleğindedir. Ortadoğu’nun içinde bulunduğu buhran durumu coğrafi statüsünden doğan bir kader midir? Bilinmez lakin, araştırmacılar bakımından açılmayı bekleyen bir mücevher kutusu olduğu da aşikardır. İncelemekte olduğunuz makale 2003 yılı Amerikan İşgali ve koalisyon güçleri müdahalesini içinde barındırmaktadır. Ayrıca Irak kültür ve medeniyetini fazla derinlere inmeden size aktarmaktadır. ANAHTAR KELİMELER Irak, Amerikan işgali, Usame Bin Ladin, Saddam Hüseyin, Uday Hüseyin, 2. Körfez savaşı, Irak’ı demokratikleşme hareketi, direniş, Sünni, Tarık Aziz, Nato, Türkmen, Kürt, Kerkük, Bağdat, Necef , Süleymaniye, Kerbela, ISAF, G. Bush, Irak Mutfağı, Biryani Ortadoğu’da sınırdan sınıra sıçrayan dar bir ateş çemberi… Bu ateş çemberinin ortasına sıkışmış tek derdi çocuğunun büyüdüğünü görmek olan kadınlar, bu kadınların tek derdi kırmızı oyuncak araba olan oğulları, bukleli saçlarını rüzgarda savuran küçük kızları. Hatta ve hatta bir lokma kuru ekmek bulmaya çalışan sokak hayvanları. Savaşın, siyasetin ne olduğunu anlamayan daha doğrusu o taraklarda bezi olmayan ama durumdan en çok zarar gören toplumun zayıf halkaları. Amerika Birleşik Devletleri ve Koalisyon güçleri ağız birliği etmişçesine kamuoyuna Irağın kitle imha silahları barındırdığını ve herhangibi bir tehditte bunları kullanacağını deyim yerindeyse bas bas bağırıyorlardı ZIZEK,Sıavoj. Ödünç Alınan Irak Çaydanlığı. Encora, İstanbul,2004 S. 47-57 Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri Saddam Hüseyin’e ayrı bir kin güdüyordu. 11 Eylül Saldırılarını üstlenmiş olan El- Kaide ve dolayısıyla Usame Bin Ladin’e destek verdiğini düşünüyordu. SAZAK, Derya. 11 Eylül Gölgesinde Saddam. Doğan, İstanbul. S.63-67 İşgal birliği Saddam Hüseyin’i Filistinli intihar bombacılarına maddi destek sağlamakla suçluyordu YEŞİLBURSA, Behçet Kemal. ‘’Geçmişten Günümüze Irak Meselesi’’. İnsan haklarını hiçe sayan, kadir kıymet bilmeyen, insanları köle gibi gören despot diktatöre bir demokrasi dersi verilmeliydi. Irak’ın zengin petrol kaynağı ve kuyularının bu işgal sürecine ne gibi etkisinin olduğu hiçbir Amerikalı tarafından konuşulmadı. Savaşın taraflarını tanımlayacak olursak, TARAF 1 IRAK BAAS PARTİSİ MEHDİ ORDUSU EL -KAİDE IRAK İSLAM ORDUSU AKREP ORDUSU İRAN Mehdi Ordusu, Irakta Şii lider Mukteda El Sadr tarafından kurulmuş bir direniş örgütüdür. Günümüzde hala 60.000 silahlı militanı bulunmaktadır. 11 Eylül ve 2002 Bali baskınlarını üstlenmiş ve bu saldırılarla ünlenmiş El- Kaide örgütü de bu grupta yer almaktaydı. Kurularından olan ve uzun yıllar yönetiminde bulunan Usame Bin Ladin 2 mayıs 2011’de B. Obama’nın talimatıyla düzenlenen kara operasyonuyla öldürüldü. http://www.sabah.com.tr/el-kaide Irak İslam Ordusu, ideoloji olarak bağımsız bir İslam devleti kurmayı amaçlayan bir gruptur. 2014 Türkiye’sinde istikrarla ana haber bültenlerine günde bir kere çıkan ışid örgütünün kökleri bu gruba dayanmaktadır. Akrepler ordusu ise El Kaide Ve Irak İslam ordusunun alt unsuruydu. Bu çatı altında toplanan insanlar sadece Amerikan ve Birleşik krallık askerleriyle çatışmaya girmişlerdir. İran ise şii direnişçilere politik destek olarak bu savaşta kendisine yer edinmiştir. YEŞİLBURSA, Behçet Kemal. ‘’Geçmişten Günümüze Irak Meselesi’’. Saddam Hüseyin, Uday Hüseyin, Tarık Aziz, Usame Bin Ladin bu oluşumun önemli komutanlarıdır. TARAF 2 NATO Koalisyon Güçleri ISAF Birleşik Devletler Peşmerge Uyanış Hareketi Yeni Irak Ordusu FRANSA Türkiye İşgal güçleri arasında görülmekte olan İSAF ordusu Afganistan savaşı sonrası kurulmuş ordudur. 2. Körfez savaşında da savaşmışlardır. Peşmergeler de işgalci güçlerin yanında savaşmışlardır. Kürdistan Bölgesel yönetimine bağlı silahlı unsurlardır. 1921 yıllarında temeli atılmış Irak silahlı kuvvetleri, işgal süreci öncesi Saddam Hüseyin’e bağlıyken müdahele sonrası şekil ve ideoloji değiştirerek, karşı grupta savaşmışlardır. Dönemin ABD Başkanı G.Bush’un canlı yayınla Saddam Hüseyin’e çağrısı saman istifine düşen ilk kıvılcımdı. İnatla Saddam Hüseyin ve oğullarının 48 saat içinde Irak’ı terk etmesini ‘’Rica’’ ettiğini yineliyordu. Haliyle bu tatlı dilli ricası karşılık bulmadı. G. Bush yine canlı yayınla Irak’a savaş açtığını vatandaşlarına, dolayısıyla tüm dünyaya duyurdu. https://www.youtube.com/watch?v=uQSIkhOojro Bir tarafta birbirinden tamamen farklı düşüncelere sahip ‘’savunma’’ savaşçıları. Diğer tarafta dili, dini, cinsiyeti birbirinden farklı bu işi para için yapan ve yanındakine selam dahi vermeyen Amerikan askerleri ve destekçileri. Not: Savunma savaşçıları’na itafen düzensiz bir ordu ve talimsiz insanlara atıfta bulunulmuştur. Bu ‘’ordular’’moderniteden uzaktır. İşgalin başlamasından 3 hafta sonra Irak güçleri yenildi ve sistem tamamen çöktü. ABD askerlerine Saddam Hüseyin ve yandaşlarının resminin basıldığı oyun kartları dağıtıldı. Hedef boş zamanlarında düşmanlarını daha yakından tanımaları ve yakalanmalarını algıda seçicilik yaratarak kolaylaştırmaktı. 22 Temmuz 2003 günü Saddam Hüseyin’in oğulları Uday Ve Kusay Musul kentinde ABD askerinin düzenlediği operasyonla ölü ele geçirildiler. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=160854 Sıra Saddam Hüseyin’e geliyordu. 13 Aralık 2003 yılında yakalandı. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=189722 30 Aralık 2003 yılında da idam edildi. İnfazının gerçekleştirilmesi cep telefonlarıyla kaydedilip internet üzerinden tüm dünyaya servis edildi. Bu görüntüye maruz kalanlar dehşet içinde gözlerini televizyondan alamadılar. İdam Kararı veren hakim Rauf Raman 16.06.2014 tarihinde Işid’in ‘’bilinen’’ yöntemiyle infaz edildi. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26666439.asp İdamın sonrasında koalisyon güçleri Irak’ı ‘’demokratikleştirme’’ çalışmalarına başladı. Şii ve Sünni gruplar arasında kanlı çatışmalar çıktı. Ayrıca El- Kaideye yönelik operasyonlar düzenlendi. 2007 ‘ye kadar süregelen zaman zarfında 1 milyona yakın sivil hayatını kaybetti. Nüfusun %16’sını kapsayan 4 milyona yakın insan komşu ülkelere sığınmak zorunda kaldı. Kullanılan Videofon tekniğiyle Ana haber bültenleri Bağdat bombalanırken canlı yayın yaptı. https://www.youtube.com/watch?v=OJ_IL7SRNxA Peki bu savaşın kazananı kimdi ? Sabahtan akşama kadar tarlada çapa yapan Irak çiftçisi mi yoksa köprü altında yaşayıp öğle yemeğinde 2 dolara yediği hamburgere minnet duyan Amerikalı mı ? Tabi ki ikisi de değil. Bp, Shell, Exxon Mobile, Chevron gibi Amerikan ve İngiliz Menşei petrol firmaları sermayelerine sermaye katıp bol kazanç sağladılar. Tartışmasız savaşın kazananları onlardı. Bulut,Faik. Arapların Gözünden Irak İşgali.Berfin.İstanbul 2009 ABD başkanı B. Obama’nın canlı yayında duyurmasıyla ABD askerleri 2011 yılında Iraktan çekildi. http://www.sabah.com.tr/multimedya/galeri/dunya/abd_iraktan_cekildi Arkalarında enkaz bırakarak ülkelerine geri döndüler. İşgal kuvvetleri tarafından yönlendirilen yeni yönetim e karşı direniş hareketleri başladı. En az 40 farklı grup birbiriyle çatıştı. Not: Örnek verecek olursak ‘’kedi severler’’ ve ‘’köpek severler’’ bile birbiriyle çatıştı. Irak bir isyan ateşinin ortasında kavruluyordu.Bir grubun diğer gruba tahamülsüzlüğü hat safhadaydı. Günümüzde bu çatışmalar devam etmektedir. Sonuç olarak Irak siyaseti ve demokrasisinin Amerika tarafından şekillendirildiğini söylemek yanlış olmaz. Irak istenilen düzeyde demokratikleşmiş midir? Bu sorunsalların çözülmesi muhtemelen 80 yılımızı alacaktır. IRAK Kültür-Medeniyet-Ekonomi Ve Politikası Şekil 1-2004 te kullanımına başlanan Irak Bayrağı Şekil 2-Irak sınırları Şekil 3-Günümüzde Irağın durumu Irak günümüzde 2004’te kabul görmüş bayrağı kullanmaktadır. Günümüzdeki haritasına bakarsak bir parçalanma söz konusudur. Farklı gruplardan, farklı insanlar çekişme yaşamaktadırlar. Aşağı Mezopotamya bölgesinde kurulan Irak bir Ortadoğu ülkesidir. Sahip olduğu petrol rezervleriyle körfezin önemli ülkelerindendir. Başkenti ‘’zamanın Sultanlarından’’ Bağdattır. Kürtçe ve Arapça resimi dil olarak kullanılır. Türkmence, Süryanice,Asurice kullanılan yerel dillerdir. Günümüzde Kürt kökenli Fuad Masum cumhurbaşkanlığı görevini üstlenirken, Haydar El Abadi başbakanlık görevini yürütür. Bağdat, Süleymaniye,Musul,Erbil,Kerkül, Kerbela, Necef, Ramadi ülkenin önemli kentleridir. Necef kentinde Hz. Hüseyin’in türbesi bulunmakta, Şiiler yoğun biçimde yaşamaktadır. Ayrıca Hz. Ali, Hz. Adem Ve Hz. Nuh peygamberin mezarlarının Necef kentinde olduğunu düşünen insanların turizm hareketiyle kent canlılık kazanmıştır. Ayrıca Kerbela savaşının yaşandığı Kerbela kenti de Irak sınırları içerisindedir. Şekil 4 Necef kenti Irak nüfus yapısını şöyle şekillendirebiliriz; DİNİ OLARAK Şİİ MÜSLÜMANLAR ARAPLAR TÜRKMENLER KÜRTLER SÜNNİ MÜSLÜMANLAR ARAPLAR TÜRKMENLER KÜRTLER HRİSTİYANLAR SÜRYANİ KELDANİ ŞABAK ASURİ ETNİK OLARAK ARAPLAR FARSLAR KÜRTLER TÜRKMENLER ÇERKESLER REŞAİDİLER ŞABAKLAR Şii Araplar Irağın güneyinde yaşarken; Bağdat civarı Sünni ve Şii Araplar, Kuzeyde ise Kürtler ve Türkmenler yaşar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA) Irak Maddesi, Cilt: 19. Irakta kadın giyimi hususunda herhangibi bir zorlama yoktur. Kadınlar renk cümbüşü yaratan yöresel kıyafet giydikleri gibi, ferace ve çarşafta giyerler. Batılı tarzda giyinen kadınların sayısı azımsanamayacak kadar fazladır. Şekil 5-Yöresel Kıyafetlerini giyen Kerkük Türkmenleri Şekil 6- Yöresel kıyafet giymiş Kürt kadınları Irak ekonomisi çöl iklimi el verdiğince tarıma, petrol ticaretine ve kültür turizmine dayanmaktadır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA) Irak Maddesi, Cilt: 19. İşgal dönemi nde %25’e varan işsizlik oranı günümüzde %16lara çekilmiştir. İmalat sanayisinde yapılandırma çalışmaları devam etmektedir. Güvenlik gerekçesiyle turizm faaliyetleri dini mabetlerle sınırlıdır. Irak’lıların elinde tuttuğu bir özel sektör alanı gelişmemiştir. 2003 yılından itibaren Türkiye-Irak ticari ilişkileri ivme kazanmıştır. Türkiye’nin ihraç ettiği ürünler arasında müteahhitlik ürünleri, temel gıda maddeleri, temizlik maddeleri, elektrik ve elektronik ürünlerdir. Karşılığında da petrol ürünleri ve full oil alınır. http://www.mfa.gov.tr/irak-ekonomisi.tr.mfa Iraklı aileler ataerkil yapıya mensup olup genelde üç çocukludur. Aileler geçmişten gelen göçebe kültürün etkisiyle birbirine sıkı sıkı bağlıdır. İlk eşin mahkeme kararı ile onayı alındıktan sonra erkek ikinci bir kadınla evlenebilir. Irak mutfağı göçebe kültürün yanı sıra, Sümer, Babil, Hitit, Pers ve Yunan kültüründen de aldıklarını İslam kültürüyle harmanlayarak kendi mutfak kültürlerini oluşturmuşlardır. Iraklıların ana tüketim maddesi, ticaretinde de dünya üzerinde söz sahibi olduğu hurmadır. Buğday, arpa, pirinç ve mercimek kullandıkları temel bakliyatlardır. Patlıcan, bamya,domates ve fasülyede sofradan eksik olmayan sebzelerdir. Et grubunda sığır ve kuzu eti revaçtayken. Tavuk ve balık ürünleri az miktarda tüketilir. Tandır ekmeği kullanılır. Her evin bir tandır kuyusu vardır. Kuzey Irak bu genellemeye dahil değildir. Limon bulunmadığından tüketebilen şanslı sayılır. Genelde limon tuzu ve fabrikasyon limon sosları kullanılır. Kahvaltı öğününde kaymak vazgeçilmezdir. Turşu çok tüketildiğinden, çeşidi de boldur. Yer elması, zeytin ve hurmanın turşusu yapılır.Yer köklü pilav, zilbiye ve biryani gibi yöresel yemekler vardır. Mutfak Kültürü verileri 1971 kerkük doğumlu Şükran Kurtoğlundan sözlü olarak alınmıştır. KAYNAKLAR VE ÇALIŞMALAR ARI, Tayyar; Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, Alfa Yayınları, İstanbul 2004. AÇIKGÖZ, Özkan; “Irak’ın Etnik Sosyal Yapısı ve Büyük Ortadoğu Projesi”, Büyük Ortadoğu Projesi Yeni Oluşumlar ve Değişen Dengeler, (Ed.) Atilla Sandıklı, Kenan Dağcı, TASAM Yayınları, İstanbul 2006. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA) Irak Maddesi, Cilt: 19. USLUBAŞ, Tolga: Geçmişten Günümüze Dünya. Venedik, İstanbul 2013 HOURANİ, Albert: Arap Halkları Tarihi. İletişim, İstanbul 2013 LEWIS, Bernard: Ortadoğu. Arkadaş, Ankara 2013 CHOUERI, Youssef. Ortadoğu Tarihi, İnkilap, İstanbul.2011 YEŞİLBURSA, Behçet Kemal. ‘’Geçmişten Günümüze Irak Meselesi’’. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=211006 http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/20/hurriyetim.asp http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/20/264051.asp http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/21/hurriyetim.asp http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/23/265428.asp http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/24/265839.asp http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/03/26/266760.asp 6