Kitap yayimciligi

K ita p Y a y ım c ılığ ı Halil İbrahim Gürcan A N A D O L U Ü N İV E R S İT E S İ T .C . A N A D O L U Ü N İV E R S İT E S İ Y A Y IN N O : 9 8 7 İL E T İŞ İM B İL İM L E R İ F A K Ü L T E S İ Y A Y IN N O : 2 5 KİTAP YAYIMCILIĞI Y r d . D o ç .D r . H a l i l İ b r a h i m G Ü R C A N Eskişehir, 1997 © C o p y r ig h t, A n a d o lu Ü n iv e rs ite s i, 1 9 9 7 . İlg ili k u r u lu ş ta n v e y a y a z a rın d a n iz in a lm a d a n k ita b ın tü m ü y a d a b ö lü m le ri m e k a n ik , e le k tro n ik , f o to k o p i, m a n y e tik k a ğ ıt y a d a b a ş k a te k n ik le rle ç o ğ a ltıla m a z , b a s ıla m a z v e d a ğ ıtıla m a z . Y a p ıla c a k o la n m a k u l o r a n d a k i a lın tıla r , d ip n o t k o n u lm a s ı k o ş u lu ile s e rb e s ttir. C İP - A n a d o lu Ü n iv e rs ite s i K ü tü p h a n e v e D o k ü m a n ta s y o n M e rk e z i G ü rc a n . H a lil İb ra h im . K ita p y a y ım c ılığ ı. 1. Y a y ım c ıla r v e y a y ım c ılık . I. E . a . II. D iz i: A n a d o lu Ü n iv e rs ite s i. İle tiş im B ilim le ri F a k ü lte s i y a y ın la rı; n o . 2 5 Z 2 7 8 .G 8 7 1 9 9 7 IS B N 975 - 492 - 726 - X 97 - 006 K ita p , M a c in to s h C la s s ic ’ te W rite N o w 4 .0 p r o g r a m ın d a , N e tv B a s k e rv ille T ü rk y a z ı k a r a k te rin d e , 1 0 /1 2 p u n to d a n y a z a r ta ra f ın d a n d iz ilm iş v e p r o g ra m ın o la n a k la rı ile d ü z e n le n m iş tir . B a s k ı: A n a d o lu Ü n iv e rs ite s i B a sım e v i E s k iş e h ir, O c a k 1 9 9 7 . Rahmetli Babam Sami Gürcan ’ın anısına... Ö N SÖ Z K ita p y a y ım c ılığ ı, T ü r k iy e ’ d e fa z la s ıy la ö n e m s e n m e m iş , e ğ itim k u r ıım la rın d a d e rs i o lm a y a n b ir s e k tö rd ü . Y a y ım s e k tö r ü n d e fa a liy e t g ö s te r e n le r y a ııs ta - ç ır a k iliş k is i ile , d iğ e r d e y iş le iş in m u tf a ğ ın d a y e tiş m iş y a d a ö ğ re t ­ m e n lik v e y a g a z e te c ilik te n b u m e s le ğ e d ö n m ü ş k iş ile rd ir. K ita p y a y ım c ılığ ı k o n u s u n d a , ile tiş im f a k ü lte le rin d e b u a la n a h iç g irilm e m iş tir. O y s a k i g e liş ­ m iş ü lk e le rd e ( ö rn e ğ in İ n g ilte re v e A B D ’ d e ) k ita p y a y ım c ılığ ı k o n u s u n d a lis a n s v e lis a n s ü s tü e ğ itim v e r e n ü n iv e r s ite le r b u lu n m a k ta d ır. T ü r k iy e ’ d e d e lis a n s d ü z e y in d e k ita p y a y ım c ılığ ın a y ö n e lik d e r s le r in v e r ilm e s i, s e k tö r ü n ih tiy a ç d u y d u ğ u k a lifiy e e le m a n la r ın y e tiş tirilm e s in d e b ü y ü k fa y d a s a ğ la y a ­ c a k tır . A n a d o lu Ü n iv e r s ite s i İ le tiş im B ilim le ri F a k ü lte s i ’ n d e o k u tu lm a k ta o la n ‘ Y a y ım c ılık D e rs i ’ , ö ğ r e n c ile r e g a z e te v e d e rg i s e k tö rü y a n ın d a k ita p s e k tö r ü h a k k ın d a d a b ilg ile n d irm e k a m a c ıy la , b u k ita b ın y a z a rı ta ra f ın d a n y ü r ü tü lm e k te d ir. Y a z a r, İ n g ilte r e ’ d e k ita p y a y ım c ılığ ı k o n u s u n d a a ld ığ ı m a s te r e ğ itim in d e ö ğ r e n d ik le r in i ö ğ r e n c ile r e a k ta r m a y a ç a lış m a k ta d ır . B u k ita p , k ita p y a y ım c ılığ ın ı te o r ik o la ra k v e s e k tö re y ö n e lik h e m e n tü m k o n u la r ıy la e le a lm a k ta d ır ; y e r e l, u lu s a l y a d a u lu s la r a ra s ı y a y ım c ılık s o r u n ­ la r ın a d e ğ in m e m e k te d ir . K ita b ın , y a y ım c ılık a la n ın d a k i e s e r y o k lu ğ u n u b ir n e b z e d e o ls a g id e re b ile c e ğ i u m u t e d ilm e k te d ir. K ita p ta k i h a ta la r d o ğ a ld ır k i b a n a a ittir; a n c a k b u n la r ın b ild ir ilm e s i, s o n r a k i ç a lış m a la rım d a te ş v ik e d ic i v e y ö n g ö s te r ic i o la c a k tır . B u e s e rin o r ta y a ç ık m a s ın d a b e n i te ş v ik e d e n ö ğ r e n c ile r im e , d e s te ğ in i h iç b ir z a m a n e s ir g e m e y e n a n n e m Z e y n e ti H a n ım ’ a , e ş im o ğ lu m S a m i ’ y e ş ü k r a n la rım ı s u n a rım . D r. H a lil İ b r a h im G Ü R C A N E s k iş e h ir , K a s ım 1 9 9 6 G ü lc ih a n ’ a v e İÇ İN D E K İL E R G İR İŞ I. G E L İ Ş İ M İ ........................................................ 5 1 . T ü rk iy e 'd e K ita b ın T a r i h i ........................................................................... 9 ............................................. 11 T A R İH S E L K İT A B IN 2 . T ü rk Y a y ım c ılığ ın d a Y a s a l D ü z e n le m e le r II. Y A Y IM ....................................................................................... SÜRECİ 1 . Y a y ım c ılık N e d ir ? 2 . K ita p N e d ir? a. Y azar 13 .......................................................................................... 15 ................................................................................................... 1(5 3 . Y a y ım S ü r e c in in Ö ğ e le ri ............................................................................. 18 ................................................................................................... 18 .................................................................................................. 19 b .a . Y a y ım c ın ın r o lü ........................................................................ 21 b .b . Y a y ın e v i y ö n e tim i ..................................................................... 23 e . M a tb a a c ı v e ü r e tim e k a tıla n la r ........................................................... 23 b . Y a y ım c ı d. K ita p ç ı III. Y A Y IM C IL IK ................................................................................................. A L A N L A R I ........................................................................ 1 . G e n e l Y a y ım c ılık ..................................................................................... 2 . D e r s K ita p la r ı Y a y ım c ılığ ı ..................................................................... 25 27 28 28 3 . A k a d e m ik , B ilim s e l, T e k n ik v e T ıp K ita p la r ı Y a y ım c ılığ ı .................. 29 Ç o c u k K ita p la r ı Y a y ım c ılığ ı ...................................................................... 30 5 . K a y n a k K ita p Y a y ım c ılığ ı ............................................................................. 31 6 . D in i K ita p Y a y ım c ılığ ı ................................................................................... 31 İ Ş L E M L E R İ ........................................................................ 33 1. IV . 1 ........................................................................................................................... E D İT Ö R L Ü K ............................................................. 31 ................................................................................................... 35 1 . Y a y ım la n a c a k E s e rin B u lu n m a s ı 2 . E d itö r lü k 3 . Y a z a r A ja n s la rı ........................................................................................ 3(> 4 . B ir E s e rin Y a y ım ın a K a ra r V e r m e ............................................................. 37 5 . Y a y ım P la n la m a s ı ..................................................................................... 38 6 . E s e r İ n c e le m e s i ....................................................................................... 39 Ö n okum a ................................................................................... 39 a. V İİ b . A y rın tılı o k u m a ....................................................................................... 39 c . U z m a n in c e le m e s i ............................................................................. 40 7 . M e tn i Y a z a rın a İ a d e E tm e ........................................................................... 41 8 . Y a z a rla Y a y ım S ö z le ş m e s i Y a p ılm a s ı ....................................................... a. V. 43 İ Ş L E M L E R İ ....................................................................................... 49 B A S IM 1 . K a p a k B a s ım ı .................................................................................................... 49 2 . K ita p B a s ım ı .................................................................................................... 50 3 . K ita p Ü re tim İ ş le m le ri ................................................................................... 51 a . S a y fa ta s a rım ı ....................................................................................... 51 a .a . S a y fa b o y u tl a rı ........................................................................ 52 a .b . Y a zı k a ra k te ri ............................................................................. 53 a .e . Y a zı p u n to s u ............................................................................. 54 a .d . S a tır a r a lığ ı ................................................................................ 55 a .e . S a tır g e n iş liğ i ........................................................................... 56 a .f. S a y fa k e n a r b o ş lu k la r ı ........................................................... 56 a .g . K ita b ı o lu ş tu r a n y a r d ım c ı s a y fa la rı ................................ 58 .............................................. 58 a .g .a . K ita b ın ö n s a y fa la rı a .g .b . K ita b ın a r k a s a y fa la r ı ........................................... K ita p ta s a rım ın ın a m a ç la rı 61 ............................................. 62 .................................................................................................... 62 c . İ llü s tr a s y o n la rın h a z ırla n m a s ı v e r e p r o d ü k s iy o n u ...................... 63 a .lı. b . D iz g i <1. M o n ta j v e k a lı p ....................................................................................... 64 e. B askı .................................................................................................... 66 f. K a tla m a , h a rm a n la m a v e c i lt .............................................................. 66 f.a . K ita p c iltle m e te k n ik le ri ........................................................ 67 f.a .a . D ik iş li c i lt ................................................................... 67 f.a .b . T e lli c ilt 67 ................................................................... f.a .c . Y a p ış tır m a h c iltle m e ............................................. 68 f.a .d . S p ira l c iltle m e ........................................................ 68 ..................................................... 68 f.a .e . T e rm a l c iltle m e V I. 42 Y a y ım s ö z le ş m e s in in iç e r iğ i ............................................................... T A N IT IM VE REKLAM .......................................................................... 71 1 . T a n ıtım ................................................................................................................ 75 2 . R e k la m ................................................................................................... 75 3 . İ n c e le m e N ü s h a la rı ...................................................................................... 76 v iii V II. K İT A B IN S A T IŞ I D A Ğ IT IM I VE ................................................... 1 . K ita p S a tış ın ın Y o lla r ı ................................................................................... 80 a . B ire y s e l m ü ş te r ile r ................................................................................... 80 b . O k u lla r, k ü tü p h a n e le r v e ü n iv e r s ite le r ........................................... 81 c . K ita p ç ıla r .................................................................................................... 81 d . K ita p d a ğ ıtım c ıla rı ( to p ta n c ıla r ı) ...................................................... 82 2 . K ita p D a ğ ıtım T ü r l e r i ................................................................................... 83 3 . K ita p S a tış ın d a k i İ ş le m le r ........................................................................... 84 a . T a n ıtım .................................................................................................... b . S ip a riş a lm a 84 ....................................................................................... 84 c . S ip a r iş i k a r ş ıla m a v e g ö n d e r m e ........................................................ 85 ....................................................................................... 86 5 . K ita p B e d e lle r in in T o p la n m a s ı ................................................................... 87 4 . K ita p D e p o la m a 6 . S a tış ı E tk ile y e n F a k tö rle r ............................................................................. a . S a tış f a k tö r ü 87 ....................................................................................... 87 b . İ ş le tm e f a k t ö r ü ....................................................................................... 88 b .a . S a tış f iy a tı ................................................................................... 88 b .b . İ s k o n ta ( in d ir im ) ................................................................... 89 b .c . K re d i ....................................................................................... 89 b .d . İ a d e ....................................................................................... 90 b .e . S e rv is ....................................................................................... b .f. Z a m a n la m a ........................................................................... YASAL 90 90 ..................................................... 90 ....................................................................................... 92 K O N U L A R ....................................................................................... 93 7 . U lu s la ra r a s ı S ta n d a r t K ita p N u m a r a s ı 8 . K ita p la r d a B a rk o d V III. 79 1 . Y a y ım H a k k ı .................................................................................................... a . B ir ş a h s ın e s e r s a h ip liğ i ..................................................................... 94 96 b . B ird e n ç o k ş a h s ın e s e r s a h ip liğ i ........................................................ 96 b .a . İ ş tir a k h a lin d e e s e r s a h ip liğ i .............................................. 96 b . b . M ü ş te re k e s e r s a h ip liğ i ........................................................ 96 c . E s e r s a h ib i s a y ıla n la r ........................................................................... c . a . Ç a lış tır a n v e ta y in e d e n le r c .b . Y a y ım la y a n 96 ............................................................................. 97 c .c . S in e m a y a p ım c ıs ı ................................................................... 2 . T e lif H a k k ı v e V e rg ile n d irilm e s i 3 . E s e r T ü r le r i 96 ................................................ ............................................................. 97 97 ................................................................................................... 99 a . T e lif e s e r ................................................................................................... 99 b . T e rc ü m e e s e r ..................................................................................... 99 c . İ ş le n m e e s e r ..................................................................................... 99 d . K ü lliy a t ................................................................................................... e . D e rle m e e s e r ..................................................................................... 4 . F ik ir v e S a n a t E s e r le rin in İ ş a r e tle n m e s i IX ................................................ 99 99 99 5 . K ita p Ü z e r in d e k i H a k la r ................................................................................ 1 0 0 a . M a d d i h a k la r ........................................................................................ 1 0 0 ............................................................................. 1 0 0 a .a . İ ş le m e h a k k ı a .b . Ç o ğ a ltm a h a k k ı ........................................................................ 1 0 1 a .c . Y a y m a h a k k ı ................................................................................ 1 0 1 a .d . T e m s il h a k k ı ............................................................................. 1 0 2 a . e . R a d y o ile y a y ım h a k k ı .............................................................. 1 0 2 b . M a n e v i h a k la r ........................................................................................ 1 0 2 c . Y a n h a k la r ( s u b s id ia r y r ig h ts ) 6 . K ira la m a H a k k ı IX . K İT A P Y A Y IM C IL IĞ I 1 . M a liy e t M u h a s e b e s i ............................................................. 1 0 2 ........................................................................................ 1 0 3 E K O N O M İS İ .................................................. 1 0 5 ........................................................................................ 1 0 6 a . G e lir le r ..................................................................................................... 1 0 6 b . G id e r le r ..................................................................................................... 1 0 7 b . a . S a b it g i d e r le r ............................................................................. 1 0 8 b .b . D e ğ iş k e n g id e rle r 2 . K ita p G e lir le r in in P a y la ş ım ı a . K ita p ç ı .................................................................... 1 0 8 ........................................................................ 1 0 9 ..................................................................................................... 1 0 9 b . D a ğ ıtım c ı ..................................................................................................... 1 0 9 c . Ü re tim ..................................................................................................... 1 0 9 d . Y azar ..................................................................................................... 1 1 0 e . Y a y ım c ı ..................................................................................................... 1 1 1 f. G e n e l g id e rle r ................................................................................. 1 1 2 3 . B irim M a liy e ti ..................................................................................................... 1 1 2 4 . K ita b ın S a tış F iy a tın ın B u lu n m a s ı ................................................................ 1 1 5 a . B e lirli o r a n ç a r p ım ı y ö n te m i .............................................................. 1 1 5 b . F o r m a s a y ıs ı y ö n t e m i .............................................................................. 1 1 6 c . B ilim s e l v e te k n ik k ita p la r d a f iy a tla n d ır m a ...................................... 1 1 7 5 . N e t K â rın B u lu n m a s ı NO TLAR EKLER ...................................................................................... 1 1 7 ................................................................................................................. 1 1 9 .............................................................................................................................. 1 2 3 E K : 1 -A T Ü R K Ç E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E Ö R N E Ğ İ ........................................... 1 2 5 E K : 1 -B T Ü R K Ç E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E Ö R N E Ğ İ ........................................... 1 2 9 E K : 1 -C İN G İL İZ C E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E Ö R N E Ğ İ ...................................... 1 3 3 E K : 2 N E Ş İR M U K A V E L E S İ ................................................................................ 1 3 9 E K : 3 A L IN T I İZ N İ Ö R N E Ğ İ ........................................................................... 1 4 3 E K : 4 IS B N F O R M U Ö R N E Ğ İ .......................................................................... 1 4 5 K A Y N A K L A R ................................................................................................................. 1 4 7 x Ş E K İL L E R L İS T E S İ Ş e k il: 1 Y a y ım c ılık fa a liy e ti ..................................................................................... 11 Ş e k il: 2 Y a y ım c ılığ ın iş le v le ri ..................................................................................... 15 ................................................... 17 ..................................................................... 19 ................................................................................ 23 Ş e k il: 3 Y a y ım c ılık s ü r e c in i o lu ş tu r a n ö ğ e le r Ş e k il: 1 Y a z a rlık m e s le ğ i s ın ıfla m a s ı S e k il: 5 Y a y ın e v i ö r g ü t ş e m a s ı S e k il: 6 T a b a k a k a ğ ıd ın k a tla n m a s ı ile e ld e e d ile n s a y fa s a y ıla rı .............. 53 Ş e k il: 7 -a T ırn a k lı v e tır n a k s ız y a z ı k a r a k te rle ri ö r n e ğ i ..................................... 51 Ş e k il: 7 -b K la s ik k ita p ta s a rım ın d a k e n a r b o ş lu k la r ı ........................................... 57 Ş e k il: 9 G ö z ü n s a y fa y a b a k ış d e re c e le r i ............................................................. 58 Ş e k il: 1 0 S a y fa n ın o p tik m e r k e z i ............................................................................. 59 Ş e k il: 1 1 B ir k ita b ın ö n s a y fa la rı ............................................................................. 60 S e k il: 1 2 S a y fa d a n ta şa n illü s tra s y o n v e r e s im a ltı y a z ı ş e k ille r i ..................... 61 Ş e k il: 1 3 B ir k ita b ın c iltle n m e s in in ş e m a tik g ö r ü n ü ş ü ..................................... 69 Ş e k il: 1 1 1 6 s a y fa lık b ir f o rm a n ın m o n ta j p la n ı ................................................ 65 ........................................................ 92 Ş e k il: 1 2 K ita p la rd a b a rk o c l u y g u la m a la r ı Ş e k il: 1 3 K ita p y a y ım c ılığ ın d a g e lir le rin p a y la ş ım ı XI ........................................... 1 1 2 İ n s a n o ğ lu v a r o lu ş u n d a n b u g ü n e h e p b ir ile tiş im o r ta m ı iç in d e b u lu ­ n a r a k ç e ş itli m e d e n iy e tle r o lu ş tu rm u ş v e k ü ltü r e l b ir ç e v re d e y a ş a m ış tır. İ n s a n o ğ lu n u n iç in d e b u lu n d u ğ u ile tiş im s ü re c i v e k ü ltü re l o r ta m iç in d e y a ­ y ım c ılığ ın ç o k ö n e m li y e ri v a rd ır. Y a y ım c ılık d e n ilin c e ö n c e lik le g a z e le , d a h a s o n ra d e rg i v e e n s o n u n d a d a k ita p a k la g e lm e k te d ir. K ita b ın e n s o n a k la g e lm e s i, o n u n ile tiş im s ü re c i iç in d e ö n e m s iz b ir k o n u m d a o ld u ğ u a n la m ı ta ş ım a m a lıd ır ; a k s in e " K ita p k u lla n ım ı e ğ ilim in b ir p a rç a s ı; fa k a t k ita p o k u m a is e m e d e n ile ş m e n in b it p a rç a s ıd ır. " (1 ) K ita p y a y ım c ılığ ı b ir s a n a t d e ğ il, b ir k ü ltü r iş id ir, b ir m e s le k tir. K ita p , im a l e d ilm iş k ü ltü r e l ü rü n , tic a ri m al ve s a n a t d e ğ e ri o la n n e s n e d ir. (2 ) İm a l e d ilm iş k ü ltü re l ü r ü n o la ra k k ila p . b e lirli te k n ik le r le ü r e tilm e k te , b e lirli y a p ım a ş a m a la r ın d a n g e ç e re k ç o k s a y ıd a o k u r iç in s a tış a s u n u lm a k ta , b u ö z e lliğ i ile o k u rla r ü z e r in d e o lu m lu y a d a o lu m s u z , b ir e tk ile ş im o rta m ı y a ra tm a k ta v e in s a n la r ın k ü ltü re l g e liş m e s in e k a tk ıd a b u lu n m a k ta d ır . T ic a ri ü r ü n o la r a k k ita p , e k o n o m ik b ir ö z e lliğ e s a h ip tir. Ü re tile n k ita p a y n ı z a m a n d a tic a r i b ir n e s n e d ir v e ç o k s a y ıd a s a tılm a s ıy la b ir k a z a n ç b e k le n tis i b u lu n m a k ta d ır . D iğ e r d e y iş le k ita p y a y ım la m a k a r ş ılığ ın d a tic a ri b ir ris k e g ir ilm e k te , k â r e ld e e tm e k (tic a ri y a y ın e v le ri ta r a fın d a n ) , ç o ğ u n ­ lu k la b irin c il h e d e f o la ra k g ö r ü lm e k te d ir . 1 Sanat d e ğ e ri illü s tra s y o n u y la o la n nesne o la ra k k ita p , s u n u lu ş u n u n g ü z e lliğ iy le , (re s im v e d e s e n le rle s ü s le n m e s iy le ), c ild iy le b ir s a n a ts a l d e ğ e r ta ş ım a k ta d ır. A m a b ü tü n b u n la r k ita b ın s a d e c e d ış g ö r ü n ü ş ü y le ilg ilid ir. O y s a k ita p h e r ş e y d e n ö n c e b ir m e tin d ir , m e tin o n u n a s ıl v a rlık n e d e n id ir . A y rıc a iç e rik y ö n ü n d e n g ü z e l b ir e d e b i e s e r d e s a n a ts a l d e ğ e r ta ş ım a k ta d ır . B u n e d e n le k ita b ın s a n a ts a l d e ğ e r i h e m g ö rs e l h e m d e iç e rik a ç ıs ın d a n ö n e m ta ş ım a k ta d ır. Y a y ım v e y a y ın s ö z c ü k le ri, d ilim iz d e ta m b ir n e tlik le k u lla n ıla m a m a k ­ ta d ır. T ü rk D il K u ru m u S ö z lü ğ ü ’ n e g ö re y a y ım , " K ita p , g a z e te g ib i o k u n a ­ c a k ş e y le rin b a s ılıp d a ğ ıtılm a s ı v e y a h e r h a n g i b ir e s e rin ra d y o v e te le v iz y o n a ra c ılığ ıy la d in le y ic iy e , s e y irc iy e u la ştırılm a sı, n e ş ir ” ş e k lin d e ta n ım la n ır k e n ; y a y ın is e , “ B a s ılıp s a tış a ç ık a rıla n k ita p , g a z e te g ib i o k u n a n v e y a ra d y o v e te le v iz y o n a ra c ılığ ıy la h a lk a s u n u la n , d u y u ru la n , ile tile n şe y . n e ş r iy a t ” o la ra k b e lir tilm e k te d ir . Y a y ın s ö z c ü ğ ü , F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u (F S E K ) ile B a sın K a n ıı- n u ’ n d a d a fa rk lı a n la m la r d a k u lla n ılm ış tır. F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u ’n a g ö r e , b ir e s e ri s a tış a ç ık a rm a k , d a ğ ıtm a k v e y a d iğ e r b ir ş e k ild e tic a r e t m e v k iin e k o y m a k ‘ y a y ın ’ s a v ılır. B u ta n ım d a , p r e n s ip o la ra k , y a y ım s u re tiy le e k o n o m ik b ir y a ra r te m in e tm e k v u r g u la n m a k ta d ır. H a lb u k i B a s ın K a n u n u , k o n u y u , e s e r y a ra tıc ıs ın ın e k o n o m ik y a ra rı a ç ıs ın d a n d e ğ il, k a m u y a ra rı v e K a m u H u k u k u a ç ıs ın d a n e le a lm a k ta d ır. B a s ın K a n u n u ’ n d a ö n e m li o la n n o k ta , e s e rin u m u m a a rz e d ih n iş o lm a s ıd ır. N ite k im , B a s ın K a n u n u ’ n a g ö re (m d . 3 /II ) y a y ın , b a s ılm ış e s e r le r in h e r k e s in g ö r e b ile c e ğ i v e y a g ire b ile c e ğ i y e r le r d e g ö s te rilm e s i, d a ğ ıtılm a s ı, d in le tilm c s i, s a tılm a s ı v e y a s a tış a a rz e d ilın e s id ir. (3 ) B u k ita p ta , ‘ k ita p y a y ın c ılığ ı ’ , ‘ y a y ın c ılık ’ , ‘ y a y ın s ü r e c i ’ , 'y a y ın c ı' s ö z c ü k ­ le ri v e rin e , e s k i d ild e k i ‘ k ita p n e ş riy a tı', ‘ n e ş ir ’ , ‘ n a ş ir ’ s ö z c ü k le rin i d a h a iy i k a r ş ıla d ığ ı d ü ş ü n c e s iy le ‘ k ita p y a y ım c ılığ ı', ‘ y a y ım c ılık ’ , ‘ y a y ım s ü r e c i ’ , 'y a ­ y ım c ı' s ö z c ü k le ri te r c ih e n k u lla n ılm ış tır . Y ay ım - y a y ın a ra s ın d a k i k a v ra m k a rış ık lığ ın ı g id e r m e k iç in y a z a r, b a s ılı m a te ry a lle rd e ‘ y a y ım c ılık ’ (İn g iliz c e ■p u b lis h in g ’ ) : s e s li v e g ö r ü n tü lü m e s a j ile tm e d e -ra d y o v e te le v iz y o n d a - ‘ y a y ın c ılık ’ (İn g iliz c e ‘ b r o a d c a s tin g ’ ) k e lim e s in in k u lla n ılm a s ın ın k a v ra m k a rış ık lığ ın ı g id e r e c e ğ in e in a n m a k ta d ır. Y a y ım c ılık , e d e b i, e n f o rm a s y o n , m ü z ik k a y ıtla rı v e y a s a n a t r e p r o d ü k s i ­ y o n la rın ın ü r e tim v e d a ğ ıtım iş in i k a p s a y a n , k ita p d ış ın d a d iğ e r k ü ltü re l v e s a n a ts a l e s e r le r in d e s a tış a s u n u lm a s ın a k a d a rk i g e ç ird iğ i e v re le ri a n la ta n b ir s ö z c ü k tü r. (4 ) Y a y ım s ü re c i, y a z a rın b ir e s e ri y a ra tm a s ıy la b a ş la y ıp , k ita b ın o k u r e lin e u la ş ın c a y a k a d a r g e ç ir d iğ i a ş a m a la r ı k a p s a m a k ta d ır. B u s ü r e ç iç e ris in d e , y a z a r, y a y ım c ı, m a tb a a c ı v e k ita p ç ı, y a y ım s ü r e c in in g e rç e k le ş m e s in d e te m e l g ö re v e s a h ip tir le r. B u d ö r t k iş in in ü s tle n d iğ i g ö re v le r, tü m y a y ım f a a li ­ y e tle r in d e (k ita p , g a z e te , d e rg i) m e v c u ttu r. Ş a y e t y a z a r k e n d i e s e rin i b a s tırıp s a tıy o rs a d a h i, y a z a r lığ ın ın y a n ıs ıra y a y ım c ı v e k ita p ç ıla r ın g ö r e v le rin i d e ü s tle n m iş b u lu n m a k ta d ır . B u n u n la b ir lik te y a y ım s ü r e c in in g e r ç e k le ş m e ­ s in d e k o o rd in a s y o n v e iş in tic a ri ris k i, ta m a m e n y a y ım c ıy a a ittir. B u e s e ri y a z a rk e n y a z a rın y a p tığ ı a ra ş tır m a d a , T ü rk iy e ’ d e k ita p y a y ım c ı ­ lığ ın ı te o rik o la ra k a n la ta n b ir e s e re ra s tla n a m a m ış tır. K ü ltü r B a k a n lığ ı ’ n ın d ü z e n le d iğ i K ita p S e m p o z y u m u (1 9 8 1 ), v e I. M illi K ita p F u a rı (1 9 8 7 ) ’ n a iliş k in b ild ir ile r in y e ra ld ığ ı b irk a ç k ita p y a y ım la n m ış s a d a b u n la r ın T ü r k k ita p y a y ım c ılığ ın ın s o r u n la r ın ı a n la ta n k ita p la r o lm a k ta n p e k ö te y e g e ç e ­ m e m iş tir. A y rıc a b ir-ik i y a y ın e v i ta ra f ın d a n ç ık a rıla n ö z e l k ita p ç ık la r o ld u ğ u v e b u n la r ın b ir b a k ım a ‘ h iz m e te ö z e l ’ y a y ım la n d ığ ı b e lirle n m iş tir. B u e s e r, k ita p y a y ım c ılığ ın a iliş k in tü m iş le m le ri te o rik o la r a k e le a la n b ir k ita p o la ra k , k ita p y a y ım c ılığ ın d a k i k a y n a k e s e r s ık ın tıs ın ı b e lirli ö lç ü d e d e o ls a g id e r e b ile c e ğ i, b u n d a n s o n ra k i ç a lış m a la ra ış ık tu ta b ile c e ğ i v e k ita p y a y ım c ılığ ı a la n ın ın a k a d e m ik d is ip lin o la ra k da v e rin i a lın a s ı um ut e d ilm e k te d ir. K ü ltü r v e T u r iz m B a k a n lığ ı ’ n ın 1 9 8 1 y ılın d a d ü z e n le d iğ i K ita p S e ın p o z - y u ın u ’ n d a T ü r k iy e 'd e y a y ım c ılık e ğ itim i v e rilm e d iğ i ş ö y le b e lir tilm e k te d ir : “ Y a y ım c ılık , k e n d in e h a s e ğ itim i o lm a y a n b ir s a h a d ır. E d itö r le r , y a b a b a d a n k a lm a k u r u lu ş la rd a , o n la r ın y a n ın d a y e tiş e re k , y a h u t u s ta -ç ıra k ta rz ın d a g ö rg ü -b ilg i e d in e re k y a y ım c ılığ ı m e s le k e d in m iş k im s e le rd ir. B ir k ıs m ı d a ö ğ r e t ­ m e n lik , g a z e te c ilik g ib i y a k ın m e s le k le r d e n g e lm iş k iş ile rd ir. K ita p y a y ım ­ c ılığ ın ın , i.ş id a r e s in d e n p a z a rla m a y a , e s te tik g ö r ü ş te n fik ir v e k ü ltü r u fk u n a , te k n ik b ilg id e n te m s il k a b iliy e tin e k a d a r p e k ç o k n ite lik g e r e k tire n b ir s a h a o lu ş u , b u n a k a rş ılık ç o k k im s e ta ra f ın d a n ta tm in e d ic i b u lu n m a y ış ı, ü s tü n v a s ıflı k a d r o la rın y e tiş m e s in i e n g e lle m e k te d ir. ” (s . 6 1 ) Bu e s e rin , k ita p y a y ım c ılığ ı ile ilg ile n e n le r e v e b u k o n u d a e ğ itim a la n la ra fa y d a lı o la c a ğ ı b e k le n m e k te d ir. K ita p ta , k ita p y a y ım c ılığ ın a iliş k in tü m k o n u la r a y rı b a ş lık la r a ltın d a in c e le n d iğ in d e n , b a z ı k o n u la r d a y in e le m e le r o ld u ğ u g ö r ü le b ilir . A n c a k b u y in e le m e le r, k o n u n u n a y rı b a ş lık la r a ltın d a b e n z e r y a d a fa rk lı fo n k s iy o n ­ la rın ın o ld u ğ u n u b e lir tm e k a ç ıs ın d a n b ir g e re k lilik o la ra k g ö r ü lm e k te d ir. K ita b ın b a s ılı m a te ry a l o la ra k o r ta y a ç ık ış ı h e r n e k a d a r 1 4 5 0 ’ le re , J o lıa n n G u te n b e r g ’ in o y n a r h a r fle rle ilk b a s ım ı g e rç e k le ş tirm e s i z a m a n ın a ra s tla ş a d a b u ta r ih te n ö n c e le r i d e (M .O . 2 7 0 0 y ılla rın a k a d a rk i s ü r e ç te ) e l y a z m a s ı ç o ğ a ltm a la rd a n o lu ş a n b ir k ita p d ü n y a s ı m e v c u ttu . E l y a z m a s ı k ita p ü r e tim i, o ld u k ç a p a h a lı v e z a m a n a lıc ı b ir iş o ld u ğ u n d a n d o la y ı, k ita p la r a n c a k b e lir li b ir k itle y e ( ö ğ r e tm e n , ö ğ r e n c i v e d in a d a m la r ı b a ş ta o lm a k ü z e re ) h ita p e tm e k te y d i. K ita p la r, in s a n d ü ş ü n c e s in i y a z ı y o lu y la y a y a n , k itle y e u la ş tıra n b a s ılı ile tiş im a r a ç la r ıd ır . İ n s a n la r , k ita p la r o rta y a ç ık m a d a n ç o k ö n c e le r i d e d ü ş ü n c e le rin i, ç e ş itli m a lz e m e le r ü z e rin e ç iz e re k ile tiş im s a ğ lıy o rla rd ı. B u ­ z u l ç a ğ ı in s a n ı, d u v a rla ra ç iz d iğ i r e s im le r le k e n d i a r a la r ın d a ile tiş im k u r ­ m u ş la rd ı. B u re s in ı-y a z ı g e liş e r e k S ü m e rle r d e ç iv i y a z ıs ın a , M ıs ır H iy e ro g ­ lifle rin e , G iro t-M in o s y a z ıla rın a d ö n ü ş m ü ş v e b u y a z ıla r s e sle d e b irle ş tir i ­ le r e k h e c e s is te m le ri v e a lfa b e le r o rta y a ç ık m ış tır, ilk a lfa b e M .O . 1 6 . v e 1 5 . y ü z y ıld a F e n ik e ’ d e o rta y a ç ık m ış v e Y u n a n lıla r M .O . 9 . y ü z y ıld a b u a lfa b e y i b e n im s e y e re k y a z ıy ı s o ld a n s a ğ a d o ğ r u y a z m a y a b a ş la m ış la rd ır. Y a z ın ın k u lla n ılm a s ı y a y g ın la ş tık ç a , ta ş , b r o n z v e k il le v h a la r, a ğ a ç ta b ­ le tle r v e a ğ a ç k a b u k la rın ın y e rin i d a h a k o la y ta ş ın a b ile n m a lz e m e le r ( p a p i ­ rü s , p a r ş ö m e n v e k a ğ ıt) a ld ı. E s k i ç a ğ la r d a , m e tin le r ( h u k u k m e tin le r i, m e z a r y a z ıtla rı v b .) ta ş v e m a d e n ü z e rin e k a z ın m ış tı. S o n ra , ta ş ın a b ilir m a lz e m e ( ta h ta , k il le v h a la rı v b .) ü z e r in e y a z ıla r iş le n m e y e b a ş la d ı. B u ç a ğ la r d a Ç in lile r ip e k k u m a ş ü z e r in e , e s k i M ıs ırlıla r d a y a p ra k ş e k lin e g e tirilm iş p a p irü s le r ü z e r in e y a z ı y a z m a k ta y d ıla r . P a p irü s le r ü z e rin e y a z ılm ış k ita p la r, a ğ a ç b ir s ilin d ir e s a rılm ış r u lo la r ş e k lin d e y d i v e y a z ı, p a p ir ü s lif le r in in b ir y ü z ü n e y a z ıla ra k , s a tırla r o lm a k s ız ın y a z ı te k s a tır h a lin d e d e v a n ı e d e r d i. K ita b ın ilk ş e k li o la n b u p a p irü s r u lo la r ‘ v o lu m e n ’ o la ra k a d la n d ır ılm a k ta d ır. İn s a n lık ta rih in d e b ilin e n ilk k ita p M ıs ır'd a b u lu n a n , M .Ö . 2 7 0 0 y ılla rın a a it d u a , a d a k v e v a k ıf g ib i k o n u la rı iç e re n Ö lü le r K ita b ı ’ n m e le g e ç e n b a z ı n ü s h a la r ıd ır. E n e s k i re sim li k ita p is e M .Ö . 1 3 2 0 ’ le rd c R a m s e s II ta ra f ın d a n y a p tır ıla n T h e b e s K ü tü p h a n e s i ’ n d e b u lu n m u ş o la n M ıs ır ’ lıla r ın p a p irü s r u lo la r ıd ır. M .Ö . V II. y ü z y ıld a Y u n a n is ta n ’ d a d a p a p ir ü s k u lla n ılm a y a b a ş la n d ı. B u s a y e d e , ö n c e le r i s ö z lü g e le n e k le a n la tıla n d e s ta n v e ş iirle r, f ırç a ile y a z ıy a d ö k ü ld ü . P a p irü s . M ıs ır ’ d a ç o k u z u n y ılla r k ita b ın b a ş lıc a d a y a n a ğ ı o la ra k k a k lı v e Y u n a n d ü n y a s ı ile R o m a İ m p a r a to r lu ğ u ’ n d a d a M .S . 4 . y ü z y ılla ra k a d a r y a y g ın o la ra k k u lla n ıld ı. Ç e şitli h a y v a n d e r ile rin in iş le n m e s i ile e ld e e d ile n p a rş ö m e n , M .Ö . 3 . y ü z y ıld a o rta y a ç ık m ış , M ıs ır ’ d a n g e le n v e o ld u k ç a p a h a lı o la n p a p ir ü s te n k u r tu lm a k is te y e n B e rg a m a K r a lı ’ n ın , d e rile r in ç e ş itli iş le m le r e ta b i tu tu ­ la ra k onun ü z e rin e y a z ı y a z ılm a s ın ı is te d iğ i b e lirle n m iş tir . P a rş ö m e n , p a p irü s te n h e m d a h a d a y a n ık lı v e h e m d e d a h a e s n e k ti; h a ta y a p ıld ığ ın d a k o la y k a z ın a b ilm e k te v e k o la y s ilin e b ih n e k te id i. A y rıc a ç ift ta r a f lı k u lla ­ n ıla b ilm e im k a n ı s a ğ la d ığ ı g ib i p a r ş ö m e n y a p r a k la r d ik d ö r tg e n ş e k lin d e ’ c o d e k s ’ o la r a k a d la n d ır ıla n b iç im d e k e s ile re k , k e s ile n b u p a r ç a la r b ira ra y a g e tir ilm e k te v e b irb irin e tu ttu ra la ra k k ita p la r o lu ş tu ru lm a k ta y d ı. ‘ C o d e k s ’ le r, g ü n ü m ü z d e k i k ita p b iç im in in ilk ö r n e k le rid ir. P a rş ö m e n k u lla n ım ı a ğ ır b ir h ız la y a y g ın la ş m ış v e a n c a k M .S . 4 . y ü z y ıld a ta m o la ra k p a p irü s ü n y e rin i a lm ış tır . P a r ş ö m e n h a m m a d d e s in in p a h a lı o lm a s ı v e ç e ş itli iş le m le re ta b i tu tu lm a s ı n e d e n iy le fiy a tı d a h e p y ü k s e k k a lm ış tır. K ita b ın ta rih i ü s tü n d e k i s a n s ü r o lg u s u , M .O . l l l ’ d e A tin a ’ d a P ro ta g o - r a s ’ ın e s e r le r in in b ir m e y d a n d a y a k ılm a s ı ile o rta y a ç ık m ış tır. S a n s ü r o la y ı, k ita b ın ta r ih s e l s ü r e c in d e s ü re k li u y g u la n m ış v e k ita p , h e r d ö n e m d e y a ­ k ıla ra k c e z a la n d ırılm ış tır. M .C ). 5 . v e 1. y ü z y ılla rd a A tin a ’ d a s a tılık k ita p iş iy le u ğ ra ş a n y e rle rin v e k iş ile r in b u lu n d u ğ u g ö r ü lm e k te v e b u d a b iz e o z a m a n la r d a k ita b ın b ir tic a ri m a l g ib i a lın ıp s a ıild iğ in i g ö s te rm e k le d ir. M .Ö . 3 . y ü z y ıllla rd a (3 2 5 -2 1 0 ), İs k e n d e riy e b a ş ta o lm a k ü z e r e A tin a , R o m a . B e rg a m a ’ d a b ü y ü k k ita p lık la r k u ru ld u . B ü y ü k k ita p lık la rın k u ru lm a s ı t'l is e k ita p tic a r e tin i v e d a ğ ıtım ın ı g e liş tird i. B n k ita p lık la r, g e re k k e n d i g e r e k ­ s in m e le ri v e g e re k s e d e tic a ri a m a ç la k ita p ü r e tim i iç in m ü s te n s ih (ç o ğ a lt ­ m a ) a tö ly e le r i k u r a r a k k ita p la rın e lle y a z ılıp ç o ğ a ltılm a s ın ı s a ğ la m ış la rd ır. B u a tö ly e le r d e n ç ık a n e l y a z m a la rı Y u n a n is ta n ’ d a ö z e l k iş ile rin k ö le le re y a p tırd ık la rı is tin s a h (ç o ğ a ltm a ) ü r ü n le r in d e n d a h a g ü v e n ilir n ite lik te y d i. (5 ) G e rç e k a n la m d a y a y ım , L a tin E d e b iy a tı ’ n m g e liş m e s iy le o rta y a ç ık m ış tır. E l y a z m a s ı d ö n e m d e y a z a rla r, d o s tla r ın ı to p la y a ra k e s e rle rin i o k u m a k ta y d ı, f a k a t b u y a y ım ta rz ı s ın ırlı b ir k itle y e y ö n e lik ti. R o m a İ m p a r a to r h ığ u ’ n u n g e n iş le m e s iy le b irlik te e s e r le rin d a h a g e n iş k itle y e s u n u lm a s ı a m a c ıy la y a y ım c ıla r o rta y a ç ık tı: A ffıc u s , C ic e ro g ib i. B a tı ’ d a , e l y a z m a la rı g e n e llik le (M .S . y ü z y ılla rd a ) m a n a s tırla r d a v e X III. y ü z y ıld a n s o n r a d a b ü y ü k ü n iv e rs ite m e r k e z le rin d e g e liş ti. B o lo g n e , P a ris v e d iğ e r b a z ı A v ru p a k e n tle r in d e k i ü n iv e r s ite le r d e , k ita p la r ın ç o ğ a ltılm a s ın d a ö ğ r e n c ile r d e n y a r a r la n ılm ış , b u s u r e tle d a h a s ü r a tli v e d a h a y a n lış s ız n ü s h a la r ü r e tilm iş tir. B u n u n la b irlik te , ö z e l m ü ş te rile re h iz m e t e d e n k o p y a v e s ü s le m e a tö ly e le ri d e b u lu n m a k ta y d ı. Ö ğ r e tim in y a y g ın la şm a s ı ile b irlik te m ü s te n s ih le r in (y a z ıc ıla rın ) u z u n v e p a h a lı o la n k ita p y a z m a ç a lış m a la r ın a m e k a n ik ç ö z ü m le r g e tir m e g e r e k s in ­ m e le r i o r ta y a ç ık tı. Ö n c e le ri, a ğ a ç le v h a la rın k a b a r tm a lı o la r a k k a z ın ıp (k s ilo g ra fi) m ü r e k k e p le n e r e k b a s k ı y a p ılm a s ı u y g u la m a la rı d e n e n d i. B u y ö n te m Ç in ’ d e M .S . V II. y ü z y ıld a k u lla n ıla n b ir te k n ik ti. A y rıc a b u y ö n te m . M ıs ır v e S u r iy e ’ d e k u m a ş s ü s le m e c iliğ i a la n ın d a ; d a h a s o n ra , k a ğ ıt k u lla ­ n ım ın ın y a y g ın la ş m a s ıy la X IV . y ü z y ıl s o n la rın a d o ğ r u d in i r e s im le r in ç o ğ a l ­ tılm a s ın d a k u lla n ıld ı. B u re s im b a s k ıla r ın a d a h a s o n r a m e tin d e e k le n e r e k b a s k ıla r y a p ıld ı. X V . y ü z y ıl b a ş la r ın d a , b irk a ç y a p ra k ta n o lu ş m u ş v e te k y ü z ü n e k s ilo g ra fi ile b a s k ı y a p ılm ış A p o k a lip s , F a k irle r İn c ili k ita p ç ık la rı ç o ğ a ltılm ış tı. M a tb a a n ın 1 5 . y ü z y ıld a d o ğ u ş u y la b irlik te u z u n z a m a n v e e m e k is te y e n e l y a z m a s ı e s e r le r in y e rin i m a tb a a la rd a ç o k s a y ıd a b a s ılm ış e s e rle r a ld ı. M a t ­ b a a n ın ilk d ö n e m le rin d e b a s k ı m ik ta r la r ı b u g ü n k ü b a s k ı s a y ıla rın a g ö r e o l ­ d u k ç a a z o lm a s ın a k a rş ın , k ü ltü re l v e to p lu m s a l g e liş m e le rd e v e d e ğ iş im le r ­ d e ö n e m li e tk ile rd e b u lu n m u ş tu r . M a tb a a n ın o rta y a ç ık ış ı ile y a y ım c ılık s e k tö rü , b a s ım fa a liy e tle rin d e k i g e ­ liş m e le r e p a ra le l b ir g e liş m e g ö s te rm iş tir. Y a y ım c ılık s e k tö r ü n ü n o lu ş m a y a b a ş la d ığ ı b u d ö n e m le r d e (1 4 5 0 s o n r a s ı) , y a y ım c ı!.ir r u h b a n s ın ıf ın ın te p k i ­ le ri v e s a n s ü rle m ü c a d e le e d e re k s e k tö r ü n g e liş m e s in i s a ğ la m ış la rd ır. Y a y ım la n a n k ita p s a y ısın d a , ç a ğ la ra v e d ö n e m le re g ö r e b ü y ü k a r tış la r o l ­ d u ğ u g ib i, b a s ıla n k ita p la r ın b a s k ı m ik ta rla rın d a d a to p lu m u n o k u m a is te ­ ğ in e b a ğ lı o la r a k a r tış la r g ö r ü lm e k te d ir. B a s ım v e ile tiş im te k n o lo jile rin d e k i g e liş m e le r , in s a n la rın o k u m a is te ğ in i a r ttır m ış tır . Ö rn e ğ in B rita n y a 'd a 1 6 6 7 ’ d e M ilto n ’ u n K a y b o la n C e n n e t k ita b ı 1 3 0 0 a d e t s a ta rk e n 1 7 4 2 ’ d e F ie ld iııg 'in J o s e p lı A n d re w s k ita b ı 6 5 0 0 a d e d i b ir y ıld a , 1 7 5 4 ’ te R ic h a rd s o n ’ u n S ir C h a rle s G r a n d is o n a d lı k ita b ı a ltı a y iç in d e 6 5 0 0 a d e t s a tm ış tır. (6 ) G ü n ü ­ m ü z d e is e B rita n y a ’ d a y ıld a y a k la ş ık 6 0 b in d e ğ iş ik is im d e k ita p y a y ım la n ­ m a k ta v e b u k ita p la r ın to p la m tir a jla rı y a k la ş ık 5 0 0 m ily o n u b u lm a k ta d ır . A B D k ita p y a y ım c ılığ ı s e k tö r ü n d e is e y ıld a y a k la ş ık 5 5 b in d e ğ iş ik is im d e k ita p y a y ım la n m a k ta v e b u k ita p la r ın to p la m tira jla r ı d a y ü z m ily o n la rı g e ç ­ m e k te d ir. T ü r k iy e ’ d e is e b ir y ıld a ü r e tile n k ita p s a y ıs ı y a k la ş ık 6 0 0 0 ’ d ir.( 7 ) A v ru p a d a , k ita p b a s k ıs ın ın b a ş la m a s ıy la b irlik te k ita p ü r e tim i, d a ğ ıtım ı v e s a tış ı ile ilg ile n e n v e b u k o n u la r d a u z m a n la ş a n k iş i v e k u r u lu ş la r d a o r ta y a ç ık m a y a b a ş la m ış tı. M a tb a a n ın o rta y a ç ık ış ın ı ta k ib e n ik i y ü z y ıl b o ­ y u n c a k ita p y a y ım c ılığ ı ile ilg ile n e n le r m a tb a a c ıla r o lm u ş tu . M a tb a a c ıla r, m a tb a a la r ın d a k ita p ü r e tim in in y a n ın d a , ü r e tile n k ita p la r ın s a tış ıy la d a ilg ile n m iş le rd i. 1 6 . y ü z y ılın s o n la r ın d a n itib a r e n b u d u r u m d e ğ iş m e y e b a ş ­ la m ış tı. K ita p tic a r e ti, tic a ri y a tırım , d a ğ ıtım , s a tış iş le rin i k o n tro l e d e n v e b u iş le ri d ü z e n le y e n k iş i v e k u r u lu ş la r y a y ım d ü n y a s ın d a o rta y a ç ık m ış tı. B u n u n s o n u c u n d a 1 7 . y ü z y ıld a m a tb a a c ıla r v e k ita p ç ıla r d a n b a z ıla rı y a y ım c ı o lm a y a b a ş la d ı v e k ita p , d ü ş ü n c e d ü n y a s ın ın b ir p a rç a s ı o lm a n ın y a n ın d a , tic a r e t v e iş d ü n y a s ın ın d a b ir p a rç a s ı o lm a y a b a ş la d ı. (8 ) H e r y ıl a r ta n b ir g ra fik le ü r e tile n v e s a tıla n k ita p la r v e b u n a b a ğ lı o la ra k d a g e liş e n v e g ü ç le n e n k ita p y a y ım c ılığ ı s e k tö rü , y a y ın ı p a z a rın ın g e liş im in i s a ğ la m ış v e b u p a z a r iç in d e k ıy a s ıy a b ir r e k a b e t v e y a rış a d a y a lı tic a r e t iliş k ile rin i d o ğ u r m u ş tu r. Y a y ım c ı, d a h a k a lite li v e d a h a fa z la k ita p la r ü r e ­ te re k , y a y ım p iy a s a s ın d a d a h a fa z la p a y a s a h ip o lm a k v e b u n a b a ğ lı o la r a k d a h a fa z la k â r e ld e e tm e k a m a c ın a , e ş d e y iş le h e p 'd a h a fa z la 'y a y ö n e lm iş tir. G ü n ü m ü z d e , g e liş m iş ü lk e le r d e k i k ita p y a y ım s e k tö r ü n d e , k a rto n -k a p a k lı ( p a p e rb a c k ) v e c iltli ( h a r d b a c k ) o la ra k ik i b iç im d e k ita p ü r e tilm e k te d ir. 1 9 3 0 ’ la r d a n b a ş la y a ra k c iltli k ita p y e rin e u c u z v e d a h a fa z la k itle s e l b o y u tlu o la r a k k a r to n - k a p a k lı k ita p la r y a y ım d ü n y a s ın d a g ö r ü lm e y e b a ş la n d ı. (9 ) K a rto n -k a p a k lı k ita p d e v rim i. I n g ilte re ’ d e P e n g u in Y a y ın e v i ö n c ü lü ğ ü n d e o rta y a ç ık a ra k g e liş ti. K a r to n - k a p a k lı k ita p d e v r im i ile b e ra b e r ü r e tile n k ita p la r y e n i s a tış n o k ta la r ın d a d a s a tılm a y a b a ş la n a r a k d a h a fa z la o k u r a u la ş a b ilm e o la n a ğ ı y a ra tılm ış tı. K ita p ç ıla r y a n ın d a y e n i s a tış n o k ta la rı o la n g a z e te b ü f e le r i, tre n , o to b ü s v e b e n z in is ta s y o n la rın d a k i b ü f e le r , s ü p e rm a rk e tle r k ita p la r ın d a h a y a y g ın d a ğ ıtım ın ı s a ğ la m ış tı. G e liş e n k ita p p a z a rı y e a r ta n k ita p ü r e tim i ile b ir lik te k ita p la r d a h a u c u z a n ıa le d ih n e y e v e b u n u n s o n u c u n d a d a o k u r a d a h a u c u z a s a tılm a y a b a ş la n d ı. 1. T ü r k iy e ’d e K it a b ın T a r ih i O s m a n lI la rd a n ö n c e k ita p y a z m a işi. g e n e llik le d in k ita p la r ın ın y a z ılm a ­ s ın d a n ib a r e tti. Y a z m a k ita p tic a r e ti B u rs a v e E d irn e 'd e b ü y ü k c a m i a v lu ­ la rın d a b a ş la d ı. D a h a s o n ra İ s ta n b u l ’ d a F a tih C a m ii v e d iğ e r c a m ile rin a v lu ­ la rın d a s ü r d ü rü ld ü . F a k a t a s ıl y a z m a k ita p tic a re ti, İ s ta n b u l ’ d a K a p a lı Ç a rş ı ’ - d a k i s a h a fla r v a s ıta s ıy la y a p ılm a k ta y d ı. O sm anh d ö n e m in d e k i y a z ı d ilin d e A ra p h a ille ri k u lla n ılm a k ta y d ı. A v ru p a 'd a A ra p h a rfle riy le A ra p ç a ilk k ita b ın b a s k ıs ı 1 5 1 4 y ılın d a İta ly a ’ n ın F a n o k e n tin d e G rc g o ry o C io rc i ta ra f ın d a n y a p ılm ış tır, d iğ e r d e y iş le G u te n b e r g 'in ilk b a s k ıy ı g e r ç e k le ş tir m e s in d e n y a k la ş ık 6 5 y ıl s o n r a A ra p ç a h a r f ­ le rle b a s ın ı o la n a ğ ı b u lu n m a k ta y d ı. 1 5 1 6 ’ d a b ir i A ra p ç a o lm a k ü z e re d ö r t d ild e M e z a m ir b a s ılm ış tır. 1 5 8 4 ’ te d o ğ u y a a it e s e rle ri b a s m a k a m a c ıy la v e P a p a lığ ın is te ğ i ile R o m a ’ d a K a r ­ d in a l F e rn a n d o M e d ic i ta r a f ın d a n b ir b a s ım e v i k u r u lm u ş tu r . İb n -i S in a ’ n ın E l K a n u n F it-T ıb k ita b ı 1 5 9 3 y ılın d a b u b a s ım e v in d e b a s ıla r a k y a y ım la n ­ m ış tır . İlk K u ra n -ı K e r im ’ in b a s ım ı is e 1 6 1 0 ’ d a y in e İ ta ly a 'n ın V e n e d ik k e n tin d e y a p ılm ış tır. A ra p ç a h u r u f a tın d ö k ü m ü s a y e s in d e . A ra p ç a k ita p b a s ım c ılığ ın ı ta k ib e n T ü rk ç e k ita p la rın b a s ım ı da g e r ç e k le ş m e y e b a ş la m ış tı. A n cak b u n la r O s m a n h im p a r a to rlu ğ u s ın ır la rı d ış ın d a y a p ılıy o rd u , ilk T ü r k ç e d ilb ilg isi k ita b ı 1 6 1 2 'd e L e ib z ig 'd e b a s ılm ış tır. B u a r a d a İ s ta n b u l ’ d a A ra p h a rf le ri ile T ü r k ç e v e A ra p ç a ilk b a s ım 1 5 8 7 y ılın d a F ra n s ız B ü v ü k e lç iliğ i'n d e g e rç e k le ş ­ tirilm iş : fa k a t b a s ın ı iş in i y ü r ü te n S a v a ry B re v e ’ n in b a ş k a y e re g ö r e v le n ­ d irilm e s i ile h a r fle r v e a le tle r F r a n s a ’ y a g ö n d e rilm iş tir. Z a m a n iç in d e b a s k ı a le tle r in in g id e r e k y a y g ın la ş m a s ı ile A ra p ç a v e T ü r k ­ ç e k ita p b a s ım la rı A v ru p a ’ n ın d e ğ iş ik k e n tle rin d e d e y a p ılm a y a b a ş la n m ış tı. Ö rn e ğ in 1 6 3 0 ’ d a P a r is ’ te . F r a n s a ’ n ın H a le p K o n so lo s u A . D u R v e r b ir T ü r k ­ ç e g r a m e r k ita b ı b a s tırm ış v e a y rıc a K u r ’ a n -ı K e rim ’ i d e F ra n s ız c a 'y a ç e v ir ­ m iş ti. 1 6 6 5 v ılın d a R o m a ’ d a b ir T ü rk ç e -İta ly a n c a g r a m e r k ita b ı b a s ılm ış tı. O s m a n h I ın p a r a to ılu ğ u ’ n d a b a s ın ı iş iy le u ğ r a ş a n T ü rk b u lu n m a d ığ ı z a m a n la r d a A v ru p a lI tü c c a r la r İ m p a r a to r lu k ’ ta k ita p s a tış ı iç in p a d iş a h ta n m ü s a a d e is te m iş le rd ir. 1 5 8 8 y ılın d a B r a n to n v e O ra z io B ra n d in i a d ın d a k i ik i <1 Ita ly a n III. M u r a t ’ a , g ü m r ü k m u a fiy e ti ile b irlik te İ m p a r a to r lu ğ a k ita p s o k ­ m a k v e b u n la rı s a tm a k te k e lin i b ir f e r m a n la e le g e ç irm iş le r d ir . B u n la r ilk k ita p o la r a k 1 5 9 4 y ılın d a E u k lid e s ’ in A ra p ç a ç e v iris i o la n T a h r ir- ü l U k lid e s F i l's ııl- il H e n d e s e k ita b ın ı İ s ta n b u l ’ d a s a tm a y a b a ş la m ış la rd ı. 1 5 8 8 y ılı f e rm a n ı, y u rt d ış ın d a A ra p ç a , F a rs ç a v e T ü rk ç e o la ra k b a s ıla n k ita p la rın O s m a n lı I m p a r a to r h ığ u ’ n d a s ın ırlı ş e k ild e y a y ılm a s ın ın b a ş la n ­ g ıc ı o lm u ş tu r . O s m a n lı İ m p a ra to r lu ğ u n d a ilk m a tb a a a z ın lık la r ta ra f ın d a n k u r u lm u ş ­ tu r. 1 1 9 3 ’ te ilk m a tb a a y ı im p a r a to r lu k ’ ta M u s e v ile r k u rm u ş la rd ı. E rm e n ile r 1 5 6 7 y ılın d a , R u m la r 1 6 2 7 ’ d e k e n d i b a s ım e v le rin i İ m p a ra to r lu k iç in d e k u ra ­ ra k iş le tm iş le rd ir. II. B a y e z it d ö n e m in d e (1 4 4 7 -1 5 1 2 ) ilk m a tb a a y ı İ m p a r a to r lu ğ a g e tir e n M u s e v ile r, b a s k ı iş in i g iz lic e y a p m ış la r d ır. Z ira II. B a y e z it b ir f e rm a n ın d a b a s k ı iş in in ü lk e y e g irm e s in i y a s a k la d ığ ı, a k s in e h a r e k e t e d e n le r in ö lü m c e z a s ıy la c e z a la n d ırıla c a ğ ın ı b e lirtm iş ti. 1. S e lim ancak z a m a n ın d a ö z e l iz in le rle b a z ı k ita p la r b a s ılıp y a y ım la n m ış , 1 5 1 5 ’ tc I. S e lim , b a b a s ın ın f e r m a n ın a u y a ra k b a s ım iş in i y e n id e n y a s a k la m ış tır. B a s k ı y a s a ğ ı, III. A h m e t z a m a n ın d a N e v ş e h irli İ b r a h im P a ş a ’ n ııı ç a b a s ıy la k a ld ırıla b ilm iş ti. M u s e v ile rin y a s a k n e d e n iy le g iz li ç a lış m a la rı s o n u c u 1 4 9 3 ’ te İ s ta n b u l ’ d a , 1 5 1 0 ’ d a S e la n ik ’ te , 1 5 5 4 ’ te E d irn e ’ d e , 1 6 0 5 ’ te Ş a m ’ d a , 1 6 1 6 ’ d a İ z m ir ’ d e b a s ım e v le ri k u r a r a k d in . ta rih v e d ilb ilg is i k ita p la r ı b a s m ış la rd ır. B u g iz li b a s ım e v le rin d e n İ s ta n b u l v e S e la n ik ’ te , II. B a y e z it d ö n e m in d e 1 9 k ita p , 1. S e lim z a m a n ın d a 3 3 k ita p a n c a k b a s ıla b ilm iş tir. O s m a n lı ’ d a T ü r k lc r ta ra f ın d a n ilk m a tb a a n ın k u ru lu ş u III. A h m e t ’ in p a ­ d iş a h lığ ı s ır a s ın d a L â le D e v ri ’ n e ra s tla m a k ta d ır. S a d ra z a m N e v ş e h irli D a m a t İ b r a h im P a ş a ’ n ın o lu m lu k a rş ıla m a s ı v e S a it E f e n d i ’ n in ç a b a la rıy la z a m a n ın Ş e y h ü lis la m ı M e v lâ n a A b d u lla h E fe n d i ’ n in b a s ım e v i k u r u lm a s ın ın b a k ım d a n s a k ın c a s ın ın o lm a d ığ ı y ö n ü n d e k i fe tv a s ı ü z e rin e P a d iş a h A hm et d in i III. 1 7 2 6 ’ d a d in k ita p la rı b a s m a m a k ş a rtıy la b a s ım e v i k u r u lm a s ın a iz in v e rm iş ti. B u iz n in a rk a s ın d a n ilk m a tb a a İb ra h im M ü te f e r r ik a ’ n ın e v in in a h k a tın d a , M ü te f e r r ik a v e S a it E fe n d i o rta k lığ ı ile 1 7 2 7 y ılın d a k u r u la r a k ilk k ita b ın b a s k ı iş le m i 1 7 2 9 y ılın d a ta m a m la n a b ilm iş ti. Y a y ın ı h a y a tın d a k i g e liş m e , T a n z im a t ’ ın (1 8 3 9 ) ila n ı ile b irlik te h ız la n d ı. B a ş la n g ıç ta y a ln ız e l y a z m a s ı k ita p la rın tic a re ti ile u ğ ra ş a n s a h a fla r 1 8 4 0 ’ d a n itib a r e n k ita p b a s tırm a y a , y a n i y a y ım c ılık la d a ilg ile n m e y e b a ş la d ıla r. B u 10 k ita p la r ç o ğ u n lu k la d in i e s e rle r d i v e İ s ta n b u l'd a n İ m p a r a to r lu ğ u n b ir ç o k y e rin e K u ra n v e d in i e s e rle r g ö n d e r ilm e k te v e İ s ta n b u l'd a k i s a h a fla r b u n d a n b ü y ü k b ir g e lir s a ğ la m a k ta y d ı. O s m a n lı D e v le ti 1 8 4 2 ’ d e k ita p b a s tıra n la rı, d iğ e r d e y iş le y a y ım c ıla rı te ş ­ v ik , k ita p la rı u c u z a m a le tm e k v e ü lk e n in h e r y a n ın a k ita p y o lla m a iş in i k o la y la ş tırm a k a m a c ıy la k ita p la r d a n g ü m r ü k v e rg is in i k a ld ırd ı. K ita p y a y ım c ılığ ı a la n ın d a fa a liy e t g ö s te rm e s i iç in o lu ş tu ru la n E n c ü m e n i D a n iş v e C e m iy e ti İlm iy e -i O s m a n iy e g ib i k ü ltü r k u r u m la n fa z la b ir fa a liy e t g ö s te r e m e m iş le r d i. 1 8 6 5 ’ d e M a a rif N e z a r e ti ’ n e b a ğ lı T e lif v e T e rc ü m e C e m iy e ti k u r u la ra k k ita p la r ü z e r in d e b ir d e n e tle m e o lu ş tu ru lm u ş tu . İlk m a tb a a n ın k u r u lu ş u n d a n I. M e ş ru tiy e te k a d a r (1 7 2 9 -1 8 7 5 ) 2 9 8 0 k ita p b a s ıld ı. II. M e ş ru tiy e t (1 9 0 8 ) ilk g ü n le rin d e İ s ta n b u l ’ d a 9 0 m a tb a a v e 1 2 8 k ita p ç ı b u lu n m a k ta y d ı. K ita p ç ıla r a r a s ın d a E r m e n ile r v e İ r a n lıla r b ü y ü k y e r tu tu y o rd u . O z a m a n k i k ita p ç ıla r, a y n ı z a m a n d a tü tü n c ü lü k , tö m b e k ic ilik g ib i iş le r d e y a p m a k ta y d ı. E r m e n i k ita p ç ıla r , b ilim s e l v e e d e b iy a t k ita p la r ı p iy a s a s ın ı, İ ra n a s ıllı k ita p ç ıla r is e h a lk k ita p la rı p iy a s a s ın ı e lle r in d e tu tu y o rd u . II. M e ş r u tiy e tin ila n ın d a n s o n r a h e r tü r lü s a n s ü r v e b a s k ı o r ta d a n k a lk tığ ı iç in , y a y ım la n a n k ita p s a y ıs ın d a b ü y ü k b ir a rtış v e y a y ım k o n u la r ın ­ d a ç e ş itlilik m e y d a n a g e ld i. C u m h u riy e tin ila n ı v e 1 9 2 8 ’ d e k i H a r f D e v rim i ile k ita p y a y ım c ılığ ın d a d a h a b ir c a n lılık g ö z le n d i. H a r f D e v rim i ’ n d e n s o n ra k i y ılla rd a b ir y a n d a n d e v le t v e b ir y a n d a n d a k ita p ç ıla r, h a lk iç in ö ğ re tic i y a y ım la rd a b u lu n d u la r: İ n k ılâ p , R e m z i, Y e n i Ş a rk , T e fe y y ü z K ita b e v le ri g ib i. (1 0 ) T ü rk T a r ih K u ru m u , T ü rk D il K u ru m u ’ n u n k u ru lm a s ı, D e rle m e K a n ıın u ’ ııu n k a b u lü g ib i k ü ltü r e l h a re k e tle r , A n k a ra ’ d a y e n i f a k ü lte le r in a ç ılm a ­ s ı, h a lk e v le ri, M illi E ğ itim B a k a n h ğ ı ’ n c a d ü n y a k la s ik le rin in ç e v r ile re k y a y ım la n m a s ı, k ita p y a y ım c ılığ ın ın g e liş m e s in e ö n e m li e tk ile rd e b u lu n d u . 2. T ürk Y a y ım c ılığ ın d a Y asal D ü z e n le m e le r T ü rk H u k u k u ’ n d a y a y ım c ılık la ilg ili ilk d ü z e n le m e le r 1 8 5 6 I s la h a t F e r ­ m a n ı ’ n d a n 5 a y s o n r a ç ık a n b ir ira d e v e b u n u iz le y e n M a tb u a t N iz a m n a m e ­ s i ile y a p ılm ış v e y a z ılı e s e r s a h ip le r in e ö m ü rle ri b o y u n c a fik ri e m e k le rin in m ü k a fa tı v e g a y r e tle rin i s ü r d ü re b ilm e le r in i s a ğ la m a k a m a c ıy la e s e rle rin i b iz z a t b a s tır m a k k o n u s u n d a b ire y s e l b ir h a k , b ir im tiy a z ta n ın m ış tır . 11 1 8 5 7 ’ d e ilk te lif n iz a m n a m e s i ç ık m ış v e im tiy a z u s u lü n e s o n v e rd iğ i g ib i y a z a rla rın h a k la rın ı d a ile ri ö lç ü d e k o r u m u ş tu . Ö r n e ğ in , y a z a rın e s e rin i b a s ­ tırm a y a m a li g ü c ü o lm a d ığ ı d u r u m la r d a , e s e r, d e v le t ta ra fın d a n b a s tır ıl ­ m a k ta v e M a a rif M e c lis i ta ra f ın d a n y a z a ra te lif ü c r e ti ö d e n m e k te y d i. 1 8 7 2 y ılın d a b u n iz a m n a m e y e k o n u la n b ir e k h ü k ü m le y a z a rla rın e s e rle ri ü z e r in d e k i h a k la r ın 4 5 y ıl o ld u ğ u v e y a z a rın ö lü m ü h a lin d e k a la n s ü r e n in m ira s ç ıla ra d e v ir o la c a ğ ı b ild irilm iş ti. 1 9 1 0 ta rih in d e H a k k ı T e lif K a n u n u ç ık a rılm ış v e b u k a n u n 1 9 5 2 ’d e ç ık a rıla n F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u ’ n a k a d a r y ü r ü r lü k te k a lm ış tır. (1 1 ) B ugün, 5 8 4 6 S a y ılı F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u (b a z ı d e ğ iş ik lik le r le b irlik te ) h a le n y ü r ü r lü k te o lu p y a y ım c ılık la , fik ir, s a n a t, s in e m a e s e rle ri v e b ilg is a y a r y a z ılım la rı ile ilg ili y a s a l d ü z e n le m e le ri iç e r m e k te d ir. 1 9 3 4 y ılın d a ç ık a r ıla n B a s m a Y a zı v e R e s im le ri D e r le m e K a n u n u (2 5 2 7 S a y ılı), T ü r k iy e 'd e y a y ım la n a n tü m k ita p , ris a le , r a p o r , h a r ita g ib i fik ri ü r e ­ tim e d a y a n a n tü m b a s ılı m a te r y a lle rd e n b e ş n ü s h a s ın ın , D e rle m e M ü d ü r ­ lü ğ ü ta ra fın d a n to p la n a r a k İs ta n b u l, A n k a ra v e İ z m ir 'd e k i te s p it e d ile n k ü ­ tü p h a n e le re d a ğ ıtılm a s ı v e ü lk e d e y a y ım la n a n tü m b a s ılı e s e rle r in b u k ü ­ tü p h a n e le r d e b u lu n m a s ın ın s a ğ la n m a s ı h e d e fle n m iş tir. 1 9 8 2 A n a y a s a s ı ’ n ın 2 4 . m a d d e s in e g ö re k ita p v e b r o ş ü r y a y ım ı, iz n e b a ğ lı d e ğ ild ir . K ita p y a y ım ın a s a n s ü r k o n u la m a z . K ita p la rın to p la tılm a s ı k o n u ­ s u n d a , A n a y a s a T im 2 2 /4 h ü k m ü n d e , “ K a n u n u n a ç ık ç a g ö s te rd iğ i h a lle r d e , u s u lü n e g ö r e v e rilm iş h a k im k a ra rı o lm a d ık ç a ; g e c ik m e s in d e s a k ın c a b u lu ­ n a n h a lle rd e d e k a n u n la y e tk ili k ılın a n m e r c iin e m r i b u lu n m a d ık ç a ; h a b e r ­ le ş m e e n g e lle n e m e z v e g iz liliğ in e d o k u n u la m a z . ” d e n ilm e k te d ir . “ K a n u n la y e tk ili k ılın a n m e r c i ” is e C u m h u r iy e t S a v c ılık la rı o lm a k ta d ır. K ita p to p la tm a a n c a k , “ T ü r k iy e ’ d e y a y ım la n a n k ita p v e b r o ş ü r ” iç in s ö z k o n u s u d u r . Y u rt d ı ­ ş ın d a b a s ıla n v e T ü rk iy e ’ y e s o k u lm a k is te n e n k ita p v e b r o ş ü r le r h a k k ın d a y a s a k la m a y a B a k a n la r K u ru lu ; to p la tm a y a is e iç iş le ri B a k a n lığ ı y e tk ilid ir. B a s ım e v le ri v e e k le n tile ri, b a s ın a r a ç la r ı, s u ç v a s ıta s ı o ld u ğ u g e re k ç e s iy le d e o ls a z a b t v e m ü s a d e re e d ile m e z v e y a iş le tilm e k te n a lık o n u la m a z . (1 2 ) T ü rk T ic a re t K a n u n u (6 7 6 2 S a y ılı) ’ ııu n 1 2 /5 m a d d e s in e g ö r e d e k ita p y a y ım c ılığ ı ile u ğ ra ş ıy ı b ir tic a re t u n s u r u o la ra k g ö r m e k te d ir : “ A ş a ğ ıd a y a z ılı v e y a m a h iy e tç e b u n la ra b e n z e y e n iş le rle u ğ r a ş m a k ü z e r e k u r u la n m ü e s ­ s e s e le r, tic a re th a n e s a y ılır: M a tb a a c ılık , g a z e te c ilik v e k ita p ç ılık , y a y ın , ila n v e is tih b a r a t... ” 12 İle tiş im , h e r k e s in b ild iğ i v e y a p tığ ı e y le m le rd e n o lm a s ın a k a rş ın a z s a y ı ­ d a k im s e o n ıı m a k u l v e y e te rli b ir ş e k ild e ta n ım la y a b ilm e k te d ir . İle tiş im , d o ğ a d a k i c a n lıla r a ra s ın d a o lu ş a n v e b ilg i, d u y g u , d ü ş ü n c e a k ta r ım ın ı iç e ­ r e n b ir s ü r e ç tir. B a ş k a d e y iş le ile tiş im , d iğ e r b ir k im s e y le k o n u ş m a , te le v iz ­ y o n , k ita p , g a z e te , s a ç ş e k li g ib i a r a ç la rd a o rta y a ç ık a n b irş e y le ri p a y la ş m a , b irb irin d e n e tk ile n m e v e b ir ta k ım o lg u la ra k a rş ı b ir te p k i g ö s te rm e k tir. ‘ Y a y ım la m a k ’ g e n e l o la r a k " b ir ta k ım ile ti d e m e tin i h a lk a s u n m a k " o la ­ r a k ta n ım la n ır. Y a y ım d e ğ iş ik ş e k ille rd e g ö z e ç a r p m a k ta d ır: G a z e te y a y ım ­ c ılığ ı, d e rg i y a y ım c ılığ ı, k ita p y a y ım c ılığ ı, k a s e t y a y ım c ılığ ı v b . (1 3 ) K ita p , ile tilm e k ü z e r e k a le m e a lın a n b a z ı fik ir v e b ilg ile rin y e r a ld ığ ı b a s ılı b ir ile tiş im a r a c ıd ır; b ir to p lu m u n k ü ltü r ü n ü n b e tim le m e s id ir v e b ir ö ğ r e n c i iç in ö n c e lik li b ir e ğ itim -ö ğ re tim k a y n a ğ ıd ır. K ita p la rın v e y a y ım c ı ­ la r ın ç e ş itliliğ i v e b o llu ğ u , d e m o k r a s in in v e m e d e n iy e tin ö n e m li v e h a y a ti ş a rtla rın d a n d ır. K ita b ın u z u n lu ğ u , s ü re k liliğ i, ta ş ın a b ilirliğ i, te k ra r o k u n a b ilirliğ i, g e n e l u y g u n lu ğ u , fiz ik s e l ç e k ic iliğ i, to p lu m iç in d e k i y e ri v e u c u z lu ğ u g ib i f a k tö r ­ le r, k ita b ı, d iğ e r ile tiş im a ra ç la rın d a n ü s tü n k ılm a k ta d ır . K ita p iç in , ra d y o v e te le v iz y o n d a o ld u ğ u g ib i b ir g ü ç k a y n a ğ ın a , s a tış s o n ra s ı s e rv is e ih tiy a ç y o k tu r. U z u n b ir g e liş m e d ö n e m i g e ç irm iş b ir s e k tö r o la n k ita p y a y ım c ılığ ı, ö z e llik le g e liş m iş ü lk e le r b a z ın d a d ü n y a ç a p ın d a b ir d a ğ ıtım s is te m in e s a h ip tir . G e n iş v e s ü r e k li b o y u tta y a p ıld ığ ın d a iy i b ir g e lir k a y n a ğ ı o lu ş ­ tu r a b ilm e k te d ir . B u n u n la b irlik te k ita p y a y ım c ıla rı, d iğ e r h a b e r, e ğ itim , e n f o r m a s y o n v e e ğ le n c e a r a ç la r ın a k a rş ı b ü y ü k b ir y a rış iç in d e d ir v e b u a r a ç la r la r e k a b e t y a p m a k z o r u n d a d ırla r. 18 K ita p y a y ım c ılığ ı, tira jla r ı y ü z b in le r i b u la n r o m a n la r v e e n ç o k s a ta n k ita p la r ile b in a d e tin a ltın d a k i a k a d e m ik k ita p la r a d e ğ in , ç o k g e n iş b ir ç e v r e d e n d a h a d a r v e ö z e l b ir a la n a k a d a r h ita p e d e b ile n d e ğ iş ik tü rle r e s a h ip v e d e ğ iş ik h e d e f k itle s i o la n b ir ile tiş im s e k tö rü d ü r . Y a y ım c ılık fa a liy e ti, k u r u m s a l v e k u r u m - i ç i o lm a k ü z e r e ik i b ö lü m e a y r ıla b ilir (Ş e k il: 1 ). K u r u m s a l y a y ı m c ı l ı k , y a y ım fa a liy e tin i, b ir ö rg ü ts e l v a p ı a ltın d a g e r ç e k le ş tir m e k te , ç o ğ u n lu k la y a y ın e v i k o n u m u n d a o lu p tic a ri v a s a la ra b a ğ lı b u lu n m a k ta d ır. K u r u m - i ç i is e , iş le tm e , ş irk e t, y a y ım c ılık k u r u m , o k u l, d e r n e k , v a k ıf g ib i ö r g ü tle rin , k e n d i b ü n y e le r in d e ç a lış a n la ra v e y a ü y e le r in e y ö n e lik y a p tık la rı, k â r a m a c ı ta ş ım a y a n v e ç o ğ u n lu k la ü c re ts iz d a ğ ıtıla n , ç e ş itli b r o ş ü r le r, k ita p la r, m a k in e k u lla n ım k ita p la rı, y a s a l d ü z e n ­ le m e le ri v e k u r u m iç i ç a lış m a k u r a lla r ın ı a n la ta n k ita p la r g ib i y a y ın la rd ır. K u ru m s a l y a y ım c ılık , tic a ri v e tic a ri o lm a y a n y a y ım c ılık o la ra k ik i g r u b a a y rıla b ilir. T ic a ri y a y ım c ılık ta Y a y ın e v le ri, ö n c e lik li h e d e f o la ra k " m a k s im u m y a d a y e te rli d ü z e y d e k a z a n ç " s a ğ la m a k is te m e k te d ir le r . T ic a ri o lm a v a n y a y ım c ılık ta is e b ir in c il h e d e f k a z a n ç s a ğ la m a k o lm a y ıp , to p lu m d a k i b a z ı g e r e k s iilim le r i (to p lu m s a l, ö rg ü ts e l, d in i, m e sle k i v b .) k a rş ıla m a k a m a c ıy la , ç e ş itli k u r u m la n ıl, ü n iv e rs ite le rin , s iv il to p lu m ö r g ü tle r in in , d e r n e k le r in , d in i k u r u m la n ıl y a p tık la rı y a y ım c ılık fa a liy e tid ir. T ic a ri o lm a v a n Y ay ım ­ c ılık ta . k ita p y a y ım la y a n ö rg ü t, d ü ş ü k k â r o r a n ı ile ç a lış ır. Y A Y IM C IL IK K U R U M SA L F A A L İY E T İ Y A Y IM C IL IK K U R U M -İÇ İ Y A Y IM C IL IK • K u ru m -iç i g a z e te /d e r g i T ic a ri Y a y ım c ılık • E l k ita p la rı ( T ic a ri Y a y ın e v le ri) p • Ç e ş itli r a p o rla r T ic a ri O lm a y a n Y a y ım c ılık • İla n , d u y u ru (D e rn e k , v a k ıf, o k u l v b . • B ro ş ü r, k ita p ç ık v a v ın la n ) • M e s le k i k ita p la r v b . Ş e k il: 1 Y a y ım c ılık fa a liy e ti T ic a r i k a p s a m d a y a y ın ı y a p a n v e ‘ y a y ın e v i ’ o la r a k ta n ım la n a n f irm a la r , b ü y ü k , o r ta v e k ü ç ü k ö lç e k te iş le tm e le r o lm a k ta v e y a y ım c ılık fa a liy e ti iç in d e d ö rt iş lev i v e rin e g e tir m e k te d ir le r : (Ş e k il: 2 ) /1 1 . B ir y a y ım p r o g ra m ı p la n la m a , e s e r y a z ım ı iç in b ir y a z a rı g ö r e v le n d irm e , y a y ım la n a c a k e s e r le r in s e ç im i v e ç e ş itli k ita p p r o je le ri g e liş tirm e , e s e re d e ğ e r b iç m e v e e s e rin b a s ım ı iç in d ü z e ltm e le r in (e d itö rlü k ) y a p ılm a s ı. 2 . K ita b ın g ö rs e l ta s a rım ı, ü r e tim ö z e llik le rin i b e lirle m e v e y ö n e tm e . 3 . K ita b ın p a z a rla n n ıa s ı, re k la m v e ta n ıtım ın ın y a p ılm a s ı. 4 . B ü tü n b ıı iş le m le r in y ö n e tim in in v e k ita p y a y ım k o o r d in a s y o n u n u n s a ğ la n m a s ı. (1 4 ) Y A Y I N E V İ Y Ö N E T İM - K O O R D İN A S Y O N Ş e k il: 2 - Y a y ım c ılığ ın iş le v le ri 1. Y a y ım c ılık N e d ir ? İ n s a n o ğ lu n u d iğ e r c a n lıla r d a n a y ıra n e n ö n e m li ö z e lliğ i a k lın ı k u lla n a ­ b ilm e s i, d ü ş ü n ü p k o n u ş a b ilm e s i, y a z ıp o k u y a b ilm e s id ir. İle tiş im d e in s a n ­ la r ın b ir b ir le r i a r a s ın d a k i d u y g u , d ü ş ü n c e a lış v e riş in i a n la ta n b ir k a v ra m o la r a k in s a n o ğ lu n u n 2 0 . y ü z y ıld a u la ş tığ ı m e d e n iy e t b o y u tla rı iç in d e v a z g e ­ ç ilm e s i im k a n s ız b ir o lg u d u r u m u n a g e lm iş tir. İ n s a n ın b u lu n d u ğ u h e r y e r ­ d e , s o k a k ta , e v d e , iş y e rin d e , o k u ld a h e p b ir ile tiş im o r ta m ı m e v c u ttu r v e ile ­ tiş im a ra ç la rın d a n y a z ılı a ra ç la r ile tiş im d e ç o k ö n e m li v e e tk ili ro le s a h ip tir. Y az ılı ile tiş im a r a ç la r ın ı o lu ş tu r a lı ö ğ e le r, y a y ım c ılık s e k tö rü n ü n ü r e ttiğ i ü r ü n le r i ifa d e e d e r k i b u n la r , g a z e te , d e rg i, k ita p , b ro ş ü r, k a ta lo g v e b e n z e ri m a tc rv e llc rd e n d ü ş ü n c e le rin b ir nesne o lu ş m a k ta d ır . B u n a b a ğ lı o la r a k y a y ım c ılık , b e lirli b ir h e d e f k itle s in e u la ş tırılm a s ı iç in , ü z e rin d e ç o ğ a ltıla ra k k itle y e s u n u lm a s ı s ü re c i ” “ b e lirli b a z ı k a ğ ıt v e y a b e n z e ri o la ra k ta n ım la ­ n a b ilir. • 15 Y a y ım c ılık ta te m e l u n s u r , y a z ılı b ir m a te ry a lin ç o k s a y ıd a b a s ılı m a te ry a le d ö n ü ş m e s i v e h e d e f k itle y e u la ş m a s ıd ır; d iğ e r d e y iş le h e rh a n g i b ir n ü s h a ­ d a n o lu ş a n y a z ılı ile tile rin , y ü z le rc e -b in le rc e n ü s h a o la r a k ç o ğ a ltılm a s ı iç in y a p ıla n ü r e tim ç a lış m a la rı ile ü r e tile n ü r ü n ü n o k u r a u la ş tırılm a s ı, o n la rın , g e n e ld e b ir b e d e l ö d e y e r e k b a s ılı ü r ü n ü a lm a la r ı y o lu n d a k i e tk ile m e v e ta n ıtım fa a liy e tle rin i k a p s a y a n b ir s ü re ç tir. Y a y ım c ılık fa a liy e ti b ir y a z a rın b e lli b ir k o n u h a k k m d a k i d ü ş ü n c e le r in i y a z m a s ıy la b a ş la r. D iğ e r d e y iş le y a z a r, y a y ım s ü r e c in in b a ş la n g ıç n o k ta s ıd ır. İ le tiş im s ü r e c in e g ö r e y a z a r ‘ k a y ııa k ’ tır; e ş d e y iş le b e lli b ir m e s a jı y a r a ta n k iş id ir. Y a z a rın d ü ş ü n c e le rin i o lu ş tu r a n m e tin y a y ım c ıy a u la ş tığ ın d a , y a y ım c ın ın m e tn in y a y ım la n ıp -y a y ım la n a m a y a c a ğ ı k o n u s u n d a v e re c e ğ i k a ra rı, b a ş la y a n b ir y a y ım s ü r e c in in d e v a m ın a y a d a d u r d u ru lm a s ın a n e d e n o lu r. Y a y ım c ılık f a a liy e tin in d u r d u r u lm a s ı, y a z a r ın m e tn in in b a s ılı m a te r y a le d ö n ü ş tü ­ r ü lm e d e n v e d e h e d e f k itle y e u la ş tır ılm a d a n y a z a ra g e ri ia d e e d ilm e s in i ifa d e e d e r k i, b u d u r u m d a b a ş la m a d a n s o n a e rm iş b ir y a y ım s ü r e c in d e n s ö z e d ile b ilir. Y a y ım c ın ın b ir m e tn i y a y ım la n a b ilir b u lm a s ı ile g e rç e k a n la m d a y a y ım ­ c ılık fa a liy e ti b a ş la r. B u fa a liy e t iç in d e , y a z a rın m e tn in d e k i a n la m , im la , ifa ­ d e b o z u k lu k la r ın ın d ü z e ltilm e s in i iç e r e n e d itö rlü k iş le m le ri v e b u n a b a ğ lı o la r a k d a s a y fa d ü z e n le m e , d iz g i, b a s k ı iş le m le ri, ü r e tile n y a d a ü r e tim i d e v a m e d e n k ita b ın o k u r a ta n ıtılm a s ın ı v e o n la r ın y a y ım la n a n y a d a y a y ım ­ la n a c a k k ita b ı a lm a la r ın a ik n a e d ilm e s i iş le m le rin i k a p s a y a n re k la m v e ta n ı ­ tım , ü r e tile n k ita b ın s a tış n o k ta la r ın a (k ita b e v le ri, o k u l k ita p s a tış b ü f e le ri, b a z ı g a z e te b a y ile ri v e d iğ e r d a ğ ıtım v e s a tış n o k ta la rın a ) d ü z e n li, z a m a ­ n ın d a v e y e te rli m ik ta r d a u la ş tırılm a s ı iş le m le rin i k a p s a y a n d a ğ ıtım v e s a tış iş le m le ri y e r a lm a k ta d ır. (Ş e k il: 3 ) 2. K ita p N e d ir ? T ü rk D il K u ru m u S ö z lü ğ ü ’ n e g ö r e k ita p , “ C iltli v e y a c ilts iz o la r a k b ir- a ra y a g e tirilm iş , b a s ılı v e y a y a z ılı k a ğ ıt y a p ra k la rın ın b ü tü n ü ” o la r a k ta n ım ­ la n m a k ta d ır. U N E S C O 'n u n k ita p ta n ım la m a s ı is e s a y fa s a y ıs ı o la r a k y a p ıl ­ m a k ta , b ir e s e r in k ita p o la b ilm e s i iç in e n a z 4 8 s a y fa d a n o lu ş m a s ı g e r e k ­ m e k te d ir. K ita b ı ta n ım la y a b ilm e k iç in , b ira ra y a g e lm e le ri z o r u n lu o la n ü ç k a v ra ­ m ın v a rlığ ı g e r e k lid ir : a ) K ita p iç in y a z ılı b ir d a y a n a k , b ) y a y ılm a s ı v e m u h a fa z a s ı, c ) k u lla n ış lılık . (1 5 ) 16 b ir m e tn in K ita p k ü ltü rü n d e te m e l ö z e llik , a k ta r ıla n fik ir y a d a b ilg ile rin d e f o rm e o lm a m a s ı, s a ğ lık lı k o r u n m a s ı, is te n d iğ in d e d o ğ ru lu k la rın ın k o la y lık la a ra ş - tır ıla b ilm e s id ir . B ö y le c e k ita p la r ın y a rd ım ıy la , y a n lış a k ta r ıla b ilm e o la s ılığ ı k u v v e tli o la n s ö y le n tiy e , iş itile n e d e ğ il, fa k a t, k e s in ç iz g ili v e rile re d a y a n a n v e b ilim s e lle ş e b ile n b ir k ü ltü r o lu ş m a k ta d ır . G e n e llik le k ita p , is te r p o z itif y a d a s o s y a l b ilim le ri, is te rs e e d e b iy a tı iç e rs in , b ir o la y ın g e ç m iş te k i e v rim in i iy ic e s a p ta y ıp , b u rad a n günün ve g e le c e ğ in b e lir le n m e s in e y a rd ım c ı o lu r. (1 6 ) Ş e k il: 3 - Y ay ım s ü re c in i o lu ş tu ra n ö ğ e le r 17 3. Y a y ım S ü r e c in in Ö ğ e le r i K ita p y a y ım la m a k b ir e k ip ç a lış m a s ın ı g e re k tir m e k te d ir . B u e k i]) ç a lış ­ m a s ın d a g ö re v a la n h e r k iş in in ö n e m li b ir g ö re v i b u lu n m a k ta d ır v e k ita b ın o k u ra u la ş m a s ı iç in h e r ç a lış m a n ın k o o r d in e li b iç im d e v e g a y re tle y a p ıl ­ m a s ı g e re ğ i b u lu n m a k la d ır . B ir k ita b ın y a y ım s ü re c i, d ö r t g r u p in s a n ın ç a lış m a la rın ın b ir le ş im in d e n o lu ş u r. B u s ü re c i o lu ş tu r a n ö ğ e le r ş u n la rd ır : a ) y a z a r; b ) y a y ım c ı; c ) m a tb a a c ı; d ) k ita p ç ı. a. Y azar Y a z a r, k ita p v a s ıta s ıv ıa s u n u la n d ü ş ü n c e le rin y a ra tıc ıs ı v e y a ş e k ille n d i ­ ric is id ir; k e lim e le r in , r e s im le r in , ta b lo la rın v b . d ü z e n le y ic is id ir; b ir e s e rin d o ğ a l s a h ib id ir. F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u ’ n a (F S E K , M d : 8 /1 ) g ö re d e h e r tü r lü f ik ir ü r ü n ü s a v ılm a k ta d ır. Bu d e ğ il, s a d e c e s a h ib in in b a k ım d a n eser s a h ib i, ö z e lliğ in i ta ş ıy a n la r e s e r y a r a tıc ı gücünün ö z e lliğ in i, m e y d a n a g e tird iğ i fik ri ü r ü n ü n e y a n s ıta n k iş id ir. Y a z a r, te k k iş i o la b ile c e ğ i g ib i, y a y ım c ı ile iliş k i a ç ıs ın d a n b ir g r u p , b ir e n s titü v e y a h ü k ü m e t o la b ilir. B ird e n ç o k y a z a rd a n o lu ş a n e s e r s a h ip liğ i. F S E K 'n a g ö r e iş tira k h a lin d e v e m ü ş te r e k e s e r s a h ip liğ i o lm a k ü z e r e ik i k ıs m a a y rılm a k ta d ır . İ ş tira k h a lin d e e s e r s a h ip liğ in d e , b ir k ita b ın hangi b ö lü m ü n ü n k im ta r a f ın d a n y a z ıld ığ ı b e lli o lm a z s a , d iğ e r d e y iş le b ö lü m le r a y r ıld ığ ın d a k im in ta r a f ın d a n y a z ıld ığ ı b ilin m iy o rs a v e k ita p b irb irin d e n a v rıh n a z b ö lü m le rd e n m e y d a n a g e lm iş s e s ö z k o n u s u d u r . M ü ş te r e k y a z a rh e s e r s a h ip liğ in d e is e , b ir k ita b ın b ö lü m le ri a y rış tırıld ığ ın d a . h e r b ö lü m k e n ­ d i b a ş ın a a y rı b ir ö z e llik le b irlik te y a z a rın ın is m in i d e ta ş ıy o rsa s ö z k o n ııs u o lm a k ta d ır . Y az a r, y a ra tıla n e s e rin v e b u e s e rin y a y ım h a k la r ın ın te k s a h ib id ir. Y az a r, e s e r i ü z e rin d e k i m a n e v i h a k la rı d ış ın d a m a d d i h a k la r ın ı (b u h a k la r iç in b a k ın ız Y as a l K o n u la r b ö lü m ü ) s a ta b ilm e , b a ş k a b iris in e d e v re tm e v e v a ta h s is e tm e h a k la r ın a s a h ip tir. .A n ca k b a şk a b iris in e y a y ın ı h a k k ı v e rilin c e y e v e v a ta h s is e d ilin c e y e k a d a r, y a z a r, y a y ın ı h a k k ın ın te k s a h ib id ir v e b it s e b e p le y a z a r e s e rin i d iğ e r in s a n la r la p a y la ş m a y e tk is in e s a h ip o ld u ğ u g ib i, e s e rin i d iğ e r in s a n la r la p a y la ş m a k ta n v a z g e ç ip v o k e tm e h a k k ın a d a s a h ip tir. F a k a t, y a z a rın e s e rin i y o k e tm e h a k k ın a s a h ip o lu p o lm a y a c a ğ ı k o n u s u n d a ik i fa rk lı y a k la ş ım b u lu n m a k ta d ır . B a z ıla rı y a z a rın e s e rin i y o k e c le b ile c e ğ i, b u o n u n d o ğ a l h a k k ı o ld u ğ u n u s a v u n u r k e n . b a z ıla rı d a e s e r in y a ra tılm a s ıy la b irlik te y a z a rın v o k e tm e h a k k ı b u lu n m a d ığ ı, e s e rin iy i y a d a k ö tü o ld u ğ u n a k a m u o y u n u n k a r a r v e re b ile c e ğ in e iliş k in g ö rü ş le r ile ri s ü r ü lm e k te d ir . (1 8 ) 18 Y a z a rın y a z d ığ ı e s e r k a rş ılığ ın d a m a d d i b ir g e lir e ld e e tm e s i ( te lif ü c re ti) en doğal h a k k ıd ır. Y azm a iş in i k e n d is in e b ir g e ç im kaynağı o la ra k b e n im s e m iş , d iğ e r d e y iş le m e s le ğ i y a z a rlık o la n p ro fe s y o n e l y a z a rla r o ld u ğ u g ib i; b irç o k y a z a r d a y a z m a iş iy le v e d o la y ıs ıy la y a z a rlık ile a m a tö r o la ra k , h o b i y a d a y a n u ğ ra ş ı v e y a g e lir k a y n a ğ ı o la r a k ( ö r n e ğ in g a z e te c i o lu p g e ç im in i b u r a d a n s a ğ la y ıp a y n ı z a m a n d a k ita p y a z a n la r g ib i) ilg ile n m e k ­ te d irle r. P ro fe s y o n e l y a z a rla rın s a y ıs ı, g e ç im in i y a z a rlık ta n s a ğ la y a n ıa m a k a y - g u s tı n e d e n iy le o ld u k ç a a z d ır. B u n u n y a n ın d a , a s ıl g e liri b a ş k a b ir m e s le k ­ te n o lm a s ın a k a r ş ın , y a n u ğ ra ş ı o la r a k y a z a rlık y a p a n la r ın s a y ıs ı o ld u k ç a fa z la d ır. B u n la rın d ış ın d a b ir d e m e s le ğ i g e re ğ i y a z m a k d u r u m u n d a o la n y a z a rla r v a r d ır . Ö rn e ğ in a r a ş tır m a c ıla rla ve a k a d e m is y e n le r , y a p tık la r ı a r a ş tırm a la r ı k o n u y la ilg ile n e n k iş ile r le p a y la ş m a k d iğ e r d u ru m u n d a b u lu n d u k la rın d a n , m a k a le v e k ita p y a y ım la m a k z o r u n d a d ırla r . B u k iş ile rin y a z m a e y le m le ri b ir y a n u ğ ra ş ı y a d a h o b i o lm a y ıp , m e s le ğ in b ir g e re ğ id ir. Ş e k il: 4 - Y a z a rlık m e sle ğ i s ın ıfla m a s ı b. Y a y ım c ı Y a y ım c ı, b ir y a z a rın m e tn in in o k u ru n e lin e u la ş ın c a y a k a d a r g e ç ird iğ i a ş a m a la rı k o n tr o l e d e n , y a y ım iş le m in in h e r a ş a m a d a k i iş a k ış ın ı o rg a n iz e e d e n v e iş ü z e rin d e s ö z s a h ib i o la n k iş id ir. Y a y ım c ı, y a z a r- m a tb a a c ı-k ita p ç ı a ra s ın d a k i iliş k ile ri d ü z e n le y e n b ir a r a c ıd ır . A y rıc a y a y ım c ı, k ita p iş in e p a r a y a tıra n v e iş in h e m e n h e r tü rlü (m a li v e h u k u k i) ris k in i ü s tle n e n k iş id ir.(Ş e ­ k il: 3 ) Y a y ım c ın ın h e r h a n g i b ir k ita b ın y a y ım la n a b ilm e s i iç in iş e y a p tığ ı y a tırım y a ö z k a y n a k la rıııd a n y a d a b a n k a v e y a b a ş k a b ir k a y n a k ta n s a ğ la d ığ ı k re d iy le y a p ılır. Y a y ım c ın ın y a tır d ığ ı p a r a , k e n d is in e e n a z a ltı a y s o n r a v e y a n o r ­ m a ld e b ir v ıl s o n r a g e ri d ö n m e k te d ir . Y a y ım c ı b u n o k ta d a b ü y ü k b ir iş ris ­ k in i d e ü s tle n m e k te d ir. B ir k ita b ın y a y ım c ıy a g e ld ik te n s o n ra ç e ş itli a ş a m a ­ la r d a n g e ç i]), b a s k ıs ın ın y a p ılıp o k u ru n e lin e u la ş ın c a y a k a d a r g e ç ird iğ i a ş a m a la r, n o rm a l ş a r tla r d a a ltı a y lık b ir z a m a n ı g e r e k tir ir. K ita p ç ı v e d iğ e r • 1< ) s a tış n o k ta la rın a y a p ıla n k ita p d a ğ ıtım ın ın p a ra la r ı d a ( e ğ e r d a ğ ıtım p e ş in ö d e m e ile d e ğ il d e s a tış y a p ıld ık ta n s o n ra ta h s il e d ile c e k s e ) y a y ım c ın ın e lin e a ltı a y g ib i b ir z a m a n iç in d e d ö n m e k te , b ö y le lik le y a y ım c ın ın y a tırd ığ ı p a ra n ın k e n d is in e g e ri d ö n e r e k k â r y a d a z a r a r ın a k a ra r v e re b ilm e s i iç in b ir y ılın g e ç m e s i g e re k m e k te d ir . (1 9 ) Y a y ım c ı, d e ğ iş ik y a z a rla rın d e ğ iş ik m e tin le r in in k e n d is in d e to p la n d ığ ı v e bu m e tin le ri d e ğ iş ik iş le m le re ta b i tu ta n k iş id ir. B ir y a y ım c ın ın e lin e h e r h a n g i b ir y a z a rın m e tn i d e ğ iş ik k a n a lla rd a n g e lir: B irin c isi, h e r h a n g i b ir y a z a r, m e tn in i d o ğ r u d a n h e r h a n g i b ir y a y ım c ın ın a d r e s in e p o s ta ile v e y a e ld e n g e tir e r e k v e rir. B u n u n la b irlik te , h e rh a n g i b ir y a z a rı, e s e r in i b e lli b ir y a y ım c ıy a g ö n d e rm e s i iç in , b ir a r k a d a ş ı y a d a ta n ıd ığ ı b ir k ita p ç ı ta v siy e e d e re k o y a y ım c ıy a e ld e n v e y a p o s ta ile g ö n d e r ilm e s in i s a ğ la y a b ilir. İk in c is i, h e r h a n g i b ir y a z a r, b ir y a z a r a ja n s ı m e tn in in uygun b ir y a y ım c ıy a ( lite ra r y a g e n t) u la ş tır ılm a s ın ı ile irtib a t k u r a ra k , s a ğ la y a b ilir . U çüncüsü, y a y ım c ı g e liş tir d iğ i f ik r i y a z a b ile c e k b ir y a z a rla a n la ş a r a k , b u y a z a rd a n b e lir le n e n k o n u d a b ir k ita p y a z m a sın ı is te y e b ilir. (2 0 ) D ö r d ü n c ü s ü is e b a z ı y a y ın e v le ri y a d a b a z ı k u r u lu ş la r ta r a f ın d a n d ü z e n le n e n ö d ü llü y a rış m a la rd a d e rec e y e e s e r le rin g ire n bu y a y ın e v le r i y a da k u r u lu ş la r ta ra f ın d a n m e tin d e n h a n g is in in y a y ım la n m a s ıd ır. D e ğ iş ik y a y ım la n ıp b irç o k y o lla r d a n y a y ım c ıy a h a n g is in in y a y ım la n m a y a c a ğ ı k o n u s u n d a k a r a r v e r e c e k te k u la ş a n y e tk ili, iş in m a li v e h u k u k i s o r u m lu lu ğ u n u y ü k le n e c e k o la n y a y ım c ıd ır. Y a y ım c ı, h e r h a n g i b ir m e tn in b a z ı d e ğ iş ik lik le rle y a y ım la n a b ile c e ğ in e d e k a ra r d a v e rip b u n u m e tn in y a z a rın a b ild ire b ilir. Y a y ım c ın ın e d e b iy a tla ilg ili b ilg i b ir ik im i o lm a lı, k e n d is in e u la ş a n e s e rle r i a n la tın ı, ü s lu p , d il, g r a m e r b a k ım ın d a n in c e le y e b ilm e lid ir. Y a y ım c ılık s e k tö r ü n ü n k u v v e tli v e z a y ıf y a n la rı a y n ı k o n u m d a g ö r ü le b ilir v e d u r u m a g ö r e ü r e tile n k ita p y a z a y ıf y a d a k u v v e tli s a tış ş a n s ı e ld e e d e b ilir. B u n d a e n e tk in f a k tö r , y a y ım c ılık ta k i ‘ k a lite k o n tro lû ’ n ü n s ü b je k tif o lm a ­ s ın d a n k a y n a k la n m a k ta d ır v e y a y ım c ın ın e n te lle k tü e l v e e s te tik y a rg ıs ın a b a ğ lı o la ra k e s e re b iç ile n d e ğ e r d e ğ iş e b ilm e k te d ir . (2 1 ) B u y a rg ı, e s e rin g e le ­ c e ğ i iç in (y a y ım la n m a s ı y a d a y a y ım la n m a m a s ı d o ğ r u ltu s u n d a ) ç o k ö n e m li e tk e n le r d e n b iris id ir . Y a y ım c ılık ta k i b u k a lite k o n tr o lü , d iğ e r s e k tö r le rd e k i g ib i m a k in e y le y a d a b ir ö lç ü m a le tiy le y a p ıla n k o n tr o ld e k i o b je k tiflik te n f a rk lı o la ra k , b ire y s e l b ilg i, d u y g u v e y a k la ş ım la rd a k i f a r k lılık la rd a n d o la y ı s ü b je k tif o lm a s ın a y o l a ç m a k ta d ır. A n c a k y a y ım c ın ın k a lite k o n tr o lü n d e k i o b je k tifliğ e y a k la ş m a k a y g u s u , y a y ın e v in i k â ra y ö n e lte c e k , a k s i ta k tir d e y a y ın e v i z a ra r e d e c e k tir. 20 Y a y ım c ı, y a y ım la n m a s ın a k a r a r v e rd iğ i m e tn in d iz g is in d e k u lla n ıla c a k y a z ı k a ra k te r i, p u n to s u , s a y fa d ü z e n i, re s im k u lla n ıla c a k is e r e s m in iç e riğ i, k u lla n ıla c a k f o to ğ r a f la r ın a r a ş tır ılıp b u lu n m a s ı k o n u la r ın d a d a k a ra r v e rir. Y a y ım c ı, b a s ım c ı ile d o ğ ru d a n ir tib a t h a lin d e o la n , e ğ e r k a ğ ıt y a y ım c ı ta r a f ın d a n s a ğ la n ıy o rs a k a ğ ıt tü c c a rı ile d e ile tiş im h a lin d e b u lu n a n k iş id ir. Y a y ım ı y a p ıla c a k k ita b ın s a tış ın ı a r ttırm a k v e o k u r u , y a y ım la n a n k ita b ı a lm a k iç in ik n a y a v e y a o n la r a b ö y le b ir k ita b ın y a y ım la n a c a ğ ın d a n h a b e rd a r e tm e y e y ö n e lik o la r a k y a p ıla c a k r e k la m v e ta n ıtım fa a liy e tle rin i u y g u la y a n , y ö n e te n k iş id ir. K ita p ç ı, tre n g a r la r ı, o to g a r la r v e h a v a a la n la rı g ib i y e rle r d e k i g a z e te b a y ile ri, o k u l v e ü n iv e rs ite k ita p s a tış b ü f e le rin e v e d iğ e r s a tış n o k ta la rın a k ita p d a ğ ıtım ın ın z a m a n ın d a v e u y g u n ş e k ild e y a p ılm a s ın ı s a ğ la y a n k iş id ir. A y rıc a y a y ım c ı, s ip a riş e d ile n k ita p v e y a k ita p la rın d a o k u r u n v e y a k ita p ç ın ın e lin e e n k ıs a z a m a n d a u la ş m a s ın ı s a ğ la m a lıd ır. K ita p y a y ım la n d ık ta n b irk a ç y ıl s o n r a y a p ıla b ile c e k s ip a riş ta le p le r in i k a r ş ıla m a k iç in , y a y ım la n a n k ita b ın b e lir li b ir s ü re d e p o d a m u h a f a z a s ın ı s a ğ la y a n k iş id ir y a y ım c ı. S a tılm a y ıp e ld e k a la n k ita p la r ın d e p o la m a m a s ra fın ı k ıs m a k iç in k ita b ın a k ib e tin e k a ra r v e re n , b ö y le d u r u m la r d a e ld e k a la n k ita p la rı m a liy e tin e v e y a m a liy e tin d e n b ira z d a h a u c u z a s a tış ın ı g e r ç e k le ş tire n v e y a k a ğ ıt fa b rik a s ın a g ö n d e r ile r e k im h a e d ilm e s in e k a ra r v e re n k iş id ir. Y a y ın e v in in h a n g i tü r y a y ın la r y a p a c a ğ ı, y a y ın ı p o litik a s ı k o n u la rın d a , y a y ın e v in in y a p a c a ğ ı y a tır ım la r la ilg ili o la ra k , p e r s o n e l is tih d a m ı v e o n la r ın g ö r e v le ri k o n u s u n d a k a ra r m e rc ii k o n u m u n d a o la n b ir k iş id ir. Y a y ım c ın ın , lite ra tü r h a k k ın d a , k ita b ın fiz ik s e l ü r e tim i (d iz g i, b a s k ı, c ilt, k a ğ ıt g ib i) , d a ğ ıtım , r e k la m , ta n ıtın ı v e p a z a r la m a konusunda b ilg i s a h ib i o lm a s ı g e re k lid ir. b a. Y a y ım c ın ın r o lü Y a y ım c ı, y a ln ız c a o k u r ile y a z a r a ra s ın d a k i iliş k id e b ir a ra c ı o lm a k ta n ç o k , b e lli k o n u la rd a e s e r y a z a b ile c e k y a z a rla r b u lm a v e o n la r a y a z ı te k lifle ­ r in d e b u lu n m a , o to rite v e e le ş tiri ç e v re le ri ile g ö r ü ş e r e k y a z a rla rın ç a lış m a ­ la rın ı d e ğ e rle n d irm e v e g e le c e k iç in y a y ım p r o g r a m la rı yapm a, k ita p ü r e tim in in f in a n s m a n ın ı s a ğ la m a , ü r e tile n k ita b ı o k u r a ta n ıtm a v e o k u r u n k ita b ı a lm a s ı y ö n ü n d e te ş v ik e tm e , k ita b ın s a tıla b ile c e ğ i y e rle re d a ğ ıtım ın ı o r g a n iz e e tm e , k ita b ın ü lk e y a s a la r ın a u y g u n lu ğ u n u k o n tro l e tm e g ib i 21 g ö r e v le r i b u lu n m a k ta d ır . B u b a ğ la m d a , y a y ım c ın ın g ö re v v e s o r u m lu lu k la r ı ş ö y le s ıra la n a b ilir: (2 2 ) 1 . P a z a r a ra ş tırm a s ı y a p a ra k m a rk e t iç in d e y e n i iliş k ile r k u ra r; 2 . Y e n i p a z a r im k a n la r ı a r a r ( d iğ e r y a y ın e v le ri ile r e k a b e t iç in d e y e n i f ik irle r ü r e te re k y e n i p a z a r v e p a z a r la m a o la n a k la rı o lu ş tu ru r ); 3 . P iy a s a d a tu tu n a b ile c e k k ita p iç in fik ir ü r e tir v e o n u y a z a b ile c e k y a z a rı b u lu r ; 4 . K e n d is in e u la ş a n e s e r in k a lite s in e d e ğ e r b iç e r v e y a y ım la n a b ile c e k m e tin iç in k ita b ın b irim m a liy e t fiy a tın ı v e s a tış d u r u m u n u k e s tirm e y e ç a lış ır; 5 . E s e rin y a y ım la m a ris k in e g irip g irm e y e c e ğ in e k a r a r v e rir; 6 . Y a z a r v e p a z a r ih tiy a ç la r ın a g ö r e k ita b ın e d itö r lü ğ ü n ü v e ta s a r ım ın ı g e r ç e k le ş tir ir; 7 . Ü re tile c e k k ita b a iliş k in g e r e k li k a ğ ıt m ik ta r ı h e s a b ı y a p a ra k b u m ik ta r a g ö re m a lz e m e s a tın a lın m a s ın ı te m in e d e r; 8 . Ü lk e iç i-d ış ı iç in e tk ili b ir s a tış a ğ ı k u rm a y a ç a lış ır; 9 . K ita b ın s a tıla b ile c e ğ i k itle y e y ö n e lik (ilk e ta p ta k ita p ç ıla r v e s o n r a o k u r la r) ta n ıtın ı v e re k la m fa a liy e tle ri d ü z e n le r; 10. E le ş tiri v e o to rite ç e v r e le ri ile ilişk i k u r a ra k o n la rın g ö rü ş ve y o r u m la rın ı a lır; 1 1 . Y ü z y ü z e g ö r ü ş m e le rle (s a tış te m s ilc ille ri v a s ıta sı ile ) k ita p s a tış ın ın d a h a fa z la o r a n d a g e rç e k le ş tirilm e s i iç in ç a lış ır; 1 2 . K ita p y a y ım la n d ık ta n s o n r a k i d ö n e m d e , k ita b a y ö n e lik ta le p le ri k a rş ıla y a b ilm e k iç in y e te rli m ik ta r d a k ita p s to k u y a p a r; 1 3 . S ip a r iş le r i z a m a n ın d a k a rş ıla y a ra k k ita p d a ğ ıtım ın ı g e rç e k le ş tirir v e s a tış ın ı y a p tığ ı k ita p la r ın p a ra la r ın ı to p la r. 1 4 . K ita b ın y a y ım la n m a a ş a m a s ın d a e m e ğ i g e ç e n le re ü c re tle rin in ö d e n ­ m e s i, y a z a rın te lif h a k k ı, b a s ım c ın ın e m e ğ in in k a rş ılığ ı v e d iğ e r g id e rle ri ö d e r. B u n u n iç in m u h a s e b e k a y ıtla rın ı y a k ın d a n ta k ip e d e r. B ü tü n b u f a a liy e tle r k ü ç ü k f ir m a la r d a b irk a ç k iş i ile y a p ıla b ilir. B ü y ü k f ir m a la r d a is e d e ğ iş ik b ö lü m le r e b u g ö re v le r d a ğ ıtıld ığ ı g ib i, a y rıc a s e rb e s t ç a lış a n ( fr e e la n c e ) u z m a n la rın d a d e s te ğ i a lın a b ilir. B irç o k k ü ç ü k y a y ın e v i, s a tış te m s ilc is i b u lu n d u r m a k v e k e n d i y a y ım la rın ın d a ğ ıtım ın ı g e rç e k le ş tire ­ b ile c e k ö r g ü ts e l y a p ıd a n u z a k tır. A s lın d a b u f irm a la rın y ıllık k ita p ü r e tim le ­ ri d e fa z la d e ğ ild ir; b u n e d e n le b irç o k k ü ç ü k y a y ın e v i, d iğ e r b ü y ü k firm a la ­ r ın s a tış te m s ilc ile r in i v e d a ğ ıtım a ğ la r ın ı k u lla n a ra k k ita p s e v k iy a tı v e s a tış ı ­ n ı y a p a b ilm e k te d irle r. b. Y a y ın e v i y ö n e tim i Y a y ım c ın ın y u k a r ıd a s a y ıla n g ö r e v le r i b ir k a ç k iş i v e y a f a rk lı b ir im le r ta r a fın d a n b e lirli s o r u m lu lu k la r p a y la ş ıla ra k g e r ç e k le ş tir ilir . B u n a g ö r e k ita p y a y ım iş le tm e le ri, k ü ç ü k , o r ta v e b ü y ü k o la ra k ü ç g r u b a a y rılm a k ta d ır. K e sin s a y ıla r v e rm e k m ü m k ü n o lm a s a d a , g e n e llik le k ü ç ü k , o r ta v e b ü y ü k y a y ın e v i o la ra k g r u p la n d ır m a la r ş ö y le y a p ılm a k ta d ır: B irk a ç k iş in in ç a lıştığ ı y a y ın e v le ri k ü ç ü k ; 1 0 -1 5 k iş in in ç a lış tığ ı iş le tm e le r o r ta ; 2 0 v e d a h a fa z la s a y ıd a k iş in in ç a lış tığ ı y a y ın e v le ri is e b ü y ü k ö lç e k li iş le tm e le rd ir . (2 3 ) F irm a la rın b ü y ü k lü k le r in e b a ğ lı o la ra k , b ir y ıld a y a y ım la n a n k ita p s a y ıs ı d a d e ğ iş m e k te d ir . B ü y ü k f irm a la r y ıllık o la r a k 1 0 0 v e y a d a h a fa z la k ita p ü r e te ­ b ilirk e n , k ü ç ü k y a y ın e v le ri y ıld a b ir-ik i k ita p a n c a k y a y ım la y a b ilm e k te d ir. O r ta v e y a b ü y ü k y a y ın e v le rin d e y a y ım s ü r e c in d e k i iş le m le r iç in f a rk lı b irim le r o lu ş tu ru lm u ş tu r ; b u n a g ö r e b ir y a y ın e v i y ö n e tim ş e m a s ı Ş e k il: 5 'd e k i g ib i o la b ilir. K a y n a k : J O H N P . D E S S A U R E , B o o k P u b lish in g : W h a t It Is, W h a t It D o e s , (N e w Y o rk : R .R .B o w k e r C o ., 1 9 8 1 ), s. 1 5 6 . Ş e k il: .5 Y a y ın e v i o rg a n iz a s y o n ş e m a s ı B ir k ita b ın y a y ım k a r a r ın ın a lın m a s ın d a n itib a r e n y a y ın e v i p e r s o n e li d ış ın d a , g e r e k d u y u lu rs a s e rb e s t ç a lış a n e d itö r, in d e k s e i, ta s h ilıc i g ib i k iş i ­ le rd e n d e y a y ım c ın ın is te d iğ i k o ş u lla r a ltın d a , ç a lış m a d e s te ğ i s a ğ la m a k m ü m k ü n d ü r. A y rıc a b ö lü m le riy le de se rb e st o r ta k la ş a ç a lış a n la ç a lış a ra k b ir lik te y a y ım ı d iğ e r y a y m e v le rin g e r ç e k le ş tir m e ilg ili o la n a ğ ı da o la b ilir. F a k a t b u r a d a a ltı ç iz ilm e s i g e r e k e n b ir n o k ta v a rd ır: E ğ e r y a y ım c ı, s e rb e s t ç a lış a n la r la v e y a b a ş k a b ir f ir m a n ın ilg ili b ö lü m ü y le , y a y ım la n a c a k b ir k ita p ü z e r im le o r ta k ç a lış ıy o rs a , iş in a k ış k o n tr o lü n ü k a y b e d e b ilir v e k e n d i e le m a n la r ın ın h a z ırla d ığ ı p a z a rla m a v e ta n ıtın ı fa a liy e tle rin in b ir k ıs ­ m ın ı fa a liy e te s o k a m a y a b ilir. S a d e c e k ita p y a y ım c ılığ ın a b a ğ lı k a lm a y a n y a y ım c ıla rın , ö z e llik le d e b ü y ü k y a y ın e v le ri ile b a z ı g a z e te , d e rg i y a d a h o ld in g le r e b a ğ lı ç a lış a n y a y ın e v le rin in k ita p y a y ım c ılığ ı ile b irlik te d iğ e r ile tiş im a ra ç la rı ü r ü n le rin in ( d e rg i, g a z e te , ra d y o , te le v iz y o n , s e s /v id e o k a s e ti, C D -R O M k ita p , v s .) ü r e tim i v e p a z a rla m a s ı y ö n ü n d e fa a liy e tle ri d e o la b ilir. B u d u r u m d a h e r a ra ç iç in a y rı b ir y ö n e tim ö r g ü tle n m e s i y a p ıla b ilir. c. M a tb a a c ı ve k a tk ıd a ü r e tim e b u lu n a n la r B ir e s e r in b a s ılı ü r ü n b iç im in d e ü r e tilm e s in d e ö n c e lik le m a tb a a c ı v e c iltç i s o r u m lu d u r . M a tb a a c ı, y a y ım k a ra rı v e rile n e s e rin d iz g is in in y a p ıla ra k , b e lir le n e n ş a r tla r d a e s e rin k a ğ ıd a b a s ım ın ı g e rç e k le ş tire n v e k ita b ın c iltle ­ n e r e k o k u r la r a s u n u lm a s ı a ş a m a s ın a g e lm e s in i s a ğ la y a n k iş id ir. D iz g i iş le m i, y a y ın e v i b ü n y e s in d e y a p ıla b ile c e ğ i g ib i, a n la ş m a lı d iz g i a tö ly e le r in e y a d a m a tb a a la rın d iz g i b ir im le rin e y a p tırıla b ilir. C ilt iş le m i d e b a s ım c ın ın te k n ik im k a n ı o ld u ğ u ta k tir d e m a tb a a c ıy a y a d a y a ln ız c ilt iş iy le u ğ ra ş a n c ilte v le rin e y a p tırıla b ilir. B a s ın ı b irim i o la n y a y ın e v i s a y ıs ı ç o k a z d ır. Y a y ın e v le ri ç o ğ u n lu k la b ir m a tb a a ile a n la ş ıp , k ita p b a s k ıs ın ı b u m a tb a a la ra y a p tır m a k ta d ır. Y a y ım s ü r e c in d e m a tb a a c ı, b ir k ita b ın y a y ım ın d a h e rh a n g i b ir tic a ri ris k a lm a ­ m a k ta d ır. Ç ü n k ü m a tb a a c ı, b a s tığ ı k ita p la r ın b a s ın ı g id e rle rin i y a y ım c ıd a n p e ş in y a d a a n la ş m a k o ş u lla rı ç e r ç e v e s in d e ta h s il e tm e k te d ir . K ita p la rın s a tılm a d u r u m u n a g ö re , s a tıla n k ita p la r d a n b a s ım b e d e li a lın m a s ı d iy e b ir- ş e y s ö z k o n u s u o lm a d ığ ın d a n , y a y ın ı s ü r e c in d e m a tb a a c ın ın tic a ri ris k i o l ­ m a y ıp , o n u n ris k i y a ln ız c a m a tb a a s ın d a b a s tığ ı iş le rle s ın ırlı o lm a k ta d ır. Y a y ım c ı ile k ita p basm ak ü z ere a n la ş m a y a p a n m a tb a a , y a y ım c ın ın v e rd iğ i d iz ilm iş d u r u m d a k i e s e ri y a d a y a y ım c ın ın b e lirle d iğ i ö z e llik le rd e e s e r in d iz ilm e s in i s a ğ la y a ra k o fs e t y a d a tip o b a s k ı te k n iğ iy le e s e ri k ita p 21 b iç im in e d ö n ü ş tü r ü r . C iltç i, m a tb a a c ın ın g ö n d e rd iğ i b a s ılm ış y a p r a k la r b iç im in d e k i düz s a y fa la rın k a tla n ıp f o r m a la rın o lu ş tu r u lm a s ı, f o rm a la rın d ü z g ü n b ir s ıra y la b irle ş tir ilip d ik iş li, y a p ış tırm a k , te l z ım b a lı c ilt y ö n te m le r in d e n b ir in i k u lla ­ n a r a k e s e r in c iltle n m iş k ita b a d ö n ü ş tü r ü lm e s in i s a ğ la r. C iltç i d e y a y ım c ın ın a ld ığ ı tic a ri ris k i m a tb a a c ı g ib i p a y la ş m a d u r u m u n d a d e ğ ild ir. Ç ü n k ü c iltç i d e y a p tığ ı iş k a rş ılığ ın ı y a y ım c ıd a n ta h s il e d e r , k ita b ın s a tış ın ı b e k le m e z . K a ğ ıt tü c c a r la r ı, ü r e tic id e n d e ğ iş ik b o y u t, a ğ ırlık , r e n k y e k a lite d e k i k a ­ ğ ıtla rı to p ta n a la ra k , m ü ş te rin in (y a y ım c ı y a d a m a tb a a c ı) is te d iğ i k a lite d e k i y e m ik ta r d a k i k a ğ ıd ı s a ğ la y a n tü c c a r la r d ır. K ita p y a y ım c ılığ ın d a k a ğ ıt, y a y ım ­ c ı ta ra fın d a n s a ğ la n ıp m a tb a a c ıy a v e rile b ile c e ğ i g ib i, m a tb a a c ı ta r a f ın d a n d a a lın a b ilir. B u d u r u m d a m a tb a a c ı k a ğ ıt g id e ri ile b a s ım g id e r le r in i b irlik ­ le y a y ım c ıd a n ta h s il e d e r. G ra fik ta s a rım c ı v e illlü s tra tö r, y a y ın e v i b ü n y e s in d e is tih d a m e d ile b ile c e ­ ğ i g ib i, s e rb e s t ç a lışa n ta s a rım c ı y e illlü s tra tö r le rd e ıı d e y a ra rla n ıla b ilir. Ç o k s a y ıd a k ita p y a y ım la y a n y a y ıııe v le rin d e b u k iş ile r ü c re tli o la ra k ç a lış tı ­ r ılm a k ta d ır . A n c a k a z s a y ıd a k ita p y a y ım la y a n y a y ın e v le ri iç in ü c re tli g ra fik e r v e illü s tr a tö r is tih d a m e tm e k , s e rb e s t ç a lış a n g r a f ik e r v e illü s tra tö r e g ö re ü r e tim g id e rle rin i d a h a a r tıra b ilm e k te d ir. d. K ita p ç ı Y a y ım c ın ın o r g a n iz e e ttiğ i v e d e ğ iş ik k iş ile rin e m e k le r i ile o rta y a ç ık a n k ita p , k ita p ç ı d ü k k a n la r ı ile a lıc ıs ın a , e ş d e y iş le o k u r u n a s u n u lu r. K ita p ç ı d ü k k a n la r ı, k ita b ın o k u r ile b u lu ş tu ğ u , o k u r u n k ita p e d in m e s in d e ö n c e lik li y e rle rd ir. H e r y ıl y a y ım la n a n b in le rc e k ita p ile d a h a ö n c e k i y ılla rd a y a y ım la n m ış o n b in le r c e k ita b ın h e p s in in k ita p ç ıla r d a b u lu n m a s ı im k a n s ız d ır. B u n e d e n ­ le k ita p ç ıla rd a ç o ğ u n lu k la , z a m a n a v e y e re g ö r e d e ğ iş e n ö z e llik le r g ö z ö ııü n d e tu tu la r a k o k u r ta ra f ın d a n e n ç o k a r a n a n k ita p la r b u lu n m a k ta d ır. G ü n ü m ü z ü n d e ğ iş e n k o ş u lla rı ç e rç e v e s in d e k ita p ç ı d ü k k a n la r ı d a . m o ­ d e rn b iç im d e d ü z e n le n m e y e b a ş la m ış , d e ğ iş ik k ita p b ö lü m le r, s ta n d la r o lu ş tu ru lm u ş ,b ö y le lik le o k u ru n tü rle ri iç in özel ilg i d u y d u ğ u a la n la ra y ö n e lik k ita p la r ı d a h a k o la y b u la b ilm e s in e o la n a k s a ğ la n m ış tır. A y rıc a , g e le ­ n e k s e l k ita p ç ıla r d a n fa rk lı o la ra k , y e n i k ita p ç ıla r, g e re k a y d ın la tm a , g e re k iç d ü z e n le m e v e h a v a la n d ırm a g ib i f a k tö rle rin d e e tk is iy le o k u r a d a h a s e m ­ p a tik y ö n le rd e n h ita p e tm e y e b a ş la m ış tır. G e lişm iş ü lk e le r d e k ita p ç ıla r ın b ilg is a y a rla r, I n te r n e t v e e le k tro n ik p o s ta (e -m a il) k a n a lıy la y a y ım c ıla rla s ü r e k li ile tiş im h a lin d e o lm a la r ı, o k u r u n s ip a r iş te b u lu n d u ğ u k ita p la r ı g ü n lü k o la r a k y a y ım c ıy a b ild irip s ip a riş in e n k ıs a z a m a n d a g ö n d e r ilm e s in i s a ğ la m a k ta d ır . B u n u n y a n ın d a , y a y ım c ıla r d a y e n i y a y ım la n a n k ita p la rın ı, I n te r n e t'te o lu ş tu rd u k la r ı W e b s a y fa la rı ile g ü n lü k o la r a k k ita p ç ıla r a v e o k u r la r ın a d ııy u ra b ilm e k o la y lığ ı e ld e e tm iş le rd ir. K ita p ç ıla r, y a y ın e v i ile a n la ş m a la rın a b a ğ lı o la ra k , r a fla rın d a v e r v e re c e k ­ le ri k ita p la r ın b e d e lle r in i y a p e ş in o la r a k y a y ın e v in e ö d e m e k te y a d a s a tıla n k ita p la rın b e d e lle r in i b e lir li d ö n e m le r d e y a y ım c ıy a g ö n d e r e b ilm e k te d ir . B e lirli b ir s ü r e iç in d e (b u s ü r e k ita p la rın ö z e llik le r in e , iş le d iğ i k o n u la ra b a ğ lı o la r a k ü ç a y d a n b a ş la y ıp b irk a ç y ıla k a d a r s ü r e b ilm e k te d ir ) s a tıla m a ­ y a n k ita p la r, y a y ım c ı ile a n la ş m a ç e rç e v e s in d e y a y ın e v in e ia d e s i k a b u l e d il ­ m e m iş s e . k ita p ç ı r a fla r ın d a s a tıla c a ğ ı g ü n ü b e k le y e c e k tir. E ğ e r, y a y ım c ı b e ­ lirli b ir s ü re iç in d e s a tıla m a y a n k ita p la r ın ia d e s in i k a b u l e d e rs e , k ita p ç ı s a tı ­ la m a y a n k ita p la r ı y a y ım c ıy a g e ri g ö n d e rir . B u b a ğ la m d a k ita p ç ın ın tic a ri ris ­ k i, y a y ım c ıy a ia d e e d e m e d iğ i s a tıla m a y a n k ita p la r ü z e r in d e b u lu n m a k ta d ır. 2 (> YAYIMCILIK ALANLARI K ita p y a y ım c ılığ ın d a , fa rk lı tü rd e k i k ita p la r, fa rk lı p a z a r la ra v e fa rk lı o k u r k itle s in e s u n u lu r . Y a y ım c ıla r, g e n e ld e b e lir li b ir a la n d a u z m a n la ş ­ m ış la r d ır v e o a la n la ilg ili y a y ım y a p m a k ta d ırla r. B ü y ü k y a y ın c v le rin d c ise d e ğ iş ik y a y ım c ılık a la n la r ı iç in b ö lü m le r o lu ş tu r u lm u ş tu r ; b u b ö lü m le r ilg i a la n la rın a g ö re k ita p la r ü r e tm e k te d ir le r . P e r s o n e lle r i is e y e te n e k le r in i v e ç a b a la r ın ı b e lirli b ir p a z a r ü z e r in e y o ğ u n la ş tırm ış la r v e o p a z a rın ö z e llik le ri k o n u s u n d a iy i b ir b ilg i d a ğ a r c ığ ın a s a h i]) o lm u ş la rd ır. K ita p y a y ım c ılığ ın ın a la n la rı ü lk e le r a r a s ın d a fa rk lılık la r g ö s te r m e k te d ir . A n c a k g e n e l o la ra k h e p s in d e o r ta k tü rle r v a rd ır; b e lk i s a d e c e is im le ri d e ğ i ­ ş e b ilm e k te d ir. B u ra d a a y rıc a b e lirtilm e lid ir k i. k ü tü p h a n e le r in b ib liy o g ra fik s ın ıf la n d ırm a la r ı ile y a y ım c ılık a la n la rı b ira z f a rk lılık g ö s te rs e d e , iş in ö z ü n d e te m e l b e n z e r lik le r m e v c u ttu r. Ö r n e ğ in , k ü tü p h a n e le r d e k i b ib liy o g ­ ra fik s ın ıf la n d ırm a ile D e v le t İs ta tis tik E n s titü s ü 'n ü n y ıllık k ita p ü r e tim in e iliş k in y a p tığ ı s ın ıf la n d ır m a o n b a ş lık a ltın d a e le a lm a k ta d ır: • G e n e l k o n u la r; • F e ls e fe -a h la k ; • S o s y a l b ilim le r; • D il; • K u ra m s a l b ilim le r; • U y g u la m a lı b ilim le r; • G ü z e l s a n a tla r v e s p o r; • E d e b iy a t; • T a rih , c o ğ ra fy a , b iy o g ra fy a . E7 K ita p y a y ım c ılığ ın ın a la n la r ın ı a s g a ri d ü z e y d e s ın ıf la n d ırm a k iç in a ltı g r u b a a y ırm a k m ü m k ü n d ü r : 1 . G e n e l y a y ım c ılık ; 2 . D e rs k ita p la rı y a y ım c ılı ­ ğ ı; 3 . A k a d e m ik , b ilim s e l, te k n ik v e tıp k ita p la rı y a y ım c ılığ ı; 4 . Ç o c u k k ita p ­ la rı y a y ım c ılığ ı; 5 . K a y n a k k ita p y a y ım c ılığ ı; 6 . D in i k ita p y a y ım c ılığ ı. (2 4 ) 1. G enel Y a y ım c ılık Y a y ım c ılık s e k tö r ü n d e e n y a y g ın o la n a la n d ır. B u tü r y a y ım c ılığ a r o m a n , h ik a y e , b iy o g ra f i, gezi n o tla r ı, ş iir, s a n a t, m ü z ik , r e s im li k ita p la r g ir m e k te d ir . B u n la r s e k tö rd e e n fa z la s a tıla n v e g e n e llik le s a tış ö m r ü k ıs a o la n k ita p la rd ır. G e n e l k ita p la r , ç o ğ u n lu k la k a rto n - k a p a k lı ( p a p e rb a c k ) o la ra k p a z a r la n ır. B u n u n y a n ın d a b e z c iltli ( h a r d b a c k ) o la ra k ü r e tile n le r h a lk k ü tü p h a n e le rin d e , k ita p k u lü p le ri s a tış lis te le rin d e , b a z e n d e o k u l v e a k a d e m ik k ita p p a z a r ın d a s a tılırla r. G e n e l y a y ım c ılık , d iğ e r y a y ım c ılık a la n la r ın a g ö re iş ris k i e n fa z la o la n v e z a ra r e tm e o la s ılığ ı d a h a y ü k s e k o la n b ir y a y ım c ılık a la n ıd ır. P iy a s a d a tu tu ­ la c a ğ ı h e s a p la n ıp o n a g ö r e ta n ıtım v e re k la m y a p ıld ık ta n s o n r a y a y ım la n a n k ita p la rın h iç d e u m u t e d ile n b ir s a tış g e r ç e k le ş tir e m e m e s i y a n ın d a , b a z e n d e h iç b e k le n m e d iğ i h a ld e b ir k ita p ‘ e n ç o k s a ta n k ita p la r ’ a r a s ın d a y e r a la b ilm e k te d ir . G e n e l y a y ım c ılık ta p o ta n s iy e l o k u r k itle s i o ld u k ç a d e ğ iş k e n b ir y a p ı g ö s ­ te r m e k te d ir . N ü fu s u n k ü ç ü k b ir k e s im in d e n b ü tü n k itle y e y a y ıla b ilm e k te d ir. A n c a k b u k e s im le ri b e lirle m e k v e y e r te sp iti y a p m a k o ld u k ç a z o rd u r . K ita p y a y ım c ılığ ın d a b a z ı k ita p la r k e n d i p a z a rın ı o lu ş tu rm a k ta d ır (k ita b ı o k u y u p b e ğ e n e n b ir k iş i a r k a d a ş v e ta n ıd ık la r ın a a lıp o k u m a la r ın ı ö n e m le ta v s iy e e d e b ilm e k te d ir ) . G e liş m iş ü lk e le r d e k i k ita p p a z a r ın ın y a rıs ın ı v e ih r a ç e d ile n k ita p la r ın y a k la ş ık y ü z d e 2 5 ’ lik k ıs m ın ı g e n e l k ita p la r o lu ş tu rm a k ta d ır. (2 5 ) 2. D ers K ita p la r ı Y a y ım c ılığ ı ilk o k u ld a n ü n iv e rs ite y e k a d a r o la n e ğ itim s ü re c in d e , o k u lla rd a o k u tu la n v e y a r d ım c ı k a y n a k o la ra k ta v s iy e e d ile n d e rs k ita p la rın ın y a y ım c ılığ ın ı k a p s a m a k ta d ır. D e rs k ita p la rı, b ir ç o k ü lk e d e e ğ itim b a k a n lığ ın ın o n a y ın d a n g e ç tik te n s o n r a o k u lla r d a o k u tu lm a s ın a iz in v e rilm e k te d ir. T ü rk iy e 'd e d e M illi E ğ itim B a k a n lığ ı T a lim v e T e rb iy e K u ru lu , o k u lla r d a o k u tu la c a k d e rs k ita p la rı ile y a rd ım c ı k ita p la rı b e lirle m e k te v e o k u tu lm a s ın a iz in v e rile n k ita p la rın lis te ­ 28 s in i T e b liğ le r D e rg is i'n d e y a y ım la y a ra k o k u lla ra d u y u r m a k ta d ır . T e b liğ le r D e rg is i'n d e adı g eçm ey en h iç b ir k ita b ın o k u lla r d a o k u tu lm a s ı yasal d e ğ ild ir . D e rs k ita p la r ı y a y ım c ıla rı, y a y ım la d ık la rı k ita p la r ın o k u lla r d a o k u tu l ­ m a s ın ı s a ğ la m a k a m a c ıy la ö n c e lik le T a lim v e T e rb iy e K u ru lu 'n d a n o n a y a lm a k z o r u n d a d ır. O n a y a la n k ita p la r ın o k u lla rd a ö ğ r e tm e n le r e ta n ıtıla ra k s a tış ın ın y a p ılm a s ı, d e rs k ita p la r ı y a y ım c ılığ ın d a fa rk lı b ir ta n ıtım v e p a z a r ­ la m a o lu ş tu r m a k ta d ır . 3 . A k a d e m ik , B ilim se l, T e k n ik v e T ıp K ita p la rı Y a y ım c ılığ ı Ü n iv e rs ite , a k a d e m i, a r a ş tır m a k u r u m la n v e e n s titü le r in d o k to ra te z le ri, ö z e l a r a ş tır m a la r ı v e b ilim s e l ç a lış m a s o n u ç la r ı g ib i ç a lış m a la r a iliş k in y a p tık la rı v e s a d e c e k o n u n u n u z m a n la r ı ta r a f ın d a n a lıp o k u n a n y a y ım c ılık a la n ın ı k a p s a r. B u tü r k ita p la r ı g e n e llik le k ita p ç ıla rd a b u lm a im k a n ı y o k tu r v e b u n la r ın b a s k ı m ik ta r la rı d a fa z la o lm a m a k ta d ır (1 .0 0 0 a d e t c iv a rın d a ) . A y rıc a b u n la rın s a tış fiy a tla rı d a d iğ e r tü r k ita p la rla k a rş ıla ş tırıld ığ ın d a o ld u k ç a y ü k s e k tir. A k a d e m ik k ita p y a y ım c ılığ ın d a re k la m v e ta n ıtım , d iğ e r y a y ım a la n la rın a g ö r e fa z la ö n e m ta ş ım a m a k ta d ır; ç ü n k ü b u tü r k ita p la r, h e r a la n a y ö n e lik o la ra k " C ita tio n " y a d a " In d e x " a d la rıy la y a y ım la n a n k a ta lo g la r d a y e r a lm a k ta d ır v e k o n u la r ın u z m a n la r ı, a la n la rın a y ö n e lik y a y ım la n a n k ita p la rı b u c ita tio n y a d a in d e x 'le r d e n ta k ip e tm e k te d ir . B u tü r y a y ım c ılık a la n ı iç in e u z m a n lık k ita p la rı d a g ir m e k te d ir . B a z ı ö z e l ş ir k e tle r v e d e v le t k u r u lu ş la r ı ta r a f ın d a n (İs ta tis tik E n s titü s ü , D e v le t P la n la ­ m a T e ş k ila tı v e b a k a n lık la r d a k i e le m a n la rc a y a p ılm ış a r a ş tır m a la r s o n u c u ) e ld e e d ilm iş b ilg ile r i v e is ta tis tik s e l v e r ile r i iç e re n k ita p la r d a b u g r u p iç in d e d e ğ e rle n d ir ilm e k te d ir. Ö z e l f ir m a la r ( ö rn e ğ in ila ç , te k s til, e le k tr o n ik f ir m a la r ı g ib i) , k e n d i f irm a la rı v e k e n d i f irm a la r ın ın ü r ü n le r in i d a h a iy i ta n ıta b ilm e k a m a c ıy la ilg ile n d ik le ri k o n u ile ilg ili o la r a k ü c re ts iz y a d a u c u z fiy a tla k ita p y a y ım la y a b ilm e k te d irle r. B u n u n d ış ın d a , b a z ı f irm a la r , k o n u la rı ile ilg ili b a z ı k ita p ­ la r ın y a y ım la n m a s ın d a s p o n s o r lu k d a y a p a b ilirle r. B u d u r u m d a , y a y ım la n a n k ita b ın b ir y e r in d e , s p o n s o rlu k y a p a n f irm a y a d a f irm a la r a iliş k in ta n ıtıc ı b ir y a z ı y e r a la b ilm e k te d ir . S p o n s o r lu k b a ğ la m ın d a y a y ım la n a n k ita p la r d a , y a y ım c ı o la r a k s p o n s o r f irm a d a g ö s te rile b ilm e k te d ir . A k a d e m ik v e b ilim s e l y a y ım c ılık a la n ı iç in d e b ilim s e l d e r g i y a y ım c ılığ ı ( jo u r n a l p u b lis h in g ) d a b u lu n m a k ta d ır. A r a ş tır m a c ıla r ın , a r a ş tır m a la r ı v e y a a la n la r ı ile ilg ili o la ra k y a z d ık la rı m a k a le le r in y e r a ld ığ ı v e k o n u n u n u z m a ıı- 29 la rın ın y a p ıla n g ü n c e l ç a lış m a la r ı iz le y e b ild ik le ri b ilim s e l d e r g ile r, a k a d e ­ m ik ç a lış m a y a p a n la r v e a ra ş tır m a c ıla r iç in ö n e m li b ir b ilg i k a y n a ğ ıd ır. A ra ş tırm a c ıla r, a k a d e m ik ç a lış m a y a p a n la r v e a r a ş tır m a k u r u m la n iç in b u tü r b ilim s e l d e r g ile r b ü y ü k ö n e m ta ş ım a k ta d ır. H e m e n h e r a k a d e m ik ç a lış m a y a p a n k u r u m ile a r a ş tır m a m e rk e z le rin in p e riy o d ik o la ra k y a y ım la d ık la r ı b ilim s e l d e r g ile ri b u lu n m a k ta d ır . A y rıc a b e lir li k o n u la r d a u lu s la r a r a s ı y a y ım g e rç e k le ş tire n b ilim s e l d e r g ile r ( J o u rn a l) d e b u lu n m a k ta d ır v e b u d e r g ile r , k o n u la rı ile ilg ili g e liş m e le r in ( ö r n e ğ in tıp , m ü h e n d is lik , b ilg is a y a r g ib i) h ız lı b ir ş e k ild e dünyada d u y u r u lm a s ın a y a rd ım c ı o lm a k ta d ır. G ü n ü m ü z d e g e liş e n I n te r n e t b ilg is a y a r a ğ la rı s a y e s in d e b ilim s e l g e lişm e le r, o lu ş tu r u la n b ilg i h a v u z la rı, w e b s a y fa ­ la rı k a n a lıy la g ü n lü k o la r a k d u y u ru lm a k ta d ır . B u b ilg i h a v u z la r ın a g ir e n b ilg ile r e iliş k in d e ta y lı m a k a le le r, b e lir li p e r iy o tla rla y a y ım la n a n b ilim s e l d e r g ile rd e k o n u n u n u z m a n la r ın a ile tilm e k te d ir. B ilg i h a v u z la rı, g e liş m e le ri ö z e t o la ra k d u y u r m a s ı, b ilim s e l d e rg ile r d e k o n u y u d e ta y lı ir d e le m e s i b a k ım ın d a n ö n e m ta ş ım a k ta d ır. B ilim s e l d e rg ile r , g e n e l b ir k itle y e d e ğ il, a la n ın u z m a n la rın a h ita p e tm e k te d ir v e tir a jla rı 5 0 0 -3 0 0 0 a r a s ın d a d e ğ iş m e k te d ir. B u d e r g ile rin u lu s ­ la ra r a s ı k a p s a m d a o la n la r ı, d ü n y a n ın p e r ç o k a k a d e m ik ç e v re s i ta ra f ın d a n y a k ın d a n iz le n m e k te v e b u d e r g ile rin d a ğ ıtım la r ı a b o n e y ö n te m iy le y a p ıla ­ ra k , a b o n e o la n la r a p o s ta ile g ö n d e r ilm e k te d ir . B ilim s e l d e r g ile r , g e n e llik le k ita p ç ıla r d a b u lu n a m a z . 4. Ç ocuk K ita p la r ı Y a y ım c ılığ ı O k u l ç a ğ m a k a d a r o la n ç o c u k la r a y ö n e lik v e b o l r e n k li re s im li k ita p ­ la r d ır . Ç o c u k k ita p la r ı, ç o c u k la rın h e m hem de e ğ itilm e s in d e v e e ğ le n d ir ilm e s in d e ç o c u k la ra o k u m a a lış k a n lığ ı k a z a n d ır ılm a s ın d a , k ita b ın s e v d i- r ilm e s in d e ö n e m li b ir e tk iy e s a h ip tir. Ç o c u k , b u tü r k ita p la rla e ğ le n d ir i- lirk e n b ir ta r a f ta n d a e ğ itilm e k te d ir. Ç o c u k k ita p la r ı, m a s a l, r e s im li h ik a y e , b o y a m a k ita p la r ı o la ra k g ö rs e l m a lz e m e (fo to ğ ra f, illü s tra s y o n , ç iz im ) y o ğ u n h ık lu d u r. B u g ö rs e l m a lz e m e ­ le r, ç o c u k la r ın p a rla k n e s n e v e r e n k le re d a h a ç o k ilg i g ö s te rm e s in d e n d o la y ı c a n lı r e n k li o la r a k v e p a r la k k a ğ ıd a (k u ş e y a d a b ir in c i h a m u r k a ğ ıt) b a s ılm a k ta , b u d a ç o c u ğ u n k ita b a ilg i d u y m a s ın a y o l a ç m a k ta d ır. B u tü r k ita p la rın ç o k r e n k li v e k a lite li k a ğ ıd a b a s ılm a s ın d a n d o la y ı fiy a t ­ la rı y ü k s e k o lm a k ta d ır . B u n e d e n le g e liş m e k te o la n ü lk e le rd e b u k ita p la ra ilg i a z d ü z e y d e ik e n g e liş m iş ü lk e le rd e o ld u k ç a g e n iş b ir p a z a rı m e v c u ttu r. 30 Ç o c u k k ita p la rı, k ita p ç ı v itrin le r in d e ç o c u k la r ın r a h a tlık la g ö r e b ile c e ğ i y e rle re , k ita p ç ıla r d a d a b u k ita p la r iç in a y rılm ış ö z e l s ta n d la r a k o n u lm a k ta ­ d ır. M a s a l v e re s im li h ik a y e k ita p la rı, ö z e llik le o k u la y e n i b a ş la y a n v e o k u m a y a z m a y ı y e n i ö ğ r e n e n ç o ç u k la r iç in ö n e m li k ita p la rd ır . Ç o c u k la r b u k ita p ­ la r ı, a n n e - b a b a la r ın ın y a r d ım ıy la o k u y a ra k y a z ı-re s im a r a s ın d a b a ğ la n tı k u r a ra k o k u m a y ı d a h a k o la y ö ğ r e n e b ilm e d ir. 5. K aynak K ita p Y a y ım c ılığ ı S ö z lü k , a tla s , h a r ita , s e y a h a t r e h b e r le ri v e a n s ik lo p e d ile r in y a y ım c ılığ ı b u tü r ü o lu ş tu r m a k ta d ır. K a y n a k k ita p la r, y a ş a m ın h e r d ö n e m in d e , h e rk e s in ih tiy a ç d u y a c a ğ ı b ilg ile re e n k o la y y o ld a n u la ş a b ilm e o la n a ğ ı s a ğ la m a k ta d ır. B u tü r k ita p la rın y a z ılm a s ı v e ü r e tilm e s i, d iğ e r tü r k ita p la r a g ö r e ç o k d a h a u z u n z a m a n a lm a k ta d ır . Ö rn e ğ in b ir a n s ik lo p e d i, b ir s ö z lü k y ılla r s ü re n ç a lış m a la rd a n s o n r a v e ç o k s a y ıd a y a z a rın v e f o to ğ r a f ç ın ın k a tk ıla rıy la h a z ırla n m a k ta d ır. H a z ır la n a n b u e s e rle rin b a s ım ı d a d a h a u z u n s ü r m e k ­ te d ir. Ç o ğ u n lu k la b e z c iltli o la r a k v e k a lite li k a ğ ıt k u lla n ıla ra k ü r e tilm e k te v e fiy a tla rı d iğ e r k ita p la r a g ö r e d a h a y ü k s e k o lm a k ta d ır . K a y n a k k ita p la r , s a tış iç in k ita p ç ı r a f la r ın d a d a h a u z u n s ü r e k a lm a k ta , s a tış ris k i, g e n e l k ita p la r a o r a n la d a h a a z d ü z e y d e b u lu n m a k ta d ır . K a y n a k k ita p la r, ç o ğ u n lu k la a la n la r ın d a u z m a n la ş m ış , ( ö r n e ğ in s ö z lü k y a d a a n s ik lo p e d i g ib i) y a y ın e v le ri ta ra f ın d a n y a p ılm a k ta d ır . B u k ita p la rın h a z ır la n m a s ı u z u n s ü r d ü ğ ü v e m a liy e ti y ü k s e k o ld u ğ u iç in , iş e y a tırıla n p a ra n ın y a y ım c ıy a g e ri d ö n ü ş ü d a h a u z u n s ü re a lm a k ta v e b u d a iş in ris k in i d a h a d a a r tır m a k ta d ır . Ö z e llik le e n fla s y o n u n y ü k s e k o ld u ğ u d u r u m la rd a b u y a y ım c ılık d a h a d a ris k li o lm a k ta d ır. K ita p 6. D in i Bu tü r y a y ım c ılık Y a y ım c ılığ ı a la n ı, k u ts a l k ita p la r , k u ts a l k ita p te fs ir le r i, d u a k ita p la rı, d in i b ilg ile r k ita p la r ı, p e y g a m b e rle rin h a y a tı, p e y g a m b e rle rin s ö z le ri, d in i h a y a ta y ö n e lik ç e ş itli y a k la ş ım la rın y e r a ld ığ ı k ita p la r ın y a y ım ın ı k a p s a m a k ta d ır. B u tü r y a y ım c ılık , h e m e n tü m ü lk e le rd e o ld u k ç a y a y g ın b ir o k u r k itle s in e s a h ip tir v e tir a jla rı d a o ld u k ç a y ü k s e k tir. B irç o k ü lk e d e d in i k ita p la r , d in i y a y ın ı y a p a n tic a ri y a y ın e v le ri, d in i ö r g ü tle r, v a k ıfla r v e b a z ı k iş ile rin s p o n s o rlu ğ u n d a y a y ım la n m a k ta d ır. D in i k ita p y a y ım c ılığ ı, d in in ö ğ r e tilm e s i, d in i d ü ş ü n c e n in g e liş im in in s a ğ la n m a s ı d o ğ r u ltu s u n d a y a p ıla b ile c e ğ i g ib i, b a ş k a d in d e n in s a n la r a b u d in in ta n ıtılm a s ı, b u d in in ö z e llik le r in in v e d iğ e r d in le r d e n ü s tü n y a n la - 57 tın ın e le a lın d ığ ı k o n u la r ın iş le n d iğ i k ita p la r o la ra k d a y a y ım la n a b il- m e k te d ir. B u d u r u m d a d in i k ita p la r, ç o ğ u n lu k la d in i b ir ö r g ü t ta r a f ın d a n ü c r e ts iz o la ra k o k u r a ile tilm e k te d ir. Ö z e llik le H ıristiy a n d in ö r g ü tle r in in m is y o n e r lik fa a liy e ti b a ğ la m ın d a y a y ım la d ık la rı, H ıris tiy a n lığ ın ta n ıtlın ı v e p r o p a g a n d a s ın ın y a p ıld ığ ı k ita p la r, b ir ç o k ü lk e d e , fa rk lı d ille r d e b a s ılm ış o la r a k d a ğ ıtılm a k ta d ır. B a z ı ü lk e le rd e m is y o n e rlik y a s a k la n m ış o ld u ğ u n d a n b u k ita p la r ın d a ğ ıtım ı e l a ltın d a n y a p ıla b ilm e k tir. D in i k ita p la rın s a tış ı, g e n e llik le s a d e c e d in i k ita p s a tış ı y a p a n k ita p ç ıla r ta ra fın d a n y a y g ın o la r a k g e r ç e k le ş tirilm e k te d ir . B irç o k ib a d e t m e rk e z in d e b u lu n a n k ita p ç ıla r , d in i k ita p la r ın s a tış ın d a ö n e m li b ir e tk iy e s a h ip tir. D in i k ita p la rı f iy a tla r ı, o la b ilm e k te d ir . 52 genel k ita p la rla aynı düzeyde ya da daha ucuza EDİTÖRLÜK İŞLEMLERİ Y a y ım c ıy a u la ş a n b irç o k e s e rd e n h a n g is in in y a y ım la n a c a ğ ı; y a y ım ın a k a ra r v e rile n e s e r le r in in c e le n m e s i; d iz ile re k b a s k ıy a h a z ır la n m a s ı a ş a m a la rı e d itö rlü k iş le m le r i iç in d e e le a lın m a k ta d ır. B ir e s e r in y a y ım ın a k a r a r v e ril ­ m e s in d e n b a ş la y a ra k , e s e rin d il, im la , a n la m b ü tü n lü ğ ü , a n la ş ılır lık v e h u k u k i a ç ıd a n in c e le n m e s i, d iz g i iç in g e r e k li b ilg ile rin b e lirtilm e s i, d iz g i y a n lış la rın ın d ü z e ltilm e s i a ş a m a la r ın d a e d itö r g ö re v a lm a k ta d ır . E d itö r lü k iş le m i, y a y ım la n m a k ü z e r e b ir m e tn in b u lu n m a s ı ile b a ş la r v e e s e r b a s ılın - c a y a k a d a r d e v a m e d e r. B irç o k e d itö r, e s e r in b u lu n u p d e ğ e rle n d ir ilm e s i v e d ü z e ltm e le rin in y a ­ p ılm a s ın d a n ta s a rım ın a , ü r e tim in d e n p a z a rla n m a s m a k a d a r k i tü m iş le m ­ le rle y a k ın d a n ilg ile n irle r. A y rıc a e d itö rü n g ö re v i k ita p y a y ım la n d ık ta n s o n ­ r a d a d e v a m e d e r; k ita b ın g e n iş ç e v re d e s a tış ın ın g e rç e k le ş tirilm e s i iç in d e u ğ r a ş ı v e r ir. İ ş le tm e b a ğ la m ın d a b a k ıld ığ ın d a e d itö r ü n e s e r b u lm a v e s e ç im in d e k i d u y a rlılığ ı k ritik b ir d e n g e u n s u r u o lu ş tu r m a k ta d ır. B u d e n g e o lu ş tu r u la m a z s a iş le tm e z a r a r a s ü r ü k le n e b ilir . B u n e d e n le e d itö r le r , y a y ım ­ c ın ın is te k le ri d o ğ r u ltu s u n d a p a z a rın d u r u m u n u v e to p lu m s a l g e liş m e le ri y a k ın d a n iz le y e re k b ir y a y ım p la n ı o lu ş tu rm a lıd ır. B irç o k y a y ın e v in d e e d itö ry e l b irim b u lu n m a k ta d ır . B ü y ü k y a y m e v le rin d e e d itö r le r v e d iğ e r b irim s o r u m lu la r ın d a n o lu ş a n y a y ın k u r u lla r ı b u lu n ­ m a k ta , b u k u r u l e s e rle rin y a y ım la n ıp -y a y ım la n m a m a s ın d a s o n k a ra rı v e r ­ m e k te d ir. E d itö ry e l b irim , b ir ş e f y a d a m ü d ü r k o n u m u n d a k i e d itö r ü n y ö n e tim i a ltın d a fa a liy e t g ö s te rm e k te d ir. K ü ç ü k y a y m e v le r in d e e d itö ry e l iş le m le r, e d itö r is tih d a m e d ilm e m iş s e , y a y ım c ın ın b iz z a t k e n d is i ta ra f ın d a n y a p ılm a k ta d ır . • 55 1 . Y a y ım la n a c a k E s e r in B u lu n m a s ı Y a y ın ı iş le m in in b a ş la y a b ilm e s i iç in ilk ö n c e b ir e s e rin v a rlığ ı g e re k lid ir. H e rh a n g i b ir m e tin y a y ım c ın ın e lin e d e ğ iş ik k a n a lla r d a n u la ş ır. B u n la r: 1 . Y a z a r, e s e rin i d o ğ r u d a n , h e r h a n g i b ir y a y ım c ıy a y a e ld e n v e v a p o s ta ile g ö n d e r ir. Y a z a r, y a y ım c ıy ı y a o k u d u ğ u k ita p la r d a k i y a y ın e v i a d r e s in e v e y a y a y ın e v le ri a d re s le rin i iç e r e n b a z ı k a ta lo g la r d a k i y a y m e v le rin d e n u y g u n g ö r e c e ğ i b irin e g ö n d e r e b ilir . A y rıc a y a z a ra , b ir a rk a d a ş ı v e y a k ita p ç ıs ı b ir y a y ın e v i ö n e re r e k e s e rin i o ra y a g ö n d e rm e s i ta v siy e sin d e d e b u lu n a b ilir . 2 . Y a z a r, y a z a r a ja n s la rın d a n (lite ra ry a g e n t) b iri ile ir tib a t k u r a r a k , b u a ja n s a ra c ılığ ıy la e s e rin in u y g u n b ir y a y ım c ıy a u la ş tırılm a s ın ı s a ğ la y a b ilir. S . Y a y ım c ı, g ö r e v le n d ire c e ğ i y e tk ili e d itö r (c o n ım is s io n in g , a c c p ıis itio n , s p o n s o r in g e d itö r ) a ra c ılığ ıy la , y e n i f ik ir le r ü r e tip , b u fik irle re u y g u n e s e r y a z a b ile c e k y a z a r b u la r a k , o lu ş tu ru la n iç e riğ e u y g u n o la r a k 's ip a riş u s u lü ' e s e r y a z d ıra b ilir. (2 6 ) 1. B ir a r a ş tır m a y a y ö n e lik y a d a e d e b i iç e rik li y a r ış m a la rd a d e re c e y e g ir e n e s e rle r in y a y ım la n m a s ı. D ü n y a d a p e k ç o k ü lk e d e , u lu s a l v e y a u lu s la r ­ a ra s ı k a p s a m d a , ç e ş itli e d e b iy a tla ilg ili y a d a a ra ş tırm a y a d a y a n a n e s e r le rin k a tıla b ile c e ğ i y a rış m a la r d ü z e n le n m e k te v e ç e ş itli ö d ü lle r v e rilm e k te d ir. Ö dül kazanan e s e rle r , y a y ım la n m a k ta d ır bu ( Ö r n e ğ in , y a r ış m a y ı Y unus d ü z e n le y e n N adi Ö d ü lle r i. k u ru m ta ra f ın d a n M illiy e t Ö d ü lle r i, T ü rk iy e İş B a n k a s ı Ö d ü lle r i g ib i) . B u y a rış m a la r, y a z a rla rı te ş v ik e d ic i v e s o m a k i y a z ın y a ş a m la rın ı y ö n le n d iric i o lm a s ı n e d e n iy le ö n e m ta ş ım a k ta d ır. A n c a k b u y a r ış m a la r d a n b a z ıla r ı, y a y ım la n m ış e s e rle re y ö n e lik o lm a ­ s ın d a n d o la y ı, e s e r in i y a y ım la tm a fırs a tı b u la m a y a n y a z a rla r iç in b ir a n la m ifa d e e tm e m e k te d ir. Y a y ım c ıla r, k e n d i y a y ım la d ık la rı k ita p la rın ö d ü llü y a rış ­ m a la r a k a tılıp k a tılm a m a s ın a fa z la ilg i g ö s te r m e m e k te , a n c a k ö d ü l k a z a n a n k ita b ın s a tış ş a n s ın ın d a h a y ü k s e k o la c a ğ ın d a n d o la y ı b u y a rış m a la ra , k ita b ın p a z a r p o ta n s iy e lin i a rtır m a k a ç ıs ın d a n b a k m a k ta d ırla r . B ir k ita p ö d ü l k a z a n d ığ ın d a , y a y ım c ı b u n d a n h o ş n u t o lm a k ta v e b u n u r e k la m k a m p a n y a la r ın d a k u lla n a r a k k ita b ın ta n ıtın ı v e d a h a fa z la tira j y a p m a s ın ı a rz u la m a k ta d ır . B u n u n la b ir lik te , b a z ı y a y ım c ıla r ( ö rn e ğ in M illiy e t G a z e te s i Ö d ü lle r i n i M illiy e t Y a y ın la rı v e Y u n u s N a d i Ö d ü lle r i'n i Ç a ğ d a ş Y a y ın la r) h e r y ıl d e ğ işik d a lla r d a e d e b iy a tla ilg ili y a d a b e lir le n e n k o n u la r d a a ra ş tırm a y a d a y a n a n y a rış m a la r d ü z e n le y e re k , g e n ç v e y e te n e k li y a z a rla r ile e s e rle rin i y a y ım la tm a 31 ş a n s ı b u la m a y a n y a z a r la ra o la n a k ta n ın m a k ta , ö d ü l k azan an e s e r le rin y a y ım la n m a s ı s a ğ la n m a k ta d ır la r. B u y a r ış m a la ra y a y ım la n m a m ış e s e r le rin d e k a tılım ı ile , y a y ın e v in in y e n i v e g ü z e l e s e rle re , b ir b a ş k a d e y iş le p a z a rd a k â r g e tire b ile c e k e s e r le rin d e ğ e r le n d ir ile b ilm e s in e v e b u n u n la d a y e te n e k li y a z a r la r ın d a h a k o la y b u lu n m a s ı v e o k u r la r a ta n ıtılm a s ı y o lu n d a o la n a k la r y a r a tılm a k ta d ır. B u y a rış m a la r s a y e s in d e , y a y ın e v in in a d ın ın k a m u o y u n a d a h a g e n iş y e lp a z e d e d u y u r u lm a s ı s a ğ la n a r a k , ö r n e ğ in “ R o m a n , h ik a y e tü rü n d e e n iy i y a y ım c ılığ ı b u y a y ın e v i y a p m a k ta d ır ” g ib i b ir im a j o k u r la r ü z e rin d e u y a n d ır ılm a k ta v e y a y ın e v in in re k la m ı y a p ılm a k ta d ır. 2 . E d itö r lü k K ita p y a y ım c ılığ ın d a e d itö r lü k iş i, ç o k ö n e m li b ir iş le v e s a h ip tir. B u iş le v , b ir y a z a rın e s e r in in k a d e r in i b e lirle m e , b a ş k a d e y iş le e s e r in y a y ım ­ la n ıp y a y ım la n m a y a c a ğ ın a k a ra r v e rm e d ir. B ü y ü k y a y ın e v le rin d e b ir e s e rin y a y ın ım a , h a fta lık p e riy o tla rla y a p ıla n e d itö rle r (y a y ın ı k u r u lu ) to p la n tıs ın d a k a r a r v e r ilm e k te d ir; a n c a k b u k a r a r ın v e r ilm e s in d e e d itö r le r in g ö rü ş le r i y a n ın d a , p a z a r la m a b ö lü m ü n ü n , e s e rin y a y ım ı ile e ld e e d ile b ile c e k k â r h e s a p la rı v e g ö r ü ş le r i d e ö n e m li r o l o y n a m a k ta d ır. Y a y ım c ılık s ü r e c in d e y a y ın e v i ç a lış a n la rın ın g ö r ü ş le rin i o rta y a k o y a b ild ik le ri y a y ım k u r u lu to p la n ­ tıla r ı, e s e r in s a tış ın ın a r ttır ılm a s ın d a y e n i f ik ir le r in ü r e tim in i, y e n i p a z a r ­ la m a v e ta n ıtım s tr a te jile r in in b e lirle n m e s in i s a ğ la y a n ö n e m li to p la n tıla rd ır . E d itö r lü k k a p s a m ın d a ü ç te m e l g ö re v y e ra h n a k ta d ır: 1 . Y e n i e s e rle r b u lm a k v e y a y e n i f ik ir le r ü r e te re k b u k o n u d a y a z a b ile c e k y a z a rla r b u lm a k ; 2 . Y a y ın e v in e u la ş a n e s e rle ri in c e le m e k , y a y ım ın a k a r a r v e rile n m e tin le r i d il, im la , g ra m er a ç ıla r ın d a n in c e le y e re k a n la m d o ğ r u lu ğ u ve konu b ü tü n 1 ü ğ ü n ü s a ğ la m a k ; 3 . D iz g is i b ite n m e tin d e k i d iz g i h a ta la rın ı d ü z e ltm e k . Y e n i f ik irle r ü r e te r e k b u f ik irle ri g e liş tir m e k v e k o n u n u n k a p s a m ın ı b e lir le y e r e k k o n u y u y a z a b ile c e k y a z a rı y a d a y a z a rla rı a ra y ıp b u lm a k , o n la ra k o n u y u ö n e rm e k , ö r n e k b ir-ik i b ö lü m h a z ırla m a la r ın ı is te m e k v e h a z ır la n a n b u ö r n e k b ö lü m le r i in c e le d ik te n s o n r a k o n u y u y a z ıp y a z a m a y a c a k la rın a k a r a r v e r m e k y e tk ili e d itö r ü n g ö r e v id ir. Y e tk ili e d itö r , y a y ın e v in e y a z a r ta ra fın d a n u la ş tır ıla n b ir e s e ri d e in c e le y e r e k e s e rin y a y ım la n a b ilm e s i iç in b e lli y e rle rin in d e ğ iş tirilm e s in i y a z a rın d a n is te y e b ilir. Y e tk ili e d itö r, y a z d ırıl- m a s ı p la n la n a n k o n u h a k k ın d a b ir y a z a r a ja n s ın a d a b a ş la n a ra k b u a ja n s ta n k o n u y u y a z a b ile c e k b ir y a z a rın b u lu n m a s ın ı ta le p e d e b ilir. E d itö r , y a y ın e v in e d e ğ iş ik k a n a lla rd a n u la şa n e s e rle ri in c e le y e re k e s e rin y a y ım la n ıp y a y ım la n m a m a s ın a k a ra r v e rir. A y rıc a b u e d itö r, y a y ım ın a k a r a r v e r ile n e s e r in d e ta y lı b ir in c e le m e s in e g iriş e r e k , d il k u lla n ım ı, g r a m e r , n o k ta la m a v e a n la m d o ğ r u lu ğ u ile k o n u la r a ra s ın d a k i b ü tü n lü k v e b a ğ lılık a ç ıla rın d a n e s e ri o k u y u p g e re k li d ü z e ltm e le ri y a p a ra k d iz g i iç in h a z ırla r. B u e d itö rlü k iş le m le r i, eser iç in ö n e m li en a ş a m a la r d a n b ir in i o lu ş ­ tu rm a k ta d ır. B u ra d a e d itö r , y a z a rın d ü ş ü n c e le r in in d a h a n e t v e a n la ş ılır b ir ş e k ild e v e e n e tk ili y ö n d e o rta y a k o n u lm a s ın ı s a ğ la m a y a y ö n e lik y a rd ım c ı b ir g ö re v ü s tle n m iş o lu p e s e rin iç e riğ in e v e y a z a rın g e n e l ü s lu b u n a m ü d a ­ h a le e tm e m e k te d ir . D iz g i d ü z e ltm e n liğ i (d e sk e d itin g ) , d iz g is i y a p ıla n m e tn in k e lim e v e h a r f y a n lış la rın ın d ü z e ltilm e s in i ( m u s a h h ih lik , d ü z e ltm e n lik ) ifa d e ç im e k te d ir. D iz g i d ü z e ltm e n liğ i, o r ta v e b ü y ü k ö lç e k li y a y ın e v le rin d e b u iş le g ö re v li e d itö rle r ta ra fın d a n y a p ıla b ild iğ i g ib i s e rb e s t ç a lış a n ( fr c e la n c e ) e d itö r y a d a e s e r s a h ib i d ü z e ltm e iş in i y e rin e g e tire b ilir. D iz g i d ü z e ltm e le r i, d iz g i m a liy e tin i e tk ile y e n ö n e m li b ir u n s u r d u r . B u s e b e p te n m e tn in ç o k iy i b ir ş e k ild e d iz g i ö n c e s i d e ğ e rle n d irilm e s i, a n la m v e ifa d e y a n lış la r ın ın d iz g i ö n c e s i g id e r ilm e s i ö n e m ta ş ım a k ta d ır. (2 7 ) E d itö r lü ğ ü n iç in d e k i b it üç tü r g ö re v , y a p ıla b ild iğ i g ib i, k ü ç ü k y a y ın e v le rin d e bu d e ğ iş ik e d itö r le r ta ra lın d a n g ö r e v le r i b ir e d itö r y e r in e g e tir m e k te d ir . B a ş k a b ir d e y iş le b ir e d itö r, e s e rin y a y ın e v in e u la ş m a s ın d a n b a s ılı eser h a lin e g e tir ilm e s in e k a d a rk i sü rec i kendi b a ş ın a o r g a n iz e e tm e k te d ir . 3. Y azar B azı y a y ın ım ı A j a n s la r ı y a z a r la r , e s e r le r in i is te m e k y e r in e , h e rh a n g i ö n c e lik le b ir y a y ım c ıy a d o ğ r u d a n b ir y a z a r a ja n s ın a g ö tü r ü p ( lite r a ry a g e n t) m ü ra c a a t e tm e k te v e b u y a z a r a ja n s ı ile ç a lış m a k ta d ır. B ir y a z a r a ja n s ın ın iş i. g e n e l o la ra k , b ir y a z a rın e s e rin in y u rt içi v e y a y u rt d ış ı y a y ın e v le rin d e n b irin e , y a y ım ı iç in u la ş tır ılm a s ıd ır. Y a z a r a ja n s la rı b u işi y e rin e g e tir m e k iç in , y a y ım c ıla rla ç o k s ık ı b ir ile tiş im iç in d e d ir v e h e rh a n g i b ir y a z a rın e s e rin i y a y ım la y a b ile c e k u y g u n b ir y a y ın e v in i b u lm a la rı d a d a h a k o la y d ır. A y rıc a ilk d e f a y a z a r o la n b ir k iş i ta n ın m a d ığ ın d a n d o la y ı, y a y ın e v le ri k e n d is in e z o rlu k ç ık a r a b ilir v e y a d o ğ r u d a n e s e ri r e d d e d e r e k k e n d is in e g e ri g ö n d e re b ilir. H a lb u k i b ir y a z a r a ja n s ın ın , y a z a rın e s e r in e k ıs a c a b ir g ö z a ta r a k b u e s e ri y a y ım la y a b ile c e k u y g u n b ir y a y ın e v i b u lm a la rı d a h a b a s il o lm a k ta d ır. B ir y a z a r a ja n s ı y a p tığ ı b u iş k a rş ılığ ın d a , y a z a rın te lif g e lirin in b e lli b ir o r a n ın ı (% 1 0 -1 5 a ra s ı) a h r.( 2 8 ) B ir a ja n s , ö n c e lik le tic a ri b ir b a k ış a ç ıs ıy la , y a z a rın e s e r in in d o ğ r u y a y ım c ıy a g itm e s in i, y a z a rla -y a y ım c ı a ra s ın d a y a p ı ­ la c a k s ö z le ş m e d e k i m a d d e le r v e h ü k ü m le r k o n u s u n d a y a z a r ın ş ü p h e li o ld u ğ u d u r u m la r d a y a d a d o ğ r u d a n a n la ş m a n ın y a z a rın m e n f a a tin e y ö n e lik o lm a s ı a ç ıs ın d a n y a z a ra b ilg i v e rm e , te lif h a k k ı k o n u s u n d a y a z a rın ş ü p h e ­ le rin i g id e rm e g ib i k o n u la rd a y ö n le n d iric i v e b ir b a k ım a y ö n e tic i k o n u m d a o la b ilm e k te d ir . A ja n s la r y a z a rla rın a , e s e rle rin in y a y ım la n m a s ı k o n u s u n d a ta k ip e d e b ile c e k le ri iş le m le ri, d iğ e r b a s ın a r a ç la r ın a d a (g a z e te , d e r g i) y a z ıla r y a z ıp k e n d ile r in i y a y ım s e k tö r ü n d e ta n ıtm a la rın ı, e s e rle rin in d a h a iy i k o ş u lla rd a y a y ım la n a b ilm e s i iç in y a y ım c ıla rın ı v e y a e d itö rle rin i d e ğ iş tir m e ­ le ri y ö n ü n d e ö ğ ü tle r d e v e re b ilm e k te d irle r. 4 . B ir E s e r in Y a y ım ın a K arar V erm e B ir y a y ın e v i, h e r h a n g i b ir e s e r in y a y ım ın a k a ra r v e r ir k e n d e ğ iş ik u n s u r ­ la rı g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r u r. Y a y ım c ılık g e n e llik le tic a ri b ir iş o ld u ğ u n d a n , y a y ın e v le ri ö n c e lik le y a y ım la y a c a k la rı e s e r le r in firm a y a k â r g e tir m e s in i is te r ­ le r. B u n e d e n le , y a y ın e v le ri, b ir e s e rin y a y ın ım a k a ra r v e rirk e n ş u u n s u rla rı g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r u r la r : 1 . Y a y ın e v in in y a y ım p o litik a s ı v e y a y ım a la n ın a u y g u n lu k . 2 . Y a z a rın ta n ın m ış o lu p o lm a d ığ ın a g ö r e e s e re d e ğ e r b iç m e k v e b u n a g ö r e y a y ım ın a k a ra r v e rm e k . T a n ın m ış b ir y a z a rın e s e ri, ta n ın m a y a n y a z a ra g ö r e d a h a fa z la s a tış y a p a c a k tır. B u d a ta n ın m ış y a z a rla rın e s e r le rin in d a h a k o la y y a y ım la n a b ile c e ğ im g ö s te r m e k te d ir . 3 . E s e r y a y ım la n d ığ ı ta k tir d e p a z a r p o ta n s iy e lin in n e o la c a ğ ın ı k e s tirm e k . E s e r y a y ım la n d ığ ın d a n e r e le rd e s a tıla b ilir , tira jı n e k a d a r o la b ilir , h e d e f k itle s i k im le r o la b ilir? v b . 4 . E s e rin iç e riğ i ilg i ç e k ic i o lm a lı. B irç o k o k u r , k ita p s a tın a lır k e n iç e r iğ in e b a k a ra k s a tın a lır. 5. K ita p p a z a r ın d a , o lm a d ığ ın ı te s p it e s e rin e tm e k . r e k a b e t e d e b ile c e ğ i b a ş k a b ir e s e r o lu p K ita p p a z a rın d a b en zer b ir k ita p v a rs a , y a y ım la n m a s ı d ü ş ü n ü le n k ita b ın s a tış o r a n ı d ü ş e c e k tir. 6 . F iz ik s e l g ö r ü n ü m v e fiy a tın ın n e o la c a ğ ın ı b e lir le m e k . K ita p la rın d ış g ö r ü n ü ş le r i, kapak ta s a r ım ı, s a tış fiy a tı g ib i u n s u r la r , k ita b ın s a tış ın ı d o ğ r u d a n e tk ile y e n ö n e m li u n s u rla rd ır . B ir e s e rin y a y ım ın a k a ra r v e rirk e n , e s e r in fiz ik s e l g ö r ü n ü m ü n ü v e y a k la ş ık fiy a tın ın n e o la c a ğ ın ı b e lirle m e k , s a tış a ç ıs ın d a n b ü y ü k ö n e m ta ş ım a k ta d ır. 57 P la n la m a s ı 5 . Y a y ım K ita p y a y ım la m a s ü re c i d iğ e r b ir ç o k iş te o ld u ğ u g ib i, b ir iş p la n la m a s ı y a p ılm a s ın ı g e r e k tir m e k te d ir . P la n la m a , d a h a iy i e s e rle r y a y ım la y a b ilm e k , ç a lış a n la rı iş e m o tiv e e tm e k b a ğ la m ın d a b ir iş o rg a n iz a s y o n u o lu ş tu ru lm a ­ s ın ı s a ğ la r. Y a y ım p la n la m a s ı y a p a r k e n , y a y ım p r o g ra m ın ın v e a m a c ın ın b e lir le n m e s in d e ş u n o k ta la r g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r u lm a lıd ır : • Ö z e l k ita p p a z a r la r ı ü z e rin e d ik k a tin y o ğ u n la ş tırılm a s ı. Ö z e l p a z a rla rın b e lir le n e re k b u a la n a y ö n e lik k ita p y a y ım la m a k , k ita b ın s a tış o la n a ğ ın ın a r t ­ m a s ın ı s a ğ la y a c a k tır. • Ö z e l ih tiy a ç la r ın , b o ş lu k la r ın b e lirle n m e s i v e f ır s a tla rın d e ğ e rle n d i ­ r ilm e s i. T o p lu m s a l, e k o n o m ik v e s iy a s i g e liş m e le r s o n u c u o r ta y a ç ık a n d e ğ iş im le r, k ita b a y ö n e lik b e lir e n y e n i is te k v e ih tiy a ç la r ın d o ğ m a s ın a y o l a ç a b ilir . K ita p p a z a r ın d a b u ih tiy a ç la rın , p iy a s a d a b ir k o n u d a y e te rli y a y ın o lm a m a s ın d a n d o ğ a n b ir ta k ım b o ş lu k la r ın b e lir le n m e s i v e b u f ır s a tla rın d e ğ e rle n d ir ilm e s i g e re k lid ir. • Y e te n e k li y a z a rla rı a ra y ıp b u lm a k iç in b ir p la n o lu ş tu rm a k . P iy a s a d a k i b o ş lu k la r b e lir le n ip , b u k o n u la rd a ç a lış a n a n c a k e s e rin i y a y ım la tm a fırs a tı b u la m a y a n y e te n e k li y a z a r la rı b u lu p e s e r le r in in y a y ım la n m a s ın ı v e bu s a y e d e p iy a s a d a k i b o ş lu k ta n y a r a r la n a r a k d a h a fa z la s a tış y a p ıp d a h a fa z la g e lir e ld e e tm e k s a ğ la n a b ilir. • E d itö rle ri v e y a z a rla rı m o tiv e e tm e k v e iliş k id e b u lu n u la n y a z a rla rın d u r u m la rın ı s ü re k li iz le m e k . Y a z a r v e e d itö r le r , y a y ım c ılık s ü r e c in in te m e l ta ş la rın d a n d ır . Bu k iş ile r i m o tiv e e tm e k m em nun ve e tm e k , s ü r e c in iş le y iş in d e d a h a e tk ili b ir p la n o lu ş tu ru lm a s ın d a ö n e m ta ş ım a k ta d ır. • G e le c e ğ e b a k m a k , y a y ım lis te s in d e b ir d e n g e o lu ş tu rm a k . Y a y ın e v le ri, kendi y a y ım lis te le r in i, günün ih tiy a ç la r ın a g ö re s ü r e k li gözönünde b u lu n d u r m a lıd ır . S a tış ı iy i d ü z e y d e s e y r e d e n , s a tış ı ç o k y a v a ş y a d a h iç o lm a y a n e s e r le r in s ü r e k li iz le n e r e k a k s a k lık la rı te s p it e tm e , y e n i y a y ım p la n la r ı y a p a r k e n b ir p r o g r a m o lu ş tu r u lm a s ın d a ö n e m lid ir. B ir y a y ım c ılık p r o g ra m ın ın ta s la ğ ın ı h a z ırla rk e n , y u k a rıd a a n la tıla n n o k ­ ta la r ı b ir ta k ım f a k tö r le r i g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r m a g e r e ğ in i o rta y a k o y m a k ­ ta d ır. B ir y a y ım p r o g r a m ta s la ğ ın ı e tk ile y e n f a k tö r le r ş u n la rd ır: 1 . Y a y ın e v in in ta ra fs ız lığ ı, y a y ım s e k tö r ü n d e k i is tik ra rı, y a y ım p o litik a s ı: 2. Y a y ın e v in in f in a n s k a y n a k la rı, n a k it ve kazanç d u ru m u , b ü y ü m e s i; 3 . Y a y ın la rın s a tış d u r u m u , k ita p ith a la t v e ih r a c a tın d a k i d u ru m u ; 4 . ü r e tim in n a s ıl o la c a ğ ı; 38 tic a r i 5 . Y ay ın ı lis te s in in d ü z e n le n m e s i; 6. D e s te k le y ic i y a y ım lis te le r i o lu ş tu r m a k , y a y ım c ılık ta k i b a ş a rın ın g e liş tirilm e s i; 7 . D iğ e r y a y ın e v le ri ile r e k a b e t. (2 9 ) 6. E ser İ n c e le m e s i Y a y ın e v in e u la ş a n b ir e s e r in y a y ım ın a k a ra r v e r e b ilm e k iç in , e s e r in d e ğ iş ik in c e le m e v e o k u m a la rd a n g e ç m e s i, e s e r in k ita p h a lin e d ö n ü ş m e s i a ş a m a s ın d a a lın a c a k k a r a r la r ü z e rin d e ö n e m li b ir e tk iy e s a h ip tir . B u b a ğ ­ la m d a b ir e s e r, k ita p h a lin e d ö n ü ş tü r ü lm e s i v e y a y ım ın a k a ra r v e rile b ilm e s i iç in ş u in c e le m e le rd e n g e ç irilir: a. On okum a Y a y ın e v in e u la ş a n e s e re , y a y ım c ı y a d a b ir e d itö r ta ra fın d a n h ız lı b ir ş e k ild e b a k ılıp b ir ö n o k u m a y a p ıla ra k , e s e r in y a y ım la n a c a k d e ğ e rd e o lu p o lm a d ığ ın a k a r a r v e rilir. H e rh a n g i b ir y a y ın e v in e ç o k m ik ta rd a u la ş a n e s e r le r d e n h e r b ir in e , g e n e llik le ilk ö n c e , ş ö y le b ir ü s tü n - k ö rü b a k ıla r a k m e tin le r in y a y ın e v in in y a y ın ı a la n ın a u y u p -u y m a d ığ ı b e lir le n ir. Ö rn e ğ in d in i iç e rik li b ir e s e r, g e n e l y a y ım c ılık y a p a n b ir y a y ın e v in e g ö n d e r ilm iş o la b ilir v e b u e s e re ü s tü n -k ö rü b a k m a k la e s e rin iç e riğ i h a k k ım la g e n e l b ir k a n a a te v a rıla ra k d a h a d e ta y lı o la ra k o k u n m a s ın a v e y a y a z a rın a ia d e e d ilm e s in e k a ­ r a r v e rile b ilir. Y a z a rın a ia d e e d ile n e s e rle b irlik te , n o r m a ld e ia d e s e b e b in i a n la ta n (a ş a ğ ıd a M e tn i Y a z a rın a İa d e E tm e b a ş lığ ı a ltın d a k i g e re k ç e le rd e n b ir i v e y a b e n z e r i ile ) b ir k ıs a m e k tu p d a g ö n d e r ilm e s i y a z a ra k a rş ı b ir n e ­ z a k e t v e iş le tm e p r e tiji a c ıs ın d a n ö n e m lid ir. G e re k ç e s i b e lirtilm e d e n y a z a rı ­ n a ia d e e d ile n e s e r, y a z a rın y a z m a a rz u s u n u o lu m s u z y ö n d e e tk ile y e b ile c e ğ i g ib i, v a z a rn ı v e o la y ı a n la ta c a ğ ı y a k ın ç e v re s in in y a y ın e v in e k a rş ı o lu m s u z b ir ta v ır ta k ın m a s ın a d a y o l a ç a b ilir. b. A y r ın t ılı okum a O n o k u m a d a n g e ç e n v e y a y ım iç in u y g u n o la b ile c e ğ i k a n a a ti u y a n d ıra n b ir e s e r, y a y ım ın a k e s in k a ra r v e re b ilm e k a m a c ıy la a y rın tılı b ir o k u m a y a a lın a r a k b a ş ta n s o n a k a d a r k e lim e k e lim e d e ta y lı b ir o k u m a s ın ın y a p ıl ­ m a s ın a g e ç ilir. A y rın tılı o k u n m a s ın a k a ra r v e r ile n e s e r, g e n e llik le , ö n o k u m a y ı y a p a n e d itö rü n d ış ın d a b a ş k a b ir e d itö r ta ra f ın d a n titiz lik le o k u ­ n a r a k g e rç e k te n y a y ım la n a b ilir k a lite d e o lu p o lm a d ığ ın a v e y a b a z ı d ü z e lt ­ m e le r. ila v e le r y a d a ç ık a r tm a la r y a p ıld ık ta n s o n r a m ı y a y ım la n a b ile c e ğ i k a ra ı m a v a r illi . E s e r, h e c e le m e , g r a m e r v e a n la tım y a d a k o n u la r ın g e rç e ğ e u y g u n lu ğ u a ç ıla rın d a n d a in c e le n ir . E d itö r a y n ı z a m a n d a m e tn in b iç im s e l u y g u n lu ­ ğ u n u d a s a ğ la r. H e r y a y ın e v i, k e n d in e iliş k in ö z g ü n b ir b iç im e s a h ip tir v e b u s u r e tle y a y ın e v in in y a y ım la d ığ ı d e ğ iş ik k ita p la rd a b e n z e r h e c e le m e v e a n la tın ı k u r a lla rın ın s ö z c ü k le r in ya u y g u la n m a s ı ( İm la K la v n z u ’ n d a y e r a lm a y a n d a y a b a n c ı b ir d ild e n s ö z c ü k le r in a k ta r ıla n v e y a ç ift ( “ ... ” ) k ita p la r d a b e n z e r lik s a ğ la m a k ü z e r e ) ; a lın tıla r d a te k tırn a k iş a re tin in k u lla n ılm a s ı; b ü y ü k k u lla n ım ı ( b ö lü m bazı y a z ım ın d a h a rf k u lla n ım ı; d e ğ iş ik f ig ü r le rin b a ş la rı v e y a s o n la rın d a ) ; n o k ta la m a la r; k ıs a ltm a la r v e k ıs a ltm a la rd a k u lla n ıla c a k n o k ta la m a la r (D r., P ro f., Y ü k .M ü h ., A v . v b .) g ib i k o n u la r d a y a y ın e v in d e ö z g ü n v e s ta n d a r t b ir b iç im k u lla n ım ı s a ğ la n ır. c. U zm an in c e le m e s i B a z ı e s e rle r, e d itö r ü n in c e le m e s in d e k a ra r v e re m e d iğ i v e k o n u y a y a b a n c ı o ld u ğ u d u r u m la r d a y a y ın e v i d ış ın d a n k o n u n u n u z m a n la rın a in c e le ttir ilir . U z m a n la rın in c e le y ip e s e r h a k k ın d a v e re c e k le ri o lu m lu v e y a o lu m s u z k a r a r ç e rç e v e s in d e y a d a o n la r ın e le ş tir ile ri ç e rç e v e s in d e y a y ım ın g e rç e k le ş tirilip g e r ç e k le ş tir ilm e y e c e ğ in e v e y a h a n g i k o ş u lla r a ltın d a g e r ç e k le ş tir ile b ile c e ­ ğ in e s o n k a r a r ı y a y ım c ı v e rir. B irç o k y a y ın e v in d e , b e lirli p e riy o tla rla e d itö r ­ le r to p la n tıs ı y a d a y a y ım k u r u lu to p la n tıs ı y a p ıla ra k , y a y ın e v in e u la ş a n , ö n ve a y r ın tılı in c e le m e d e n g e ç m iş e s e r le rin son y a y ım k a r a r ı a lın ır . Bu to p la n tıla r s ıra s ın d a e d itö rle rin e s e re b a k ış ı v e y o ru m la rı ile e s e ri o k u y a n v e in c e le y e n u z m a n la rın v e rd iğ i k a ra rla r d e ğ e r le n d irilir. B ir e s e r , k o n u n u n u z m a n ı o la n , g e n e llik le ü n iv e r s ite ö ğ r e tim ü y e le ­ r in d e n s e ç ile n ik i v e y a d a h a fa z la k iş iy e in c e le n m e k ü z e r e g ö n d e rild iğ in d e , b it u z m a n la r ın e s e r h a k k ın d a d ü ş ü n c e le r in i y a z m a la rın ı k o la y la ş tırm a k , e le ş tir ile r in in b ir s ta n d a rt ç e r ç e v e s in d e o lu ş tu ru lm a s ın ı s a ğ la m a k iç in b ir f o rm d a g ö n d e r ilm e s i y a ra rlı o la c a k tır. B u a m a ç la a ş a ğ ıd a k i ş e k ild e d ü z e n ­ le n m iş o la n b ir u z m a n g ö r ü ş f o r m u , in c e le n e n e s e r k o n u s u n d a u z m a n la ­ rın g ö r ü ş le r in in d a h a n e t b e lirle n m e s in d e y a rd ım c ı o la c a k tır. UZM AN G Ö RÜŞ FORM U O R G A N İZ A S Y O N ve İÇ E R İK 1 . K ita b ın d ü z e n le n iş i m a n tık lı m ı? 2 . H e r b ö lü m iç in d e iy i b ir s ü re k lilik v a r m ı? 3 . İç e rik te g ö z e ç a rp a n b irta k ım k u s u rla r v a r m ı? 4 . M e tin d e n ç ık a rtılm a s ı g e r e k e n k ıs ım v a r m ı? 5 . T e k n ik d ü z e ltm e le re ih tiy a ç v a r m ı? 10 6 . M e tin k a n u n i b ir s a k ın c a ta ş ıy o r m u ? 7 . Ç iz e lg e v e f o to ğ r a f la r u y g u n v e fo n k s iy o n e l m i? 8 . B ö lü m le rin s o n u n d a y e te rli ö r n e k v e a lış tır m a la r v a r m ı? 9 . B ir b ib liy o g ra fy a g e re k li m i? 1 0 . E s e rd e e k b ir s ö z lü k o lm a lı m ı? TARZ 1 . Y a z a r, a ç ık v e ö z lü b ir d il k u lla n ıy o r m u ? 2 . A n la tım ta rz ı u y g u n m u ? O k u y u c u n u n ilg is in i a m a ç la n d ığ ı g ib i to p la ­ y a b ile c e k m i? PAZAR, REKABET ve F İY A T 1 . K ita b ın ç e k ic iliğ i n e d ü z e y d e ? 2 . K ita p b u h a liy le ta le b i a r ttır a b ilir m i? 3 . B u k ita p la r e k a b e t e d e b ile c e k k ita p la r n e le rd ir? 4 . S iz b ir ö ğ r e tm e n o la r a k b n k ita b ı ö ğ r e n c ile r in iz e ta v s iy e e d e r m is in iz v e h a n g i fiy a ta s a tılm a s ı u y g u n o lu r? 7. M e tn i Y a z a r ın a İad e E tm e B ir e s e r, y u k a r ıd a a ç ık la n a n in c e le m e v e o k u m a la rd a n g e ç tik te n s o n r a y a y ın e v i ta ra fın d a n y a y ım a d e ğ e r b u lu n m a z s a y a z a rın a ia d e e d ilir. E s e rin ia d e s e b e b i, g e n e llik le b ir m e k tu p la y a z a ra b ild irilir; tic a ri a h lâ k a ç ıs ın d a n , b ir e s e rin ia d e s in in s e b e b in i b ild ir m e k b ir n e z a k e t o lm a n ın y a n ın d a , y a y ın e v in in e s e re c id d i y a k la ş ım ın ın v e d o la y ıs ıy la y a y ım c ılık ta k i c id d iy e tin in b ir g ö s te rg e s i o la ra k k a b u l e d ilir . G e re k ç e s iz ia d e o n u ru n u e d ile n e s e r, y a z a rın v e y a z m a is te ğ in i o lu m s u z y ö n d e e tk ile y e b ile c e ğ i g ib i, b u v e b e n z e r i y a z a rla rın , y a y ın e v in e k a rş ı o lu m s u z ta v ır ta k ın m a la r ın ın d a n e d e n i o la b ilir. B u b a ğ la m d a , y a z a rın a ia d e e d ile n e s e r in g e re k ç e s in i d e n a z ik b ir ş e k ild e b e lir tm e k y a y ım c ılık a h lâ k ı a ç ıs ın d a n ö n e m ta ş ım a k ta d ır. Y a z a rın a ia d e iç in g ö n d e r ile n e s e rle b ir lik te y a y ın e v in in a n te tli k a ğ ıd ın a , k e n d i y a y m e v le rin i s e ç tiğ i iç in te ş e k k ü r e d ip , e s e rin k a b u l e d ilm e m e n e d e n i d e b e lir tilm e lid ir . B u k o n u d a , y a z a rın a ia d e e d ile n e s e r iç in a ş a ğ ıd a k i g e ­ r e k ç e le rd e n b ir v e y a b ir k a ç ı y a d a b a ş k a g e r e k ç e le r s e b e p o la r a k g ö s te ­ r ile b ilir : • E s e rin iz in h iç b ir z a m a n y e te rli p a z a rla m a im k a n ı y o k tu r. • E s e rin iz , y a y ın e v im iz in y a y ım lis te s i/y a y ım a la n ı d ış ın d a k a lm a k ta d ır. • E s e rin iz in ş u a n d a p a z a r la m a im k a n ı b u lu n m a m a k ta d ır. 11 • E s e rin iz in y a y ım b ö lg e m iz d e p a z a r la m a o la n a ğ ı b u lu n m a m a k ta d ır. • E s e r in iz in y e n id e n e le a lın m a y a v e k a p s a m lı d ü z e ltm e le r e ih tiy a c ı v a rd ır. • E s e rin iz h e n ü z ta m a m la n m a m ış n ite lik te d ir. • E s e rin iz o k u n a k lı d e ğ ild ir. • E s e rin iz y a k ın b ir g e le c e k iç in d e y a y ın e v im iz lis te s in e g ir e b ilir ; a n c a k ş u a n d a y a y ın ı lis te m iz d e y e r v e re m e y e c e ğ iz . 8. Y a z a r la Y a y ım S ö z le ş m e s i Y a p ılm a s ı Y a y ım la n m a s ın a k a ra r v e rile n e s e r in y a z a rın a b u k a ra r b ild irile r e k y a y ım s ö z le ş m e s in in g ö r ü ş ü le re k im z a la n m a s ı iç in y a y ın e v in e d a v e t e d ilir . Y ay ın ı s ö z le ş m e s i ile b ir lik te m e tn in y a y ım h a k k ı (C o p y rig h t), s ü r e li y a d a s ü re s iz o la r a k y a y ın e v in e g e ç e r. Y ay ım s ö z le ş m e s in d e y a y ım h a k k ı, s ü re ile s ın ır la n ­ d ırılm ış s a , y a y ın e v i e s e r in y a y ım ın ı b u s ü re iç e ris in d e y a p a c a k tır; b u s ü re d ış ın d a e s e r in y a y ım ı iç in y a z a r ın d a n y e n id e n y a y ım iz n i a lm a s ı g e r e c e k tir. A y rıc a y a y ın ı h a k k ı, y a z a r ta ra f ın d a n y a y ın e v in e b e lirli b ir b a s ım iç in d e ( ö r ­ n e ğ in b ir in c i b a s ım , ik in c i b a s ım , y e n id e n b a s ım , g ö z d e n g e ç irilm iş b a s ın ı g ib i) v e rile b ilir. Y ay ım s ö z le ş m e s in d e , te lif ü c r e ti o r a n ı, y a y ım h a k k ı, e s e r in b a ş k a b iç im ­ le rd e k u lla n ım ın ı k a p s a y a n y a n h a k la rı (ra d y o v e y a te le v iz y o n p r o g r a m h a k ­ la rı, film h a k la rı, te rc ü m e h a k la rı, g a z e te v e d e rg ile r d e k ita b ın y a y ın ım d a n ö n c e k i v e y a s o n r a k i te fr ik a h a k la rı v b .), m e tn in n a s ıl (d a k tilo ile m i y o k s a b ilg is a y a r d is k e tin d e m i) v e k a ç n ü s h a o la r a k te s lim e d ile c e ğ i, b a z ı d ü z e lt ­ m e le r g e re k iy o rs a , b u n u n y a z a r ta ra f ın d a n m ı y o k s a e d itö r ta ra f ın d a n m ı y a ­ p ıla c a ğ ı, m e tn in u z u n lu ğ u v e y a y ım c ıy a te s lim z a m a n ı, k ita b ın y a y ım ta rih i, te lif ü c r e tin in k a ç a y d a b ir ö d e n e c e ğ i, y a y ım s ö z le ş m e sin e iliş k in ç ık a b i ­ le c e k a n la ş m a z lık la r k o n u s u n d a y e tk ili m e r c iin ta y in i g ib i k o n u la r y e r a lır. Y a z a r, b ir y a z a r a ja n s ı ile g ö r ü ş tü k te n s o n r a , e s e r b u a ja n s ta r a f ın d a n y a y ım c ıy a u la ş tırıld ıy s a , b u d u r u m d a b a z ı y a n h a k la r ın k u lla n ım ı b u a ja n s ta ra fın d a n y ü r ü tü lü r y a d a s a tılır. A y n ı z a m a n d a b u a ja n s , y a z a rın le h in e y ö n e lik b ir ta k ım k o n u la rın y a y ım s ö z le ş m e s in d e y e ra la b ilm e s i iç in y a z a ra b a z ı ta v s iy e le rd e d e b u lu n u r . T ü r k iy e ’ d e b ir e s e r ü z e rin d e k i m a d d i v e m a li h a k la r ın s ü re s i (E Ş E K M d .2 7 ) , y a z a r h a y a tı v e ö ld ü k te n s o n r a k i 7 0 y ıllık b ir z a m a n d ilim in i k a p s a m a k ta d ır . T ü m g e liş m iş ü lk e le r d e d e b e n z e r u y g u la m a o lu p b ir e s e rin k o ru n m a s ü re s i, y a z a r h a y a tı v e ö lü m ü n d e n s o n ra k i b e lir le n e n y ıl ile te s p it 12 e d ilm iş tir v e ö lü m d e n s o n r a k i k o r u m a s ü re si, ü lk e le r e g ö r e 5 0 ile 7 5 y ıl a r a s ın d a d e ğ iş m e k te d ir. Y a z a r, y a y ım c ı ile y a p tığ ı y a y ım s ö z le ş m e s in d e , y a y ım h a k k ın ı s ü re li (b ir. ik i, b e ş y ıl g ib i) y a d a s ü re s iz o la ra k d e v re ttiğ in e iliş k in h ü k ü m y e ra lm a la d ır. A n c a k y a z a rın y a y ım h a k k ın ı s ü re li y a d a s ü re s iz d e v re tm e s i, e s e r ü z e rin d e k i m a li (m a d d i) h a k la rı d e v re tm e k o lu p , e s e r ü z e rin d e k i m a n e v i h a k la r s ü re s iz o la r a k y a z a ra a ittir. (M a d d i v e m a n e v i h a k la r, k ita b ın Y a sa l K o n u la r B ö lü ­ m ü ’ n d e İ n c e le n m e k te d ir .) 'la v ım s ö z le ş m e s in d e y a z a ra , k ita b ın y a n s a tış ın d a n h a k la rın ın e ld e e d ile c e k g e lird e n p a y v e rilip v e rilm e y e c e ğ i d e a ç ık ç a b e lir tilm e lid ir . Y a z a r, y a y ım s ö z le ş m e s i ile k ita b ın y a y ım h a k k ın ı b ir y a y ın e v in e d e v re tm e s i, k ita b ın d e ğ iş ik b iç im le r d e y a y ım la n m a s ı h a k k ın ın (y a n h a k la r) s a lıs ı ile e ld e e d ile c e k g e lird e n p a y a lm a s ın ı e n g e lle m e m e lid ir . A n c a k b u n u n iç in y a y ın ı s ö z le ş m e s in e b ir m a d d e k o n u la ra k , y a n h a k la r ın s a tış ın d a n y a z a ra n e k a d a r (y ü z d e o la ra k ) ö d e n e c e ğ i b e lir tilm e lid ir . A B D v e I n g ilte re g ib i g e liş m iş ü lk e le rd e k i y a y ım s ö z le ş m e le rin d e y a n h a k la r ın s a tış ın d a n y a z a rın v e y a y ım ­ c ın ın y ü z d e k a ç o r a n ın d a p a y a la c a ğ ın a y ö n e lik h ü k ü m le r b u lu n m a s ı m ı k a r ş ın , T ü r k iy e 'd e k i u y g u la m a d a y a n h a k la ra y ö n e lik m a d d e le r , y a y ım s ö z le ş m e le rin d e y e r a h n a m a k ta d ır . (b k z . E K L E R B ö lü m ü ) a. Y a y ım s ö z le ş m e s in in iç e r iğ i H e r y a y ım c ı, k e n d i y a y ın e v in e a it ö z e l y a y ım s ö z le ş m e s i h a z ır la r k i, b u s ö z le ş m e k ita p ta n k ita b a v e y a z a rd a n y a z a ra d e ğ iş ik lik le r g ö s te r m e k te d ir . Y a y ım ın a k a ra r v e rile n e s e rin e d itö r ü , y a z a rı y a y ın e v in e d a v e t e d e re k , y a y ın e ­ v in in y a y ım s ö z le ş m e s i v e m a d d e le r i h a k k ın d a b ir g ö rü ş m e y a p a r. Y a y ın ı s ö z le ş m e s in in iç e r iğ in d e a n la ş m a s a ğ la n d ığ ın d a y a z a rla b u s ö z le ş m e im z a e d ilir. E ğ e r y a z a rın s ö z le ş m e m a d d e le r i ü z e r in d e is te d iğ i b a z ı e k le m e le r y a d a d e ğ iş ik lik le r v a rs a b u n la r ı te s p it e d e re k y a y ım c ıy a b ild irir. Y a z a rın s ö z ­ le ş m e m a d d e le ri ü z e r in d e k i is le d iğ i d e ğ iş ik lik le ri v e e k le m e le r i y a y ım c ı d e ğ e rle n d ire re k y a z a rın is te ğ in e y a o lu m lu y a d a o lu m s u z b ir y a n ıt v e rir. Y a y ım s ö z le ş m e s i, y a z a r ile y a y ım c ı a r a s ın d a k i iliş k iy e re s m iy e t k a z a n ­ d ır m a k ta . b u iliş k in in s ın ırla r ın ı v e k a p s a m ın ı a ç ık la m a k ta d ır. Y a za r ile y a ­ y ım c ı a r a s ın d a im z a la n a c a k s ö z le ş m e s in in y a y ım s ü re c in d e k i tü m u n s u rla rı k a p s a m a s ı, d a h a s o n r a d a n o rta y a ç ık a b ile c e k b irta k ım s o r u n la r ın , s ö z le ş m e s ıra s ın d a ik i ta ra f ın d a o n a y ı ile ö n le n m e s in i s a ğ la y a c a k tır. B u d a g e r e k y a ­ z a r g e re k s e d e y a y ım c ı a ç ıs ın d a n e s e rin s o ru n s u z c a y a y ım la n m a s ın a n e d e n o la c a k tır. ■1 3 S ö z le ş m e d e ik i ta ra f, b a z ı k o n u la rı s ö z le şm e k a p s a m ı d ış ım la im a r s a v e k ita b ın y a y ım ı ile b irlik te b u k o n u la r ü z e rin d e a n la ş m a z lık ç ık a rs a , g e re k y a z a r v e g e re k s e d e y a y ım c ı a ç ıs ın d a n s o ru n lu b ir d ö n e m b a ş la y a c a k tır. Y a ­ z a rın m ü m k ü n o ld u ğ u k a d a r m u tlu e d ilm e s i, y a y ın e v in i d e m u tlu k ıla c a k tır. Ç ü n k ü , y a z a rla o rta y a ç ık a c a k tü m s o r u n la r, y a y ım c ıy ı v e ç a lış a n la r ı d a h u z u rs u z e d e c e k tir. Y ay ım s ö z le ş m e s in d e ş u u n s u r la r y e r a lm a k ta d ır: • S ö z le ş m e n in im z a la n d ığ ı ta rih , s ö z le ş m e ü z e r in d e a n la ş tın ta ra f la r ın is im le ri v e y a y ım la n a c a k k ita b ın a ç ık o la ra k la m is m i. • Y a z a ra y a y ım c ı ta ra fın d a n y a p ıla c a k ö d e m e le r, b u n la rın z a m a n la rı, v a y ım h a k k ın ın (C o p y rig h t) k im e a it o la c a ğ ı, e ğ e r y a y ım h a k k ı y a y ım c ıy a ta h s is e d iliy o rs a b u n a iliş k in z a m a n s ın ırla m a s ı: y a z a ra te lif h a k k ı iç in b ir d e fa y a m a h s u s b e lirli b ir ö d e m e m i, y o k s a s a tış a d e d i ü z e r in d e n m i ö d e m e y a p ıla c a ğ ın a iliş k in h ü k ü m le r , 'ta y ım h a k k ın ı y a z a r, y a y ın e v in e d e v r e tm e ­ y e b ilir. B u d u r u m d a , y a y ın ı h a k k ın ın y a z a ra a it o ld u ğ u k ita p ta b e lirtilir v e y a y ın e v i k ita b ı, la .şa ro n o la ra k y a y ım la r. A n c a k g e n e llik le , y a y ım s ö z le ş m e s i ile k ita b ın y a y ın ı h a k k ı s ü re li y a d a s ü re s iz o la ra k y a y ın e v in e d e v re d ilm iş < tlm a k la d ır. • Y a z a rın v e re c e ğ i g ü v e n c e le r. Y a z a r, m e tn in in k e n d in e a it o ld u ğ u , y a s a la ra a y k ırı h e rh a n g i b ir u n s u ru n b u lu n m a d ığ ı, b a ş k a b ir e s e rd e n m a k u l o r a n d a a lın tı d ış ın d a iz in s iz ik tib a s y a p m a d ığ ı, y a y ım c ıy a is te y e re k m a d d i v e m a n e v i z a ra r v e rm e y e c e ğ in e d a ir g ü v e n c e v e rm e s i. • Y a z a r, e s e riy le r e k a b e t e d e c e k b a ş k a b ir e s e r y a z m a y a c a ğ ı g ü v e m e s i. Y a za r, y a z d ığ ı e s e re b e n z e r v e y a o n u n la y a rış a b ile c e k b a ş k a b ir e s e ri b a ş k a b ir y a y ım c ıy a a y ın d ö n e m le r d e v e rm e y e c e ğ in e , e ğ e r b ö y le b ir e s e r m e v c u t is e . b u n u , ö n c e k i k ita b ın y a y ım ın d a n b e lli b ir s ü re s o n r a y a y ım la y a b ile - c e ğ in e d a ir y a y ım c ıy la h e m fik ird e o lm a s ı. • M e tn in u z u n lu ğ u n u n y a k la ş ık y a d a ta m o la ra k k a ç s a y fa tu ta c a ğ ı; e ğ e r b a z ı d ü z e ltm e le r y a p a ra k e s e rin i y a y ım c ıy a te s lim e d e c e k s e b u n u n n e z a m a n o la c a ğ ı: e s e r in h a n g i ş e k ild e ( ö rn e ğ in ik i k o p y a , ik i s a tır a ra lığ ı d a k tilo e d ilm iş y a d a b ilg is a y a r d is k e ti o la ra k ) te slim e d e c e ğ i; illü s tra sy o n la rı, d iz in i (in d e x ) v b . y a z a rın te m in e d ip e tm e y e c e ğ i; m e tin d e b u lu n a n b a şk a y a z a rla ra a it y a y ım h a k k ı k a p s a m ı iç in d e k i p a s a jla ra , b ö lü m le re a it g e re k li ik tib a s v e y a iz in ü c re ti ö d e m e le r in i (b u k o n u d a k ita b ın E K L E R B ö lü m ü ’ n d e A lın lı iz n i Ö rn e ğ i b u lu n m a k ta d ır) , y a z a rın k o n u la r. II m ı y o k s a y a y ım c ın ın m ı y a p a c a ğ ı g ib i Y a y ım c ı, s ö z le ş m e im z a la n s a d a te s lim e d ile n v e y a te s lim i g e c ik e n y a d a s o n r a d a n g e liş e n b ir ta k ım n e d e n le r d e n d o la y ı e s e rin y a y ım la n m a s ı u y g u n b u lu n m a d ığ ın d a m e tn i y a y ım la m a m a h a k k ın a s a h ip tir. B u k o n u d a y a y ım c ı, s ö z le ş m e d e e s e ri n e k a d a r s ü re d e y a y ım la y a c a ğ ı ta a h h ü d ü n d e b u lu n u r . B u s ü r e iç in d e y a y ım la n m a y a n e s e rin s e rb e s t k a la c a ğ ı v e s ö z le ş m e n in ip ta l e d ilm iş s a y ıla c a ğ ın a iliş k in h ü k m e d e y e r v e rilir. • D ü z e ltm e le r. D iz g is i b ite n m e tn in d iz g i y a n lış la rın ın d ü z e ltilm e s in i s a ğ la m a k iç in y a z a ra , s ö z le şm e ile s o r u m lu lu k v e rile b ilir . A n c a k b ö y le d u r u m la r d a y a z a r, m e tin d e k i b a z ı b ö lü m le r i b e ğ e n m e y e re k k ıs m e n v e y a ta m a m e n d e ğ iş tire b ilm e k te d ir . D iz g id e k i d ü z e ltm e le r in o r a n ın ın fa z la lığ ı, d iz g i m a liy e tin in a r tm a s ın a n e d e n o lm a k ta d ır. B u n u b e lirli o r a n d a ö n le m e k iç in , s ö z le ş m e y e , y a z a r ın d ü z e ltm e y a p m a s ı d u r u m u n d a , d iz g i d ü z e ltm e ­ le rin in y a y ın e v in e g e tir e c e ğ i e k h a rc a m a n ın ( ö rn e ğ in d ü z e ltm e le r in tü m m e tn in y ü z d e 1 0 ’ u n d a n fa z la o lm a s ı d u r u m u n d a ), y a z a r ta r a f ın d a n ö d e n e ­ c e ğ in e d a ir b ir h ü k ü m k o n u la b ilir. • Y a z a ra v e r ile c e k ü c r e ts iz k ita p s a y ısı. H e r y a z a r, k e n d i k ita b ın d a n a r k a d a ş la r ın a v e y a k ın ç e v re s in e h e d iy e e tm e k a m a c ıy la b e lirli b ir s a y ıd a ü c ­ re ts iz a lm a h a k k ın a s a h ip tir . Y a y ın e v le rin in h e m e n h e p s i, e s e r in i y a y ım ­ la d ık la rı y a z a ra , k ita b ın d a n b e lli b ir s a y ıd a k i n ü s h a s ın ı ü c re ts iz v e rm e k te d ir. Ü c re ts iz v e rile c e k b u k ita p la rın s a y ıs ı (5 ile 5 0 k ita p a r a s ın d a ) y a y ın e v le ri a r a s ın d a d e ğ iş m e k te d ir. S ö z le ş m e ç e rç e v e s in d e y a z a ra k a ç a d e t k ita b ın ü c ­ re ts iz v e rile c e ğ i d e b e lirtilm e lid ir. E ğ e r y a z a r k e n d is in e v e rile n d e n fa z la s ın ı is te rs e , k ita b ın s ö z le ş m e d e b e lirtile n is k o n ta h f iy a tın d a n ü c re t ö d e y e r e k s a tın a la b ilm e k te d ir . F a k a t y a z a r, b u is k o n ta h fiy a tta n a ld ığ ı k ita p la rın ı, b a ş k a k iş ile re , e ld e n s a tm a k a m a c ıy la k u lla n a m a z . S ö z le ş m e d e b u k o n u la r a iliş k in d e h ü k ü m le r b u lu n a b ilir . • Y a za ra y a p ıla c a k te lif ü c re ti (y a y ın ı h a k k ın ı d e v re tm e k a rş ılığ ın d a e ld e e d ile c e k g e lir ) ö d e m e le ri. Y a z a ra , k ita b ın ın y a y ım ı k a r ş ılığ ın d a y a y ım c ı ta r a f ın d a n te lif ü c r e ti ö d e n ir k i b u ü ç tü r lü o la b ilm e k te d ir: 1 . S a tıla n h e r k ita b ın s a tış fiy a tın ın b e lir li b ir y ü z d e s i, ö r n e ğ in y ü z d e 1 0 ’ u , y a z a ra ö d e n ir . 2 . S a tıla n h e r k ita p ta n , k ita p ç ı, d a ğ ıtıc ı is k o n ta la rı ç ık a rıld ık ta n s o n r a y a y ın e v in in e ld e e ttiğ i to p la n ı g e lirin b e lirli b ir y ü z d e s i y a z a ra ö d e n ir . 3 . Y a z a r ile y a y ım c ı te lif ü c r e ti iç in s a b it b ir m ik ta r ü z e r in d e a n la ş ırla rs a b u d u r u m d a s a tıla n k ita b ın a d e d in e b a ğ lı k a lm a d a n , a n la şıla n s a b it m ik ta r ü z e r in d e n y a z a ra ö d e m e y a p ılır. B ö y le b ir d u r u m d a , y a y ım c ı, k ita p ta n is te ­ d iğ i m ik ta r d a b a s a b ilir, y e n id e n b a s ım la rın ı g e r ç e k le ş tire b ilir v e b u n u n 15 k a rş ılığ ın d a e s e r s a h ib in e b ir ü c re t ö d e m e z ; ç ü n k ü b u k o n u m d a y a y ım c ı, e s e r in y a y ım h a k k ı k a r ş ılığ ın d a y a z a rın a p e ş in b ir ö d e m e d e b u lu n a ra k b u h a k k ı s a tın a lm ış tır. T e lif ü c r e ti k ita b ın s a tış a d e d in e g ö r e y a p ıld ığ ı ta k tir d e , b u n u n m ik ta rı, ü r e tile n k ita p tü rü n e c iltli v e y a k a rto n -k a p a k lı (h a rd b a c k , p a p e rb a c k ), s a tış p a z a r ın a (y u rt iç i s a tış v e ih ra c a t) v e k ita b ın s a tış a d e d in e ( ö r n e ğ in 5 .0 0 0 k ita p iç in % 8 ; s o n ra s ı iç in % 1 0 g ib i) g ö r e d e ğ iş k e n lik le r g ö s te rm e k te d ir . T e lif ü c re ti o r a n ı y a y ıııe v le rin e g ö r e y ü z d e 5 -1 5 a ra s ın d a d e ğ iş e b ilm e k ­ te d ir. (3 0 ) E ğ e r b ir k ita b ın s a tıla m a y ıp e ld e k a la n , e ş d e y iş le y a y ım c ıy a g e r i d ö n e n n ü s h a la r ı ( re m in d e re d b o o k s ) v a rs a , b u k ita p la r ın m a liy e ti (b a s ım v e k a ğ ıt o la ra k ) ü z e rin d e n v e y a m a liy e tin in d e a ltın d a , u c u z k ita p s a tış ı ile u ğ ra ş a n k ita b e v le rin e s a tış ın d a n e ld e e d ile n g e lird e n y a z a ra h e r h a n g i b ir te lif ü c r e ti ö d e n m e z . (3 1 ) Ç ü n k ü b u k ita p la r s a d e c e b a s ım m a liy e ti v e y a a ltın d a b ir fiy a tla s a tıla ra k e ld e n ç ık a r tılm a k ta v e d e p o la m a m a s r a f la rın d a n k u r tu h ın - m a k ta d ır. B u d u r u m la rd a k ita p la rın m a liy e tin e s a tış ı k a rş ılığ ın d a e ld e e d i ­ le c e k g e lird e n y a z a ra b ir ö d e m e y a p ılm a y a c a ğ ın a iliş k in b ir h ü k ü m s ö z ­ le ş m e d e y e ra la b ilir. • Y a n h a k la r (s u b s id ia ry r ig h ts ) . Y a y ın e v i, e s e r in y a y ım la n d ığ ı b iç im d e n b a ş k a b iç im le r d e k i d e ğ iş ik y a y ım v e k u lla n ım h a k la r ın d a n (y a n h a k la r) e ld e e ttiğ i g e lir in b e lirli b ir k ıs m ın ı y a z a ra ödem ek z o ru n d a d ır . Y a y ın e v i, y a y ım la d ığ ı b ir k ita b ın d e ğ iş ik b ir b iç im in d e ( ö rn e ğ in k ita p k u lü b ü y a y ım ı, c iltli k ita b ın k a r to n -k a p a k lı k ita p o la ra k y a y ım ı iç in ) b a ş k a b ir y a y ın e v in e v e y a s e n a r y o la ş tır ılıp film i ç e k ilm e k y a d a s e s le n d ir ilm e k ü z e r e ra d y o , film v e y a te le v iz y o n k u r u lu ş u n a k u lla n ım ı, y a y ım ı iç in iz in v e re b ilir. Y a y ın e v in in b u y a y ım iz n in d e n e ld e e d e c e ğ i g e lir in b e lirli b ir y ü z d e s in i (y ü z d e 5 0 ile 9 0 a ra s ın d a o la b ilir ) y a z a ra , s ö z le ş m e ile te s p it e d ile c e k ö d e m e z a m a n la rın d a ( ö rn e ğ in 6 a y d a v e y a y ıld a b ir d e fa ) ö d e y e b ilm e k te d ir. S ö z le ş m e ç e rç e v e ­ s in d e y a n h a k la r d a n e ld e e d ile c e k g e lir in y ü z d e k a ç ın ın y a z a ra v e rile c e ğ i v e n e z a m a n ö d e n e c e ğ i d e b e lir tilm e lid ir. • S ö z le ş m e n in s ü re s i v e k ita b ın y e n id e n b a s ım ı. Y a z a rın ta h sis e ttiğ i y a ­ y ım h a k la r ın ın v e s ö z le ş m e n in s ü re s in in n e z a m a n s o n a e re c e ğ i; y e n i b a s ım ­ la r g e re k irs e y a z a rd a n ö n c e d e n iz in a lın ıp a lın m a y a c a ğ ı; k a ç a d e t b a s ıla c a ğ ı; e s e r s ö z le ş m e ile b e lir le n e n s ü re iç in d e y a y ım la n m a d ığ ın d a d u r u m u n u n n e o la c a ğ ın a iliş k in h ü k ü m le r y e r a lm a h d ır. S ö z le ş m e d e k i h ü k m e g ö r e y a y ım c ı, b e lirtile n s ü re iç in d e (b u g e n e llik le b ir y ıl o la r a k b e lir tilm e k te d ir) y a y ım ı g e rç e k le ş tirm e z s e , y a z a r e s e rin i b a ş k a b ir y a y ım c ıy a v e rm e k te s e rb e s t o la c a k ­ tır v e s ö z le ş m e fe s h e d ilm iş s a y ıla c a k tır. 46 • H e rh a n g i b ir a n la ş m a z lık d u r u m u n d a h a n g i m a h k e m e le rin g ö re v li o la c a ğ ın a d a ir h ü k ü m . • Y a z a rla b e lli b ir k ita p iç in y a p ıla n s ö z le ş m e , y a z a rın b u e s e r d e n s o n r a y a z d ığ ı d iğ e r e s e r le r i k a p s a m a z . S ö z le ş m e , s a d e c e ü z e rin d e a n la ş ıla n e s e r iç in g e ç e rlid ir. Y a y ım c ı, s ö z le şm e y a p ılm ış o ls a d a h i e s e r i y a y ım la m a m a y e tk is in e s a h ip o la b ilir v e b u n a a it m a z e r e t h ü k m ü d e s ö z le ş m e m a d d e le r i a r a s ın d a y e ra la b ilir. • Ö z e l h ü k ü m le r. Y a z a ra a v a n s o la ra k y a p ıla c a k ö n ö d e m e le r e iliş k in u s u lü b e lir te n h ü k ü m g ib i, b a z ı ö z e l d u r u m la r iç in d e s ö z le ş m e y e m a d d e le r k o n u la b ilir. B u k ita b ın E K L E R b ö lü m ü n d e , b ir y a y ım s ö z le ş m e s in e iliş k in ik i T ü r k ç e v e b ir İn g iliz c e s ö z le ş m e m e tn i ö r n e ğ i v e B o rç la r K a n ıın u ’ n d a y e ra la n N e ş ir M u k a v e le s i v e rilm iş tir. B u y a y ın ı s ö z le ş m e m e tin ö r n e k le r i, y u k a rıd a b a h s e ­ d ile n h ü k ü m le rin b ir ç o ğ u n u k a p s a m a k ta d ır. A n c a k , y a y ın e v in e , y a z a rın a , e s e rin e , to p lu m s a l y a ş a m a v e h u k u k i d e ğ iş im le re g ö r e y a y ım s ö z le ş m e s i m e tn i d e ğ iş m e k te d ir . Y a z a r ile y a y ım c ı a r a s ın d a k i h u k u k i s ü r e ç is e y a y ın ı s ö z le ş m e s i v e F S E K ile s a ğ la n m a k ta d ır. BASIM İŞLEMLERİ B ir e s e rin y a y ım la n a b ilm e s in d e e n ö n e m li a ş a m a , e s e r in ç o k s a y ıd a ç o ğ a ltılm a s ıd ır. E s e rin b a s ılı b iç im e d ö n ü ş e b ilm e s i iç in g ü n ü m ü z d e e n y a y g ın k u lla n ıla n k u lla n ıla n tip o b a s ım te k n iğ i o fs e t y ö n te m id ir . Y a k ın b a s k ı y ö n te m i y e r in e g ü n ü m ü z d e , o fs e t zam ana kadar te k n o lo jis in in s a ğ la d ığ ı ç e ş itli a v a n ta jla r v e k a lite li b a s ım n e d e n iy le y a y ın e v le ri ta r a f ın d a n y e ğ le n ir o lm u ş tu r . K ita p ü r e tim i, k a p a k b a s ım ı v e k ita p b a s ım ı o lm a k ü z e re ik i a y rı b a s ım iş le m i ile g e r ç e k le ş tir ilir . K e n d i m a tb a a s ı o la n y a y ın e v i s a y ıs ı ç o k a z d ır. Y a ­ y ın e v le ri k e n d i m a tb a a la r ın ı k u r m a k y e rin e , b a s k ı iş le rin i ç e ş itli m a tb a a la r ­ d a y a p tır m a k ta d ır la r. K a p a k v e m e tin b a s k ıs ın ı a y ın m a tb a a y a p a b ile c e ğ i g i ­ b i. g e r e k li a lty a p ıs ı, m a k in e p a rk ı o lm a y a n m a tb a a la r y a ln ız c a m e tin b a s k ı ­ s ın ı g e rç e k le ş tir ir k e n , k a p a k b a s k ıs ın ı b a ş k a b ir m a tb a a y a p a b ilm e k te d ir. 1. K apak B a s ım ı B ir k ita b ın k a p a k b a s ım ı y a d a k ita p b e z c iltli o la c a k s a , c ilt ü z e r in e g e ç irile c e k c e k e t b a s ım ı; ta s a rın ı, r e n k a y ırım ı, m o n ta j, b a s k ı v e k a p a ğ ı y a d a c e k e ti k im in e e tm e (k a ğ ıd ı p a r la k h a le g e tir m e ) iş le m le ri y a p ıla r a k g e rç e k le ş tirilir. Y a y ım ın a k a ra r v e rile n e s e rin b ir ta ra f ta n e d itö r lü k iş le m le ri y a p ılırk e n , d iğ e r ta ra f ta n k a p a ğ ı h a z ır la n m a k ta v e ta n ıtım a m a c ıy la k ita p ç ıla ra g ö n d e r il ­ m e k te d ir. B n b a ğ la m d a k ita b ın k a p a ğ ı ta n ıtım a m a c ıy la k u lla n ıla c a k s a , k a p a k b a s k ıs ı, m e tin b a s k ıs ın d a n d a h a ö n c e y a p ılm a k ta d ır. • /.O B ir e s e r k a rto n -k a p a k lı k ita p o la r a k y a y ım la n a c a k s a , k ita p k a p a ğ ı k a lite li k a rto n a b a s ılır. B e z c iltli k ita p o la r a k y a y ım la n a c a k s a , k a p a k c e k e ti, k a lın b ir in c i h a m u r k a ğ ıd a b a s ılır. B e z c iltli k ita p la rd a , c ild in d ış k ıs m ın a s a rıla n b a s ılı k a ğ ıt ‘ c e k e t ’ o la ra k ta n ım la n m a k ta d ır v e c e k e t ü ç a m a ç iç in k u lla n ılm a k ta d ır: (3 2 ) 1 . C ild i, ış ığ a k a rş ı v e e lle tu tm a d a o lu ş a b ile c e k z a r a r a k a rş ı k o ru m a k ; 2 . K ita b ı to z a k a rş ı k o ru m a k ; 3 . C e k e ti, ta n ıtım a m a c ıy la k u lla n a ra k , k ita p ç ıla r ın u y g u n y e r le r in e a s ılm a s ın ı v e b u s a y e d e o k u r u n , k ita b ın y a y ım ın d a n ö n c e h a b e r d a r o lm a ­ s ın ı s a ğ la m a k . 2 . K ita p B a s ım ı Y a z a rla y a y ım s ö z le ş m e s i im z a la n d ık ta n s o n ra , y a z a rın e s e ri s o n ş e k liy le te s lim e tm e s in i iz le y e n a ş a m a d a e d itö r y a d a ta s a rım c ı, m e tn in u z u n lu ğ u n u g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r a ra k k u lla n ıla c a k y a z ı k a ra k te ri, s a tır g e n iş liğ i, p u n to , s a tır a ra lığ ı g ib i k o n u la r d a k a r a r v e re re k m e tn i d iz g iy e g ö n d e rir . Y a z a r y a d a e d itö r , d iz g i y a n lış la r ın ın d ü z e ltm e le rin i y a p a ra k m e tn in d o ğ ru o la ra k d iz ilm e s in i s a ğ la r. D iz g i d ü z e ltm e le r in in , d iz g i o p e ra tö rü n ü n a n la y a b ile c e ğ i ş e k ild e y a p ılm a s ı g e r e k lid ir. G e liş m iş ü lk e le r d e d ü z e ltm e n le r , ü lk e ç a p ın d a s ta n ­ d a r tla ş tır ılm ış d ü z e ltm e iş a re tle riy le , m e tin iç in d e k i g e re k li y e r le r d e k i d ü ­ z e ltm e le r i y a p m a k ta d ırla r. T ü rk iy e ’ d e b ö y le b ir s ta n d a rt m e v c u t o lm a d ığ ın ­ d a n , d iz g i d ü z e ltm e le ri, y a z a r y a d a d ü z e ltm e n le r in k e n d i b e lir le d ik le r i b iç im le r d e , ç o ğ u n lu k la e s e r d e n ç e ş itli o k la r ç ık a rtıla r a k y a p ılm a k ta , b u d a k a r ış ık lık la ra n e d e n o la b ilm e k te y a d a d iz g i o p e r a tö r ü n ü n d ü z e ltm e le r iç in daha uzun zam an h a r c a m a s ın a y o l a ç m a k ta d ır. A ş a ğ ıd a y e ra la n d iz g i d ü z e ltm e iş a r e tle rin in , d ü z e ltm e le r in d a h a k o la y v e a n la ş ılır y a p ılm a s ın a k a tk ıd a b u lu n a b ile c e ğ i v e b ir s ta n d a rt o lu ş tu ra b ile c e ğ i d ü ş ü n ü lm e k te d ir . G ü n ü m ü z d e b ir ç o k y a z a rın a rtık d a k tilo y e rin e b ilg isa y a rd a e s e r in i y a z ­ m a s ı. d iz g i y a n lış la r ın ın d ü z e ltilm e s in d e y a z a ra s o r u m lu lu k y ü k le m e k te d ir. Ç ü n k ü y a z a r, k iş is e l b ilg isa y a rın d a y a z d ığ ı e s e ri b a s ıla b ilir ş e k ild e y a y ım c ıy a e le k tr o n ik o r ta m d a ( d is k e tte ) te s lim e tm e k te , e d itö r lü k iş le m le r i d is k e t ü z e rin d e g e rç e k le ş tirilm e k te d ir . D ü z e ltm e s i y a p ılıp d iz g is i b itm iş o la n m e tn in s a y fa d ü z e n in e g ö re , e ğ e r f o to ğ r a f k u lla n ılıy o r s a f o to ğ r a f y e r le r i a y a r la n ıp m o n ta ji y a p ıla ra k k a lıb ı a lın ır v e m a tb a a c ıy a g ö n d e r ilir. D İZ G İ DÜZELTM E Y A Z ID A K İ İŞ A R E T / z Kelime kelim* İŞ A R E T L E R İ ANLAM I İŞ A R E T İ S il S il v e Y a k la ştır D e ğ iştirm e ! Y e rle ştir Y a n lış k a ra k te r İta lik S iv a h (b o ld ) B ü y ü k h a rf N o k ta k o y N o k ta lı v irg ü l k o v V irg ü l k o y J 1 K ita p s yÇ / / J /A Z V -V A o o 0 Y e n i p a ra g ra f P a ra g ra fı k a ld ır İç e ri ç e k ! D ışa rı ç e k ! Sf' 3. M A R JİN (B o şlu k ) Ü r e t im Y a k la ştır A ra b o ş lu k v e r B o şlu ğ u d a ra lt m İ ş le m le r i K ita b ın e d itö r lü k iş le m le rin d e n s o n r a b a s ılı m a te ry a l h a lin e d ö n ü ş e b il ­ m e s i iç in , b a ş k a b ir d e y iş le ü r e tim i v e ç o ğ a ltılm a s ı iç in b a z ı te k n ik iş le m ­ le r d e n g e ç m e s i g e r e k m e k te d ir. B u iş le m le r ş u a ş a m a la r d a n o lu ş u r: S a y fa ta s a r ım ı; d iz g i; illü s tr a s y o n la r ın h a z ır la n m a s ı v e r e p r o d ü k s iy o n u ; p ik a j, m o n ta j, k a lıp ; b a s k ı; k a tla m a , h a rm a n la m a v e c ilt. a. S a y fa ta s a r ım ı S a y fa ta s a rım ı, b ir k ita b ın h a n g i b o y u tla rd a b a s ıla c a ğ ı, b ö lü m , a ra v e a lt b a ş lık la rın v e m e tn in p u n to la r ı, h a n g i y a z ı k a r a k te r in in k u lla n ıla c a ğ ı, s a y fa ­ d a k i k e n a r ( m a r jin ) b o ş lu k la rı, s a y fa n u m a ra la r ın ın n a s ıl k o n u la c a ğ ı, h a n g i tü r k a ğ ıd a b a s k ı y a p ıla c a ğ ı, illü s tr a s y o n la r ın n a s ıl y e r le ş tir ile c e ğ in e k a ra r v e rm e v e b ir ta s a rım ş a b lo n u o lu ş tu r m a s ü re c id ir. S a y fa ta s a r ım ı, ta s a r ım c ı v e e d itö rü n k a tk ıs ı ile g e rç e k le ş tir ilir . B irk a ç a d e t y a d a h iç f o to ğ ra f v e illü s tra s y o n k u lla n ılm a y a n e s e r le r d e , ta s a rım c ı g ö r e v le n d ir m e k y e rin e d iz g i iç in g e re k li b ilg ile ri (y a z ı k a ra k te ri, p u n to , s a tır g e n iş liğ i) e d itö r b e lirle y e b ilir. A n c a k , k a p a k ta s a r ım ın ın m u tla k a u z m a n b ir ta sa rım c ı ta ra f ın d a n y a p ılm a s ı g e re k m e k te d ir . a. S a y fa b o y u t la r ı K ita p ta s a r ım ın d a ö n c e lik le , k ita b ın h a n g i e b a tla r d a b a s ıla c a ğ ın a k a ra r v e rm e k g e r e k m e k te d ir . K ita p b o y u tu n a k a ra r v e rm e k iç in , p iy a s a d a b u lu n a n k a ğ ıt ö lç ü le rin d e n b e lir le n e n b iri v e b u ö lç ü le r d e b a s k ı y a p a b ile c e k m a tb a a ile ö n c e lik le a n la ş m a y a p m a k g e r e k m e k te d ir. S a y fa b o y u tla rı, k a ğ ıt fire s in i a s g a ri d ü z e y d e tu ta c a k ş e k ild e b e lirle n m e lid ir . K ita b ın s a y fa b o y u tla r ı, k u lla n ıla c a k ta b a k a k a ğ ıt b o y u tu n u n 4 y a d a 5 d e f a k a tla n m a s ıy la e ld e e d ilm e k te d ir. K ü ç ü k b o y u tlu k ita p la r (k e s im ö n c e si) y a k la ş ık 2 0 0 x 1 4 0 m m . o r ta b o y k ita p la r ( d e rs k ita p la r ı b o y u tu ) y a k la ş ık 2 4 0 x 1 7 0 m m , b ü y ü k b o y u tlu k ita p la r is e y a k la ş ık 3 0 0 x 2 1 0 m m (A 4 ) b o y u tu n d a d ır . (Ş e k il: 6 ) T ü r k iy e ’ d e k a ğ ıt ö lç ü s ü o la r a k A lm a n D İN n o r m u u y g u la n m a k ta d ır. B u ­ n a g ö re A , B v e C o lm a k ü z e re 3 ç e ş it k a ğ ıt ö lç ü s ü y a n ın d a , ü lk e m iz d e k ita p b a s ım ın d a ta b a k a k a ğ ıt o la r a k 5 7 x 8 2 , 5 9 x 8 4 , 6 8 x 1 0 0 , 7 0 x 100 cm e b a tla r ı d a ç o k r a ğ b e t e d ilm e k te d ir . 4 . k a tla m a 5 . k a tla m a 1. k a tla m a 2 . k a tla m a 3 . k a tla m a A O 841 x 1189 841 x 594 594 x 420 420 x 297 297x210 210 x 148 BO 1000 x 707 707 x 500 500 x 353 353 x 250 250 x 176 917 x 648 648 x 458 458 x 324 324 x 229 2 2 9 x 162 175x 125 T ab ak a (m m ) 1000x 1414 C O 917 x 1297 700x 1000 700 x 500 500 x 350 350 x 250 250 x 175 570 x 820 570x 410 410 x 285 285 x 205 205 x 142 142x 102 680x 1000 680 x 500 500 x 340 340 x 250 250 x 170 170x 125 İ k in c i g r u p ö lç ü le r k e s im ö n c e s i ö lç ü le r o lu p , c iltle m e s o n ra s ı ü ç ta ra fın d a n k e s im p a y la rı d u r u m a g ö re fa rk lılık la r g ö s te rm e k te d ir. 2 . K a t la m a T a b a k a k a ğ ıt ( 8 sa y fa ) 1 . K a t la m a ( 2 sa y fa : 4. ( 4 sa y fa ) ö n + arka) 2 K a t la m a ( 1 6 sa y fa) K a t la m a ( 3 2 sa y fa ) 5 ( 6 4 s.) Ş e k il: 6 T a b a k a k a ğ ıd ın k a tla n m a s ı ile e ld e e d ile n s a y la s a y ıları a. b Y azı k a r a k ter i K ita p ta s a r ım ın d a k u lla n ıla c a k y a z ı k a ra k te ri, p u n to y e s a tır a ra lığ ın ın g ö z ü y o ru c u o lm a m a s ı y e k ita p o k u r k e n o k u m a is te ğ in i e n g e lle y ic i y ö n d e k a rış ık y a z ı k a r a k te rle ri y e k ü ç ü k p u n to la r s e ç ilın c m e lid ir. B ilg is a y a r te k n o ­ lo jis in in s a ğ la d ığ ı d iz g i o la n a k la rı v e ın a sa ü s tü y a y ım c ılık s is te m le r in in s o n d e r e c e g e liş m e s i, y ü z le rc e y a z ı k a ra k te r in in k o la y lık la s e ç ilm e s in e v e e s e r ­ le rin y a z ı k a r a k te r le r in in k o la y lık la d e ğ iş tirile b ilm e s in e im k a n ta n ım ış tır. Y ü z le rc e y a z ı k a ra k te ri iç in d e n e n u y g u n k a ra k te ri s e ç m e k b ir u z m a n iş i ­ d ir. İy i b e lirle n m e m iş b ir k a ra k te r, g ü z e l b ir e s e rin o k u n u rlu ğ u n u o lu m s u z e tk ile y e c e k tir . B u n e d e n le y a z ı k a ra k te ri b e lir le m e k o ld u k ç a ö n e m lid ir. K ita p iç in h a n g i y a z ı k a r a k te r in in e n u y g u n o ld u ğ u y ö n ü n d e ç e ş itli a ra ş ­ tırm a la r y a p ılm ıştır. B u a r a ş tır m a la r, “ e n iy i k a ra k te r ş u d u r ” , g ib i b ir y a rg ı b e lirtm e k y e rin e , tırn a k lı y a z ı k a ra k te rle r in in u z u n m e tin le rd e g ö z ü d a h a a z y o rd u ğ u y ö n ü n d e te s p itle r e ld e e d ilm iş tir. (3 3 ) A y rıc a tırn a k s ız k a ra k te r le r in b a ş lık v e fo to a ltı y a z ıla rın d a , m e tin k a ra k te rin d e n a y ırıc ı o la ra k d a h a e s te tik o ld u ğ u b e lir tilm e k te d ir . Y a zı k a ra k te r le r i, in s a n la r ın b e ğ e n ile ri d o ğ r u ltu ­ s u n d a f a rk lılık g ö s te r d iğ in d e n , e n iy i o la n k a r a k te r k o n u s u n d a k e s in b ir k a r a r v e rm e g ü ç tü r . B u n e d e n le y a z ı k a ra k te r le rin in s e ç im in d e ta s a rım c ı v e e d itö r e b ü y ü k g ö re v d ü ş m e k le d ir. B u n u n y a n ın d a k ita p ta ç o k d e ğ iş ik y a z ı k a r a k te rle ri d e k u lla n ılm a m a lıd ır. Ç o k fa rk lı k a ra k te r le r v e p u n to la r, o k u y u ­ c u n u n d ik k a tin i d a ğ ıta b ilir. A n c a k b a ş lık la rd a v e illü s tra s y o n a lty a z ıla rın d a , m e tin d e n fa rk lı v e k o y u (b o lc i) y a d a y a tık (ita lik ) b iç im d e y a z ı k a ra k te ri k u l ­ la n m a k , o k u r u n d ik k a tin i to p la m a k v e ta s a rım a ç ıs ın d a n y a ra rlı o la c a k tır. A a , B b , lı, İi, L l H e lv e tic a (T ırn a k s ız k a ra k te r) A a , B b , Iı, İi, L l N c w B a s k e rv ille (T ırn a k lı k a ra k te r) Ş e k il: 7 -a T ırn a k lı v e tırn a k s ız y a z ı k a ra k te rle ri ö rn e ğ i Y a zı k a ra k te rin in tırn a k sız (s e rifs iz ) o lm a s ı, k ita p la r d a v e tiz im m e tin le r ­ d e g ö z ü fa z la c a y o ra n v e o k u m a y ı o lu m s u z e tk ile y e n k a ra k te r le r o la ra k b ilin ­ m e k te d ir. T ır n a k lı (s e rifli) k a r a k te r le r is e g ö z ü d a h a a z y o ra n k a ra k te r le r o la r a k a lg ıla n m a k ta d ır. B u n d a te m e l e tk e n , tırn a k sız k a r a k te r le rin u ç k ıs ım ­ la rın d a k ü ç ü k ç ık ın tıla r o lm a m a s ı, h e r h a rfi b a ğ ım s ız la ş tırm a k ta , a y rıc a h a r f e tra f ın d a d a h a fa z la b o ş lu k la r b ıra k m a k ta d ır . H a rf le rin b a ğ ım s ız g ib i g ö r ü ­ n ü m ü s ö z c ü k le r in a lg ıla n m a s ın ı z o rla ş tır a b ilm e k te v e h a r f k e n a rla rın d a k i fa z la b o ş lu k la r d a g ö z ü fa z la c a y o r a b ilm e k te d ir . T ır n a k lı k a r a k te rle rin u ç k ıs ım la r ın d a k i k ü ç ü k ç ık ın tıla r, s ö z c ü k le ri o lu ş tu r a n h a rf le rin b ir b ü tü n v e b irb irle rin e b a ğ lı g ib i d u rm a s ın a y o l a ç m a k ta , b u d a s ö z c ü k le rin b ir b ü tü n o la r a k a lg ıla n m a s ın a v e d o la y ıs ıy la d a h a ra h a t v e h ız lı o k u n m a s ın a y a rd ım c ı o lm a k ta d ır. a. c Y azı p u n to su K ita p ta s a rım ın d a y a z ı p u n to s u n u n b ü y ü k ö n e m i b u lu n m a k ta d ır . P u n to , b a s ım c ılık ta h a rf b ü y ü k lü ğ ü n ü ta n ım la y a n b ir ö lç ü b ir im id ir . [1 p u n to = 0 .3 5 İm m : 1 2 p u n to = 4 .2 1 m m = 1 p ik a (g e n e llik le s a tır g e n iş liğ i ö lç ü m ü n d e k u lla n ıla n b ir ö lç ü b irim i ) d it'.| K ü ç ü k p u n to lu y a z ıla r, g ö z ü n d a h a ç a b u k y o r u lm a s ın a v e s ö z c ü k le rin a lg ıla n m a s ın d a z o r lu k la ra n e d e n o lm a k ta d ır . B ü y ü k p u n to lu y a z ıla r d a s ö z ­ c ü k le rin g e r e ğ in d e n b ü y ü k o lm a s ı n e d e n iy le , o k u y u c u y u d a h a fa z la ra h a ts ız e tm e k te d ir. B ü y ü k p u n to lu (1 4 , y a d a 1 6 p u n to ) y a z ıla r, o k u m a y ı y e n i ö ğ r e ­ n e n le r v e ç o c u k la r iç in d a h a u y g u n d u r. N o rm a l k ita p d iz g is in d e ç o ğ u n lu k la 1 0 y a d a 1 1 p u n to te r c ih e d ilm e k te d ir. (3 4 ) B a ş lık la rd a is e m e tin d e n b ir-ik i p u n to , b ö lü m b a ş lık la r ın d a is e b ira z d a h a b ü y ü k p u n to (1 4 ,1 6 ,1 8 p u n to ) k u lla n m a k , k ita b ın g ö r ü n tü s ü a ç ış ın d a n y a ra rlı o la c a k tır. ,5 / a. d S a t ır a r a lığ ı M e tn in p u n to s u n a o r a n tılı o la r a k s e ç ile c e k s a tır a r a lığ ı d a ö n e m lid ir . S a tır la r ın g e re ğ in d e n fa z la s ık o lm a s ı, o k u r u n s a tırla rı b irb irin e k a r ış tır ­ m a s ın a n e d e n o la c a k tır. S a tır la r ın fa z la a ç ık o lm a s ı is e , fa z la b o ş lu k o lu ş ­ tu r a c a ğ ın d a n g ö z ü n d a h a ç a b u k y o ru lm a s ın a n e d e n o la c a k v e o k u m a h ız ın ı y a v a ş la ta c a k tır. B u n e d e n le k ita p ta s a rım ın d a ç o ğ u n lu k la , b e lir le n e n p u n to ­ n u n ik i p u n to fa z la s ı, s a tır a ra lığ ı d e ğ e r i o la r a k b e n im s e n m e k te d ir. Ö rn e ­ ğ in , m e tin 1 0 p u n to o la ra k d iz ile c e k s e , s a tır a ra lığ ı d a 1 2 p u n to o la ra k v e ril ­ m e k te d ir. M e tin 1 1 p u n to o la c a k s a , s a tır a ra lığ ı 1 3 p u n to o lm a k ta d ır. V e ri ­ le n d e ğ e rle r v e b u ik i ö r n e k , m e tin y a z ısı iç in g e ç e r li o lu p p a r a g r a f a r a la ­ r ın d a , b a ş lık la rd a v e illü s tra s y o n la rın ü s t, k e n a r v e a ltla rın d a d a h a fa z la b o ş ­ lu k v e r m e k g e r e k m e k te d ir . İ llü s tr a s y o n la r ın k e n a r b o ş lu k la r ı v e p a r a g r a f a r a la rın d a k i b o ş lu k la r, b ir d e n g e o lu ş tu r a ra k e s e rin d a h a r a h a t o k u n m a s ın ı s a ğ la m a k ta d ır . A ş a ğ ıd a d e ğ iş ik p u n to v e s a tır a ra lığ ı ö rn e k le ri g ö r ü lm e k te d ir. Y a z ın ın g ö r ü n ü ş ü h a k k ın d a , b u ö r n e k le r b ir fik ir v e re b ilir. • (9 P U N T O M E T İN , 1 0 P U N T O S A T IR A R A L IĞ I) M e tn in p u n to s u n a o r a n tılı o la r a k s e ç ile c e k s a tır a ra lığ ı d a ö n e m lid ir . S a tır la rın g e r e ğ in d e n fa z la s ık o lm a s ı, o k u r u n s a tır la r ı b ir b ir in e k a rış tır m a s ın a n e d e n o la c a k tır. S a tır la r ın fa z la a ç ık o lm a s ı is e , fa z la b o ş lu k o lu ş tu r a c a ğ ın d a n g ö z ü n d a h a ç a b u k y o r u lm a s ın a n e d e n o la c a k v e o k u m a h ız ın ı y a v a şla ta c a k tır. • (1 0 P U N T O M E T İN , 1 2 P U N T O S A T IR A R A L IĞ I) M e tn in p u n to s u n a o r a n tılı o la r a k s e ç ile c e k s a tır a r a lığ ı d a ö n e m lid ir . S a tır la r ın g e re ğ in d e n fa z la s ık o lm a s ı, o k u r u n s a tır la r ı b irb irin e k a rış tır ­ m a s ın a n e d e n o la c a k tır. S a tır la r ın fa z la a ç ık o lm a s ı is e , fa z la b o ş lu k o lu ş tu ­ r a c a ğ ın d a n g ö z ü n d a h a ç a b u k y o ru lm a s ın a n e d e n o la c a k tır. • (1 0 P U N T O M E T İN , 1 4 P U N T O S A T IR /A R A L IĞ I) M e tn in p u n to s u n a o r a n tılı o la r a k s e ç ile c e k s a tır a ra lığ ı d a ö n e m lid ir. S a tırla rın g e re ğ in d e n fa z la s ık o lm a s ı, o k u r u n s a tırla rı b irb irin e k a r ış tır m a ­ s ın a n e d e n o la c a k tır . S a tır la r ın fa z la a ç ık o lm a s ı is e , fa z la b o ş lu k n e d e n iy le g ö z ü ç a b u k y o ra c a k v e o k u m a h ız ın ı y a v a ş la ta c a k tır. • (1 1 P U N T O M E T İN , 1 3 P U N T O S A T IR A R A L IĞ I) M e tn in p u n to s u n a o ra n tılı o la ra k s e ç ile c e k s a tır a ra lığ ı d a ö n e m lid ir. S a tırla rın g e re ğ in d e n fa z la sık o lm a s ı, o k u ru n s a tırla rı b irb irin e k a rış tırm a s ın a n e d e n o la c a k tır.S a tırla rın fa z la a ç ık o lm a sı ise , fa z la b o ş lu k o lu ş tu ra c a ğ ın d a n g ö z ü n d a h a ç a b u k y o ru lm a s ın a n e d e n o la ca k v e o k u m a h ız ın ı y a v a şla ta ca k tır. a. e S a t ır g e n iş liğ i K ita b ın s a tır g e n iş liğ i, y a z ın ın d a h a r a h a t o k u n m a s ın d a e tk e n b ir f a k tö r ­ d ü r . U z u n s a tir li y a z ıla rın o k u n m a s ı v e s a tır la r ın b irb irin e k a rış tırılm a s ı d a h a k o la y d ır. K ıs a s a tır g e n iş liğ i is e o k u y u c u y u d a h a fa z la s ık m a k ta d ır. B u n e d e n le s a tır g e n iş liğ in in , k ita b ın b e lir le n e n s a y fa f o rm a tın a g ö r e u y g u n g e n iş lik te o lm a s ı g e re k lid ir. N o rm a l b o y u tta k i k ita p la r ç o ğ u n lu k la te k s û tu n lu o la ra k , A 4 (2 1 0 X 2 9 7 m m ) g ib i b ü y ü k b o y u tta k i k ita p la r is e ik i v e y a ü ç s ü tu n o la ra k ta s a r la n m a k ­ ta d ır. B ü y ü k b o y u tta k i k ita p la r ın ik i y a d a ü ç s ü tu n o lm a s ı, s a tır g e n iş liğ in in d a h a d a r o lm a s ın ı, d o la y ıs ıy la d a h a r a h a t o k u m a y ı s a ğ la m a k ta d ır. K ita p ta ­ s a r ım ın d a ç o ğ u n lu k la s a tır s o n la rı b lo k lu o lm a k ta d ır . B ö y le lik le y a z ın ın b a ­ şı v e s o n u d ü z b ir ş e k ild e g ö r ü lm e k te v e s a tırla r a y n ı u z u n lu k ta o lm a k ta d ır S a y fa ta s a rım c ıs ın ın k ita b ı ta s a r la r k e n , g e n iş s a tırla r d a n k a ç ın m a s ı, b u n u n y e rin e m a k u l g e n iş liğ i te rc ih e tm e s i g e re k lid ir. S a tır g e n iş liğ i, k ita b ın s a y fa b o y u tla rın a g ö r e b e lir le n m e li, s a y fa n ın k e n a r b o ş lu k la r ı v e rild ik te n s o n r a , y a z ı iç in k a la n a la n ın g e n iş liğ i g ö z ü n ü n d e b u lu n d u r u la r a k s a tır g e n iş liğ i te k y a d a ç ift s ü tu n o la ra k te s p it e d ilm e lid ir. fa.. S a y fa kenar b o ş lu k la r ı K ita p b a s ıld ığ ı z a m a n s a y fa k e n a r la r ın d a k a la c a k b o ş lu k la r ın ( m a r jin ) o r a n ın ın b e lirle n m e s i, s a y fa ta s a rım ı a ş a m a s ın d a ö n e m ta ş ım a k ta d ır . K ita p s a y fa la rın ın iç m a rjin le rin d e (s o l v e s a ğ s a y fa la r a ra s ın d a k i a ra b o ş lu k ) d a h a a z b o ş lu k v e rip , s a y fa la rın d ış k e n a r la r ın d a d a h a fa z la b o ş lu k v e rm e k , s a y fa ta s a r ım c ıla rı ta r a f ın d a n ta v s iy e e d ilm e k te d ir . Ç ü n k ü k ita p a ç ıld ığ ın d a s a ğ b o ş lu k , o r ta b o ş lu k v e s o l b o ş lu ğ u n a y ın o r a n d a o lm a s ı, k ita b ın g ö rs e l b ir d e n g e o lu ş tu r m a s ın ı s a ğ la m a k ta d ır. (3 5 ) K ita p s a y fa la rın d a k i ü s t b o ş lu ğ u n a lt b o ş lu k ta n d a h a a z o lm a s ı d a in s a n g ö z ü n ü n k ita b ı o k u r k e n ilk d e f a s a y fa n ın b a ş ın a b a k m a s ı v e s a y fa a lt b o ş ­ lu ğ u n u n a z o lm a s ı h a lin d e g ö z ü n s a y fa d ış ın a k o la y lık la k a y a b ile c e ğ i, e ş d e - y iş le g ö z ü n s a y fa d a n d ü ş e b ile c e ğ i ile r i s ü r ü lm e k te d ir. B u n e d e n le s a y fa a ltı b o ş lu ğ u n , ü s t b o ş lu k ta n b ira z d a h a fa z la o lm a s ı g e re k m e k te d ir . B u b o ş lu k d e ğ e r le r i, f o to ğ r a f v e illü s tra s y o n u fa z la o lm a y a n k ita p la r iç in g e ç e rli k la s ik b ir d ü z e n le m e y ö n te m id ir . K la s ik ta s a r ım ın d ış ın d a , b o l illü s tra s y o n lu k i ­ ta p la r d a , d e rs v e ç o c u k k ita p la r ın d a d a h a d e ğ iş ik v e ö z g ü n ta s a rım u y g u la ­ m a la rı d e n e n e b ilir. (A ş a ğ ıd a k i ş e k ild e , k la s ik y ö n te m le ta s a r la n a n b ir k ita ­ b ın s a y fa b o ş lu k o r a n la rı g ö s te r ilm e k te d ir . S a y ıla r m e trik o lm a y ıp b ir im y a d a o r a n o la ra k a lın m a lıd ır .) 56 Ş e k il: 7 -b - K la s ik k ita p ta s a rım ın d a k e n a r b o ş lu k la rı B ir k ita p h e rh a n g i b ir s a y fa s ı a ç ık lığ ın d a , g ö z ö n c e lik le e le a lın ıp s a y fa n ın ü s t k ıs m ın d a d u r u r . B n n e d e n le s a y fa n ın ü s t k ıs m ı g ö rs e l b a k ım ­ d a n a k tif b ö lü m d ü r . S a y fa n ın o rta y e a lt k ıs ım la rı is e d a h a a z a k tif d u r u m ­ d a d ır. B u ra d a , d a h a a z a k tif d e m e k le o r ta v e a lt b ö lü m le r in o k u n m a d ığ ı a n la ş ılm a m a lı, g ö z ü n ik in c i v e ü ç ü n c ü p la n d a b a k tığ ı y e rle r a n la ş ılm a lıd ır. G ö z ü n s a y fa y a b a k ış ö n c e liğ i a ş a ğ ıd a k i Ş e k il: 8 ’ d e g ö rü lm e k te d ir. G ö zü n ilk b ak tığ ı yer ı ı ı 1 1 1 G özün 1 ilk ' b ak tıâı yer _ 1 1 ikinci d e - 1 re c e d e b ak ılan yer ü çü nı:ü d erec id e bakıl ın y e r er 1 1 ı ikinci d eı reced e ı b ak ılan 1 yer 1 Ş e k il: 8 - G ö z ü n s a y fa y a b a k ış d e r e c e le r i a. g K ita b ı o lu ş tu r a n y a r d ım c ı s a y fa la r B ir k ita p ta k i m e tn in y a n ın d a k ita b ı o lu ş tu r a n , o k u r a ç e ş itli y a rd ım la r d a b u lu n a n y a rd ım c ı s a y fa la r y e ra lır. B u y a rd ım c ı s a y fa la r, ö n s a y fa la r v e a rk a s a y fa la r o la r a k ik i k ıs ım d ır. O n s a y fa la r, k ita b ın v e y a z a rın ın is m i, y a y ın e v i, iç in d e k ile r g ib i u n s u r la r ın b u lu n d u ğ u s a y fa la rd ır. A rk a s a y fa la r is e , o k u r a k ita p m e tn i ile iliş k ili o la ra k b a z ı y a rd ım c ı v e e k b ilg ile ri iç e re n s a y fa la rd ır. a .g .a . K it a b ın ön s a y fa la r ı B ir k ita b ın ö n s a y fa la rın ın ( p r e lim in a ry p a g e s ) ta s a r ım ın d a b e lir li ö ğ e le r y e r a lm a lıd ır . O n s a y fa la rd a ş ö y le b ir d ü z e n le m e d e b u lu n u la b ilir: 1 . Y a r ın ı b a ş l ı k s a y f a s ı K ita b ın k a p a ğ ın ın h e m e n a r k a s ın d a y e r a la n v e ç o ğ u n lu k la y a ln ız c a k ita ­ b ın a d ın ın k ü ç ü k p u n to la r la y a z ıld ığ ı iç s a y fa d ır. B u s a y fa , k ita b ın h a r m a n ­ la m a , c iltle m e v e o k u m a s ıra s ın d a d o ğ a b ile c e k fiz ik s e l e tk ile rd e n k ita b ın iç s a y f a la r ın ın k o r u n m a s ın d a b ir ta m p o n g ö re v i y a p a r. A y rıc a c iltle m e d e , fa z la tu tk a l s ü r ü lm e s in d e n y a d a tu tk a lın y a y ılm a s ın d a n d o la y ı b u s a y fa n ın fa z la c a k a p a ğ a y a p ış m a s ı fa z la ö n e m ta ş ım a m a k ta d ır. Y a rım b a ş lık s a y fa s ın ın a rk a s ın d a ç o ğ u n lu k la y a b ir b o ş s a y fa y a d a b ir illü s tr a s y o n u n y e r a ld ığ ı s a y fa b u lu n u r . 2 . I ç k a p a k s a y fa s ı K ita b ın a d ın ın , y a z a rın ın , ç e v irm e n in in , y a y ın e v in in is im le rin in y e ra ld ığ ı s a y fa . B u s a y fa , k ita p la ilg ili k im lik b ilg ile r in in b u lu n d u ğ u b ir s a y fa d ır. G ü n ü m ü z d e y a y ım la n a n tü m k ita p la rd a iç k a p a k s a y fa s ı b u lu n u r . İç k a p a k s a y fa s ı ta s a r ım ı, ta s a r ım c ın ın b e lir le d iğ i b iç im d e h a z ır la n ır . Ç o ğ u n lu k la 58 • k ita b ın a d ı s a y fa n ın ü s t k e n a r ın d a n 1 /3 o r a n ın d a a ş a ğ ıd a y e r a la c a k ş e k ild e , y a z a r a d ı, ç e v irm e n a d ı, k ita b ın a d ın ın a lım d a u y g u n b ir b o ş lu k b ıra k ıla ra k , y a y ın e v i adı ve y a y ım y ılı s a y f a n ın a lt k ıs m ın d a b u lu n a c a k b iç im d e d ü z e n le n ir . K ita b ın a d ın ın ü s tte n 1 /3 o r a n ın d a a ş a ğ ıd a o lm a s ın ın n e d e n i; b ir k ita p s a y fa s ın d a o p tik m e rk e z in , s a y fa n ın o r ta k ıs m ın ın b ira z ü s tü n d e y e r a lm a s ın d a n d ır . B ir s a y fa n ın o p tik m e r k e z in in b e lirle n m e s i a ş a ğ ıd a k i Ş e k il: 9 'te g ö s te rilm iş tir. /. Y a y ın ı b ilg ile r i s a y fa s ı K ita b ın y a y ım c ıs ın ı v e a d re s in i, y a y ım ta rih in i, y a y ım h a k k ın ın (© C o p y ­ r ig h t) k im e a it o ld u ğ u n u . U lu s la ra ra s ı S ta n d a r t K ita p N u m a ra s ı (IS B N ), k ü tü p h a n e k a ta lo g la m a b ilg ile rin i, k a p a k - iç ta sa rım ı - d iz g iy i y a p a n k iş ile ri, f o to ğ r a f la r ın v e illü s tr a s y o n la r ın k im e a it o k lu ğ u n u , k ita b ın v e k a p a ğ ın ın b a s ıld ığ ı m a tb a a y ı, c ilte v in i, k ita p m e tn in in p u n to d a d iz ild iğ in i g ö s te r e n ta n ım la rın h a n g i y a z ı k a ra k te r in d e b u lu n d u ğ u s a y fa d ır. B u ve s a y fa , k ita b ın ü r e tim in d e e m e ğ i g e ç e n le r le , ü r e tim a ş a m a s ı ile ilg ili b a z ı b ilg ile ri a k ta r m a n ın y a n ıs ıra , k ü tü p h a n e k a ta lo g la m a b ilg ile ri ile d e k ü tü p h a n e c i ­ le rin k ita p la rı d a h a ç a b u k k a ta lo g la m a la rın a y a rd ım c ı o lm a k ta d ır. 1. ith a f B irç o k k ita p , y a z a rı ta ra fın d a n b a z ı k iş ile re a d a n m a k la d ır. B u n u n iç in k ita p la r d a , y a z a rın , e s e rin i a r m a ğ a n e ttiğ i k iş in in a d ın ın b u lu n d u ğ u b ir ith a f s a v la s ı v e ra lır. İ th a f s a y fa s ı, y a z a rın k ita b ın ı a d a d ığ ı k iş iy i is m e n a n d ığ ı v e b u k iş iy e te ş e k k ü r e ttiğ i b ir s a y fa g ö r ü n ü m ü n d e d ir . İth a f, ç o ğ u n lu k la a n n e , b a b a , e ş , ç o c u k , ö ğ r e tm e n le re y ö n e lik o lm a k ta d ır. 59 5. T eşekkür Ç o ğ u n lu k la a ra ş tırm a y a d a y a n a n e s e rle r d e , y a z a ra y a rd ım c ı o la n k iş ile re y a d a k u r u lu la ra , m a d d i v e m a n e v i k a tk ıla r ın d a n v e y a r d ım la r ın d a n d o la y ı te ş e k k ü r e d ile n s a y fa d ır. 6. iç in d e k ile r E s e r in iç e r iğ in in , b ö lü m le r, b a ş lık la r, a lt b a ş lık la r v e iç b a ş lık la r o la r a k m a d d e le r h a lin d e v e s a y fa n u m a ra la rı ile g ö s te rild iğ i s a y fa y a d a s a y fa la rd ır. 7 . T a b l o l a r v e ş e k i ll e r l i s t e s i E s e rd e ç e ş itli ta b lo la r v e ş e k ille r y e r a lm ış s a , b u ta b lo la rın v e ş e k ille rin a d ı v e b u lu n d u ğ u s a y fa n u m a ra s ın ın b e lirtild iğ i s a y fa d ır. 8. K ıs a ltm a la r E s e rd e ç e ş itli k ıs a ltm a la r k u lla n ılm ış s a , b u k ıs a ltm a la r ın ta m a d la rın ın b e lir tild iğ i s a y fa d ır. K ıs a ltm a s a y fa s ı, e s e r d e k i k ıs a ltm a la r ın a ç ılım ın ı b il ­ m e y e n k iş ile r iç in b ü y ü k b ir k o la y lık tır. 9. Ö nsöz Ç o ğ u n lu k la a ra ş tırm a y a d a y a n a n b ir e s e r h a k k ın d a y a z a rın , e s e ri y a z m a ­ y a n e d e n ilg i d u y d u ğ u , k o n u y u b irk a ç p a r a g r a fta ö z e tle d iğ i, e s e r in i y a z a r ­ k e n e m e ğ i g e ç e n le r e te ş e k k ü r e ttiğ i, y a z ım d a k a rşıla ştığ ı te m e l s o r u n la r ı e le a ld ığ ı b ir k a ç s a y fa d a n o lu ş a n b ö lü m d ü r . Ö n s ö z , k ita b ın k o n u s u n d a u z m a n v e y a z a rın d a ta n ıd ığ ı b a ş k a b iris i ta ra f ın d a n d a y a z ıla b ilir. B u k iş i, ö z s ö z d e , k ita b ın ö z e lliğ in i, k o n u n u n ö n e m in i b ir y a d a b irk a ç s a y fa d a a n la tır. Ş e k il: 1 0 - B ir k ita b ın ö n s a y fa la rı 60 10. G ir iş v e e s e r i o lu ş tu r a n b ö lü m le r Y u k a rıd a s a y ıla n s a y fa la rın ta m a m ı y a d a b a z ıla rın ın y e ra ld ığ ı e s e r in ö n s a y fa la rın ı m e tin iz le m e k te d ir. B ir y a z a rın y a y ım c ıy a te s lim e ttiğ i e s e r b ıı b ö ­ lü m le ri o lu ş tu rm a k ta d ır. E s e r in ö n s a y fa la rın d a n b a z ıla rı (ith a f, te ş e k k ü r, ö n s ö z ) d ış ın d a d iğ e r k ıs ım la r e s e r in d iz g is in i iz le y e n a ş a m a d a y a y ın e v in d e h a z ır la n ır . K ita b ın ö n s a y fa n u m a r a la r ı r o m e n ra k a m ıy la (i, ii, iii, iv ...) b e lir tilir v e k ita b ın m e tin k ıs m ın ın n u m a r a la r ın d a n b u s u re tle a y rılır (Ş e k ih lO ). K ita b ın a rk a s a y fa la n is e m e tn in d e v a n ı e d e n s a y fa n u m a ra la rı ile n u m a ra la n d ırılır . a .g .b . K it a b ın arka s a y fa la n E s e rin m e tn in in b itim in d e , e s e rle ilg ili b a z ı a ç ık la y ıc ı b ilg ile rin y e ra ld ığ ı a r k a s a y fa la r b u lu n m a k ta d ır . A rk a s a y fa la r, ç o ğ u n lu k la a ra ş tırm a y a d a y a n a n e s e r le rd e y e ra lm a k ta d ır. R o m a n , h ik a y e , ş iir g ib i e d e b i e s e rle rd e b u s a y fa la r b u lu n m a m a k ta d ır. B ir k ita b ın a rk a s a y fa la rı ş u b ö lü m le rd e n o lu ş m a k ta d ır: 1 . N o tla r E s e rd e , a lın tı y a p ıla n k ita p , m a k a le v e d iğ e r y a y ın la ra iliş k in a ç ık la y ıc ı b ilg ile r in y e r a ld ığ ı b ö lü m d ü r . B u b ö lü m , ç o ğ u n lu k la , e s e r iç in d e v e rile n d ip n o t n u m a r a s ın a g ö re , a lın tın ın y a p ıld ığ ı y a z a r a d ı-e s e r-s a y fa n u m a ra s ı- y a y ım c ıs ı-y a y ım y ılı o la r a k y a d a d ip n o t k o n u la n y e rle ilg ili y a p ıla c a k k ıs a a ç ık la m a la r d a n o lu ş u r. B a ş k a d e y iş le b u b ö lü m , d ip n o tla r ın s a y fa s o n u n a d e ğ il d e e s e r s o n u n a k o n u ld u ğ u d u r u m la rd a b u lu n m a k ta d ır . 2 . E k le r E s e rin iç e r iğ in e iliş k in o la ra k , a n c a k m e tin d e n a y rı b a z ı b a ğ ım s ız a ç ık la y ıc ı b ilg ile r v e rm e k g e re k tiğ in d e , a n a b a ş lık la r o la ra k v e b irb irin d e n b a ğ ım s ız o la r a k v e rilir. o . S ö z lü k E s e r d e k u lla n ıla n te k n ik y a d a a la n a ö z g ü te rim le r in v e s ö z c ü k le r in a n la m la r ın ın v e rild iğ i b ö lü m d ü r. B u b ö lü m o k u ra , a n la m ın ı b ilm e d iğ i s ö z ­ c ü k le r i y a d a te rim le r i e n k o la y y o ld a n ö ğ re n e b ilm e o la n a ğ ı s a ğ la m a k ta d ır. /. K a y n a k ç a E s e r in y a z ım ın d a ç e ş itli k ita p , m a k a le , d e rg i, g a z e te v e y a b a ş k a y a y ın y a d a g ö r ü ş m e le rd e n y a ra rla n ıld ığ ın d a , y a r a r la n ıla n b u e s e r le rin v e g ö r ü ş le ri a lın a n k iş ile rin is im le r in in b e lir tilm e s i g e re k lid ir. A ra ş tırm a y a d a y a n a n tü m e s e rle rd e , d e ğ iş ik y a y ın la r d a n y a r a r la n ıla r a k ö z g ü n b ir d ü ş ü n c e o r ta y a k o n u lu r. E s e r y a z ılırk e n y a r a r la n ıla n v e o k u n a n e s e rle r, a lın tı y a p ıls ın y a d a y a p ılm a s ın b u b ö lü m d e b e lirtilm e lid ir . 61 5 . D iz in (in d e k s ) D iz in , e s e rd e a n la tıla n ç e ş itli k o n u la ra iliş k in a n a h ta r s ö z c ü k le rin b u lu ­ n a ra k , b u s ö z c ü k le r in g e ç tiğ i s a y fa la rın b e lir tild iğ i b ö lü m d ü r. D iz in , e s e r ­ d e n y a r a r la n m a k is te y e n , a n c a k e s e r i b a ş ta n -s o n a o k u m a im k a n ı o lm a y a n k iş ile re , ilg ile n d iğ i y a d a a ra ş tırd ığ ı k o n u y a iliş k in s a y fa la ra e n k o la y y o ld a n u la ş a b ilm e o la n a ğ ı s a ğ la r. A ra ş tırm a y a d a y a n a n tü m e s e r le r d e d iz in b ö lü ­ m ü n ü n y e ra lm a s ı, e s e r d e n y a ra rla n m a k is te y e n d iğ e r a r a ş tırm a c ıla ra b ü y ü k k o la y lık la r s a ğ la y a c a k tır. D iz in b ö lü m ü , e s e r in p ro v a b a s k ıs ın ın a lın m a s ın ı iz le y e n a ş a m a d a y a z a r ta ra f ın d a n h a z ır la n a b ile c e ğ i g ib i, e d itö r y a d a s e rb e s t ç a lış a n d iz in c i ta ra f ın d a n d a h a z ır la n a b ilir . D iz in h a z ırla m a k iç in , d iz g is i v e ta s a rım ı ta m a m la n m ış v e p ro v a b a s k ı ­ la rı a lın m ış e s e r in tü m ü n ü n d e ta y lı b ir o k u m a s ı y a p ılır, e s e rd e k u lla n ıla n a n a h ta r s ö z c ü k le r b e lir le n ir v e b u s ö z c ü k le rin k u lla n ıld ığ ı s a y fa la rın n u m a ­ r a la rı y a z ılır. S a y fa n u m a ra la rın ın y a z ım ı iç in e s e r in m u tla k a d iz g is in in b it ­ m iş v e b a s k ıy a h a z ır h a le g e lm iş o lm a s ı g e re k lid ir . A k s i d u r u m d a , a n a h ta r s ö z c ü k le r in g e ç tiğ i s a y fa n u m a ra la r ı ile d iz in d e b e lir tile n n u m a ra la r a ra s ın ­ d a f a rk lılık la r o la c a k tır. a .8 . K it a p t a s a r ım ın ın a m a ç la r ı B ir k ita p ü r e tim in d e s a y fa ta s a rım ı, e s e rin d a h a e s te tik , ç e k ic i ü r e tilm e s i ­ n i s a ğ la m a n ın y a n ın d a , o k u r u n e s e re ilg i d u y m a s ın d a , e s e ri d a h a r a h a t b iç im d e o k u y a b ilm e s in d e b ü y ü k e tk iy e s a h ip tir. B ir k ita b ın s a y fa d ü z e n le m e s in d e ş u a m a ç la r b u lu n m a k ta d ır : 1 . O k u n a k h k . E s e rin s a y fa d ü z e n le m e s in d e k u lla n ıla c a k y a z ı k a ra k te ri v e p u n to n u n iy i s e ç ilm e s i g e re k lid ir. Ç ünkü bu u n s u r la r , k ita b ın ra h at o k u n m a s ı v e g ö z ü fa z la y o rm a m a s ı iç in ö n e m ta ş ım a k ta d ır. 2 . F i z i k s e l ç e k i c i l i k . E s e r, k ita p h a lin e g e ld iğ in d e b ir a lb e n is in in o lm a s ı g e re k lid ir . B irç o k o k u r, fiz ik s e l ç e k ic iliğ in d e n d o la y ı k ita b ı s a tın a lm a k ta d ır. B u n e d e n le , k ita b ın e n ilg i ç e k ic i ş e k ild e ta s a rla n m a s ı ( g e re k iç ta s a rım , g e re k s e k a p a k ta s a rım ın d a ) ö n e m li o lm a k ta d ır. 3 . Ö z e l a m a ç l a r a u y g u n l u k . Y a y ım la n a c a k k ita b ın h ita p e d e c e ğ i k itle n in ö z e llik le rin e g ö r e s a y fa ta sa rım ı y a p ılm a s ı g e re k lid ir. Ö rn e ğ in , d e rs k ita p la ­ r ın ın r o m a n la r ın , ş iir k ita p la rın ın , a n s ik lo p e d ile r in , s ö z lü k le rin , ç o c u k k ita p la rın ın v b . ta s a rım la rın d a f a rk lılık la r o la c a k tır. B u ç e rç e v e d e , k ita b ın h e d e f k itle s i v e k ita b ın ö z e llik le rin e b a ğ lı o la ra k , k ita b a v e o k u r k itle s in e y ö n e lik ta sa rım y a p m a k g e re ğ i o rta y a ç ık m a k ta d ır. 62 b. D iz g i E d itö ry e l iş le m le ri ta m a m la n m ış e s e rin s a y fa ta sa rım ı a ş a m a s ın d a b e lir ­ le n e n y a z ı k a ra k te r i, p u n to v e s a tır g e n iş liğ in e g ö r e d iz g is i y a p ılır. D iz g i iş le m i s o n y ılla ra k a d a r ç o ğ u n lu k la , y a y ın e v i d ış ın d a b ir d iz g i f ir m a s ın a y a p tır ılırd ı. A n c a k g ü n ü m ü z d e m a s a -ü s tü y a y ım c ılık s is te m le ri v e k iş is e l b il ­ g is a y a r la r ın d iz g i v e s a y fa ta s a r ım ın d a s a ğ la d ığ ı te k n o lo jik im k a n la r s a y e ­ s in d e , y a y ın e v le ri k e n d i b ü n y e le r in d e d iz g i y a p a b ilir h a le g e lm iş le rd ir. G ü ­ n ü m ü z d e b irç o k y a z a r, e s e r le r in i k iş is e l b ilg is a y a rla rın d a y a z a ra k y a y ın e v in e d is k e tte , bazı y a z a rla r e s e rin in s a y fa ta s a rım ın ı d a y a p a ra k y a y ın e v in e b a s ıla b ilir d u r u m d a te s lim e tm e k te d ir. D iz g i iş le m i b ite n e s e r in d iz g i y a n lış la r ın ı iç in b e lir le m e k ta s h ih ( d ü z e ltm e ) iş le m i ( p ro o f c o r r e c tio n ) y a p ılır. D izg i d ü z e ltm e s in i y a e d itö r y a d a y a z a r ( m e tn in iç e riğ in i d e ğ iş tirm e d e n ) y a p a r. D ü z e ltm e le rd e k u lla n ıla c a k iş a r e tle rin , d iz g i o p e r a tö r ü ta r a f ın d a n a n la ş ılır o lm a s ı g e re k lid ir (b k z E d i ­ tö r lü k B ö lü m ü ). Z o r a n la ş ıla n d ü z e ltm e le r, d iz g i o p e r a tö r ü n ü n d ü z e ltm e ­ le ri d a h a u z u n z a m a n d a v e y e n i h a ta la r y a p m a s ın a d a y o l a ç a b ilir. c. h a z ır la n m a s ı İ llü s t r a s y o n la r ın ve r e p r o d ü k s iy o n u Ö z e llik le re s im li v e g ra fik li e s e r le r in ü r e tim in d e , ilh ıs lra s y o n la rın e ld e e d ilm e s i, b a s ım a h a z ır la n m a s ı b ü y ü k ö n e m ta ş ım a k ta d ır . İllü s tra s y o n , b ir m e tn i a ç ık la m a k y a d a s ü s le m e k a m a c ıy la k u lla n ıla lı ç iz im , k a rik a tü r , re sim g ib i ö ğ e le r d ir . B ü v ü k y a y ın e v le rin d e , y a y ım la n a c a k e s e r le r e illü s tra s y o n b u lm a k a m a ­ c ıy la f o to ğ r a f a ra ş tırm a s ı ( p ic tu r e r e s e a rc h ) y a p a n k iş ile r g ö r e v le n d irilm e k ­ le d ir . Bu iç e r iğ in i k iş ile r, illü s tr a s y o n b e lir le r v e bu k u lla n ıla c a k iç e r ik le r e uygun e s e r le r i o k u y a rak illü s tra s y o n la r ın b u n la r ın b u lu n m a s ın ı s a ğ la r. F o to ğ ra f a r a ş tır m a c ıla r ı, k u lla n ıla b ile c e k f o to ğ r a f la r ı y a k e n d ile ri ç e k e r e k , v a b ir fo to ğ ra fç ı v e y a b ir f o to ğ r a f a ja n s ı ile a n la ş a ra k y a d a d a h a ö n c e d e n y a y ım la n m ış b ir f o to ğ r a f k u lla n ıla c a k is e b u fo to ğ ra fın k u lla n ım ı iç in iz in a la r a k f o to ğ r a f ın e ld e e d ilm e s in i s a ğ la r. E s e rd e ç e ş itli ç iz im v a d a r e s im le r k u lla n ıla c a k is e . b u n la rı ç iz e c e k k iş ile ri b u la ra k , b e lirle n e n iç e rik le ri g ö re ç iz in ıle rin v a d a re s im le rin y a p ılm a s ın ı te m in e d e r. E s e rd e k u lla n ıla c a k illü s tra sy o n la r re n k li is e, b u n la rın b a s ım iş le m i iç in r e n k a y ır ım ın ın y a p ılm a s ı, s iy a h -b e y a z ise film in in a lın m a s ı y a d a tra n ıla n - m a s ı ( fo to ğ ra f ın n o k ta lı d e ğ e rle r h a lin e d ö n ü ş tü r ü lm e s i) iç in r e p ro d ü k ­ s iy o n iş le m in e ta b i tu tu lm a s ı d a g e re k lid ir. Y a y ın e v le ri re p ro d ü k s iy o n iş le m ­ le rin i. b u iş le u ğ ra ş a n f irm a la r a y a p tırm a k ta d ır. İ llû s tr a s y o n lu s a y fa la rın ta s a rım ın d a d a h a ö z e n li d a v ra n ılm a k v e e s te tik b ir d e n g e o lu ş tu ru lm a lıd ır. K u lla n ıla c a k illü s tra s y o n u n m e tn in ilg ili y e rin e g e lm e s in e ö z e n g ö s te rilm e li, illü s tra s y o n la ra m u tla k a a ç ık la y ıc ı a lt-y a z ı y a z ıl ­ m a lıd ır . İllü s tra s y o n , y a z ı a la n ı iç in e y e rle ş tirile b ile c e ğ i g ib i, y a z ı a la n ın d a n ta ş a r a k k e n a r b o ş lu k la rı d a k a p la y a b ilir . Bu ta s a rım c ın ın b e lirle y e c e ğ i e s te tik b ir b e ğ e n id ir . [A ş a ğ ıd a , s a y fa d a n ta şa n illü stra sy o n ta s a rım ın a iliş k in b irk a ç ö r n e k ile illü s tra s y o n la ra k o n u la c a k a lt-y a z ı ş e k ille ri g ö r ü lm e k te d ir.) Bu yazı, illüstrasyonun SOL kenarından SOLA bloklu Bu yaz illüstrasyonun SZ kenarındc SAĞA bloklı Bu yaz illüstrasyonun U kenarında SAĞA bloklı Bu yazı, illüstrasyonun ÜST kenarından SOLA bloklu Bu yaz illüstrasyonun Z kenarında SAĞA bloklu Bu yazı, illüstrasyonun ALT kenarından SOLA bloklu Bu yazı, illüstrasyonun ALT kenarından SOLA bloklu Bu yaz illüstrasyonun Z kenarında SAĞA bloklu Ş e k il: 1 1 - S a y fa d a n ta ş a n illü s tra s y o n v e re s im a ltı (c a p tio n ) y a z ı ş e k ille ri 64 d. M o n ta j ve k a lıp G ü n ü m ü z d e e n y a y g ın k u lla n ıla n b a s k ı te k n iğ i o fs e t o lm a s ı n e d e n iy le , k ita p y a y ım c ılığ ın d a d a o fs e t y ö n te m i e n fa z la k u lla n ıla n b ir te k n ik tir . M o n ta j v e k a lıp , o fs e t te k n iğ in d e k i u y g u la m a la rd a n d ır. E s e r in d iz g i ç ık tıla r ı v e k u lla n ıla c a k illü s tr a s y o n la rın f ilm le ri a lın a r a k , b a s k ı m a k in e s i v e b a s ıla c a k k a ğ ıt b o y u tla rın a g ö re b ir d ü z e n d a h ilin d e ş e ffa f a s e ta tla r ( p o ly e s te r ta b a k a la r ı) ü z e r in e y a p ış tırılır. R e n k li illü s tr a s y o n la rın r e n k a y ırım f ilm le r i d e b a s ıla c a ğ ı r e n g e g ö re ( m a g e n ta , c y a n , s a rı v e s iy a h o la ra k ) a y rı a y rı a s e ta t ta b a k a la ra ü s t ü s te g e le c e k b iç im d e y a p ış tırılır. K ita p m o n ta jın d a ö n e m li b ir n o k ta , s a y fa la rın b a s ıld ığ ı z a m a n b irb irin i ta k ip e d e n b ir s ır a d a o lm a s ıd ır. B u a m a ç la b a s ıla c a k e s e r in k a ç f o rm a o la c a ğ ı h e s a p la n ır . F o rm a , b a s k ı m a k in e s in d e b a s ıla n h e r y a p ra ğ ın k a tla n ­ d ık ta n s o n r a k i h a lid ir . K ita p la r, f o rm a o la r a k b a s ılır. H e r f o rm a d a , b a s k ı m a k in e si, k a ğ ıt v e s a y fa b o y u tla rın a g ö re 8 , 1 6 y a d a 3 2 s a y fa b u lu n u r . B u n a g ö r e , b a s ıla n k a ğ ıd ın b ir y ü z e y in d e 4 , 8 y a d a 1 6 s a y fa y e ra lır. B a sk ı k a ğ ıd ı ü z e r in d e kaç s a y fa y e r a la c a ğ ı, ü r e tile c e k k ita b ın b o y u tla r ın a v e k a ğ ıt b o y u tla r ın a g ö r e d e ğ iş m e k te d ir. E s e rin k a ç f o rm a o la ra k b a s ıla c a ğ ı b e lirle n ­ d ik te n s o n r a s a y fa ta s a r ım ın a u y g u n n u m a r a la r ı b irb irin i iz le y e c e k k e n a r b o ş lu k la r v e r ile r e k v e s a y fa ş e k ild e ş e f fa f n a y lo n ta b a k a la r ( a s e ta t, p o ly e s te r ) ü z e rin e y a p ış tırılm a s ı iş le m in e m o n ta j d e n ilm e k te d ir. (A ş a ğ ıd a Ş e k il: 1 2 ’ d e 1 6 s a y fa o la n b ir fo rm a y ı o lu ş tu r a n s a y fa la rın , n u m a ra la r ın ın b irb irin i iz le m e s i iç in n a s ıl m o n ta jla n m a s ı g e re k tiğ i g ö r ü lm e k te d ir.) M o n ta jı ta m a m la n a n s a y fa la rın b a s ıla b ih n e s i iç in k a lıp la rın ın a lın m a s ı g e r e k m e k te d ir. K a lıp g e n e llik le a lü m in y u m v e y a ç in k o d a n im a l e d ile n , b ir y ü z e y i ış ığ a k a rş ı h a s s a s la ş tırılm ış m e ta l ta b a k a la rd ır. B u ta b a k a la r b ir ış ık k a y n a ğ ı a ltın d a m o n ta jla n m ış a s e ta t ta b a k a la r ile b irlik te p o z la n d ır ıla ra k b a s k ı k a lıb ı e ld e e d ilir. T ip o b a s k ı te k n iğ in d e is e d iz g i iş le m i L in o ty p e v e y a M o n o ty p e s ıc a k d iz g i m a k in e le r in d e y a p ılm a k ta , illü s tr a s y o n la rın k liş e le ri a lın ıp , m ü re t- tip le r ta ra fın d a n s a y fa la rın b a s k ı k a z a n la rın d a , y u k a rıd a k i m o n ta j ş e k lin d e g ö r ü ld ü ğ ü g ib i s a y fa a k ış ın ı s a ğ la m a k ü z e re d ü z e n le m e le ri y a p ılm a k ta d ır . T ip o te k n iğ in d e d e k a ğ ıt v e b a s k ı m a k in e s in in b o y u tla rın a b a ğ lı o la ra k 8 , 1 6 v e 3 2 s a y fa lık f o r m a la r b a s ıla b ilm e k te d ir. A n c a k , o fs e t te k n iğ in in ö z e llik le d a h a k a lite li illü s tra s y o n b a s ım ı v e y e n id e n b a s ım d a s a ğ la d ığ ı k o la y lık la r n e d e n iy le ç o k y a y g ın k u lla n ılm a k ta d ır . T ip o b a s k ı te k n iğ i, g ü n ü m ü z d e y e rin i h e m e n ta m a m e n o fs e t b a s k ı te k n iğ in e b ır a k m ış tır . B u g ü n p e k ç o k k ita p a rtık o fs e t te k n iğ iy le b a s ılm a k ta d ır. Ö z e l a m a ç la r d ış ın d a tip o te k n iğ i, k ita p b a s ım ın d a a rtık k u lla n ılm a m a k ta d ır . e. B ask ı B a s k ı iş le m i, k a lıp ü z e rin e m ü re k k e p ta tb ik e d ilm e s i v e b it m ü r e k k e b in d e b a s k ı y a p ıla c a k m a lz e m e ü z e rin e a k ta r ılm a s ı s ü r e c id ir . Ç e şitli iş le m le r ­ d e n g e ç e n e s e r, b a s k ıy la b irlik te k ita p h a lin e d ö n ü ş ü r . B a s k ı, y a ta b a k a o fs e t y a d a w e b -o fs e t b a s k ı m a k in e le r in d e y a p ılır. F a k a t, b a s k ı m ik ta rın ın a z o ld u ğ u (1 0 b in in a ltın d a ) d u r u m la r d a w e b -o fs e t b a s k ı, fa z la k a ğ ıt is ra fın a y o la ç tığ ı iç in m a liy e ti a r ttır m a k ta d ır . B u n e d e n le k ita p b a s k ıla rın d a ta b a k a o fs e t b a s k ı m a k in e le r i d a h a y o ğ u n k u lla n ılm a k ta d ır. Y a y ım c ılık s e k tö rü n d e , k e n d i m a tb a a s ı o la n y a y ın e v i s a y ıs ı o ld u k ç a a z d ır v e y a y ım c ıla r k ita p b a s k ıla r ın ı, ç o ğ u n lu k la k ita p b a s ım ı ile u ğ ra ş a n u z m a n ­ la ş m ış m a tb a a la r a y a p tır m a k ta d ır . B a s ım s ü r e s in c e b a s k ıy a ö z e n g ö s te r m e k , k ita b ın fiz ik s e l g ö r ü n ü m ü n ü o lu m lu y ö n d e e tk ile y e c e k v e k ita b ın a lb e n is in i a rttıra c a k tır. M ü re k k e b i z a y ıf o la n s a y fa la r, r e n k le r i b irb irin e k a rış m ış illü s tra s y o n la r, m ü r e k k e b in s a y fa d a b o ş k ıs ım la r a s ıç ra m a s ı ile o lu ş a c a k k irli g ö r ü n tü g ib i s o r u n la r , k ita b ın a lb e n is in i o lu m s u z e tk ile y e c e k tir. B u n e d e n le k ita p b a s ım ın ın b u k o n u d a u z m a n la ş m ış m a tb a a la rd a y a p tır ılm a s ı, k ita b ın b a s k ıs ın ın d a h a k a lite li o lm a s ın ı s a ğ la y a c a k tır. f. K a t la m a , h a r m a n la m a ve c ilt B a s k ıs ı y a p ıla n e s e r in s a y fa la r h a lin e d ö n ü ş tü r ü lm e s i iç in k a tla n m a s ı v e f o r m a la rın s ıra s ı ile b ira ra y a g e tir ile r e k ( h a r m a n la n a r a k ) c iltle n m e s i g e r e k ­ m e k te d ir. Ö t) • K a tla m a , b a s ılı y a p r a k la r ın u y g u n y e r le r in d e n k ıv rıla ra k k a tla n m a s ıd ır; bu b a s ılı y a p r a k la r k a tla n d ık ta n s o n r a ‘ f o r m a ’ o la r a k a d la n d ır ılır . C ilt, d e ğ iş ik te k n ik le r d e n b iriy le , f o rm a la rın y a p ış tır ıla r a k y a d a d ik ile re k b ira ra y a g e tirilm e s i iş le m id ir. k a lite s in i a r ttıra n v e b u n a b a ğ lı o la ra k d a s a tış fiy a tın ı C ilt, k ita b ın d o ğ r u d a n e tk ile y e n b ir iş le m d ir. C iltli k ita p ( h a r d b a c k ) , f o rm a la rın ip lik le d ik ile re k b irb irin e tu ttu ru lm a s ı ile , k a p a ğ ı d a k a lın m u k a v v a d a n v e c ilt b e z i k a p la m a lı o la ra k ü r e tilir. K a rto n -k a p a k lı k ita p la r ( p a p e rb a c k ) is e , f o rm a ­ la rın b ira ra ra y a g e tir ild ik te n s o n ra , s ırtla rın ın H a şla n ıp tu tk a lla n a r a k k a rto n k a p a k g e ç ir ilm e s iy le ü r e tilir . C iltli k ita p la r ın ü r e tim in d e fa z la e m e k v e h a rc a n a n fa z la m a lz e m e n e d e n iy le k a rto n -k a p a k lı k ita p la ra g ö r e m a liy e ti d a h a fa z la o lm a k ta d ır . A n c a k u z u n s ü re k u lla n ım v e k ita b ın d a h a fa z la d a y a n ık lılığ ı a ç ıs ın d a n c iltli k ita p la r d a h a a v a n ta jlıd ır. B ir k ita b ın hem c iltli h e m de k a rto n - k a p a k lı Ç e liş m iş ü lk e le r d e k i y a y ım c ılık s e k tö rü , b ir ç o k b iç im le r i k ita b ın ü r e tile b ilir. ik i b iç im in i d e y a y ım la m a k ta d ır. B u ü lk e le r d e o k u r, a lım g ü c ü n e v e k u lla n ım a m a c ın a g ö re k ita b ın ik i b iç im in d e n b irin i, s a tın a lır k e n te r c ih e d e b ilm e k te d ir. C iltli k ita p la r ın b a s k ı a d e tle ri, k a rto n -k a p a k lı k ita p la ra g ö re d a h a a z o la b ilir. C iltli k ita p la r d a k u lla n ıla n k a ğ ıt d a , k a rto n -k a p a k lıla r a g ö r e d a h a k a lite li o lm a k ­ ta d ır . C iltli k ita p la r ı k ü tü p h a n e le r d e te r c ih e tm e k te d ir. Ç ü n k ü k ü tü p h a ­ n e le r d e k ita p la r ın k u lla n ım ö m ü r le r i, c iltli k ita p la rd a d a h a u z u n o lm a k ­ ta d ır . K a rto n -k a p a k lı k ita p la r is e k o la y d a ğ ıla b ild iğ i v e y ıp ra n a b ild iğ i iç in k ü tü p h a n e le r in c ilt s e rv is le rin d e b e z -c iltli h a le g e tir ilm e k te v e k u lla n ım ö m ü rle ri u z a tılm a k ta d ır. f .a . K it a p G e le n e k s e l c ilt le m e k ita p te k n ik le r i c iltle m e , y a p ılm a k ta d ır. A n c a k d ik iş li k a r to n -k a p a k lı v e c iltle m e n in d ik iş li b e z -c iltli o la r a k m a liy e tin in fa z la o lm a s ı, y e n i c iltle m e te k n ik le r in in k u lla n ılm a s ın a y o l a ç m ış tır. K ita p c iltle m e te k n ik le ri ş u n la rd ır: f .a .a . D ik iş li c ilt K ita b ın fo rm a la rı ip lik le d ik ile re k b ira ra y a g e tirilir. K ita b ın s ırtın a tu tk a l s ü r ü le r e k ü z e ri b e z le k a p la n m ış k a im k a rto n k a p a k g e ç irilir. B u te k n ik , b e z - c iltli k ita p la r d a k u lla n ılır. • 67 f .a .b . T e lli c ilt T e lli c iltte , f o r m a la r ın b irb irin e b a ğ la n m a s ı te l m a lz e m e s i v e te li s a y fa la ra z ım b a la y a c a k b ir m a k in e ile g e rç e k le ş tirilir. a . O r t a l ı t e l l i c i l t . İ ç iç e k o n m u ş s a y fa la rın v e k a p a ğ ın o r ta k a tla m a y e rin d e n te lle b irb irin e tu ttu ru lm a s ı te k n iğ id ir. B u te k n ik , s a y fa la rın iç iç e k o n u lm a s ı m ü m k ü n o la n a z s a y fa lı c iltle m e le r iç in k u lla n ılır . D a h a ç o k A 4 b o y u tlu b a s ım la r ın ik iy e k a tla n m a s ı (A 5 b o y u tu n d a ) o la r a k , b r o ş ü r v e k ita p ç ık la rd a (1 0 -2 0 s a y fa lık ) k u lla n ıla b ilir. b . Y a n t e l l i c i l t . K ita p f o r m a la r ın ın , s ırta y a k ın y e r le r in d e n (s ırt k ıs m ın a y a k la ş ık 0 ,5 c m u z a k lık ta ) b irb irin e te l y a rd ım ı ile tu ttu ru lm a s ı ( z ım b a ­ la n m a s ı) v e s ır tın tu tk a lla n a r a k k a p a k g e ç ir ilm e s i te k n iğ id ir . B u te k n ik , k ita b ın s a y f a la rın ın z o r a ç ılm a s ın a , k ita b ın a ç ık tu tu lm a s ı iç in fiz ik s e l b ir k u v v e t g e r e k tirm e s in e v e s a y fa d ip le r in d e k i y a z ıla rın z o r o k u n m a s ın a n e d e n o ld u ğ u iç in , o k u r u fa z la s ıy la y o ra n b ir c iltle m e tü r ü d ü r. K ita p y a y ım c ılığ ı a ç ıs ın d a n u y g u n o lm a y a n b ir te k n ik tir. f .a .c . Y a p ış t ır m a k c ilt le m e G ü n ü m ü z d e m a liy e ti d a h a a z o ld u ğ u iç in y a y g ın o la r a k ü r e tile n k a rto n k a p a k lı k ita p la rın c iltle n m e s in d e ( p e rf e c t b in d in g ) te r c ih e d ile n b ir te k n ik ­ tir. B u te k n iğ e “ A m e r ik a n c ilt te k n iğ i ” d e d e n ilm e k te d ir. K ita b ın f o r m a la ­ r ın ın s ır t k ısm ı c ilt m a k in e s in d e tra ş la n a ra k s ıc a k tu tk a l s ü r ü lm e k te v e b u n u n ü z e rin e d e k a p a k g e ç irilm e k te d ir . Y a p ış tırıla n f o r m a la r v e k a p a ğ ın d ü z g ü n b ir g ö r ü n ü m a lm a s ı iç in s ırt k ıs m ı d ış ın d a k a la n ü s t-a lt v e k e n a r k ıs ım la rı, ü ç ta r a f ın d a n b ıç a k la (g iy o tin le ) k e s ile re k d ü z g ü ııle ş tirilm e k te d ir. f .a .d . S p ir a l c ilt le m e K u lla n ım v e k la v u z k ita p la r ı, b ilg is a y a r e l k ita p la rı, ç e ş itli m a k in e le r in k u lla n ım k ita p la rı, r a p o r la r v b ., s a y fa la rın s ır t k ıs m ın a y a k ın y e rle rin d e n ö z e l b ir d e lik li z ım b a ile d e lin e r e k te l y a d a p la s tik o la r a k ü r e tilm iş s p ira l g e ç ir ilir. B u te k n ik , k la v u z , r a p o r g ib i b a s ılı m a te r y a lle rin s a y fa la rın ın d ü z ­ g ü n k o n u m d a , fiz ik s e l b ir g ü ç h a rc a m a d a n a ç ık k a lm a s ın ı s a ğ la m a k ta v e a z s a y ıd a k i b a s ım y a d a ç o ğ a ltm a iş le r in d e k u lla n ılm a k ta d ır . f .a .e . T erm al c ilt le m e A z s a y ıd a k i ç o ğ a ltm a iş le r in d e , ç o ğ a ltıla n s a y fa la rın d e r li-to p lu d u r m a s ı ­ nı 68 s a ğ la m a k a m a c ıy la , r a p o r , ö ğ r e n c i ç a lış m a la r ı v e d e rs n o tla r ı g ib i m a te ry a lle r in c iltle n m e s in d e k u lla n ılm a k ta d ır . B u te k n ik iç in ö z e l o la r a k ü r e tilm iş k a p a k la r v e b ir ıs ı m a k in e s i k u lla n ılm a k ta d ır. C iltle n e c e k s a y fa la r, ö z e l ü r e tilm iş v e s ır t k ıs m ın a ö z e l b ir y a p ış tır ıc ı ta tb ik e d ilm iş k a p a k la r a ra s ın a k o n u la ra k ıs ı m a k in e s in d e b irk a ç d a k ik a b e k le tilir. K a p a k la rın s ırt k ıs m ın d a k i ö z e l y a p ış tır ıc ı, ıs ı m a k in e s in d e e r iy e r e k s a y fa la rı b ir b ir in e y a p ış tırır. K a y n a k : A .D e re li, H .M e rt. G e n e l M a tb a a .(İs t.: M .E .B a s ım e v i. 1 9 8 7 , s. 2 6 6 ) Ş e k il: 1 3 B ir k ita b ın c iltle n m e s in in ş e m a tik g ö rü n ü ş ü 69 TANITIM ve REKLAM Y a y ın e v in d e e d itö r le r v e ü r e tim b ö lü m ü k ita b ı y a y ım a h a z ırla rk e n re k la m v e ta n ıtım b irim i d e y a y ım la n a c a k k ita b ın k ita p ç ıy a , o k u r a v e o k u lla r ı d o la ş a n k ita p s a tış te m s ilc ile r in e ( re p r e s a n ta tiv e s ) ta n ıtılm a s ı iç in fa a liy e t iç in d e d ir. T a n ıtım v e r e k la m , y a y ın e v in d e a y rı b ir b irim o la b ile c e ğ i g ib i, o r ta ö lç e k li y a y ın e v le rin d e p a z a rla m a b ö lü m ü n e b a ğ lı b ir a lt b ir im o la ra k d a fa a liy e t g ö s te re b ilir. K ita b ın r e k la m v e ta n ıtım ın d a a m a ç , y a y ım la n a c a k y a d a d a h a ö n c e d e n y a y ım la n m ış b ir k ita b ın s a tış ın ı a r ttır m a k iç in b a z ı a r a ç la r (g a z e te , d e rg i, te le v iz y o n v e ra d y o re k la m la rı; k ita p ç ıla ra a s m a la rı iç in g ö n d e r ile c e k a fiş le r, p o s te r le r ; ç e ş itli y a y ın b ib liy o g ra fy a la rın d a v e k a ta lo g la r ın d a k ita p ta n b a h s e ­ d ilm e s in i s a ğ la m a k iç in b u r a la ra g ö n d e rile c e k g e re k li b ilg ile ri iç e re n a ç ık ­ la m a ; y a y ın e v in in p e riy o d ik y a y ın k a ta lo g u n u n h a z ırla n m a s ı; b a s ıla n n ü s h a ­ la r d a n b a z ı g a z e te v e d e rg i e le ş tirm e n le r in e y a d a k ö ş e y a z a rla rın a ü c re ts iz n ü s h a g ö n d e rile r e k g a z e te le r d e k ita p h a k k ın d a b a z ı y a z ıla rın ç ık m a s ın ın s a ğ la n m a s ı; y a z a rın k ita p im z a la m a g ü n le r i v e y e rle ri ile ra d y o v e y a te le v iz ­ y o n d a y a z a rla s ö y le ş i o r ta m ın ın y a ra tılm a s ı g ib i k o n u la rd a fa a liy e t iç in d e b u lu n m a k tır. B u f a a liy e tle r s o n u c u n d a , k ita b ın d a h a fa z la s a y ıd a o k u r a ta n ıtım ın ın s a ğ la n m a s ı v e d a h a ç o k s a y ıd a o k u r u n k ita b ı s a tın a lıp o k u m a s ı y ö n ü n d e g ü d ü le n m e s i a m a ç la n m a k ta d ır . R e k la m v e ta n ıtım a m a c ı'la ü r e tile n ç e ş itli ta n ıtım m a te ry a lle ri v e b u n a b a ğ lı o la r a k d a k ita b a y ö n e lik y a r a tıla n ilg ile r, s a tış p e rs o n e lin in k ita p s e k tö rü n e v e e s e r in y a n h a k la rın ı s a tın a la b ile c e k f ir m a la r a s a tış y a | m a la ­ r ın a y a rd ım c ı o lu r . Y u rt içi v e y u r t d ış ı m ü ş te r ile r, ta n ıtım m a te ry a lle r in i s ip a r iş v e r ir k e n fo rm u k u lla n a b ilir le r ; ç ü n k ü iç e re b ile c e ğ i g ib i hem en tü m b a z ı ta n ıtım ta n ıtım m a te ry a lle r i m a te r y a lle rim '? s ip a riş IS B N 71 n u m a ra s ı v e rilm e k te d ir k i, b u n u m a ra s ip a riş te h e m y a y ım c ı h e m d e k ita p ç ı iç in b ü y ü k k o la y lık la r s a ğ la m a k ta d ır. Y a y ım c ılık ta h a lk la ilişk ile r, ü c re ts iz ta n ıtım im k a n ı y a ra tm a , f irm a n ın , v a z a rm v e ü r ü n ü n k a m u o y u n d a iy i v e o lu m lu e tk is in i y a ra tm a fa a liy e tle rin i k a p s a m a k ta d ır. R e k la m v e ta n ıtım y a y ım c ılık s e k tö r ü n d e , s a tış ı a r ttır m a k iç in g e r ç e k te n ö n e m li iş le v le re s a h ip tir . R e k la m v e ta n ıtım , s a d e c e o k u r k itle s in e s e s le n ­ m e k d e ğ il, a y n ı z a m a n d a k ita p d a ğ ıtıc ıla r ın a , k ita p ç ıla ra , k ü tü p h a n e c ile r e , ö ğ r e tm e n le r e v e d e s a tış te m s ilc ile r in e h ita p e tm e k , o n la rı y a y ım la n m ış y a d a y a y ım la n m a k ü z e re o la n k ita p v e y a k ita p la r k o n u s u n d a b ilg ile n d ir m e k tir . Y a y ım c ılık s e k tö rü d iğ e r s e k tö r le r ile k a rş ıla ş tırıld ığ ın d a k ü ç ü k b ir iş o la ra k g ö z ü k m e k te d ir : b u n e d e n le b ilh a s s a re k la m fa a liy e tle ri ç o k a z d ü z e y d e g e r ­ ç e k le ş m e k te d ir . Y a y ım c ıla r, p a ra k a rş ılığ ı r e k la m ın k ita p m a liy e tin i, d o la y ı ­ s ıy la s a tış fiy a tın ı a r tır d ığ ı d ü ş ü n c e s iy le p a ra s ız v e y a u c u z ta n ıtım fa a liy e t ­ le r in i d a h a ç o k te r c ih e tm e k te d ir . Y a z a r, y a y ım s ö z le ş m e s in i im z a la d ık ta n s o n r a e s e rin i e n s o n ş e k liy le y a y ım c ıy a te s lim e d e rk e n , b ir d e k e n d in in ç e ş itli n ite lik le r in in b e lirtild iğ i v e y a y ım c ı ta r a fın d a n h a z ırla n a n b ir a n k e t f o r m u n u d a d o ld u ra ra k te s lim e d e b ilir . B u f o rm , y a z a ra iliş k in ç e ş itli ö z e llik le r in b e lir le n e r e k b u n la rın re k la m v e ta n ıtım fa a liy e tle rin d e k u lla n ıla b ilm e s in e o la n a k s a ğ la y a c a k tır. Y a z a r a y rıc a y a y ım c ıy a , ö z g e ç m iş , k a p a k ta k u lla n ılm a k ü z e re y a k la ş ık 2 5 k e lim e lik e s e ri ta n ıtıc ı ö z e t b ir y a z ı ( b lu r b = k a p a k ö z e ti), k ita b ın ana b a ş lık la rı v e k ıs a b ir ö z e ti ( ta n ıtım k a ta lo g la rı iç in ), b a ş lıc a s a tış n o k ta la r ı, h e d e fle n e n o k u r k itle s i, e s e r h a k k ın d a ra d y o , te le v iz y o n v e y a g a z e te m ü la k a tı y a p ılm ış s a b u n u n b ir ö r n e ğ i v e h a n g i g ü n n e r e d e y a p ıld ığ ı (b u b ilg ile r k a ta lo g la rd a v e a rk a k a p a k ta k u lla n ıla b ilir) g ib i d e ta y la r ta m lım v e re k la m b ir im in e v e rilir. K ita p ta n ıtım ı a m a c ıy la ç e ş itli a r a ç la r d a n y a r a r la n ılm a k ta d ır. T a n ıtım d a b a ş lıc a ş u a r a ç la r k u lla n ılm a k ta d ır : 1. B ilg ile n d ir m e fo r m u (;ıd v ;u ıc e in fo r n ıa tio n s lıe e t) A l b o y u tu n d a b ir k a ğ ıd a , k ita p v e y a z a r a d ı, IS B N , y a y ım ta rih i, fiy a tı, b a ş lıc a h e d e f k itle s i g ib i u n s u rla rın y e ra ld ığ ı, k a ğ ıd ın u y g u n v e rin d e y a y ın ­ e v in in a d ı, iş a re ti, a d re s i, te le f o n u , fa k s ın ın b u lu n d u ğ u b a s ılı y a d a fo to k o p i ile ç o ğ a ltıla n b ir ta n ıtım a r a c ıd ır . B u a r a ç , k ita p y a y ım la n m a d a n ö n c e d a ğ ıtım c ı v e k ita p ç ıla r a g ö n d e rile re k o n la r ın ö n c e d e n b ilg ile n d ir ilm e le r i a m a ç la n ır v e b u n a b a ğ lı o la ra k k ita p s ip a riş le rin in a lın a r a k y a y ın ı g ü n ü n d e g e n iş b ir y e lp a z e d e s a tış ı h e d e f le n ir. (3 6 ) Y A Y IN E V İ, A D R E S İ, T E L ., F A K , E -M A IL B İL G İL E N D İR M E F O R M U K ita p a d ı : ............................................................................................................. Y azar : ............................................................................................................. E d itö r : .............................................................................................................. K ita p b o y u tu : ..................................... IS B N S a y fa s a y ıs ı: ........................................... : .......................................................... F o to ğ r a f v e g ra fik le r : .............................................................................................. F iy a tı : .......................................................... Y ay ım g ü n ü : .......................................................... K ita b ın iç e riğ i : .......................................................................................................... Y a z a r h a k k ın d a k a y d a d e ğ e r a ç ık la m a la r : ......................................................... K ita b ı s a tın a la b ile c e k h e d e f k itle : .................................................................... 2. K apak örneği Y a y ım la n a c a k k ita b ın d iz g i v e b a s k ı iş le m le r i s ü r e rk e n k a p a k s a y fa s ı h a z ır la n ır . K a p a k s a y fa s ı, k ita p d a ğ ıtıc ıla rı ile k ita p ç ıla ra g ö n d e rile re k ö n c e ­ lik le o n la rın y a y ım la n a c a k k ita p h a k k ın d a ö n b ilg i s a h ib i o lm a la r ı s a ğ la n ır. K ita p ç ıla r ın b u k a p a k s a y fa s ın ı d ü k k a n ın u y g u n y e r in e a s a ra k , o k u ra d a y a y ım la n a c a k k ita b ın d u y u ru lm a s ı h e d e fle n ir . 3 . K a t a lo g l a r B u n la r y ıld a ik i-ü ç d e fa , y a y ın e v in in y a y ım la y a c a ğ ı v e h a le n e ld e k i m e v c u t k ita p la r ı ta n ıta n k a ta lo g la rd ır. B u k a ta lo g la rd a , m e v c u d u tü k e n m iş k ita p la ra d a y e r v e rile re k b u n la r ın ‘ tü k e n d i ’ ğ i b e lirtile b ilir. 4 . B r o ş ü r le r Y a y ım la n m a k ü z e r e o la n b ir k ita b ı ö z e llik le o k u r la r a ta n ıtm a y a y ö n e lik o la n b ir a ra ç tır. Y a y ım la n a c a k e s e r in k a p a k fo to ğ ra fı, ö z e ti, k ita p h a k k ın d a b a z ı ü n lü k iş ile rin fik irle ri, IS B N , s a tış fiy a tı v e u y g u n b ir y e rin d e s ip a riş f o r ­ m u n u n b u lu n d u ğ u ç o ğ u n lu k la A 4 y a d a ik iy e k a tla n m ış b iç im le rin d e k i b a ­ s ılı m a te ry a lle rd ir. B r o ş ü r le r , y a y ın e v in in a d r e s lis te s in d e a d ı b u lu n a n , ç o ­ ğ u n lu k la d a h a ö n c e d e n y a y ın e v in d e n k ita p a lm ış y a d a s ip a riş te b u lu n m u ş k iş ile rin a d r e s le rin e g ö n d e r ile b ilir. 73 5 . B ib liy o g r a fy a la r B u n la r r e s m i y a d a ö z e l b a z ı k u r u m la r ta ra fın d a n p e riy o d ik o la ra k y a y ım la n m a k ta d ır. B ib lo y o g ra fy a n m h a z ır lık a ş a m a s ın d a y e n i y a y ım la n m ış y a d a y a y ım la n m a k ü z e re o la n k ita p la r, y a z a r v e k ita p a d ı, y a y ın e v i, IS B N v e s a tış fiy a tı b ilg ile ri ile b irlik te lis te o la ra k b e lir tilm e k te d ir . 6. in c e le m e n ü s h a la r ı (r e v ie w c o p ie s ) K ita b ın b a s ım ı b ittik te n s o n ra b a z ı ö r n e k n ü s h a la r g a z e te v e d e r g ile r d e k i k ita p e le ş tir m e n le rin e , k ö ş e y a z a rla r ın a v e ü n iv e r s ite ö ğ r e tim ü y e le ri v e s iy a s e tç i g ib i b a z ı k iş ile r e g ö n d e r ile r e k k ita p h a k k m d a k i d ü ş ü n c e le r in i, y o r u m la rın ı k ıs a s ü r e d e y a y ın e v in e b ild irm e le r i, g a z e te y a d a d e rg ile r in d e e le ş tirm e le ri is te n ir . Y a p ıla n bu e le ş tir ile rd e n s e ç ile re k b a z ıla rı k a to lo g la rd a , b r o ş ü rle rd e , a rk a k a p a k ta v e r e k la m la rd a k u lla n ıla b ilir. (3 7 ) 7 . G a z e te , d e r g i , r a d y o v e t e l e v iz y o n a v e r i l e c e k ü c r e t l i r e k l a m l a r İle tiş im a r a ç la r ın d a k ita p r e k la m ın ın y a p ılm a s ı, k ita b ın m a liy e tin i d o ğ ­ r u d a n e tk ile m e k te , b u n a b a ğ lı o la ra k k ita b ın s a tış fiy a tın ı d a a r tır m a k ta d ır. R e k la m ın m a li k ü lfe ti n e d e n iy le y a y ın e v le ri, ö z e l d u r u m la r v e ç o k u m u t b a ğ la d ık la r ı k ita p la r d ış ın d a r e k la m ı te r c ih e tm e m e k te d ir. Y a y ım c ıla r, b e lir li d ö n e m le r d e ö z e llik le ‘ k ita p k u r tla r ı ’ n ın iz le d ik le ri g a z e te v e d e rg ile re y a y ım la d ık la rı k ita p la r d a n b irk a ç ın ı iç e r e n r e k la m la r v e re b ilm e k te d ir, a n c a k b u s ın ırlı b ir b ü tç e ile y a p ılm a k ta d ır. 8 . T e f r i k a y a y ım ı G e n e llik le y a y ım c ı ta r a f ın d a n g a z e te v e d e rg ile re , k ita b ın y a y ın ım d a n 3 -6 a y k a d a r ö n c e te fr ik a h a k k ı s a tıla ra k k ita b ın te fr ik a e d ilm e s i s a ğ la n a b ilir. T e fr ik a la r m e tn in ta m b ir k o p y a s ı o lm a k y e r in e , uzun b ir ö z e ti m a­ h iy e tin d e d ir . B u , o k u r u n k ita b a d a h a ç o k ilg i d u y m a s ın ı v e e s e rin ta m m e tn in i o k u m a k iç in k ita p s a tın a lm a s ın ı s a ğ la r. 9. B a s ın to p la n tıs ı B a sın to p la n tıs ı y a p a ra k y a y ın e v i v e y a y ım la n a c a k k ita p la r h a k k ın d a b a z ı b ilg ile ri o k u rla ra u la ş tır m a k m ü m k ü n d ü r . B a s ın to p la n tıs ı, y a y ın e v in in r e k la m ın ın ü c re ts iz y a p ılm a s ın ı s a ğ la d ığ ı g ib i, y a y ım la n a c a k k ita p la rın d a ü c r e ts iz o la r a k g e n iş b ir k itle y e d u y u r u lm a s ın ı te m in e d e r v e y a y ın e v in in k a m u o y u n d a k i p re s tijin i y ü k s e ltir. 1 0 . S a tış p a n o la r ı B u n la r o k u r la r ın k ita p ç ıy a g ird ik le r in d e ilk d ik k a tle rin i ç e k e b ile c e k m a h iy e tte d ü z e n le n m iş v e ü z e rin d e y a y ın e v in in y a y ım la d ığ ı k ita p la r d a n b a z ıla r ın ın b u lu n d u ğ u v e y a y ın e v in in a d ın ın b e lirtild iğ i, s a b it y a d a d ö n e r li p a n o la r d ır . 71 11. P o s te r le r Y a y ım la n a c a k k ita b ın a d ı, y a z a rı v e IS B N ile b irlik te k a p a k s a y fa fo to ğ ­ r a f ın ın y e r a ld ığ ı p o s te rle r, k ita p ç ı v itr in le r in d e v e y a d u v a r la rın d a o k u r u n d ik k a tin e s u n u lu r. P o s te rle rd e k ita b ın y a y ın ı ta rih i d e b e lir tile re k o k u r u n , k ita b ın n e z a m a n y a y ım la n a c a ğ ın d a n h a b e rd a r o lm a s ı a m a ç la n ır. Y a y ın e v le rin in ta n ıtım /r e k la m b irim in d e b irk a ç k iş i ç a lış ır v e ta n ıtım v e r e k la m a y ö n e lik b ü tü n iş le ri y a p a rla r. 1. T a n ıt ım K ita p y a y ım ın d a n ö n c e y a d a h e m e n s o n r a k ita b ın g e n iş b ir k itle y e d u y u ru lm a s ı, k ita p s a tış ım a r tırıc ı b ir fa a liy e ttir. B u n e d e n le e tk ili b ir k ita p ta n ıtım ı fa a liy e tin i p la n la y a b ilm e k iç in ş u d ö r t u n s u r ö n e m ta ş ım a k ta d ır: 1. H e d e f k itle y i b ilm e k . K ita b ın to p lu m u n hangi k e s im in e y ö n e lik o ld u ğ u , e ş d e y iş le h e d e f k itle n in k im le r o la b ile c e ğ in i k e s tirm e k . 2 . K ita b ın iç e riğ in i, y a z a rım v e y a y ım p r o g ra m ın ı iy i b ilm e k . 3 . Y u k a rıd a k i ik i m a d d e y e b a ğ lı o la ra k b ir ta n ıtım k a m p a n y a s ı iç in p la n y a p a ra k b ir s tra te ji g e liş tirm e k . 1. Y a y ın e v i p e r s o n e lin i k ita b ın ta n ıtım p la n ı v e s e k tö rd e k i b e n z e r iç e rik te k ita p la r h a k k ın d a b ilg ile n d ir m e k v e d iğ e r y a y ın e v le rin in ç a lış m a la rın ı ta k ip e tm e k . 2. R e k la m B ir k ita b ın r e k la m ın ın y a p ılm a s ı, k ita b ın d a h a g e n iş b ir k itle y e d u y u ­ r u lm a s ın d a ö n e m ta ş ıy a n , a n c a k m a liy e ti a r tır ıc ı b o y u tu o la n b ir fa a liv e ttir. B u n a r a ğ m e n k ita b ın r e k la m ın ın y a p ılm a s ın ın d e ğ iş ik s e b e p le ri v a rd ır: 1 . Ç o k fa z la s a y ıd a o k u y u c u n u n d ik k a tin i ç e k m e k . 2 . U m u t v a d e d e n b ir y a z a rı g e liş tirm e k , m e ş h u r e tm e k . 3 . Y a n h a k la r ın s a tış ın ı a r ttırm a k iç in k ita p ü z e rin e d iğ e r f ir m a la rın d ik k a tle r in i ç e k m e k . 4 . Y a z a rı o n u r la n d ırm a k , m e m n u n e tm e k . 5 . Y a z a rı, s o n p r o je le r i ile ilg ili o la ra k d e s te k le m e k . 6 . Y a y ın e v in i k a m u o y u n a ta n ıtm a k v e r e k la m ın ı y a p m a k . B u s a y e d e iv i y a z a rla r, y a z a r a ja n s la rı v e y a n h a k la rı a la b ile c e k o la n la rı e tk ile y e re k y a y ın e v i ile ile tiş im k u rm a la rın ı s a ğ la m a k . İy i b ir re k la m , k ita b ın s a tış ın ın y ü k s e k o lm a s ı ile b e lirle n ir. D o ğ a ld ır k i e n iy i s a ta n k ita p la r a r a s ın d a y e r a lm a k , re k la m ın o k u r ü z e r in d e k i e tk in ­ liğ in i g ö s te re c e k tir. B ir r e k la m , s a d e c e k ita p s a tış ı ile ilg ili d e ğ ild ir; a y n ı z a m a n d a y a z a rın e g o s u ile d e ilg ilid ir. M u tlu b ir y a z a r, e d itö rü n ü , y a y ım c ıs ın ı v e a ja n s ım d a m u tlu e d e r . Y a z a rın m a li s ık ın tıs ı y a d a te lif ü c re tin i z a m a n ın d a a la m a m a s ı, ş ü p h e s iz k i y a z a rı ra h a ts ız e d e c e k tir. R e k la m la b irlik te , s a tış ta b e lirli b ir a rtış s a ğ la n sa d a , re k la m ın k ita p s a tı ­ ş ın d a k i e tk i o r a n ın ın ç o k y ü k s e k o r a n la r d a o lm a d ığ ı b e lirle n m iş tir. Ö rn e ğ in İ n g ilte re ’ d e y a p ıla n b ir a ra ş tırm a d a , b ir k ita b ı r e k la m ın d a n e tk ile n d iğ i iç in a la n la rın o r a n ın ın y ü z d e 1 5 o ld u ğ u te s p it e d ilm iş tir . (3 8 ) B a ş k a b ir d e y iş le 1 0 0 o k u r d a n s a d e c e 1 5 ’ i, k ita b ı, r e k la m ın d a n d o la y ı s a tın a lm a k ta d ır. K ita p ta n ıtım v e re k la m k a m p a n y a s ın d a k u lla n ıla c a k m a te ry a lle r; (3 9 ) • ilg i ç e k ic i • İk n a e d ic i, c e z b e d ic i • A ç ık , n e t a n la ş ılır • in a n d ır ıc ı • G ü d ü le y ic i o lm a lıd ır. 3. İ n c e le m e N ü s h a la r ı B a s ım ı ta m a m la n a n b ir k ita p s a tış a s u n u lm a d a n ö n c e , k o n u ile ilg ili o la n v e k ita b ın s a tış ın ı a r ttıra b ile c e k k iş ile re , in c e le m e le r i iç in ü c re ts iz o la r a k g ö n d e rilir . B u k ita p la r ‘ in c e le m e n ü s h a la rı' (rc v ie w c o p ie s ) o la ra k ifa d e e d ilir , in c e le m e n ü s h a la r ı g ö n d e r ile n k iş ile rd e n , k ita p h a k k ın d a k i g ö r ü ş le r in i y a z ılı o la r a k y a y ın e v in e b ild ir m e le r i y a d a g a z e te v e d e rg ile rd e k ita p h a k k ın d a y a z ı y a z m a la rı is te n ir, in c e le m e n ü s h a la rı, ü c re ts iz o la ra k g ö n d e rild iğ i iç in y a y ın e v in e b ir m a liy e ti v a rd ır: S a tış ın d a n g e lir e ld e e d ile c e k k ita p la r ın b u k iş ile re ü c re ts iz d a ğ ıtılm a s ı ile m a d d i k a y ıp v e p o s ta g id e rle ri d ik k a tle g ib i. Bu s e ç ilm e s i n e d e n le ve in c e le m e g e rç e k te n g ö n d e r ile c e k n ü s h a la r ı k ita b ın s a tış ın ı a r tır a b ile c e k k iş ile r in k iş ile r e g ö n d e r ilm e s i g e re k lid ir. İn c e le m e n ü s h a la rı şu k iş ile re g ö n d e r ile b ilir : (4 0 ) 1 . S iv il v e e n te lle k tü e l h a y a tta k a m u o y u o lu ş tu ra n lid e rle r. 2 . K ita b ın k o n u s u ü z e r in d e u z m a n v e y a y e tk ili o la n la r. 3 . Ö ğ r e tm e n le r, p r o g r a m s u n u c u la r ı, v a iz le r. B u n la r, k o n u ş m a la r ın d a k ita b a bazı ç e k e b ilir . 76 a tıf la r d a b u lu n a ra k kam uoyunun d ik k a tin i k ita p ü z e rin e 4 . E ğ itim s e k tö r ü n d e n v e k ü tü p h a n e c ile r d e n k ita p a ltın ın d a s ö z s a h ib i o la n la r . 5 . B a z ı b ü y ü k k ita p ç ıla rın m ü d ü r le r i. B u n la r, v itr in d e y a d a o k u ru n r a h a tlık la f a rk e d e b ile c e ğ i y e rle re k ita b ın k o n u lm a s ın ı te m in e d e b ile c e k le ri g ib i o k u r la ra k ita b ı ta v siy e e d e r e k , k ita b a d a h a fa z la r a ğ b e t g ö s te rilm e s in i s a ğ la y a b ilirle r. 6 . G a z e te v e d e r g ile r d e k ita p ta n ıtım ı v e e le ş tirile ri y a p a n k iş ile r ile k ü ltü r -s a n a t s a y fa la rı s o r u m lu la r ın a . 7. R a d y o v e te le v iz y o n d a k ita p ta n ıtın ı p r o g r a m ı y a p a n k iş ile re . 77 VII. KİTABIN SATIŞI ve DAĞITIMI Y a z a rın , e d itö r ü n , ta s a rım c ın ın , illü s tra tö rü n v e b a s ım c ın ın k o o r d in e li ç a lış m a la rın d a n s o n r a b a s ılı m a te ry a l h a lin e d ö n ü ş e n k ita p o k u y u c u la rı ile b u lu ş a c a k tır. İş te b u n o k ta d a , k ita p s a tış a s u n u la c a k v e e s e r ü z e rin d e y a p ıla n ç a lış m a la rın n e ö lç ü d e b a ş a rılı o ld u ğ u g ö r ü le c e k tir. Y a y ın e v le rin in b ir ç o ğ u n d a s a tış v e d a ğ ıtım iş le rin i y ü r ü te n b ir b ir im b u lu n m a k ta d ır. S a tış b irim i h e r y a y ın e v i iç in h a y a ti ö n e m ta ş ım a k ta d ır. K ita b a y a y ım c ın ın y a p tığ ı y a tırım ın v e g id e rle rin k a rş ıla n m a s ı iç in ü r e tile n k ita p la rın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u n u n s a tılm a s ı g e re k lid ir. K ita b ın s a tış ın d a n e ld e e d ile c e k g e lir b u b irim ta ra f ın d a n to p la n ır . K ita p s a tış ın ın n e d ü z e y d e o ld u ğ u n u d e ğ e rle n d ir m e k iç in s a d e c e y a y ın e ­ v in in k â r y a d a z a r a rın a b a k m a k y e rin e , to p lu m u n k ita b a b a k ış a ç ıs ın ı d a g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r m a k g e re k m e k te d ir. Ç ü n k ü to p lu m u n k ü ltü r e l, s o s y a l, te k n o lo jik , e ğ itim v e e n te lle k tü e l y a p ıs ın d a k i d e ğ iş m e le r k ita p s a tış ın ı d o ğ ­ r u d a n e tk ile m e k te d ir . B ö y le lik le s a tış b ö lü m ü s a d e c e g e lir ü r e tm e n in y a n ın ­ d a , ü r e tile n k ita p la r ın g e n iş b ir ç e v re d e d a ğ ıtım ı v e ilg i d ü z e y in in b e lin le n - m e s i ile d e ilg ile n ir. E ğ e r k ita p iy i b ir e s e r is e h a lk ın ilg is in i ç e k e r v e s a tış ı y ü k s e k o r a n d a o lu r k i, b u tü r k ita p la r y a y ım c ılık d ü n y a s ın d a ‘ e n i y i s a t a n k ita p la r (b e s ts e lle r) o la r a k ta n ım la n ır. B ir k ita b ın s a tış fiy a tı d a o k u r ü z e rin d e s a tın a lm a e tk is in i d o ğ r u d a n e tk ile m e k te d ir. S a tış fiy a tı y ü k s e k o la n k ita p la r ın s a tıla b ilm e s i d a h a z o rd u r . F iy a tı y ü k s e k o la n k ita p la r ın m ü ş te r ile r i, y a z a ra y a d a k ita b ın k o n u s u n a m e ra k lı k iş ile r d e n o lu ş a c a ğ ı iç in k ita b ın s a tış ris k i d a h a fa z la d ır. K ita p fiy a tı g ü n ü n k o ş u lla r ın a g ö re m a k u l d ü z e y d e o lm a lıd ır. B ir k ita b ın fiy a tın ı d û ş ü r- 79 m ek iç in d a h a fa z la basm ak k ita p b ir y o l o la b ilir ; bu sayede ü r e tim m a liy e tin in h e r b a s ıla n n ü s h a ü z e r in d e k i o r a n ı d ü ş e c e k , k ita p d a h a u c u z a m a le d ild iğ i iç in d a h a u c u z b ir fiy a tla s a tıla b ile c e k tir . F a k a t b u d u r u m d a b a ş k a b ir s o r u n la d a k a r ş ıla ş ıla b ilir: F a z la m ik ta rd a b a s ıla n k ita p la r d a n b a z ıla rı s a tıla m a y a ra k y a y ım c ın ın e lin d e k a la b ilir v e bu da d e p o la m a g id e rin i a r tır a b ilir. S a tış b ir im i, y a y ım c ın ın m e s le k te k i b a ş a rıs ı v e h a lk a h iz m e t e tm e k a b ili ­ y e tin in ö n e m li b ir a n a h ta r ın ı e lin d e tu tm a k ta d ır . B u a ra d a b e lir tilm e lid ir k i, b ü y ü k y a y ın e v le rin in s a tış b irim le ri, k ü ç ü k y a y ın e v le rin d e n b u b ir im le r i b u lu n m a y a n v e a n c a k b irk a ç k iş i ile id a re e d ile n f irm a la r a e n g e l o lm a m a lı v e o n la rın c e s a r e tin i k ır m a m a h d ır . 1. K ita p S a t ış ın ın Y o lla r ı K ita p s a tış ın ın d e ğ iş ik y o lla rı v a rd ır; b u n la r y a y ın e v i ile b ire y s e l y a d a k u ­ ru m s a l ( firm a b a ğ la m ın d a ) o la r a k iliş k i iç in d e d ir le r. B ir y a y ın e v i, y a y ım la ­ d ığ ı k ita p la r ı ş u tü r m ü ş te r ile re s a ta b ilir: a ) B ire y s e l m ü ş te r ile r, b ) E n s ­ titü le r . o k u lla r v e a k a d e m ile r , c ) K ita p ç ıla r, d ) K ita p d a ğ ıtım firm a la rı. (4 1 ) Y a y ın e v i, b u d ö r t m ü ş te r i g r u b u n d a n h e p s in e s a tış y a p a b ile c e ğ i g ib i, s a d e c e k ita p ç ı v e d a ğ ıtım f ir m a la rın a y a d a y a ln ız c a d a ğ ıtım f ir m a la rın a k ita p s a tı ­ ş ın d a b u lu n a b ilir. a. B ir e y s e l m ü ş te r ile r Y a y ım c ı ü r e ttiğ i k ita b ı, o k u r a d o ğ r u d a n s a ta b ilm e k te d ir . D o ğ ru d a n s a tış ş u y ö n te m le r le y a p ıla b ilm e k te d ir: • O k u ra , m e k tu p la /b ro ş ü r le ta n ıtım y a p a ra k s ip a riş a lm a v e s a tış : • Y a y ım c ın ın k e n d i k ita p ç ı d ü k k a n ı k a n a lıy la o k u ra s a tış y a p m a ; • Y a y ım c ın ın g e n iş k itle y e y ö n e lik k e n d i d a ğ ıtım s is te m i. Ö rn e ğ in k ita p s a tış a r a ç la rın ın ( m o b il s a tış ) d e ğ iş ik k e n tle r d e o k u r la ra d o ğ ru d a n s a tış y a p m a s ı g ib i; • Y a y ım c ın ın k e n d i k ita p k u lü b ü . Y a y ın e v i b ir k ita p k u lü b ü k u r a r a k , b u k u lü b e ü y e o la n la r a d o ğ r u d a n s a tış g e rç e k le ş tire b ilir; • Y a y ım c ın ın ‘ a b o n e li s a tış s is te m i ’ u y g u la m a s ı. Y a y ın e v in e a b o n e o la n o k u r la r, y a y ın e v in in y a y ım la d ığ ı k ita p la r ın d ü z e n li v e p e riy o d ik o la ra k d o ğ ­ r u d a n s a tış ı y a p ıla b ilir. 60 b. O k u lla r , k ü t ü p h a n e le r ve ü n iv e r s it e le r Y a y ım c ıla r, ö z e llik le d e d e rs, y a rd ım c ı v e b a ş v u ru k ita p la rı y a y ım la y a n la r iç in e n ö n e m li m ü ş te r ile r o k u lla r, k ü tü p h a n e le r v e ü n iv e rs ite le rd ir. B u y o lla s a tış la rd a k i y ö n te m le r ü lk e d e n ü lk e y e d e ğ iş m e k te d ir. F a rk lı tü r k ita p la r iç in (o k u l k ita p la r ı, k a y n a k k ita p la r , ç o c u k k ita p la r ı, d in i k ita p la r v b .) fa rk lı y ö n te m le r g e re k e b ilir. B a z ı e ğ itim k ita p la rın ın s a tış la rı m e rk e z i o la ra k y a p ıla b ilir, ö r n e ğ in M illi E ğ itim B a k a n h ğ ı ’ n m y a y ım la d ığ ı o k u l k ita p la r ın ın s a tış ın ın b irç o k k e n tte b u lu n a n M illi E ğ itim B a k a n lığ ı Y a y ın e v le ri ta ra f ın d a n y a p ılm a s ı g ib i. Ö z e llik le tic a ri d e rs k ita p la r ı y a y ım c ıla rı, k ita p s a tış te m s ilc ile ri is tih d a m e tm e k te d ir . B u s a tış te m s ilc ile r i o k u lla r ı z iy a re t e d e re k o k u l m ü d ü rü v e ö ğ r e tm e n le r ile g ö r ü ş m e k te , y a y ım d a o la n k ita p la r ın ta n ıtım ın ı y a p m a k ta , o k u l ta r a f ın d a n s ip a riş v e rile c e k s e b u s ip a riş i a lm a k ta d ır. B a z ı tic a r i d e rs k ita b ı y a y ın e v le ri d e y a y ım la d ık la rı e ğ itim k ita p la r ın ı ö ğ r e tm e n le rin in c e le m e s in e s u n m a k v e ö ğ r e tm e n le r in k ita b ı in c e le d ik te n s o n r a ö ğ r e n c ile r in e ta v s iy e e tm e le r in i s a ğ la m a k a m a c ıy la ‘ i n c e l e m e n i i s l n ı ü ın ’ n ı ( in s p e e tio n c o p y ) k u lla n m a k ta d ır. Ö ğ re tm e n le r e g ö n d e rile n y a d a k ita p s a tış te m s ilc ile ri ta r a f ın d a n v e rile n b u n ü s h a la r ö ğ r e tm e n le r ta ra fın ­ d a n in c e le d ik te n s o n ra , b e lirli b ir s a y ıd a s ip a riş v e rd iğ i ta k tir d e k ita p k e n d i ­ le rin d e ü c re ts iz o la r a k k a lm a k ta d ır. A n c a k ö ğ re tm e n , k ita b ı ö ğ re n c ile r i iç in fa z la g e r e k li b u lm a d ığ ı ta k tir d e in c e le m e n ü s h a s ın ı y a y ım c ıy a ia d e e tm e k te y a d a b u n ü s h a n ın b e d e lin i ö d e y e re k s a h ip o la b ilm e k te d ir. (4 2 ) M e k tu p la v e b r o ş ü r le ta n ıtın ı, k ita b ın s a tış ı h a n g i y o lla y a p ılırs a y a p ıls ın k ita p la rın s a tış ın d a ö n e m li b ir g ü c e s a h ip o la b ilm e k te d ir. M e k tu p la ta n ıtım k ü tü p h a n e c iy e de y a p ılırs a , k ita b ın k ü tü p h a n e y e a lın m a s ı konusunda o n la rın te ş v ik e d ilm e s i s ö z k o n u s u o la b ilir. A y rıc a b a z ı is te k li o k u r la r ı m e k ­ tu p la v e b r o ş ü r le k ita p la r ın v a r lığ ın d a n h a b e rd a r e tm e k , o n la r ın k ü tü p h a n e id a r e c ile rin e b a s k ı y a p a ra k b u k ita p la rın k ü tü p h a n e y e a lın m a s ın ın s a ğ la n ­ m a s ın d a e tk in r o l o y n a y a b ilir. H a lk k ü tü p h a n e le r in e a lın a c a k k ita p la r b ir ­ ç o k ü lk e d e m e rk e z i o la ra k , k ü ltü r y a d a e ğ itim b a k a n lık la rı ta ra f ın d a n b e lir ­ le n m e k te v e b e lirle n e n k ita p la r s a tın a lın m a k ta d ır . K ü tü p h a n e le r e k ita p a lım ı y a y a y ın e v in d e n y a d a k ita p d a ğ ıtım c ıla rı k a n a lıy la y a p ılm a k ta d ır. c. K it a p ç ıla r B u n la r ta m a m e n k ita p tic a re ti ile u ğ ra ş a n k iş ile r y a d a iş le tm e le r o la ra k , y a y ım la n a n k ita b ın n ih a i a lıc ıs ı o la n o k u r a u la ş tır ılm a s ın d a e n e tk ili v e e n büyük s a tış o r a n ın a s a h ip b ir s a tış y o lu d u r. K ita p ç ıla r g e n e llik le fa z la • 81 m ik ta rd a v e ç e ş itte k ita p b u lu n d u r u r la r k i, b u k ita p la r s a d e c e b ir y a y ım c ıy a a it d e ğ il, ç o k s a y ıd a y a y ım c ıy a a it d e ğ iş ik k ita p la r d ır . s ip a r iş le rin i y a d o ğ r u d a n y a y ım c ıd a n y a d a d a ğ ıtım K ita p ç ıla r k ita p f ir m a la rı k a n a lıy la y a p a r la r . K ita p ç ıla r d a ü lk e d e y a y ım la n a n tü m k ita p la r ı b u la b ilm e im k a n ı b u lu n m a m a k ta d ır . Ç ü n k ü , ü lk e le r h e r y ıl b in le r c e k ita p y a y ım la m a k ta d ır. B u k ita p la rın tü m ü n ü n k ita p ç ı r a f la r ın d a y e ra la b ilm e s i, k ita p ç ı d ü k k a n ın ın k a p a s ite s i v e iş le tm e s o r u n la r ı n e d e n iy le im k a n s ız d ır. Ç o k s a y ıd a k ita b ın r a f la rd a y e ra la b ilm e s i iç in b ü y ü k b ir d ü k k a n a v e b u n a b a ğ lı o la r a k ç o k s a y ıd a ç a lış a n a g e r e k s in im d u y u lm a k ta d ır. O y s a k i b irç o k k ita p ç ı, b ir y a d a b irk a ç k iş in in ç a lış tığ ı küçük d ü k k a n la rd a h iz m e t sunan iş le tm e le r g ö r ü n ü m ü n d e d ir. B u n e d e n le k ita p ç ıla r , b e lir li d ö n e m le r d e d e rs k ita b ı s a tış ın a a ğ ırlık v e r m e k te , d iğ e r z a m a n la r d a d a e n ç o k s a ta b ile c e k k ita p la r a r a fla rın d a y e r a y ırm a k ta d ır . R a fla r d a b u lu n m a y a n ve o k u r ta r a fın d a n is te n ile n k ita p la r is e , k ita p ç ı ta r a f ın d a n y a y a y ım c ıd a n y a d a d a ğ ıtım f ir m a ­ s ın d a n s ip a riş u s u lü g e tir tile b ih n e k te d ir. K ita p ç ıla r, y a y ım c ıla r d a n v e y a k ita p d a ğ ıtım c ıla r ın d a n , c iltli k ita p la r ı y a k la ş ık y ü z d e 4 0 -5 0 , k a rto n -k a p a k lı k ita p la rı is e y ü z d e 2 5 -4 0 a r a s ın d a is k o n ta ile a lm a k ta d ır la r . K ita p ç ıla r , d ü k k a n v e p e rs o n e l g id e r le ri ile k â r la r ın ı, s a ttık la r ı k ita p la rd a n k e n d ile r in e k a la n b u is k o n ta m ik ta rın d a n e ld e e tm e k ­ te d ir le r . D o la y ıs ıy la k ita p ç ı, n e k a d a r ç o k k ita p s a ta rs a v e n e k a d a r y ü k s e k is k o n ta ile k ita p a lırs a o o r a n d a ç o k g e lir e ld e e d e c e k tir. d. K ita p d a ğ ıtım c ıla r ı ( t o p ta n c ıla r ı) B u n la r, y a y ın e v le rin d e n ç o k s a y ıd a a ld ık la rı k ita p la rı, k ita p ç ıla ra d a ğ ıta n to p ta n c ı f ir m a la rd ır. D a ğ ıtım c ıla r, y a y ım c ıla rd a n k ita p la rı, c iltli v e y a k a rto n k a p a k lı o lm a s ın a g ö r e y ü z d e 3 5 -5 5 a ra s ı d e ğ iş e n is k o n ta la rla a lm a k ta v e k ita p ç ıla ra b u k ita p la rı y ü z d e 2 5 -4 5 is k o n ta ile s a tm a k ta d ırla r. T e o r id e to p ta n c ıla r, k ita p la r ı d o ğ r u d a n b ire y s e l m ü ş te r iy e ( o k u ra ) s a ta m a z la r, a n c a k u y g u la m a d a s ık lık la , b ire y s e l m ü ş te r ile re v e ö ğ r e n c ile r e s a tm a k ta d ır la r . G e liş m iş b a z ı ü lk e le rd e k ita p ç ıla r a s a tış y a p a n k ita p to p ­ ta n c ıla r ı y a n ın d a , y a ln ız c a k ü tü p h a n e le re s a tış yapan to p ta n c ıla r da b u lu n m a k ta d ır. B u tü r to p ta n c ıla r , k ü tü p h a n e le r in ih tiy a ç d u y a b ile c e k le ri k ita p la r ı b e lir le y e re k , b u n la rın s ip a r iş le rin i a lıp y a y ım c ıla rd a n te d a r ik e d e re k k ü tü p h a n e le r e (y a y ım c ı ile a n la ş m a s ın a b a ğ lı o la ra k in d irim li y a d a n o r m a l s a tış fiy a tın d a n ) s a tm a k ta d ır. D a ğ ıtım f ir m a la r ı k ita p ç ıla r iç in , y a y ı n e v i e r i n e te k te k s ip a riş v e rm e k y e r in e s a d e c e b ir v e y a b irk a ç d a ğ ıtım firm a s ı ile irtib a t k u r u p d e ğ iş ik k ita p ­ la rd a n a lm a im k a n ı v e rm e k te d ir . A y rıc a y a y ım c ı iç in d e d a ğ ıtım f ir m a la rı 82 ö n e m lid ir ; ç ü n k ü , b irç o k k ita p ç ın ın d e ğ iş ik m ik ta r la r d a k i s ip a riş le r in in p a k e tle m e s i, g ö n d e r ilm e s i, f a tu r a v e ir s a liy e le r in in k e s ilm e s i, p a r a la r ın ın to p la n m a s ı g ib i d e ğ iş ik iş le r le u ğ r a ş m a k ta n s a , b irk a ç d a ğ ıtım f ir m a s ın ın b ü y ü k m ik ta r d a k i s ip a r iş in i k a r ş ıla m a k ç o k d a h a k o la y o lm a k ta d ır . B u s a y e d e y a y ım c ı, d a ğ ıtım f ir m a s ın ın b ü y ü k m ik ta rd a k i s ip a riş in i k a rş ıla m a k la d e p o la m a g id e rle rin d e n d e a v a n ta j s a ğ la n m a k ta d ır. 2 . K ita p D a ğ ıtım T ü r le r i T ü rk iy e ’ d e k ita p d a ğ ıtım ı ç e ş itli ş e k ille rd e v e y a y ın e v le rin in k e n d ile rin e ö z g ü y ö n te m le r in e g ö r e y a p ılm a k ta d ır. B u d a ğ ıtım ş e k ille ri ü ç g r u p ta to p la n a b ilir: (4 3 ) 1 . K ita b ı y a y ım la y a n a y n ı z a m a n d a s a tış ın ı d a ü s tle n m e k te d ir. B a ş k a a n la tım la y a y ım c ın ın , h e r h a n g i b ir d a ğ ıtım f ir m a s ın a d a h il o lm a d a n ç e ş itli y o lla rla k ita p ç ıla ra k ita b ın ı u la ş tır m a s ıd ır. Y a y ım c ı b u n u , y a b ir d a ğ ıtım k u r u lu ş u n a d a h il o lm a d ığ ın d a n v e y a d a ğ ıtım c ıy a h e rh a n g i b ir k o m isy o n v e r m e k is te m e d iğ in d e n te rc ih e d e r. Bu d u r u m d a y a y ım c ın ın , k ita b ın ı n o r m a lin ü z e r in d e Is k o n to la rla k ita p ç ıla r a s a tm a k d u ru m u n d a d ır . B ö y le b ir k ita b ın g e n iş b ir k ita p ç ı k itle s in e u la ş m a ş a n s ı a z d ır. B u y ö n te m le ç a lış a n b ir y a y ın e v i, b a z ı k ita p la rın d a fa rk lı I s k o n to la rla iy i s o n u ç a la b ilir s e d e b irç o k k ita b ın ın s a tış ın d a g ü ç lü k le k a rş ıla şır. Y a y ım c ı, h e m b a s ın ı h e m d e s a tış iş in i b ir a r a d a y ü rü tü rk e n iş in b ir y ö n ü n ü a k s a tır, k ita p ç ıla rla tic a ri ris k in i a r tırıc ı iliş k ile r k u ra b ilir. B u y a y ın e v le ri k ü ç ü k f irm a la r o lu p g id e r e k b u y ö n te m i te rk e tm e k te d ir le r . 2 . K ita p s a tış ın d a u y g u la n a n d iğ e r b ir y o l d a k a rm a s a tış y ö n te m id ir. B ir y a y ım c ı k ita b ın ı b ir y a n d a n k e n d i im k a n la rı ile m ü ş te r ile rin e u la ş tır ır k e n b ir y a n d a n d a d a ğ ıtım c ıy a v e rir. B ö y le c e h e r ik i s a tış ın o la n a k la rın d a n y a r a r la n ır . B u y ö n te m d e y a y ım c ı, d o ğ r u d a n y a p tığ ı s a tış la r a a y rı is k o n ta , d a ğ ıtım c ıy a a y rı is k o n ta u y g u la r. 3 . B ir k ita b ın n o r m a l v e g e r ç e k s a tış y ö n te m i, d a ğ ıtım te ş k ila tla r ı k a ­ n a lıy la y a p ıla n ıd ır. K ita p s e k tö rü b a k ım ın d a n s a tış v e p a z a r la m a n ın e n e m in v e is tik ra rlı y o lu , k ita b ı y u rt ç a p ın d a y a y a n , g e n iş b ir p a z a ra k a v u ş tu ra n v e ih tiy a ç d u y a n la r a u la ş tır a n d a ğ ıtım f irm a la r ın ı k u lla n m a k tır . B u y ö n te m d e ik i u y g u la m a g ö rü lm e k te d ir : B irin c is i, b a z ı y a y ım c ıla r b ü tü n k ita p la rın ı te k k a n a ld a n d a ğ ıtım iç in b ir d a ğ ıtım f irm a s ın a v e r m e k te d ir. İk in c is i is e , b a z ı y a y ım c ıla r d a b ir k a ç d a ğ ıtım k u ru lu ş u ile a n la ş a ra k y a y ım la d ığ ı k ita p la r ın bu k u r u lu ş la r ta ra f ın d a n b irlik te d a ğ ıtılm a s ın ı s a ğ la m a k ta d ır. İ s te r te k d a ğ ıtım , is te r s e k ıs m i d a ğ ıtım ş e k lin d e o ls u n , ö n e m li o la n b u y ö n te m d e y a y ım c ın ın m ü ş te rile rin e d o ğ r u d a n k ita p s a tm a m a s ıd ır. • 83 T ü rk iy e ’ d e , b ir d a ğ ıtım k u r u lu ş u n a b a ğ la n a n y a y ın e v le ri, k ita b ın h e m b a s ım ı h e m d e s a tış ı ile m e ş g u l o la n y a y ın e v le rin e n a z a ra n d a h a h ız lı g e liş m e le r g ö s te r e re k d a h a g e n iş o k u y u c u k itle s in e h ita p e d e b ilir h a le g e lm iş le rd ir . Y a y ın e v le ri, y a k e n d ile ri y a d a d a ğ ıtım f ir m a la r ı k a n a lıy la y a p a c a k la rı d a ğ ıtım ın y u r t s a th ın ı k a p s a m a s ı g e r e k lid ir . Y u rt ç a p ın d a b ir d a ğ ıtım y a p m a k d a y a y ın e v in in k e n d i im k a n la r ı ile k o la y lık la b a ş a ra m a y a c a ğ ı b il ­ iş tir. B u n e d e n le k ita p d a ğ ıtım ın d a , b u iş te u z m a n la ş m ış v e g e re k li a lty a p ı ­ s ın ı o lu ş tu r m u ş d a ğ ıtım f irm a la rın d a n y a ra rla n m a k b ir z o r u n lu lu k tu r . D a ğ ıtım iş le m i v e d a ğ ıtım f ir m a la rı, y a y ım c ılık s ü r e c in in ö n e m li b ir ö ğ e ­ s id ir. A n c a k , d a ğ ıtım f ir m a la rı, y a y ım c ın ın a ld ığ ı tic a ri ris k k a d a r b ir ris k a lm a m a k ta d ır . D a ğ ıtım f ir m a s ı, k ita b ın d a ğ ıtım ın d a n s o r u m lu d u r ve d a ğ ıtım k a rş ılığ ın d a k ita p b a ş ın a b ir k o m is y o n a lm a k ta d ır. B a zı y a y ın e v le ri, kendi im k a n la rı ile o r ta k la ş a k u r d u k la r ı d a ğ ıtım ı ş irk e tle r i ile k ita p d a ğ ıtım ın ı d a h a o rg a n iz e o la r a k g e rç e k le ş tirm e y e b a ş la m ış la rd ır. 3. K ita p S a t ış ın d a k i İ ş le m le r K ita p s a tış ın d a k i iş le m le r ü ç k ıs m a a y rıla b ilir: a ) ta n ıtım ; b ) s ip a riş a lm a ; c ) s ip a riş i k a rş ıla m a v e g ö n d e r m e . a. T a n ıtım B u iş le m y a y ın e v in in , k ita p ç ıla rı v e o k u r la r ı y a y ım la n a c a k v e y a y a y ım la n ­ m ış k ita p la rın v a r lığ ın d a n h a b e r d a r e tm e v e o n la rı k ita b ı a lm a la rı iç in ik n a e tm e iş le m id ir. K ita p y a y ım c ılığ ın ın b a ş a rıs ı iç in o ld u k ç a ö n e m lid ir v e ta n ı ­ tım iş le m i iç in ö z e l te k n ik le r g e re k tir ir , (b k z . T a n ıtım v e R e k la m B ö lü m ü ) b. S ip a r iş a lm a B u iş le m , ta n ıtım k a m p a n y a s ın ı iz le y e n a ş a m a d a , ta n ıtım ı y a p ıla n k ita b ı a lm a la r ı iç in k ita p ç ıla r, k ü tü p h a n e le r , o k u lla rd a n g e le c e k s ip a r iş le r i a lıp d e ğ e r le n d irm e iş le m le rin i k a p s a m a k ta d ır . K ita p s ip a riş le ri, y a y ın e v in in d a ­ ğ ıtım y ö n te m in e g ö r e d o ğ r u d a n y a y ın e v in e y a p ıla b ile c e ğ i g ib i, d a ğ ıtım f ir ­ m a la r ın a d a y a p ıla b ilir . A lm a n s ip a riş d e ğ e rle n d irile re k , s ip a riş i v e r e n le ö d e m e k o ş u lla r ın d a (a lın a c a k k ita p la r ın b e d e lle rin i p e ş in ö d e m e y a d a b e ­ lirli d ö n e m le r d e ö d e m e ; ç e k le y a d a n a k it ö d e m e g ib i) a n la ş m a s a ğ la n ır. 8 -1 K ita p s ip a riş le ri s o n y ılla ra k a tla r ç o ğ u n lu k la p o s ta ile y a p ılırk e n , ile ti ­ ş im te k n o lo jile r in d e k i g e liş m e le rle b irlik te a rtık p o s ta y e rin i fa k s, te le fo n v e e -ın a ilO s ip a riş in e b ıra k m ış d u r u m d a d ır . A y rıc a g e liş m iş ü lk e le rd e , b irç o k k ita b e v i b ilg is a y a rla rı ile o n -lin e o la ra k d a ğ ıtım f ir m a la r ın a b a ğ la n m ış la rd ır. D a ğ ıtım f ir m a la rı h e rg ü n a k ş a m s a a tle r in d e , k ita b e v le rin in b ilg is a y a rla rın a g ire re k s ip a riş v e re c e ğ i k ita p la rı IS B N n u m a r a s ı o la r a k te s p it e d e r v e İm s ip a r iş le ri e rte s i g ü n ü k a rş ıla m a y a ç a lış ır. G ü n ü m ü z d e h ız la y a y g ın la ş a n I n te rn e t ’ te y a y ım c ı v e d a ğ ıtım c ıla r ın o lu ş tu rd u k la r ı w e b s a y fa la rın d a n v e e m a il a d r e s le r in d e n k ita p ç ıla r ın ve o k u r la r ın s ip a r iş te b u lu n a b ilm e le r i m ü m k ü n d ü r. K ita p s ip a riş le ri, ö z e llik le d e rs k ita p la rı y a y ım la y a n y a y ın e v in i in in k ita p te m s ilc ile ri ta ra lın d a n d a y a p ıla b ilir. S a tış te m s ilc ile ri, y a y ım c ı a d ın a o k u l ­ la rı v e k ita p ç ıla rı d o la ş a n , ü c re tli v e y a a ld ığ ı s ip a riş ü z e rin d e n k o m is y o n a la n k iş id ir. S a tış te m s ilc ile r i o k u lla r ı v e k ita p ç ıla r ı d o la ş a r a k y a y ın e v in in y a y ım la d ığ ı k ita p la rı ta n ıtır v e b u k ita p la rd a n s ip a riş v e rile c e k o la n la rı v e n e k a d a r is te n d iğ in i b e lirle y e re k b ir s ip a riş fo rm u d ü z e n le r. S ip a riş f o rm u n u n b ir n ü s h a s ın ı m ü ş te riy e v e rir v e s ip a riş in k a rşıla n m a s ı iç in h e m e n y a y ın e v i ile ile tiş im k u ra r. c. S ip a r iş i k a r ş ıla m a ve gön d erm e B u iş le m , y a y ın e v in e g e le n s ip a riş in p a k e tle n m e s i, irs a liy e m a k b u z u v e y a fa tu ra sıy la b irlik te s ip a rişte b u lu n a n k ita p ç ıy a , o k u ra , o k u la v e y a k ü tü p h a n e ­ ye u la ş tırılm a s ın ı k a p s a m a k ta d ır. A y rıc a , s ip a riş v e re n le r e u y g u la n a c a k is k o ııta iş le m le r in in m u h a s e b e k a y ıtla rı, g ö n d e rm e iş le m le r in in m a liy e tin i s ü re k li g ö z ö ııü n d e b u lu n d u r a ra k b u m a liy e tle rin a s g a ri d ü z e y d e o lm a sın ı s a ğ la m a k , g ö n d e rile n k ita p la rın p a r a la r ın ın d ü z e n li to p la n m a s ı iç in b ir m ü ş te ri k a y ıt lis te s i tu tm a k g ib i ö n e m li h e s a p v e k a y ıt iş le rin in d e y a p ılm a s ı g e re k lid ir v e b u iş le r g e n e llik le s a tış b ö lü m ü n ü n g ö re v le ri a r a s ın d a d ır . S ip a riş g ö n d e rm e d e k ita p la r ü z e r in d e b irta k ım fiz ik s e l z a r a rla r (p a k e tin p a r ç a la n m a s ı s o n u c u k ita p la r ü z e rin d e k i b a z ı e z ilm e le r, y ırtılm a la r, s a y fa la ­ r ın d a ğ ılm a s ı g ib i) o lu ş a b ilir . O ta k tird e , k ita p ç ı, z a ra r g ö r e n n ü s h a la r ı v a y ın ıc ıy a g e ri g ö n d e re b ih n e k te d ir . S ip a riş i g ö n d e r m e d e , g ö n d e rile c e k k ita p la r ın b e lli b ir g ü z e rg a h ü z e r in ­ d e b u lu n m a s ı s a ğ la n a ra k , d a ğ ıtım d a n k a y n a k la n a b ile c e k g e c ik m e y i v e fiz ik ­ s e l z a ra r v e r e b ilm e o la s ılığ ın ı e n a z a in d ir m e k a m a ç la n m a h d ır ; b u s a y e d e d a ğ ıtım g id e rle rin i d e a z a ltm a k m ü m k ü n o la c a k tır. B irk a ç n ü s h a lık s ip a riş ­ le r p o s ta ile g ö n d e rile b ilir; fa k a t fa z la m ik ta r d a k i s ip a r iş le r y a b ir k a rg o firm a s ı ile y a d a y a y ım c ın ın k e n d i d a ğ ıtım im k a n la rı ile k a rş ıla n a b ilir. B a z e n d e y a y ım c ıla r, g a z e te -d e rg i d a ğ ıtım k a n a lla r ın d a n k ita p d a ğ ıtım ım g e rç e k le ş • 85 ( ire b ilm e k te d ir . B u n la rın y a n ın d a , b a z ı k e n tle re k ita p s ip a riş le ri, ş e h irle r ­ a r a s ı s e fe r y a p a n o to b ü s f ir m a la r ı ile g ö n d e rile b ilir . H a n g i y o lla o lu r s a o ls u n y a y ım c ı, d a ğ ıtım ın s ü r a tli v e g ü v e n ilir b ir .ş e k ild e e n u c u z a y a p ıla ­ b ilm e s in i a m a ç la m a k ta d ır. 4. K ita p D e p o la m a D e p o la m a , y a y ım c ıla r iç in b ü y ü k s o r u n la r y a r a tm a k ta d ır . M ü ş te riy e ta m h iz m e t v e re b ilm e k iç in y a y ın e v le ri, y a y ım la d ık la rı b ü tü n k ita p la r ın e lle r in d e b e lirli m ik ta rd a m e v c u t o lm a s ın ı is te r le r ; a n c a k p e k ç o k y a y ım c ı iç in b u d u r u m im k a n s ız o lm a k ta d ır; ç ü n k ü y a y ın e v le rin in d e p o la r ın ın k a p a s ite le ri s ın ır lıd ır , b ü y ü k d e p o la rın k ira , e le k trik , z a r a r lı b ö c e k v e h a y v a n la r d a n k o ru m a , p e rs o n e l g ib i g id e rle ri o ld u k ç a y ü k sek o lm a k ta d ır . B u n d an d o la y ıd ır k i, y a y ın e v le ri d e p o la rın ın k e n t m e rk e z le r in in d ış ın d a v a ro ş la rd a y a d a y a k ın k a s a b a la r d a , fa k a t u la ş ım im k a n ı k o la y o la n , te r c ih e n o to y o la y a k ın b ir y e rd e b u lu n m a s ı, d e p o la m a g id e rle rin in b e lir li o r a n d a a z a l ­ tılm a s ın ı s a ğ la y a c a k tır. B u n u n y a n ın d a , ç o k s a y ıd a y a y ın e v in e b e lir li y e r le r a y ıra r a k d e p o la m a h iz m e ti s u n a n ö z e l d e p o la r d a n b ir y e r k ira la y a ra k k ita p la r ı d a h a k o la y d e p o la m a o la n a k la rı b u lu n a b ilir. Y a y ım c ıla r d e p o la m a s o r u n la r ın ı g id e r m e k iç in b a z ı y o lla ra b a ş v u ru rla r: İlk y o l, m a tb a a c ı ile a n la ş a r a k b a s ıla n k ita p la rd a n b ir k ıs m ın ın b e lir li b ir s ü re iç in m a tb a a c ın ın d e p o s u n d a m u h a fa z a e d ilm e s i v e g e ri k a la n k ıs m ın d a y a y ım c ın ın d e p o s u n a g ö n d e r ilm e s id ir. B a ş k a b ir y o l, b u g ü n le rd e ö z e l ­ lik le b a tı ü lk e le rin d e k i y a y ım c ıla rın fa z la lık la u y g u la d ık la rı, m e rk e z in b u lu n ­ d u ğ u v e rin d ış ın d a , d e p o la m a k ira s ın ın d ü ş ü k o ld u ğ u b ir y e rd e d e p o k u r u l ­ m a s ıd ır. D iğ e r b ir y o l is e . ö z e l d e p o la r d a n b ir y e r k ira la y a ra k d e p o la m a d ır . K ita p d e p o la m a d a , k ita p la r ın fiz ik s e l z a ra r la r d a n ( ru tu b e t, s e l. y a n g ın g ib i) , ç e ş itli b ö c e k le rin v e f a r e le rin ta h rib a tla rın d a n k o ru n m a s ı g e r e k m e k ­ te d ir . B u tü r z a r a r la rd a n d e p o d a k i k ita p la r ı k o r u m a k , y a y ın e v in e e k b ir g i d e r o 1 u ş t u r a c a k 11 r . E ğ e r d e p o d a , k ita p ü z e rin d e fiz ik s e l b ir z a ra r o lu ş m u ş s a v e b u z a ra r s a d e c e k a p a k ta is e , y a n i y ü z e y s e l is e , b u z a r a r b ir k a p a k c e k e ti ile k a p a ­ tıla ra k s a tış a u y g u n h a le g e tirile b ilir. A n c a k k ita p ü z e r in d e g id e rile m e y e c e k z a ra r m e y d a n a g e lm iş s e (s a y fa la rın b ö c e k v e y a f a re le r ta r a f ın d a n k e m iril ­ m e s i g ib i) b u n u n y a y ın e v in e b ü y ü k z a ra r v e re c e ğ i k u ş k u s u z d u r. G e liş m e k te o la n ü lk e le rin b irç o ğ u tro p ik a l ik lim e s a h ip o ld u ğ u n d a n , a ş ırı s ıc a k lık , m u s o n y a ğ m u rla rı, f a r e le r v e k e m ir g e n b ö c e k le r, b u ü lk e le r in Y a y ım c ıla rı v e k ita p ç ıla r ın ın , k ita p la r ın k o ru n m a s ı a ç ıs ın d a n d a h a fa z la itin a g ö s te rm e le rin i z o r u n lu k ılm a k ta d ır. S u v e n e m , k ita b ın e n ö n e m li d ü ş m a n ı ­ d ır v e b u s e b e p te n d e p o la m a d a n e m k o n tr o lü ö n e m li o lm a k ta d ır . A y rıc a deponun k ita b ın y a n g ın d a n y e n id e n k o r u n m a s ı d a ç o k ö n e m lid ir. I s la n ıp z a r a r g ö rü n dönüşüm k a rş ın , y a n a n im k a n ın a k ita p la rın y e n id e n d ö n ü ş ü m im k a n ı b u lu n m a m a k ta d ır . B u n e d e n le y a n g ın a k a rş ı d a b ü y ü k h a s s a s iy e t g ö s te r ilm e lid ir . E ğ e r b ir k ita p b a s ım ın ı ta k ib e n b irk a ç a y iç in d e s a tılıp b ite b ile c e k s e ( ö rn e ğ in , o k u l k ita p la r ı v e b a z ı tü r r o m a n /h ik a y e le r g ib i), d e p o la m a d a f a z la h a s s a s iy e t g ö s te rm e k g e r e k m e y e b ilir . A n cak y a y ım la n a n k ita b ın g e le c e k b ir k a ç y ıl d a h a s a tış ta k a lm a s ı b e k le n iy o r sa (s ö z lü k , a n s ik lo p e d i, b a ş v u ru k ita p la r ı g ib i), b u d u r u m d a d e p o la m a d a fa z la c a h a s s a s iy e t g ö s te r m e k g e re k m e k te d ir . 5. K ita p B e d e lle r in in T o p la n m a s ı S ip a riş e d ile n k ita p la rın b e d e lle r in in to p la n m a s ı d e ğ iş ik ş e k ille rd e g e r ­ ç e k le ş m e k te d ir. B ilh a s s a y u r t d ış ı s ip a riş le r in b e d e lle r in in to p la n m a s ın d a z o rlu k la r la k a rş ıla ş m a k o la s ıd ır. Y a y ım c ı, s ip a riş v e r e n m ü ş te riy e g ü v e n iy o rs a , k ita p b e d e lle rin i s ip a rişi g ö n d e r d ik te n s o n r a ta h s il e d e b ilir k i, b u s û re irs a liy e y i ta k ib e d e ıı b ir a y iç in d e y a p ıla b ilm e k te d ir. F a k a t y a y ım c ı, s ip a riş v e r e n m ü ş te riy i ta n ım ıy o r v e y a g ü v e n m iy o rs a y a d a y u r t d ış ın d a n b ir m ü ş te r i ta r a f ın d a n s ip a riş v e ril ­ m iş s e , o ta k tird e y a y ım c ı, ‘ s ip a riş le b irlik te p e ş in ö d e m e ’ y i te r c ih e d e b ile ­ c e ğ i g ib i, e ğ e r s ip a riş p o s ta ile g ö n d e rilm iş s e , p a k e t a lın ır k e n ö d e m e y a p m a ( ö d e m e li p o s ta ), p o s ta ç e k i ile ö d e m e , b a n k a /p o s ta h a v a le s i y a d a b a n k a ç e k i g ib i ö d e m e y o lla r ın d a n b ir in i s e ç e b ilir. B ire y s e l s ip a riş le r d e , o k u r, V is a , M a s te rC a rd g ib i k r e d i k a rtla rıy la d a ö d e m e y a p a b ilm e k te d ir. 6. S a tışı E t k ile y e n F a k t ö r le r K ita b ın s a tış ın ı e tk ile y e n ik i f a k tö r v a rd ır: S a tış f a k tö rü v e iş le tm e fa k ­ tö r ü . B u f a k tö rle rd e n b ir k ıs m ı s a tış b ö lü m ü n ü n g ö re v le ri a r a s ın d a ik e n , b ir k ıs m ı d a y a y ın e v in in d iğ e r b ö lü m le r in in g ö re v le ri a ra s ın d a d ır. a. S a tış fa k tö r ü S a tış f a k tö r ü n ü o lu ş tu r a n u n s u r la r ş u n la r d ır : (4 4 ) • K ita b ın iç e rik o la r a k k a lite s i • Y a z a rın p re stiji, ü n lü lü ğ ü • K ita b ın k o n u s u n u n ilg in ç liğ i • K ita p ta s a r ım ın ın (k a p a k v e iç ta s a rım ı) ç e k ic iliğ i. b. İ ş le tm e fa k tö r le r i S a tış ı e tk ile y e n iş le tm e f a k tö r le r ş u n la r d a n o lu ş m a k ta d ır : S a tış fiy a tı, is k o n ta . k re d i, ia d e , s e rv is v e z a m a n la m a . (4 5 ) b a. S a tış Y a y ın e v in in f iy a t ı h e r k ita b ı, k e n d i iç in d e b ir s a tış fiy a tı s o r u n u y la k a rşı k a rş ıy a d ır. Ö rn e ğ in b a z ı k ita p la r, n o r m a l s a tış fiy a tın ın a ltın d a b ir fiy a tla s a tıls a d a m ü ş te ri b u la m a y a b ile c e ğ i g ib i, b a z ı k ita p la r fiy a tın ın b e lli o r a n d a in d irilm e s i ile 'y o k ’ s a ta b ilm e k te , b a z ı k ita p la r ( ö rn e ğ in b ilg is a y a r k ita p la rı) fiy a tla rın ın y ü k s e k liğ in e r a ğ m e n s a tış g ra fiğ i iy i d ü z e y d e o lm a k ta d ır. Y a y ım c ın ın b ir k ita b ın s a tış fiy a tın ı d ü ş ü r m e s in d e b ir e lk e n , p o ta n s iy e l o k u r k itle s in d e n d a h a ç o k k iş in in b u k ita b ı a la b ile c e ğ i k a n a a tim i v a rm a s ı ­ d ır . Ö r n e ğ in , b ir r o m a n ın fiy a tı y ü k s e k o lu rs a s a tış ı a z d ü z e y d e o la b ile c e k ik e n , b u r o m a n ın fiy a tın ın in d irilm e s i ile d a h a ç o k k ita p s a tış ı s a ğ la n a b ilir. Y a y ım c ı, k ita p fiy a tın ı b e lir le rk e n ü r e tim m a liy e tin i g ö z ö n ü n d e b u lu n ­ d u r m a lıd ır . B a z ı ü lk e le r d e ( ö r n e ğ in İ n g ilte re ’ d e ) b ir k ita b ın s a tış fiy a tı, ü r e tim m a liy e tin in b e lir li b ir o r a n la ç a rp ım ıy la b u lu n a b ilm e k te d ir . 'B e lirli o r a n y ö n te m i ’ (m a rk -u p m e th o d ) , k ita b ın b a s k ı m ik ta rıy la b a ğ la n tılı o la ra k d e ğ iş m e k te d ir. (4 6 ) Bu o ra n 5 b in c iv a r ın d a b a s ıla n b ir k ita p iç in 4 -6 a r a s ın d a d ır, ö r n e ğ in b ir k ita b ın b a s k ı m a liy e ti 1 0 0 b in T L . is e , b u m a liy e t 5 o ra n ıy la ç a rp ıld ığ ın d a k ita b ın s a tış fiy a tı 5 0 0 b in T L . o la ra k b u lu n u r. (B e lli o r a n y ö n te m in e iliş k in o la ra k b k z . K ita p Y a y ım c ılığ ın ın E k o n o m is i B ö lü m ü ) T ü rk iy e ’ d e y a y ım c ıla rın b ir k ıs m ı, k ila p fiy a tla rın ı f o rm a s a y ıs ın a g ö re v e f o rm a la r ın m a liy e tin e g ö r e h e s a p la m a k ta : b ir k ıs m ı d a b ir k ita b ın m a liy e ­ tin in z a m a n iç in d e k i s a tış ın ı d ik k a te a la ra k m a liy e tin in ü ç k a tı fiy a t k o y m a k ­ ta d ırla r. (4 7 ) B a ş k a b ir s a tış fiy a tın ı te s p it e tm e y ö n te m i d e b ilim s e l v e a k a d e m ik k ita p ­ la rın fiy a tın ı te s p itte fa z la c a k u lla n ıla n , s a v la s a y ıs ın a g ö r e fiy a t b e lir le m e y ö n te m id ir k i, b u r a d a k ita p , a y n ı s a y fa s a y ıs ın d a k i r o m a n v e y a h ik a y e le rin o r ta la m a s a tış fiy a tın ın ü ç k a tı v e y a d a h a fa z la s ı fiy a tla s a tıla b ilm e k te d ir . (4 8 ) B ir k ita b ın s a tış fiy a tı te s p it e d ilir k e n ş u n o k ta la r g ö z ö n ü n d e b u lu n d u ­ r u lm a lıd ır : (4 9 ) 88 • İs k o ııta ile s a tış fiy a tı iliş k is i. İs k o ııta s ı y ü k s e k b ir k ita b ın s a tış ın d a n y a y ım c ı d a h a a z g e lir e ld e e d e c e k tir. • K â r - z a ra r n o k ta s ın ın b u lu n m a s ı. B ir k ita p , h a n g i fiy a tta n n e k a d a r s a tılırs a y a y ın e v i n e k â r n e d e z a ra r e d e r? B u n u n b e lir le n m e s i, y a y ın e v in in fiy a t b e lirle m e d e v e e n a z n e k a d a r s a tm a s ı g e r e k tiğ i k o n u s u n d a b ü y ü k y a r d ım d a b u lu n a c a k tır. • K ita b ı d ü ş ü k fiy a tla d a h a ç o k s a y ıd a s a ta ra k d a h a fa z la g e lir e ld e e tm e im k a n la r ın ı a ra ş tırm a k . • S a tış fiy a tın ın s a b itle n m e s i. Y a y ım c ı, b ire y s e l k ita p s ip a riş in d e b u lu n a n o k u r la ra , k ita b ın k ita p ç ıd a s a tıld ığ ı fiy a t ü z e rin d e s a tış ta b u lu n m a s ıd ır. B a zı y a y ın e v le ri, y a y ın e v in d e n d o ğ r u d a n s ip a r iş te b u lu n a n o k u r la ra in d ir im li fiy a t u y g u la y a b ilir. S a tış fiy a tın ın s a b itle n m e s i ile , k ita p ç ıla r v e to p ta n c ıla r d ış ın d a y a y ım c ı ta ra f ın d a n is k o n ta lı k ita p s a tış ı y a p ılm a y a c a k tır. b. Isk o n ta ( in d ir im ) Y a y ın e v le ri, d a ğ ıtım f irm a la r ın a v e k ita p ç ıla ra , k ita p la rın ı y ü z d e 2 0 -5 0 a ra s ın d a d e ğ iş e n is k o n ta la r la s a tm a k ta d ır. K ita p ç ıla rın v e d a ğ ıtım f ir m a ­ la rın ın g e lir le r i, is k o n ta lı a ld ık la rı k ita p la r ın s a tış ın d a n e ld e e ttik le r i g e lir ­ d e n o lu ş m a k ta d ır. Ö rn e ğ in b ir k ita b ın s a tış fiy a tı 1 0 0 b in T L . v e k ita p ç ı in d irim i y ü z d e 4 0 is e : y a y ım c ı k ita p ç ıy a b u k ita b ı 2 1 0 b in T L .'d e n v e rir. K ita p ç ı 1 6 0 b in T L . ’ lik s a tış p a y ın ı 2 1 0 b in T L .'y e e k le y e re k k ita b ı 1 0 0 b in T L .'v e s a la r. K ita p ç ı, b ü r o k ira s ı, p e r s o n e l ü c re tle r i, e le k trik , ç a lm a n k ita p b e d e lle ri v e k â r 'ın ı b u is k o ııta m ik ta r ın d a n e ld e e ttiğ i g e lir ile k a rş ıla r. I s k o n ta s is te m i, y a y ım c ın ın k ita p s a tış ın ı k e m li im k a n la r ı (k en d i k ita b e v i) ile d a r b ir ç e v re d e y a p m a s ı v e rin e , k ita p ç ıla ra m a k u l b ir is k o ııta ile k ita p v e re re k , k ita p s a tış ın ın ç o k d a h a g e n iş b ir ç e r ç e v e d e y a p ılm a s ın ı s a ğ la m a k ta d ır. İs k o ııta , k ita p ç ıla r ın v e d a ğ ıtım f irm a la r ın ın y a n ın d a , y a y ın ­ e v in in k u r a lla rın a b a ğ lı o la r a k b a z ı ö z e l a lıc ıla r ın b ü y ü k m ik ta r d a s ip a riş ­ le r in d i' ( k ü tü p h a n e le r, o k u lla r g ib i) d e u y g u la n a b ilm e k te d ir. İs k o ııta o r a n ­ la rı. y a y m e v le rin e v e k ita p tü rle rin e g ö re fa rk lılık la r g ö s te rm e k te d ir. b .. c K redi Y a y ım c ı, d a ğ ıtım f irm a la r ı v e b a z ı k ita p ç ıla r a g ö n d e r d iğ i k ita p la r ın b e ­ d e lle r in in d a h a s o n r a d a n a lın m a s ı h u s u s u n d a k re d i a ç a b ilir. Y a y ım c ı, k ita p ­ ç ı v e d a ğ ıtım f ir m a la r ın a p e ş in ö d e m e d ış ın d a b ir ö d e m e p la n ı h a z ırla r v e k ita p la r ı g ö n d e rd ik te n s o n r a n e k a d a r s u re iç in d e k ita p la r ın b e d e lle rin in to p la n a c a ğ ın ı b e lirtir. • W b. d İad e Y a y ım c ı, k ita p ç ı ta ra fın d a n s a tıla m a y a n k ita p la rın b e lli b ir m ik ta r ın ın k e n d is in e ia d e s in i k a b u l e d e b ilir , a n c a k b a z e n d e s a tıla m a y a n k ita p la rın ia d e s in i r e d d e d e b ilir. İa d e o lu p o lm a y a c a ğ ı s ip a riş e s n a s ın d a v e y a f a tu r a ile b irlik te y a y ım c ı ta r a f ın d a n k ita p ç ıy a b ild irilir. Y a y ım c ı ia d e y i k a b u l e ttiğ i d u r u m d a , ia d e e d ile n k ita p la r ın p a r a s ın ı k ita p ç ıy a n a k it ö d e m e y e rin e , k ita p ç ın ın d a h a s o n r a a la c a ğ ı k ita p la rd a k r e d i o la r a k k u lla n m a s ı, d iğ e r d e v iş le k ita p ç ın ın d a h a s o n r a d a n a la c a ğ ı k ita p la r ın b e d e lin d e n ia d e e d ile n k ita p b e d e lin in d ü ş ü lm e s i y o lu n u te rc ih e d e b ilir. b .e . S e r v is S e rv is , s ip a r iş in k a r ş ıla n m a s ın d a k i d o ğ r u lu k (s ip a riş v e r e n in is te d iğ i s a y ıd a v e is te d iğ i k ita b ı g ö n d e r m e ) v e h ız . g ö n d e r m e d e k i fiz ik s e l z a ra r d a n k o r u m a k iç in iy i p a k e tle m e , d o ğ r u irs a liy e m a k b u z u v e f a tu r a k e s m e g ib i h iz m e tle r i iç e rir. Y a y ın e v in in y a d a d a ğ ıtım firm a s ın ın k ita p ç ı s ip a riş le r in d e s u n a c a ğ ı iy i s e rv is , s ip a riş v e re n ile g ö n d e r e n a ra s ın d a k i tic a ri iliş k ile rd e k i s o r u n la r ın b ü y ü k o r a n d a o r ta d a n k a ld ırılm a s ın ı s a ğ la y a c a k tır. b .f . Z a m a n la m a Z a m a n la m a , y a y ım s ü r e c in d e iş le rin p la n la n a n z a m a n a g ö r e y ü r ü tü l ­ m e s in i s a ğ la y a n iş le tm e n in b ir p la n la m a f o n k s iy o n u d u r. Z a m a n la m a d a , ta n ıtım ç a lış m a la rın ı k ita b ın y a y ım z a m a n ın a g ö re a y a rla m a v e b u n a b a ğ lı o la ra k d o ğ ru z a m a n d a s ip a r iş le r i a lm a y a b a ş la m a , s ip a r iş le r i z a m a n ın d a g ö n d e rm e v e k ita p b e d e lle rin in z a m a n ın d a to p la n m a s ı g ib i s ü re ile ilg ili p la n la r y a p a ra k b u n la r ı u y g u la m a y a k o y m a y ı iç e rir. 7. U lu sla r a r a s ı S ta n d a r t K ita p N u m a ra sı (IS B N ) Y a y ım c ı, k ita p ç ı v e k ü tü p h a n e c i iç in U lu sla ra ra s ı S ta n d a r t K ita p N u m a ­ ra s ı (IS B N ) b ü y ü k ö n e m ta ş ım a k ta d ır . G e liş m iş ü lk e le r d e k i k ita p s ip a riş ­ le rin in h e m e n ta m a m ı IS B N ’ ııi b e lirte r e k y a p ılm a k ta d ır v e k ita p s ip a riş ­ le rin d e IS B N 'n i k u lla n m a k , s ip a riş in d a h a s ü r a tli o la r a k g ö n d e r ilm e s in i te n lin e tm e k te d ir. IS B N ’ le r, tic a r i d a ğ ıtım s is te m le rin d e h ız v e e tk in lik k a z a n d ır a r a k , y a y ın e v le ri v e k ita p ç ıla r a ra s ın d a e tk in v e e k o n o m ik b ir ile ti ­ ş im k u r u lm a s ın ı s a ğ la m a k ta d ır. B u n u n y a n ın d a , k ü tü p h a n e le r a ra s ı ö d ü n ç k ita p a lış -v e riş iş le m le rin i v e to p lu y a y ın k a ta lo g la r ın ın o lu ş tu r u lm a s ın ı k o la y la ş tırm a k ta , k ita p s ip a r iş le rin d e , y a z ış m a la rd a v e b ib liy o g ra fik ta ra m a ­ d a z a m a n ta s a rru fu s a ğ la m a k ta d ır. 90 IS B N ’ le r k ita p la ra , A lm a n y a ’ d a k i U lu s la ra ra s ı B e rlin IS B N A ja n s ı'n ın h im a y e s i a ltın d a , u lu s la ra r a s ı d ü z e y d e k o n tro l e d ile n s ta n d a r t b ir s iste m e g ö re ta h s is e d ilir v e ü lk e g ö z e tm e k s iz in h e r k ita b a v e rilir. T ü r k iy e ’ d e K ü ltü r B a k a n lığ ı K ü tü p h a n e le r v e Y a y ım la r G e n e l M ü d ü rlü ğ ü b ü n y e s in d e k u ru la n IS B N A ja n s ı, T ü r k iy e ’ d e IS B N s is te m in in y ü r ü tü lm e s in ­ d e n , y ö n e tilm e s in d e n v e IS B N n u m a r a s ı ta h s is e d ilm e s in d e n s o r u m lu d u r. IS B N , b ir y a y ın e v i ta ra f ın d a n y a y ım la n a n b e lirli b ir k ita b ı v e y a y ım la n d ığ ı ü lk e y i iç e r e n 1 0 r a k a m lı b ir s a y ıs a l d e ğ e rd ir . IS B N ’ d e ilk r a k a m /r a k a m la r y a y ım ın y a p ıld ığ ı ü lk e y i ifa d e e d e r; ö r n e ğ in , 0 : I n g ilte re , K a n a d a , A B D , Y e n i Z e la n d a ; 2 : F ra n s a ; 3 : A lm a n y a ; 9 7 5 : T ü rk iy e ’ d ir. D a h a s o n ra k i ra k a m g r u b u y a y ım c ıy ı v e s o n ra k i r a k a m la r k ita b ın a d ın ı, c ild in i v e y a k a ç ın c ı b a s k ı o ld u ­ ğ u n u ; s o n te k r a k a m d a IS B N ’ n in d o ğ r u lu ğ u n u n s a y ısa l o la r a k s ın a n d ığ ı (y a y ım c ı k o d u v e y a k ita b ın k o d u n d a k i y a n ılm a la rı g id e rm e k iç in b ilg is a y a rın o to m a tik o la ra k k u lla n d ığ ı) k o n tro l r a k a m ıd ır . IS B N ’ n i o lu ş tu r a n ra k a m g r u p la rın ı b irb irin d e n a y ıra b ilm e k iç in y a a ra la r ın d a b ir b o ş lu k y a d a ç iz g i iş a re ti b u lu n u r . Ö rn e ğ in : • IS B N ’ n i 0 -1 9 -4 3 1 1 8 5 -6 0 (M ic h a e l S w a n ’ ın P ra c tic a l E n g lis h U s a g e k ita b ı) K ita b ın I n g ilte r e ’ d e y a y ım la n d ığ ın ı, 19 O x fo rd U n iv e rs ity P re s s ’ in k o d u n u , 431185 K ita b ın a d ın ı (P ra c tic a l E n g lis h U s a g e ), 6 K o n tro l s a y ıs ıd ır. • IS B N ’ n i 9 7 5 -7 4 2 5 -3 7 -0 (F ıra t Ö z ta n ’ m F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u ) 975 K ita b ın T ü r k iy e ’ d e y a y ım la n d ığ ın ı, 7425 T u r h a n K ita b e v i ’ n in k o d u n u , 37 K ita b ın a d ın ı (F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u -ilg ili 0 K o n tro l s a y ıs ın ı ifa d e e tm e k te d ir . T ü z ü k ,Y ö n e tm e lik v e A n la ş m a la r-), G e liş m iş ü lk e le r d e k i h e m e n tü m y a y ın e v le ri IS B N ’ e s a h ip tir v e y a y ım ­ la d ık la r ı tü m k ita p la r iç in (c iltli b a s k ı iç in a y rı, k a r to n - k a p a k lı b a s k ı iç in a y rı, k ita p k u lü b ü b a s k ıs ı iç in a y rı v b .) a y rı a y rı IS B N k u lla n m a k ta d ırla r . P e k ç o k ü lk e d e IS B N ’ n in y a y ın e v le rin e ta h s is iş in i m illi k ü tü p h a n e le r , e ğ itim b a k a n lığ ı v e y a k ü ltü r b a k a n lığ ı y a p m a k ta d ır. IS B N n u m a ra s ı a la n h e r y a y ın ­ e v i, y a y ım la d ığ ı h e r k ita b a iliş k in IS B N f o r m u d o ld u r a r a k b u f o r m u , ü lk e ­ d e k i IS B N iş le rin i y ü r ü te n m e rk e z e g ö n d e r m e k z o r u n d a d ır. (IS B N f o rm ö r n e ğ i iç in b a k ın ız E K L E R .) 91 8. K it a p la r d a B arkod G ü n ü m ü z d e b ilg is a y a rla rın k ita p ç ıla rd a , m a r k e tle rd e y a y g ın k u lla n ım ı ile b irlik te k ita p la r ın f iy a tla r ın d a e le k tr o n ik b e lir le m e ile b irlik le k ita p ç ın ın s to k k o n tr o lü n ü g ü n lü k o la ra k ta k ip e d e b ilm e s i, e n ç o k s a ta n k ita p la rı d a h a k o la y b e lirle y e b ilm e s i g ib i a m a ç la rla k ita p la r ın a rk a k a p a k la r ın a ç iz g is e l iş a re tle r d e n o lu ş a n b a r k o d s is te m i b a s ılm a y a b a ş la n m ış tır. E le k tro n ik s a tış n o k ta s ı ( e le k tr o n ik p o in t o f s a le s -E P O S ), p e r a k e n d e s a tış ta k i y e n i te k n o lo jin in ö n e m li u y g u la m a la r ın d a n b iri o lm u ş tu r . K ita p ­ ç ıla r ın , m e v c u t k ita p s to k la rın d a n m a k s im u m d ü z e y d e s a tm a o la n a k la r ı E P O S ile g e r ç e k le ş tirilm iş v e b u u y g u la m a d a b a rk o d e n ö n e m li u n s u r u o lu ş tu rm u ş tu r. (5 0 ) D iğ e r b irç o k ü r ü n d e o k lu ğ u g ib i k ita p la r d a d a b a rk o d u y g u la n m a s ı, s a tış v e s to k k o n tr o l iş le m le rin d e m c k a n iz a s v o n s a ğ la m ış v e iş le m le ri o to m a tik le ş tir m iş tir. Ü r ü n le r d e b a r k o d u y g u la m a la rı, A v ru p a M a l N u m a ra la m a B irliğ i (E A N - E ıır o p e a n A rtic le N u m b e r in g A u th o r ity ) a d lı k u r u lu s u n d e n e tim in d e s ü r d ü rü lm e k le d ir . B u ö r g ü t a d ın a 1 ’ ü rk iy e O d a la r v e B o rs a la r B irliğ i ’ n e b a ğ lı M illi M a l N u m a r la m a M e rk e z i b a r k o d u y g u la ­ m a la r ım y ıl rıil in e k le d ir. K ita p la r d a k i b a rk o d . r a k a m la rd a n v e ç iz g i iş a re tle rin d e n s is te m d ir . Ç o ğ u n lu k la ç iz g ile rin ü z e rin d e r a k a m la IS B N o lu ş a n b ir n u m a ra s ı v e ra l- ıııa k ta : ç iz g ile rin a ltın d a is e 9 7 8 ile b a ş la y ıp IS B N ra k a m la rı ile d e v a n ı e d e n ik im i b ir r a k a m g r u b u b u lu n m a k la d ır . 9 7 8 , u lu s la ra ra s ı o la ra k k ita b ı ta ­ n ım la y a n r a k a m la r d ır . K ita p la rd a k i b a rk o d s is te m i, k ita b ın s a tış fiy a tın ın d a g ö s te rile b ilm e s i a m a c ıy la g e n iş le tile b ilir. G e n iş le tilm iş b a r k o d s is te m in d e ilk ra k a m p a r a b irim in i. 2 -4 . r a k a m la r d a k ita b ın s a tış fiy a tın ı g ö s te r ­ m e k te d ir. B u r a k a m la r ın ü s tü n d e y e ra la n ü ç y a ta y p a ra le l ç iz g i is e . k ita b ın s a tış fiy a tın ın g ö z le d a h a ç a b u k v e r a h a t g ö rü le b ilm e s in i s a ğ la m a k iç in d ir. K ita p b a rk o d s is te m i: G e n iş le tilm iş k ita p b a rk o d s iste m i: 9 7 8 k ita b ın u lu s la ra ra sı n u m a ­ B u s is te m d e k ita b ın s a tış fiy a tı d a ra s ı. d iğ e r r a k a m la r is e IS B N 'n i g ö rü lm e k te d ir. Ö rn e k te . 0 S te rliııg g ö s te rm e k te d ir. Ç iz g is e l iş a re t ­ o la ra k p a ra b irim in i. 2 -1 . ra k a m la r le r IS B N 'n in m a k in e o k u r b iç i ­ is e k ita b ın p o u n d -p e n c e o la ra k m e d ö n ü ş tü r ü lm ü ş ifa d e le rid ir. s a tış fiy a tın ı g ö s te rm e k te d ir. Ş e k il: 1 1 -K ita p la rd a b a rk o d u y g u la m a la rı YASAL KONULAR M a tb a a n ın y a y g ın la ş m a s ıy la b irlik te y ılla rın d a , y a z a rla ra b a s ım A n cak g e liş e n k ita p b a s ım c ılığ ın ın ilk k a rş ılığ ı h e r h a n g i b ir ü c re t ö d e n m e m e k te y d i. İ ta ly a ’ d a , V e n e d ik 'le v e r ile n m a tb a a in il iv a z la rı ile b irlik le e s e r s a h ib in e d e b ir ü c re t ö d e n m e s i g e le n e k h a lin e g e lm iş ti. B u g e le n e k A v ru ­ p a ’ n ın d iğ e r ü lk e le rin e d e y a y ıld ı. R ö ııe sa n s la b irlik te g e liş m e y e b a ş la y a n k iş ilik b ilin c i, y a z a r v e s a n a tç ıla rın d a e s e r s a h ib i o la r a k o rta y a ç ık ıp b ir ­ ta k ım m a d d i g e lir ta le p e tm e le r in e v e e s e rle ri k a rş ılığ ın d a ta k d ir k a z a n m a ih tiy a c ın ın d o ğ m a s ın a y o l a ç tı. Y a z a ra , e s e r in in k a r ş ılığ ın d a m a d d i g e lir e ld e e d e b ilm e g e le n e ğ in in o rta y a ç ık m a sı v e b u n u n y a s a l b ir h a l a lm a s ı y a n ın d a k ita p y a y ım c ılığ ın ın g e liş m e y e b a ş la m a s ı ile b irlik le , ü lk e le r y a d a s iy a s i o to rite , k e n d ile ri a le y h in d e k i g ö r ü ş le r i s a v u n a n k ita p la r ın y a y ım ın ı e n g e lle m e k v e b u tü r y a y ın la rı y a p a n la rı c e z a la n d ırm a k a m a c ıy la ç e ş itli y a s a l s ın ır la m a la r d a g e tirm e y e b a ş la m ış la r d ı. (5 1) ile r ü lk e , k ita p , g a z e te , d e rg i, ra d y o , te le v iz y o n g ib i ile tiş im a ra ç la rın ın ç a lış m a s ın ı v e ile tiş im i k o n tr o l e tm e k v e ü lk e n in m e v c u t y a s a la rın a u y g u n y a y ım la r y a p m a s ın ı s a ğ la m a k a m a c ıy la ç e ş itli y a s a l d ü z e n le m e le r g e tirm iş tir. İle tiş im a r a ç la r ın ın ö z e llik le rin e g ö re , b a s ın iç in a y rı, ra d y o -te le v iz y o n iç in a y rı, f ik ir v e s a n a t e s e r le r i iç in a y rı, m e d y a k u r u lu la r ın d a ç a lış a n la r ın d u r u m u iç in a y rı y a s a la r b u lu n m a k ta d ır . T ü rk iy e ’ d e d e ile tiş im a ra ç la rın ın d u r u m u n a v e ö z e llik le r in e g ö r e a y rı y a s a la r b u lu n m a k ta d ır : B a s ın K a n u n u , Ö z e l R a d y o -T c le v iz y o n K a n u n u , F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u , B a s ın İş in d e Ç a lış a n la rla Ç a lış tıra n la r A r a s ın d a k i M ü n a s e b e tle r in T a n z im i H a k k ın d a K a n u n , B a s m a Y a z ı v e R e s im le ri D e rle m e K a n u n u , ç e ş itli y ö n e tm e lik le r v b . K ita p y a y ım c ılığ ı a ç ıs ın d a n b a k ıld ığ ın d a , T ü rk iy e 'd e , ö z e llik le F ik ir v e S a n a l E s e rle ri K a n u n u (F S E K ) k ita p y a y ım c ılığ ın ın y a s a l k o n u la r ın ın b ir ç o ğ u n u k a p s a y a n b ir k a n u n d u r . 95 K ita p y a y ım c ılığ ın d a , e s e r s a h ib i, e s e ri y a y ım la y a n v e y a y ım h a k k ın ın k im e a it o la c a ğ ı e n ö n e m li k o n u la rd a n d ır. B u k o n u la r, y a z a r ile y a y ım c ı a ra s ın d a s ö z le ş m e im z a la n ır k e n (4 . B ö lü m ’ d e k i Y ay ım S ö z le ş m e s i ’ n e b a k ı ­ n ız ) e le a lın ır v e ik i ta ra f a r a s ın d a b u lu n a n u z la ş m a n o k ta s ı ile s ö z le ş m e y e k o n u lu r . S ö z le ş m e y e r a ğ m e n , y a z a r ile y a y ım c ı a r a s ın d a d o ğ a b ile c e k ç e ş itli s o r u n la r k a r ş ıs ın d a F S E K , y a s a l u z la ş m a z e m in i h a z ırla m a k ta d ır. U lu s la r a r a s ı y a y ım h a k k ın a (© C o p y rig h t) v e y a n h a k la r a (s u b s id ia ry rig lıts ) y ö n e lik , ö z e llik le g e liş m e k te o la n ü lk e le rd e k i e s e r h ır s ız lığ ın ı ö n le ­ m e k v e u lu s la r a ra s ı d ü z e y d e iş b irliğ i s a ğ la m a k a m a c ıy la ik i s ö z le ş m e b u lu n ­ m a k ta d ır: B e rn S ö z le ş m e s i, E v re n s e l Y a y ım H a k k ı S ö z le şm e si (U n iv e rs a l C o p y rig h t C o n v e n tio n - U C C ) ’ d ir . A v ru p a ü lk e le r i ç o ğ u n lu k la B e rn S ö z le ş m e s i ’ n i, A m e r ik a v e L a tin A m e rik a ü lk e le r i E v re n s e l Y a y ım H a k k ı S ö z le ş m e s i ’ n i k a b u l e tm iş le rd ir . (5 2 ) Bu ik i s ö z le ş m e d e , ö n c e lik le y a z a r v e y a y ım c ı h a k la rın ın k o r u n m a s ın a y ö n e lik o la r a k o rta y a ç ık m ış tır. B u s ö z le ş ­ m e le r d e n e n e s k is i B e rn S ö z le ş m e s i o lu p T ü rk iy e d e b u s ö z le ş m e y i im z a la ­ m ış tır. B u ik i s ö z le ş m e d e ğ iş ik d ö n e m le rd e , g ü n ü n k o ş u lla rı g e r e ğ i y e n id e n g ö z d e n g e ç irile re k u y g u la n m a y a ç a lış ılm a k ta d ır. B e rn s ö z le ş m e s i, e d e b i v e a rtis tik e s e r le r in h im a y e s i a m a c ıy la 9 E y lü l 1 8 8 6 ’ d a B e rn ’ d e im z a la n m ış o lu p , 1 8 9 6 ’ d a , 1 9 0 8 ’ d e , 1 9 1 4 ’ d e , 1 9 2 8 ’ d e v e 1 9 4 8 ’ d e g ö z d e n g e ç irilm iş , 1 9 7 1 ’ d e B e rn v e E v re n s e l Y ay ım H a k k ı S ö z le ş ­ m e le ri b irlik te g ü n ü n k o ş u lla rın a g ö r e y e n id e n d ü z e n le n m iş tir . T ü rk iy e B e rn S ö z le ş m e s i ’ n i 1951 y ılın d a k a b u l e tm iş tir. E v r e n s e l Y a y ım H akkı S ö z le ş m e s i, 1 9 5 2 y ılın d a A m e rik a ’ n ın ö n d e r liğ in d e k a b u l e d ilm iş tir. 1. Y a y ım H akkı ( © - C o p y r ig h t ) Y a y ım h a k k ı, b ir e s e r in y a r a tıc ıs ın ın y a ra ttığ ı e s e r ü z e r in d e k i h e r tü r lü m a d d i v e m a n e v i s a h ip lik v e im tiy a z h a k k ın ı ifa d e e d e n b ir k a v ra m d ır. B ir e v , b ir a ra b a n a s ıl k i b ir k iş in in m ü lk ü is e , y a y ım h a k k ı d a a y n ı ş e k ild e e s e r in y a ra tıc ıs ın ın m ü lk ü d ü r . B u n e d e n le b ir e s e r in y a ra tıc ıs ı, e s e rin i, is te ­ d iğ i k iş i v e y a k u r u m a b a ğ ış la y a b ilir, d e v re d e b ilir, s a ta b ilir v e y a k ira la y a b ilir. Y a y ım h a k k ı, b ir e s e rin y a ra tıc ıs ın ın (y a z a r, film y a p ım c ıs ı, s a n a tç ı, re ss a m ) v e y a y a y ın ı h a k k ın ı d e v re ttiğ i k iş in in iz n i o lm a d a n h e r n e s u r e tle o lu r s a o ls u n , e s e r in ta m a m ı v e y a b ir b ö lü m ü , b ir v e y a b ir d e n fa z la ç o ğ a lt ­ m a o la ra k y a d a e s e r in y a y ım la n d ığ ı f o r m u n d ış ın d a b ir f o rm d a ( ö rn e ğ in b ir r o m a n ın f ilm in in ç e k ilm e s i g ib i) ç o ğ a ltıla m a y a c a ğ ın ı b e lirte n y a s a l b ir h ü k ü m d ü r. 94 Y ay ım h a k k ın ın u lu s la ra r a s ı iş a re ti [© C o p y rig h t] d ır. B u iş a re te h e m e n tü m k ita p la rd a , y a y ım b ilg ile ri s a y fa s ın d a y e r v e rilm e k te d ir. A y rıc a b u y a y ım h a k k ı iş a re ti, film v e b ilg is a y a r e n d ü s tr is in d e d e k u lla n ılm a k ta d ır . Bu iş a r e tle b irlik te , y a y ım h a k k ın ın k im e a it o ld u ğ u (y a z a r y a d a y a y ım c ı g ib i), k ita b ın ilk d e fa y a y ım la n d ığ ı y ılı d a b e lir m e k g e re k m e k te d ir . B u n a g ö re , u lu s la ra ra s ı y a y ım h a k k ın ın ifa d e s i ş ö y le o lm a k ta d ır: © C o p y rig h t, Y ay ım h a k k ı s a h ib i, Y ay ım y ılı B ir k ita b ın tip o g ra fik v e g ö r s e l ta s a rım ı d a y a y ım h a k k ı (C o p y rig h t) k a p s a m ın d a d ır v e b u h a k y a y ın e v in e a ittir. Ö r n e ğ in b ir k ita b ın y e n id e n b a ­ s ım ın ı b a ş k a b ir y a y ın e v i y a p ıy o rsa , d a h a ö n c e k i k ita b ın a y n e n r e p ro d ü k ­ s iy o n u ile b u b a s ım ı g e rç e k le ş tire m e z ; k ita b ın y e n i d iz g is in i, s a y fa ta s a r ım ın ı v e k a p a k d ü z e n le m e s in i y a p m a k z o r u n d a d ır . B ir k ita b ın tip o g ra fik v e g ö rs e l ta s a r ım ı k o r u m a s ü re s i h a k k ın d a F S E K ’ n d a k e s in b ir h ü k ü m b u lu n m a ­ m a s ın a k a rş ın M a d d e 2 9 ’ a u y a rla n ırs a , k ita b ın y a y ım ın d a n b a ş la y a ra k 2 0 y ıl o lm a k ta d ır . F ik ir v e s a n a t e s e rle ri, g a y r im a d d i m a lla rd a n d ır . G a y rim a d d i m a lla r ın ö z e llik le r in e b a ğ lı o la ra k , b u n la r ü z e rin d e k i m ü lk iy e t h a k k ı, m a d d i m a lla r a g ö re b a z ı fa rk lılık la r g ö s te rm e k te d ir: (5 4 ) 1 . G a y rim a d d i m a lla r ü z e rin d e m ü lk iy e t h a k k ı s ü re y le s ın ır lıd ır . Ö rn e ğ in b ir k ita p ü z e rin d e k i h a k la r, y a z a rın h a y a tı s ü re s in c e v e ö lü m ü n d e n s o n ra k i 7 0 y ıl ile s ın ır lıd ır . M a d d i m a lla r ü z e rin d e k i m ü lk iy e t h a k la r ın d a is e b ir s ü re k ıs ıtla m a s ı y o k tu r. 2 . G a y rim a d d i m a lla r ü z e rin d e h e m m a d d i (m a li), h e m d e m a n e v i h a k ­ la r m e v c u ttu r . M a d d i m a lla rın ü z e r in d e k i h a k la r s a d e c e m a d d i y ö n d e d ir. 3 . G a y rim a d d i m a l ü z e rin d e k i m a d d i h a k , ü ç ü n c ü b ir k iş iy e d e v re d ils e d e e s e r s a h ib in in m a n e v i h a k la rı d e v a m e d e r. T ü r k H u k u k u ’ n d a k ita p y a y ım c ılığ ı ile ilg ili d ü z e n le m e le r 5 A ra lık 1 9 5 1 ta r ih v e 5 8 4 6 s a y ılı F ik ir v e S a n a t E s e rle ri K a n u n u (F S E K ) ile d ü z e n le n m iş tir. F S E K , b ilim , e d e b iy a t, g ü z e l s a n a tla r , m ü z ik , s in e m a e s e rle ri v e b ilg is a y a r y a z ılım la rıy la ilg ili h ü k ü m le ri iç e r m e k te d ir . Y a z a r (m ü e llif) ile y a y ım la y a n (n a ş ir) a ra s ın d a k i h u k u k i iliş k ile r is e B o rç la r K a n u n u (M d . 3 7 2 -3 8 5 ) ’ n d a k i N e ş ir M u k a v e le s i ile d ü z e n le n m iş tir (b k z .E K L E R ). Y a y ım h a k k ı s a h ib i, ö n c e lik le b ir e s e r in o rta y a ç ık m a s ın a s e b e p o la n k iş id ir; e ş d e y iş le b ir y a z a r, b ir k o m p o z itö r, b ir s a n a tç ı, b ir d e s in a tö r, ra d y o , T V v e y a film y a p ım c ıs ı v e y a b ir f o to ğ r a fç ıd ır. E s e r s a h ip liğ i, e s e r i o rta y a ç ık a r a n k iş i s a y ıs ın a g ö r e ş u ş e k ild e s ın ıf la n d ır ılm a k ta d ır : (5 5 ) 95 a. B ir ş a h s ın s a h ip liğ i eser E s e rin o rta y a ç ık m a s ın d a y a ln ız c a b ir k iş in in e m e ğ i b u lu n m a k ta d ır v e b u k iş in in ö z g ü n d ü ş ü n c e le r i ile e s e r o lu ş m u ş tu r. B ir d e n b. çok ş a h s ın s a h ip liğ i eser E s e r, b ird e n fa z la k iş in in a y n ı o r a n d a y a d a fa rk lı o r a n d a k i k a tk ıla rı v e e m e k le r i ile o r ta y a ç ık m ış s a s ö z k o n u s u d u r. B u ra d a , e s e re y a p ıla n k a tk ı b iç im le r in e g ö r e ik i g r u p e s e r s a h ip liğ in d e n b a h s e d ile b ilir: b .a . İ ş tir a k h a lin d e eser s a h ip liğ i B ird e n fa z la k im s e n in iş tira k iy le v ü c u d a g e tir ile n e s e r a y rılm a z b ir b ü tü n te ş k il e d iy o rs a , d iğ e r d e y iş le e s e ri y a r a ta n k iş ile r in y a p tık la r ı k a tk ıla r ın , e s e r in b ü tü n ü n d e n a y rı o la ra k te k b a ş la rın a te lif h a k k ın a k o n u o la m a m a la rı d u r u m u n d a iş tira k h a lin d e e s e r s a h ip liğ in d e n s ö z e d ilir (F S E K M d . 1 0 ). M ü şter ek b. b. eser s a h ip liğ i B ir d e n fa z la k im s e le rin v ü c u d a g e tir d ik le ri e s e r in k ıs ım la r a a y rılm a s ı m ü m k ü n s e , b u n la r d a n h e r b ir i v ü c u d a g e tird iğ i k ıs m ın s a h ib i s a y ılır (F S E K M d . 9 ). M ü ş te r e k e s e r s a h ip liğ in d e , e s e r in h a n g i b ö lü m ü n ü k im in y a z d ığ ı b e llid ir v e b u b ö lü m le r k ita p ta n a y rıld ığ ın d a b a ğ ım s ız b ir e s e r y a d a m a k a le g ib i y a y ım la n a b ilm e s i m ü m k ü n d ü r M ü ş te re k e n y a p ıla n ç a lış m a la rd a , k im in n e o r a n d a , k a ç s a y fa y a z ı y a z d ığ ı k o la y lık la b e lir le n e b ilir v e b u n a b a ğ ım lı o la r a k e s e r in o lu ş u m u n d a y a z a rla rın k a tk ı p a y la rı o rta y a ç ık a rıla b ilir. c. E ser s a h ib i s a y ıla n la r B ir e s e r, b ir k iş in in y a d a k u r u m u n g ö r e v le n d ird iğ i k iş i y a d a k iş ile rin ç a lış m a la rıy la o r ta y a ç ık a b ilir. G ö re v le n d ir m e u s u lü n d e , e s e r i b ir k iş in in is te ğ i ve m ad d i d e s te ğ i d o ğ r u ltu s u n d a o r ta y a ç ık a ra n k iş i/k iş ile r b u lu n m a k ta d ır . B u n u n d ış ın d a , b ir e s e rin (film g ib i) o rta y a ç ık m a s ın d a ç o k s a y ıd a k iş in in y a r a tıc ı e m e ğ i s ö z k o n u s u d u r . B u n la r a b a ğ lı o la r a k , b u tü r e s e r le r d e e s e r s a h ib i s a y ıla c a k k iş ile r ş u n la r o lm a k ta d ır: c. a Ç a lış t ır a n ve ta y in e d e n le r B ir e s e r, h e rh a n g i b ir k im s e n in is te ğ i d o ğ ru ltu s u n d a v e o k iş in in m a d d i d e s te ğ i ile g e rç e k le ş m iş s e , o ta k tird e y a y ım h a k k ı, m a d d i d e s te ğ i s a ğ la y a n k iş iy e a ittir. F S E K M d . 8 ’ d e b u d u r u m ş ö y le b e lirtilm e k te d ir : “ A ra la r ın d a k i ö z e l s ö z le ş m e d e n 96 v e y a iş in m a h iy e tin d e n a k s i a n la ş ılm a d ık ç a ; m e m u r. h iz m e tli v e iş ç ile rin iş le rin i g ö r ü rk e n v ü c u d a g e tir d ik le r i e s e r le rin s a h ip le ri, b u n la r ı ç a lış tır a n v e y a ta y in e d e n le r d ir. B u k a id e tü z e l k iş ile rin u z u v la rın a d a ş a m ild ir . ” c .. b Y a y ım la y a n B ir v e y a b ir d e n fa z la k iş in in , y a y ım la y a n ın b e lirle d iğ i p la n a g ö re b ir e s e r o lu ş tu rm a la r ın d a , ö r n e ğ in a n s ik lo p e d ile r v e y a a lfa b e tik e s e r le r g ib i, e s e r s a h ib i y a y ım la y a n o lm a k ta d ır . D o la y ıs ıy la y a y ım h a k k ı d a y a y ım c ıy a a ittir. c. S in e m a y a p ım c ıs ı B ir s in e m a e s e r i, s a n a tç ı v e te k n ik k a d r o , s e n a ris t, f ilm in m ü z iğ in i b e s te le y e n v e y a p ım c ın ın o r ta k ç a lış m a la rıy la y a ra tılm ış o lm a s ın a r a ğ m e n , film ü z e r in d e k i h a k la r y a p ım c ıs ın a a ittir. 2. T e lif H a k k ı ve V e r g ile n d ir ilm e s i B ir e s e r i o rta y a k o y m a k k o la y d e ğ ild ir; ç a lış m a y ı, z a m a n v e ç a b a h a r ­ c a m a y ı, m a s ra f y a p m a y ı g e r e k tirir . O n u n iç in e s e r le s a h ib i a r a s ın d a 'h a k ' ü z e r in e k u r u la n b ir iliş k i v a rd ır; k iş i e s e rin e d a y a n a ra k v e e s e r in d e n ö tü r ü h e r k e s e k a rş ı is te k ile ri s ü r e b ilir k i b u , ‘ h a k ’ k ı o lu ş tu ru r . (5 6 ) A y n ı z a m a n d a e s e rin in y a y ım ın d a n k a rş ılık a lm a y e tk is in i, b a ş k a b ir d e y iş le m a d d i v e m a n e v i k a z a n ç s a ğ la m a y e tk is in i d o ğ u r u r . T e lif s ö z c ü ğ ü d ilim iz d e , to p la n ıp b irle ş tirile n , d ü z e n le n e n v e s a h ib in in ş a h s i f ik ir v e d ü ş ü n c e le rin i b irlik te o r ta y a k o y a n e s e r le r iç in k u lla n ıl ­ m a k ta d ır. H a k k e lim e s i is e , ü ç ü n c ü ş a h ıs la r a k a rş ı ile ri s ü r ü le b ile n , s a h i ­ b in e y a ra rla n m a ö n c e liğ i v e re n s ü b je k tif b ir k a v r a m d ır. (5 7 ) T D K S ö z lü ğ ü ’ n e g ö r e T e lif H a k k ı: “ B ir fik ir v e y a s a n a t e s e r in i y a ra ta n k iş in in , b u e s e rd e n d o ğ a n h a k la r ın ın h e p s i ” d ir. T e lif h a k k ı, ilim , e d e b iy a t v e g ü z e l s a n a tla r a la n la r ın d a , b ilg i v e fik ir ü r ü n ü o la r a k y a r a tıla n e s e r le r d e n , s a h ib in in is tifa d e v e im tiy a z h a k k ı e ld e e tm e s id ir . (B u k ita p ta g e n e l o la ra k , ‘ te lif h a k k ı ’ k a v ra m ı y e rin e ‘ y a y ım h a k k ı ’ k u lla n ılm ış tır ) T e lif k a z a n c ı is e , fik ir v e s a n a t e s e r le r in d e n s a ğ la n a n g e liri ifa d e e tm e k te d ir. (5 8 ) B u k a z a n ç , b iz z a t k u lla n ıla ra k , k ira la n a ra k y a d a s a tıla ­ ra k e ld e e d ile b ilir . B a şk a d e y iş le b ir k ita b ın te lif k a z a n c ı, y a z a rın y a y ım h a k ­ k ın ı b ir y a y ın e v in e k ira la m a s ıy la y a d a d e v re tm e s iy le v e y a y a y ım ı k e n d is i y a p a ra k b u n u n k a rş ılığ ın d a e ld e e d e c e ğ i k a z a n ç tır. T e lif k a z a n ç la r ın ın v e rg ile n d irilm e s i, T ü r k V e rg i S is te m i ’ n d e v e K u r u m ­ la r V e rg is i k a p s a m ın d a e le a lın m a k ta v e b u k a z a n ç ‘ s e r b e s t m e s le k k a z a n c ı ’ o la ra k ifa d e e d ilm e k te d ir. S e rb e s t m e s le k k a z a n c ı, G e lir V e rg is i K a n u n u ’ n u n d a d a (G .V .K ., M d 1 8 , 6 5 v e 7 0 ) e le a lın m a k ta d ır. G .V .K . ’ n u ıı 1 8 . M a d d e s i ’ n d e , " m ü e llif, m ü te rc im ... v e y a b u n la r ın k a n u n i m ira s ç ıla r ın ın ş iir, h ik a y e , r o m a n , m a k a le , r ö p o r ta j... g ib i e s e r le rin g a z e te , d e r g i, ra d y o v e te le v iz y o n d a y a y ın la n m a k v e y a k ita p ... ile ih tir a b e ra tla rın ı s a tm a k , h a k la r ım d e v ir e tm e k , k ira la m a k s u re tiy le b ir ta k v im y ılı iç in d e e ld e e ttik le ri h a s ıla tın 3 0 0 .0 0 0 lira s ı g e lir v e r g is in d e n m u a ftır. ” d e n ile re k , te lif k a z a n c ın d a b ir is tis n a h ü k m ü n e y e r v e rm e k te d ir. G .V .K . ’ n u n 6 5 . M a d d e s i is e s e rb e s t m e s le k k a z a n c ı v e fa a liy e tin e ş ö y le d e ğ in m e k te d ir : “ H e r tü rlü s e r b e s t m e s le k f a a liy e tin d e n d o ğ a n k a z a n ç la r s e rb e s t m e s le k k a z a n c ıd ır. S e rb e s t m e s le k fa a liy e ti, s e rm a y e d e n z iy a d e , ş a h s i m e s a iy e , ilm i v e y a m e s le k i b ilg iy e v e y a ih tis a s a d a y a n a n v e tic a ri m a h iy e tte o lm a y a n iş le rin iş v e r e n e ta b i o lm a k s ız ın ş a h s i s o r u m lu lu k a ltın d a k e n d i n a m v e h e s a b ın a y a p ılm a s ıd ır . ” G .V .K ’ n u n 7 0 . M a d d e s i ’ n d e ; “ T e lif h a k la rın ın , m ü e llifle ri v e y a b u n la r ın k a n u n i m ira s ç ıla r ı ta ra f ın d a n k ira la n m a s ın d a n d o ğ a n k a z a n ç la r, s e r b e s t m e s le k k a z a n c ıd ır . ” ta n ım la m a s ın a y e r v e rilm e k te d ir. S e r b e s t m e s le k k a z a n c ı, K a n u n ’ d a b e lirtild iğ i ü z e r e b a z ı ö z e llik le ri s a h ip tir. B u ö z e llik le r: (5 9 ) 1 . S e rb e s t m e s le k f a a liy e ti ş a h s i s o r u m lu lu k a ltın d a k e n d i n a m ve h e s a b ın a y a p ılm a lıd ır. 2 . F a a liy e tte , s e rm a y e d e n z iy a d e ş a h s i m e s a i a ğ ırlık ta ş ım a lıd ır. 3 . F a a liy e t ilm i v e y a m e s le k i b ilg i v e y a ih tis a s g e re k tir m e lid ir. 4 . S e rb e s t m e s le k fa a liy e ti tic a ri m a h iy e t ta ş ım a m a lıd ır . B u fa a liy e tin tic a ri b ir o rg a n iz a s y o n iç e ris in d e ic ra e d ilm e s i d u r u m u n d a , b u fa a liy e tte n e ld e e d ile c e k k a z a n ç tic a ri k a z a n ç o la c a k tır. 5 . F a a liy e t m u ta d (a lış ılm ış ) m e s le k h a lin d e ifa e d ilm e lid ir. B u n a g ö re b ir k ita b ın y a z a rı, te r c ü m a n ı y a d a k a n u n i m ir a s ç ıla r ın ın h e r n e s u r e tle o lu r s a o ls u n y a y ım la n a n b ir k ita p ta n s a ğ la d ık la r ı k a z a n ç la rın , s e rb e s t m e s le k k a z a n c ı b a ğ la m ın d a k a b u l e d ilm e s i v e b u n a g ö r e v e rg i ­ le n d ir ilm e s i, K a n u n ’ d a b e lirtile n m u a fiy e t m ik ta rın ın d a v e rg id e n m u a f o lm a s ı k a b u l e d ilm e k te d ir . 98 3. E ser T ü r le r i F ik ri e s e rle r, o rta y a ç ık ış d u r u m u n a g ö re ş u tü r le r e a y rılm a k ta d ır (b u tü rle r K a m u K u ru m v e K u ru lu ş la r ın d a Ö d e n e c e k T e lif v e İş le n m e Ü c r e tle r Y ö n e tm e liğ i ’ ııin 2 . m a d d e s in e g ö re y a p ılm ış tır): a. T e lif eser H e r h a n g i b ir ş e k ild e d il ile ifa d e o lu n a n e s e r le r ile d o ğ r u d a n m e y d a n a g e tirile n fik ir ü r ü n le rid ir . B u e s e r le r , y a z a rın ö z g ü n f ik ir le r in d e n o lu ş m a k ta v e tü m d ü ş ü n c e le r y a z a rın k a le m in d e n ç ık m a k ta d ır. b. T ercü m e eser B ir e s e r in y a z ıld ığ ı d ild e n b a ş k a b ir d ile , ç o ğ u n lu k la y a z a rd a n b a ş k a b ir k iş i ta r a f ın d a n a y n e n ç e v iris in in y a p ıld ığ ı e s e rd ir. c. iş le n m e eser B a ş k a b ir e s e r d e n y a r a r la n ıla r a k b a ş k a b ir b iç im d e o rta y a ç ık a rıla n v e b u e s e re b a ğ ım lı o la r a k ö z g ü n f ik ir le r s u n a m a y a n e s e rle r. d. K ü lliy a t B ir e s e r s a h ib in in d e ğ iş ik tü rd e n e s e r le r in i v e y a a y n ı c in s te n o la n e s e r le r in i b ira ra y a to p la y a n e s e r. e. D e r le m e eser B e lli b ir a m a c a g ö r e v e ö z e l b ir p la n d a h ilin d e s e ç m e v e to p la m a e s e r ­ le rd e n o lu ş tu r u lm u ş e s e r. 4. F ik ir v e S a n a t E s e r le r in in iş a r e tle n m e s i F ik ir v e S a n a t E s e rle rin in İ ş a re tle n m e s i H a k k n ıd a k i Y ö n e tm e lik ç e rç e ­ v e s in d e k ita p la ra v e a n s ik lo p e d ile r e , b u n la r ı y a y ım la y a n la rın a d , ü n v a n v e y a a m b le m in in , y a y ım la n d ığ ı y ılın s o n ik i r a k a m ın ın , y a y ım la n d ığ ı ilin tra fik k o d u n u n , y a y ım n u m a ra s ın ın v e h e r k ita p ta b a s k ı s e ri n u m a r a s ın ın g ö s te ril ­ m e s in e iliş k in b ir d ü z e n le m e g e tirilm iş tir. B u Y ö n e tm e lik g e re ğ in c e , y a y ım c ı v e y a e s e r s a h ib i, y a y ım la d ığ ı h e r k ita ­ b ın h e r n ü s h a s ın ın k a p a ğ ın ın u y g u n b ir y e rin e , Y ıl K o d u , II K o d u , Y a y ım c ı K o d u , Y a y ın N u m a r a s ı ’ m b a s m a k z o r u n d a d ır . 99 Ö r n e ğ in : ‘ A ’ y a y ın e v i v e y a k iş i, k u r u m v e y a k u r u lu ş 1 9 9 6 y ılı iç in d e İ s ta n b u l ’ d a ‘ B ’ a d lı k ita p ta n 3 5 0 0 a d e t y a y ım la y a c a k tır. K ita b ın d ö r t s a y fa d a n o lu ş a n k a p a ğ ın ın u y g u n b ir y e rin d e y a y ım la y a n ın a d ı, ü n v a n ı, v a rs a a m b le m i y e r a lm a lıd ır . K a p a ğ ın iç s a y fa la rın ın u y g u n b ir y e rin e k o n u la c a k n u m a r a la r is e ; a - Y ıl K o d u : 9 6 b - İl K o d u : 3 4 c - Y a y ım cı R u m u z u : Y d - Y a y ım c ı K o d u : 0 0 0 1 (B a k a n lık ta n y a y ım c ın ın a ld ığ ı n u m a ra d ır v e b ü tü n y a y ım la d ığ ı e s e r le r d e b u k o d u k u lla n a c a k tır. B u ra d a y a y ım c ı k o d u 1 o la r a k v e rilm iş tir.) e - Y a y ın N u m a ra s ı: 1 (Y a y ın e v in in y a y ım la d ığ ı k a ç ın c ı k ita p is e ) f- S e ri N u m a r a s ı: l ’ d e n 3 5 0 0 ’ e k a d a r s ıra ta k ip e d e re k h e r k ita b a v e rile n n u m a r a d ır . Y u k a rıd a k i ö r n e ğ e g ö re ru m u z v e n u m a r a la r ş ö y le b a s ıln ıa lıc lır: 9 6 .3 4 . Y .0 0 0 1 .1 0001 3500 5. K ita p Ü z e r in d e k i H a k la r E s e r s a h ib i, e s e ri ü z e rin d e m a d d i v e m a n e v i o lm a k ü z e re ik i tü r h a k k a s a h ip tir . M a d d i h a k , y a z a rın , e s e r in in y a y ım la n m a s ı ile e ld e e d e c e ğ i m a d d i g e lir d ir. M a n e v i h a k is e , y a z a rın e s e ri ü z e rin d e ile ri s ü r e c e ğ i v e k a rş ılığ ı m a d d i o lm a y a n h a k tır. a. M addi h a k la r M a d d i h a k la r , e s e r s a h ib in e , e s e r in d e n e k o n o m ik b ir y a ra r s a ğ la m a im k a n ı ta n ım a k ta d ır. F S E K , e s e r s a h ib in e , e s e ri ü z e r in d e b e ş tü r h a k ta n ı ­ m ış tır ( a ltın c ı b ir h a k d a h a v a rd ır, a n c a k b u g ü z e l s a n a t e s e rle ri iç in g e ç e rli o la n P a y H a k k ı ’ d ır v e b u n e d e n le b u r a d a b e lir tilm e m iş tir ). B u b e ş tü r h a k k a r ş ılığ ın d a y a z a r, e k o n o m ik b ir g e lir s a ğ la r. a .a . İ ş le m e hakkı Ö n c e d e n m e v c u t o la n ö z g ü n b ir e s e re s a d ık k a la ra k , o n u b a ş k a b ir ş e k le d ö n ü ş tü r m e k a m a c ıy la y a ra tıla n e s e rle re iş le m e e s e r d e n ir. Ö r n e ğ in , b ir 100 hikayenin başka bir dile tercümesi veya bir romanın bir tiyatro piyesi haline d ö n i ı ş t i it ii 1 nı e s i gibi. İşleme eserler şunlardır: (EŞEK ,\ld. (>) - Tercümeler, - Roman, hikaye, şiir, tiyatro piyesi vb.irin başka türlere çevrilmesi, .Musiki, güzel sanatlar, ilim ve edebiyat eserlerinin filme alınması, Musiki aranjman ve tertipleri, Güzel sanat eserlerinin bir başka şekle sokulması, Külliyat haline getirme, - Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi, - Henüz yayımlanmamış bir eserin ilmi araştırma ve çalışma sonucu yayıma elverişli hale getirilmesi, - Başkasına ait bir eserin izah, şerhi veya kısaltılması. a .b . Ç o ğ a ltm a hakkı Kitabın orijinalinden baskı yoluyla veya başka tespit araçlarıyla yapılan çoğaltmalardan yararlanmak hakkının eser sahibine ait olduğunu anlatır. Çoğaltma hakkını yayınevine satan, kiralayan ya da devreden yazar, bunun karşılığında maddi gelir olarak ‘ telif ücreti’ alır. Diğer deyişle, bir eserin coğaltılabilmcsi için yazarına bir bedel ödemek ya da çoğaltmaya bedelsiz olarak izin verdiğinin vazıh olarak bildirilmesi gerekmekledir. Yayınevi ya­ zardan, eserini çoğaltmak ve satışa sunmak (yayma hakkı) için izin almakla ve iki taraf arasında vazıh sözleşme imzalanmakta, bunun karşılığında da yazara telif ücreti ödenmekledir. a .c . Y aym a hakkı ESEK’ de vavma hakkını, bir fikir ve sanat eserini satışa çıkarmak veva ticari amaçla dağıtmak olarak belirtmektedir. Kanunun Madde 23/ I’ de, bir eserin asıl veva islenmesinden çoğaltma suretiyle elde edilen nüshaları satışa çıkarmak veya dağıtmak veyahut diğer herhangi bir şekilde ticaret mevkiine kovmak suretiyle yararlanma hakkının eser sahibine ait olduğunu bildirmektedir. Dolayısıyla, yazarla sözleşme imzalayan yavıncvi çoğaltma iıakkı yanında vavma hakkını da satın almış, kiralamış ya da devralmış <ılmaktadıı. • Dİ a .d . hakkı T e m s il B ir e s e r in s a h n e le n m e s in in , y a n i te m s ilin in e s e r s a h ib in e a it o ld u ğ u n u a n la tır . B ir e s e r o rta y a ç ık tığ ı b iç im in s e n a r y o la ş tır ıla r a k b ir tiy a tro p iy e s i, s in e m a y a d a te le v iz y o n film i h a lin e g e lm e s i, y a z a rın e s e r in in te m s il h a k k ın ­ d a n e k o n o m ik g e lir e ld e e tm e s in i g e re k li k ıla r. Ö r n e ğ in b ir r o m a n iş le ­ n e re k tiy a tro p iy e s i h a lin e d ö n ü ş m ü ş s e , o ta k tir d e , h e m r o m a n y a z a rın d a n h e m d e r o m a n ı p iy e s h a lin e d ö n ü ş tü r e n k iş id e n iz in a lın m a s ı g e re k ir. R adyo a .e . ile y a y ım hakkı B ir e s e r in a s lın ı v e y a iş le n m e le rin i ra d y o v e y a b e n z e r i iş a re t, s e s v e y a r e ­ s im n a k lin e y a ra y a n d iğ e r te k n ik a ra ç la r la y a y m a k h a k k ıd ır. B ir e s e r, r a d ­ y o d a o k u n m a k s u re tiy le y a y ım la n ırs a y a d a ra d y o o y u n u h a lin e g e tirile re k y a y ım la n ırs a , b u y a y ım la r ü z e r in d e y a z a rın ın m a d d i h a k k ı b u lu n a c a k tır . B u n e d e n le , b u tü r y a y ım la r k a r ş ılığ ın d a e s e r in y a z a rın d a n iz in a lm a k v e y a z a rın a ü c re t ö d e m e k g e re k lid ir. M anevi b. E ser H a k la r s a h ib in e , kendi k iş iliğ in i v e e s e r in in ö z g ü n lü ğ ü n ü k o ru m a k a m a c ıy la v e r ile n h a k la r d ır . M a n e v i h a k la r, e s e r d e n e k o n o m ik b ir fa y d a s a ğ la m a y a n h a k la rd ır. B u h a k la r , e s e rin , s a h ib in in k iş iliğ in d e n d o ğ m a s ı v e o n u n k iş iliğ in in b ir p a rç a s ı o lm a s ı n e d e n iy le ta n ın m ış la rd ır. M a n e v i h a k la r, e s e r s a h ib i v e y a m ir a s ç ıla r ın a ş u h a k la rı v e rir: (6 0 ) • E s e rin k e n d i rız a s ı o lm a d a n u m u m a a rz e d ilm e m e s i, • E s e rd e , e s e r s a h ib in in a d ın ın b e lirtilm e s i, • E s e rd e , k e n d i rız a s ı o lm a d a n d e ğ iş ik lik y a p ılm a m a s ı. c. Y an h a k la r ( S u b s id ia r y r ig h ts - s u b r ig h t s ) G e liş m iş ü lk e le r d e k i ( ö rn e ğ in B rita n y a v e A B D ) y a y ım h a k k ı (© -C o p y rig h t) y a s a la rı, e s e r s a h ib in e , e s e r in in b a ş k a b ir b iç im e d ö n ü ş tü r ü lm e s i k a rş ıs ın d a b a ş k a g e lir k a y n a k la rı e ld e e tm e o la n a ğ ı v e r m e k te d ir . T ü rk iy e ’ d e k i F S E K ç e rç e v e s in d e y u k a r ıd a b a h s e d ile n b e ş tü r m a d d i h a k , B rita n y a v e A B D ’ d e ‘ Y a n h a k la r ’ (s u b s id ia ry rig h ts ) o la r a k ta n ım la n m a k ta d ır v e b u h a k la r, b ir y a z a rın e s e r in in d e ğ iş ik f o rm la r d a ( c iltli v e y a k a r to n - k a p a k lı) , d e ğ iş ik p a z a r la r iç in (k ita p k u lü b ü , g e n iş p a z a r la r) , s e s le n d irm e v e g ö s te rim ş e k ille ­ r in d e (film v e y a te le v iz y o n p r o g ra m ı s e n a ry o s u o la ra k , ra d y o v e y a re k la m 102 p r o g r a m la r ın d a ) v e tic a ri o la ra k k ita p ta k i k a ra k te rle r i k u lla n m a y ı a n la tır . B u h a k la r ş u n la rd a n o lu ş m a k ta d ır: (6 1 ) 1 . C iltli k ita p h a k la r ı (h a rd b a c k ) 2 . K a rto n -k a p a k lı k ita p h a k la rı (p a p e rb a c k ) 3 . B a ş k a ü lk e d e b a s ın ı h a k la rı 4 . T e rc ü m e h a k la rı 5 . T e f r ik a h a k la r ı (s e ria l rig h ts) 6 . R a d y o d a o k u m a h a k la rı 7 . F ilm v e y a te le v iz y o n s e n a ry o s u h a k la rı 8 . K a ra k te r h a k la r ı ( m e r c h a n d is in g rig h ts) 9 . K o n u ş a n k ita p k a s e tle ri h a k la r ı (a u d io -c a se tte ‘ ta lk in g b o o k s ’ ) 1 0 . E le k tro n ik h a k la r. F S E K 'n d a 7 .6 .1 9 9 5 ta rih in d e y a p ıla n d e ğ iş ik lik le (M a d d e 8 0 ): " E s e r S a h ib in in H a k la r ın a K o m ş u H a k la r" b a ş lığ ı ile b ir m a d d e ila v e e d ilm iş tir. B u m a d d e n in ilk f ık r a s ın d a " E s e r s a h ib in in m a d d i-m a n e v i h a k la r ın a h a le l g e tir m e m e k ş a rtıy la , fik ir v e s a n a t e s e r le r in i ö z g ü n b ir b iç im d e ic r a e d e n , y o ru m la y a n , ic ra c ı s a n a tç ıla r la b ir ic ra y ı y a d a s e s le ri ilk d e fa te s p it e d e n s e s ta ş ıy ıc ıs ı y a p ım c ıla r ı v e ra d y o -te le v iz y o ıı k u r u lu ş la rın ın , e s e r s a h ib in in h a k la r ın a k o m ş u h a k la r ı v a rd ır." h ü k m ü b u lu n m a k ta d ır. B u h ü k ü m d e , b ir e s e r s a h ib in in y a n ın d a o e s e ri ra d y o , te le v iz y o n g ib i a ra ç la rd a ic r a e d e n k iş ile rin d e h a k la rın ın o ld u ğ u v e b u h a k k ın d a k o m ş u h a k o ld u ğ u b e lirtil ­ m e k te d ir. 6 . K ir a la m a H akkı Y a y ım la n m ış o la n b ir e s e r i s a tın a lm a d a n , k ir a la m a k v e ondan bu s u r e tle y a r a r la n m a k m ü m k ü n d ü r. K ira lık k ita p v e re n m ü e s s e s e le r in y a y g ın o ld u ğ u ü lk e le rd e b u y o l, e s e r s a h ib in in y a y ım h a k k ın d a n g e re k tiğ i ş e k ild e y a r a rla n a m a m a s ı ( e k o n o m ik g e lir k a y b ın a u ğ ra m a sı) s o r u n u n u d o ğ u r m a k ­ ta d ır. B u n e d e n le , e s e r s a h ib in e is te d iğ i ta k tir d e , e s e rin n ü s h a la rın ın k ira ­ la n m a s ın ı ö n le m e h a k k ın ın ta n ın m a s ı y a d a k ira la m a k a rş ılığ ın d a y a z a ra b ir ü c r e t ö d e n m e s i is a b e tli o la b ilir. F S E K , e s e r y a ra tıc ıs ın a e s e rin in k ira la n m a s ın ı m e n e tm e h a k k ı ta n ım ış tır. Y azar b u h a k k ın ı, y a y ım la n m ış o la n e s e r in in n ü s h a la r ı ü z e rin e e s e r in in ü c r e t k a r ş ılığ ın d a k ira y a v e rile m e y e c e ğ i k a y d ın ı k o y m a k s u re tiy le k u lla ­ 103 n a b ilir. E ğ e r b ö y le b ir k a y ıt e s e r n ü s h a la rı ü z e r in e k o n u lm a m ış s a , b u ta k ­ tir d e e s e r in ü ç ü n c ü k iş ile r ta r a f ın d a n h e r z a m a n ü c re t k a r ş ılığ ın d a k ira y a v e rilm e s i m ü m k ü n d ü r . İ n g ilte r e ’ d e , ‘ K ü tü p h a n e d e n Ö d ü n ç K ita p A lm a H a k k ı (P u b lic L e n d in g R ig h t) ’ ile d e y a z a rla ra , k ü tü p h a n e le r d e n ö d ü n ç a lın a n k ita p la rın d a n b ir g e lir e ld e e tm e o la n a ğ ı s a ğ la n m ış tır . Bu h a k ç e rç e v e s in d e , k ita p la r ın k ü tü p h a n e d e n b ir y ıl iç in d e ö d ü n ç a lın m a o r a n ın a g ö re , d e v le tin a k ta r d ığ ı b ir b ü tç e d e n , o lu ş tu r u la n b ir m erk e z ta ra f ın d a n y a z a rla ra d e ğ iş ik m ik ta rla r d a ö d e m e le r y a p ılm a k ta d ır. IS B N ’ ı ö d ü n ç v e r m e d e k u lla n a n 3 0 k ü tü p h a n e d e n , k ita p la r ın b e lir li z a m a n d ilim le rin d e k i ö d ü n ç a lm a k a y ıtla rı S to c k to n -o n - T e e s ’ d e k i P L R (P u b lic L e n d in g R ig h t) o fis in e u la ş ır. U lu s a l d ü z e y d e k ita p ö d ü n ç a lm a , b u 3 0 k ü tü p h a n e d e n to p la n a n b ilg ile rin , to p ­ la m k ü tü p h a n e s a y ıs ın a o r a n la m a s ıy la b u lu n u r. B rita n y a ’ d a ik a m e t e d e n h e r y a z a r b u o fis e b a ş v u r a r a k , k ita p la r ın ın ö d ü n ç a lın m a s ık lığ ın a g ö r e k e n d is in e b ir ö d e m e y a p ılm a s ın ı is te y e b ilir. P L R ile h e r y ılın ş u b a t a y ın d a h ü k ü m e tin a k ta r d ığ ı b ü tç e d e n , P L R ’ a b a ş v u ra n y a z a rla r a , k ita p la r ın ın ö d ü n ç a lın m a o r a n ı te s p it e d ile re k k e n d ile r in e ö d e m e le r d e b u lu n u lu r . B u P L R o fis in e k a y ıtlı 1 0 b in y a z a r b u lu n m a k ta d ır . (6 2 ) 101 KİTAP YAYIMCILIĞI EKONOMİSİ IX. K ita p y a y ım c ıs ı b ir y a tır ım c ıd ır. Y a y ım c ı, y a z a ra , ç e v ir m e n e , e d itö r e , ta s a rım c ıy a , m a tb a a c ıy a , k a ğ ıtç ıy a v e c iltç iy e , s a tıs e le m a n la r ın a , ta n ıtım v e r e k la m a p a r a ö d e y e n : b u n u n k a rş ılığ ın ı d a k ita p ç ıla rd a n , d a ğ ıtım f ir m a ­ la rın d a n , o k u lla r d a n , k ü tü p h a n e le r d e n , b ire y s e l m ü ş te r ile rd e n , k ita b ın y a n h a k la rın ın s a tış ın d a n e ld e e d e n k iş id ir. T ic a ri m a h iy e tte fa a liy e t g ö s te re n y a y ım c ı, d iğ e r iş le tm e le r d e o ld u ğ u g ib i, y a tırd ığ ı p a r a n ın d a h a fa z la s ın ı k a z a n m a y ı a m a ç la m a k ta d ır. B n tic a ri iliş k ile r k ita p y a y ım c ılığ ın ın e k o n o ­ m is in i o lu ş tu rm a k ta d ır. D iğ e r tü r iş le tm e s a h ip le r i g ib i k ita p y a y ın e v le ri d e g id e r le r i a z a lta ra k g e lir le r i a rtır m a y ı h e d e fle m e k te v e p a r a k a z a n m a k iç in p a ra h a rc a m a k ta , k ita b a v a tın ın y a p m a k ta d ır. D a h a fa z la g e lir e ld e e tm e k , d a h a fa z la k ita p s a tm a k la g e r ç e k le ş tir ilir v e b n d a y a y ım c ın ın k â rın ın a rtm a s ın ı s a ğ la r. H e rh a n g i y a y ım la rs a n ız , b ir y a z a r, bana b ir y a y ın e v i s a tıla n e d itö r ü n e : h e r k ita p f iy a tın ın ''B e n im yüzde k ita b ım ı b a s ıp lO 'ıın n v e r e b ilir m is in iz ? ” d iy e s o r d u ğ u n d a ş ö y le d ü ş ü n ü le b ilir: ''Y ü z d e 1 0 y a z a rın te lif h a k k ı! P e k i g e ri k a la n y ü z d e 9 0 ’ lık k ıs ım n e o lu y o r? ” B n v e b e n z e ri k o n u la r 'k ita p y a y ım c ılığ ın ın e k o n o m is i'n i o lu ş tu r m a k ta d ır. B ir k ita b ın s a tış fiy a tın d a n d e ğ iş ik o r a n la r d a , e s e rin y a z a rın a , k ita p ç ıy a , m a tb a a c ıy a , ta n ıtın ı/re k la m v e d a ğ ıtım g id e ric i in e . y a y ın e v in in g e n e l g id e r ­ le rin e ( p e r s o n e l ü c re tle r i, b in a k ira s ı, e le k trik v s.) ö d e m e y a p ılm a k la v e g e ri k a la n k ıs m ı d a y a y ım c ıy a b rü t k â r o la ra k k a lm a k la d ır. Y a y ım c ılık s ü r e c in d e y a p ıla n ö d e m e o r a n la rı (a ş a ğ ıd a b e lir lile n o r a n la r ) s a h il o lm a y ıp iş in tü rü , b a s k ı m ik ta r ı, iş in a la n ı (d e rs k ita b ı, r o m a n , ç o c u k k ita b ı v b .), c iltli v e y a k a rto n - k a p a k h o lm a s ın a g ö re d e ğ iş k e n lik le r g ö s te rm e k te d ir . Ö rn e ğ in c iltli /(D k ita p la r ın s a tış ın d a n k ita p ç ıla r d a h a fa z la is k o n ta ta le p e tm e k te d irle r . A y rıc a g e liş m iş ü lk e le rd e y a y g ın fa a liy e t g ö s te r e n k ita p k u lü p le r i, lis te le r in e d a h il e tm e k is te d ik le ri k ita p la r iç in y ü z d e 5 0 -6 0 is k o n ta ta le p e tm e k te d irle r . (6 3 ) 1 . M a liy e t M u h aseb esi K ita p y a y ım c ılığ ın d a m a liy e t m u h a s e b e s i, y a y ın e v in in g id e r v e g e lir k a le m le rin in b e lirle n m e s i, b u r a la r d a n e ld e e ttiğ i to p la m g e lird e n g id e r le rin ç ık a rılm a s ı ile e ld e e d ile n b r ü t k â r, y a y ım c ın ın iş e y a p tığ ı y a tırım ın k â r y a d a z a r a r d u r u m u n u n te s p it e d ilm e s i iş le m le rin i iç e r m e k te d ir . B ir k ita b ın s a tış fiy a tın ın te s p iti d e g id e r k a le m le ri v e b u n la r ın o r a n la rın ın b e lir le n e re k b ir im m a liy e tin b u lu n m a s ı ile g e rç e k le ş tirilir . B ir k ita b ın y a y ım la n m a s ü r e c in d e g e lir v e g id e r k a le m le r in i ş u n la r o lu ş tu rm a k ta d ır : a. G e lir le r Y a y ım c ılık ta b ir k ita b ın y a y ım la n m a s ın a b a ğ lı o la r a k y a y ın e v in in e ld e e d e c e ğ i g e lirle r ş ö y le d ir: 1 . S a tış g e lir le r i K ita b ın s a tış ın d a n e ld e e d ile n g e lird ir. K ita b ın s a tış fiy a tın d a n k ita p ç ı, d a ğ ıtım c ı is k o n ta s ı, k a y b o la n , s a tıla m a y ıp g e ri d ö n e n v e y a ta n ıtım a m a c ıy la ü c re ts iz d a ğ ıtıla n k ita p la rın m ik ta r la rı d ü ş tü k te n s o n ra k a la n m ik ta rd ır. 2 . Y a n h a k la r ın s a tış g e lir le r i K ita b ın g a z e te le r d e v e y a d e rg ile r d e te fr ik a e d ilm e s i, te rc ü m e , s e n a r y o la ş tın lıp f ilm in in ç e k ilm e s i y a d a tiy a tro p iy e s i h a lin e d ö n ü ş tü r ü lm e s i, k ita p ta k i k a r a k te rle rin tic a ri k u lla n ım ı g ib i h a k la r ın s a tış ın d a n e ld e e d ile n g e lir le r in b e lir li o r a n ı y a z a r ın a ö d e n ir k e n , b e lir li o r a m d a y a y ın e v in e k a l ­ m a k ta d ır. B u d a y a y ın e v i iç in s a tış g e liri d ış ın d a e k b ir g e lir k a le m i o lu ş tu r ­ m a k ta d ır. 3 . D iğ e r g e lir le r E ld e k a la n k ita p la rın u c u z fiy a ta s a tış ın d a n e ld e e d ile n g e lir; k ita p la rın u y g u n y e rle r in e a lın a c a k r e k la m g e lirle ri; k ita b ın y a y ım ın ı m a d d i o la r a k d e s te k le y e n s p o n s o r la rd a n e ld e e d ile n g e lir g ib i h e r k ita p iç in o lm a s a d a bazı k ita p la r iç in g e ç e r li o la b ile c e k b u tü r v e y a y ın e v in in d iğ e r g e lirle r k a le m in i o lu ş tu rm a k ta d ır . 106 b a ş k a g e lir k a y n a k la r ı, b. G id e r le r Y a y ım c ılık s ü r e c in d e b ir k ita b ı b a s ılı ü r ü n h a lin e g e tir m e k v e o k u r a u la ş m a s ın ı s a ğ la y m c a y a k a d a r b ir ta k ım h a rc a m a la r y a p m a k g e re k m e k te d ir. B u h a r c a m a la r y a y ım c ılık ta g id e r k a le m le rin i o lu ş tu rm a k ta d ır: 1 . Ü r e tim g id e r le r i D iz g i, ta s a rım , k a p a k d ü z e n i, b a s k ı, k a ğ ıt, c ilt v e d ü z e ltm e g id e rle ri. 2. ik tib a s iz n i iç in ö d e n e n ü c r e tle r K ita p ta k u lla n ıla c a k b a ş k a e s e r le r d e n y a p ıla c a k a lın tı, b a ş k a k ita p la r d a y a y ım la n m ış , a ja n s la r d a n y a d a f o to ğ r a f ı ç e k e n k iş id e n k ita p ta k u lla n ıla c a k f o to ğ r a f la r a ik tib a s iz n i iç in ü c r e t y a d a te lif ö d e n m e s i. 3 . Y a za ra ö d e n e n te lif ü c r e ti 4 . T a n ıtın ı, r e k la m v e d a ğ ıtım g id e r le r i 5 . E d itö r y e l g id e r le r K ita b ın e d itö ry e l iş le m le ri s ıra s ın d a y a p ıla c a k g id e rle r d ir . E d itö r, s e rb e s t ç a lış a n v e b ir k ita b ın e d itö r lü ğ ü iç in g ö r e v le n d ir ilm iş s e b u n a iş k a rş ılığ ı ö d en ecek ü c r e t; e s e r , k o n u n u n u z m a n la r ın a b u n la ra in c e le ttirile c e k s e ö d e n e c e k ü c re tle r v e e d itö r y e l iş le m le r d e y a p ıla c a k d iğ e r h a rc a m a la r b u g id e r k a le m in d e d e ğ e rle n d irilir. 6. G e n e l g id e r le r P e r s o n e l ü c r e tle r i, b ü r o k ira s ı, e le k trik - s u g id e rle ri, depo k ira la r ı, a m o r tis m a n la r v b . 7. D iğ e r g id e r le r Ç e ş itli v e rg ile r, y a s a l b ir d a v a k a rş ıs ın d a ö d e n e c e k ta z m in a t b e d e lle ri ile k ita b ın ö z e lliğ in e g ö r e y u k a r ıd a s a y ıla n g id e r k a le m le ri d ış ın d a o lu ş a c a k d iğ e r g id e rle r. K ita p y a y ım c ılığ ın d a k i g id e rle r, k ita b ın b a s k ı s a y ıs ın a g ö re b irim m a liy e ti e tk ile y ip e tk ile m e m e s in e b a ğ lı o la ra k , ik i g r u p ta to p la n m a k ta d ır: (6 4 ) b .a . S a b it g id e r le r Y a y ım c ılık ta k i s a b it g id e r le r , k ita b ın b a s k ı a d e d in e g ö r e h e rh a n g i b ir d e ğ iş ik lik g ö s te r m e y ip s a b it k a la n g id e rle ri ifa d e e tm e k te d ir . B u g id e rle r, k ita p ta n b ir a d e t y a d a b ir m ily o n a d e t b a s ıls a d a a y n ı m ik ta rd a h a r c a m a y a p m a y ı g e re k tir m e k te d ir. S a b it g id e r le r ş u n la rd ır: 107 • K ita b ı te rc ü m e e d e n le r e ö d e n e c e k m ik ta r. B u g e n e llik le k ita b ın tira ­ jın a b a ğ lı o lm a y a n v e ç e v irm e n e ö d e n e n s a b it b ir ü c r e ttir . • K ita p u z m a n la rın a in c e le ttir ild iğ in d e o n la ra ö d e n e c e k ü c re t. • Ü ç ü n c ü p a rti o la r a k k u lla n ıla c a k m e tin v e f o to ğ r a fla r ın ik tib a s iz n i iç in ö d e n e c e k m ik ta r. • S e rb e s t ç a lış a n e d itö r, illü s tr a tö r v e y a ta s a rım c ıy a ö d e n e c e k m ik ta r. • D iz g i, d ü z e ltm e le r , m o n ta j, k a lıp g ib i b a s ım a h a z ır lık a ş a m a la rın d a k i g id e rle r. • P e rs o n e l g id e rle ri. • G e n e l g id e rle r: B ü ro g id e rle r i, y ö n e tim , m u h a s e b e g id e r le r i, v e rg ile r, k ira la r, k r e d i fa iz le ri v b . • Y a z a ra y a y ım h a k k ı k a r ş ılığ ın d a ö d e n e c e k te lif ü c r e ti, s a tış o r a n ın a b a ğ lı o lm a d a n s a b it m ik ta r ü z e r in d e n ö d e n m e s i d u r u m u n d a . b .b . D e ğ iş k e n g id e r le r Y a y ım c ılık ta d e ğ iş k e n g id e rle r, k ita b ın b a s k ı a d e d in e g ö r e d e ğ iş k e n lik g ö s te r e n g id e r le r d ir. D e ğ iş k e n g id e rle r: • Y a z a ra ö d e n e n te lif ü c r e ti. Y a z a ra te lif ü c re ti s a tıla n k ita p a d e d i ü z e ­ r in d e n ö d e n iy o rs a , ö d e n e c e k m ik ta r, s a tıla n k ita p s a y ıs ın a g ö re d e ğ iş k e n lik g ö s te r e c e k tir . • B a sın ı g id e r le ri. B u m a tb a a c ı v e c iltç i g id e r le r in i k a p s a m a k ta d ır. K ita ­ b ın b a s k ı s a y ıs ın a g ö r e m a tb a a c ıy a v e c iltç iy e ö d e n e c e k ü c r e t d e ğ iş m e k te d ir. F a k a t d iz g i g id e r le ri d e ğ iş k e n d e ğ il s a b ittir , k ita p ta n n e k a d a r b a s ılır s a b a s ıls ın a y n ı d iz g i k u lla n ıla c a k tır. • M a te ry a l g id e rle ri. K a ğ ıt, m ü re k k e p , c ilt b e z i, k a r to n , d ik iş m a lz e m e ­ le ri, tu tk a l g ib i b a s ım v e c ilt a ş a m a s ın d a k u lla n ıla c a k m a te ry a lle r y a y ım c ı ta ra f ın d a n te d a r ik e d iliy o rs a , b u m a te r y a lle r in tü k e tim i d e b a s k ı s a y ıs ın a g ö r e d e ğ iş e c e k tir. • D e p o la m a v e d a ğ ıtım g id e r le ri. Y a y ın e v i, k ira lık d e p o h iz m e ti s u n a n b ir d e p o d a n y a ra rla n ıy o rs a , b u d e p o d a k ita p la r ın k a p la y a c a ğ ı a la n ın k ira ­ s ın ı v e rm e k d u r u m u n d a d ır v e b u n e d e n le d e p o lo m a d a k ita b ın s a y ıs ın a g ö r e d e ğ iş k e n b ir g id e r k a le m i o lu ş tu r a c a k tır. A n c a k y a y ın e v in in k e n d i d e p o s u iç in b u d u r u m s ö z k o n u s u d e ğ ild ir; y a y ın e v in in k e n d i d e p o s u n u n g id e r le r i s a b ittir. B u n u n d ış ın d a k ita p d a ğ ıtım ın d a d a g ö n d e r ile c e k k ita b ın s a y ıs ın a g ö re d a ğ ıtım iç in ö d e n e c e k p a r a m ik ta r ın d a d e ğ iş ik lik le r o la c a k tır. 108 K ita p 2. G e lir le r in in P a y la ş ım ı K ita p y a y ım c ılığ ın d a h e r k ita b ın s a tış ın d a n , k ita b ın ü r e tim in d e n o k u r a u la ş tır ılm a s ın a k a d a r k i s ü r e ç te g ö re v a la n k iş ile r b e lli o r a n la r d a p a y la r a lm a k ta d ır la r . B u p a y la r d a n b ir k ıs m ı k ita p ü r e tilir k e n y a y ım c ın ın y a p tığ ı y a tır ım la p e ş in ö d e n irk e n , b ir k ıs m ı d a k ita b ın s a tış ı ile y a y ın e v in e g e ri d ö n e n p a ra d a n ö d e n ir. B u p a y la ş ım o r a n la r ı k ita p la ra g ö r e f a r k lılık la r g ö s te rm e s in e k a rş ın , g e n e l tü r d e k i k ita p la r d a e ld e e d ile n g e lirin p a y la ş ım o r a n la rı ( k ita b ın s a tış fiy a tı ü z e rin d e n o r a n la m a y a p ılırs a ) ş ö y le o lm a k ­ ta d ır:^ " ) ) a. K it a p ç ı K ita p ç ın ın o r ta la m a y ıllık k ita p s a tış ı, a ld ığ ı k ita p s a y ıs ın ın 3 'd e 2 ’ si k a d a r d ır v e s a tış ta n s a ğ la d ığ ı k a z a n ç , k a p a k fiy a t in in yüzde 2 0 -1 5 a ra­ s ın d a d ır . Y e n i ç ık a n k ita p la r la , b irk a ç y ıld ır r a fla rd a b u lu n a n v e s a tılm a y ı b e k le y e n k ita p la r ın is k o n ta la r ı d a f a rk lılık la r g ö s te re b ilm e k te d ir. Ç ok s a ta c a ğ ı b e k le n e n k ita p la rın is k o n ta o r a n ı d ü ş ü k o la b ilir k e n , s a tış ı y a v a ş o la n k ita p la r ın is k o n ta s ı d a h a fa z la o la b ilir. b. D a ğ ıtım c ı D a ğ ıtım c ı, d e p o la m a v e a ra c ılık h iz m e ti k a rş ılığ ı, k a p a k fiy a tın ın y ü z d e (>1 0 ’ ıın u a lır . D a ğ ıtım firm a s ı, y a y ın e v in d e n b e lir li b ir is k o n ta ile a ld ığ ı k ita p la r ı, k e n d i p a y ın ı d ü ş tü k te n s o n r a k ita p ç ıla r a s a tm a k ta d ır. Ö r n e ğ in , d a ğ ıtım firm a s ı y a y ım c ıd a n y ü z d e 4 0 is k o n ta ile a ld ığ ı b ir k ita b ı, k ita p ç ıy a y ü z d e 3 0 -3 4 is k o n ta ile s a ta b ilir. İs k o n ta o r a n la rı, p a z a rlık y ö n te m iy le d e b e lir le n e b ilir . K ita p d a ğ ıtım ı, d a ğ ıtım firm a s ı a ra c ılığ ıy la y a p ılm ıy o rs a b u o r a n , k ita p ç ı v e y a y ın e v i a r a s ın d a p a y la şıla b ilir. c. Ü r e tim (m a tb a a c ı, c iltç i, k a ğ ıt) K ita b ın ü r e tim m a liy e tin in o r a n ı (y a k la ş ık to p la m % 3 0 -4 5 a ra s ın d a ), k ita ­ b ın ş e k lin e , ta s a rım ın a , k a lite li v e r e n k li b a s ım d u r u m u n a , b a s ım tü r ü n e g ö r e d e ğ iş ir. a r a s ın d a Y a y ım cı, k a ğ ıd a y ü z d e 5 -1 5 , m a tb a a c ıy a v e c iltç iy e y ü z d e 2 0 -2 8 ödem e y a p a r. Y a y ım c ın ın b u r a la r a y a p tığ ı h a rca m a, k ita b ın y a y ım ın d a n ö n c e y a p ıla n p e ş in ö d e m e o lu p b u n u iş iç in y a p tığ ı y a tırım d a n k a rş ıla r. 109 K a ğ ıt m a tb a a c ı ta ra f ın d a n te d a rik e d iliy o rs a m a tb a a c ın ın p a y o r a n ı d a h a y ü k s e k o la c a k tır . B ıı d u ru m d a m a tb a a c ın ın p a y ı (% 3 0 -4 5 ) iç in d e k i k a ğ ıd ın o r a n ı, k a lite s in e g ö re ( 1 /3 y a d a 1 /2 a r a s ın d a ) d e ğ iş ir; m a tb a a c ın ın p a y ı iç in d e k i d iğ e r k ıs ım is e m ü r e k k e p , iş le tm e , a m o rtis m a n v e c iltle m e y e g id e r. D iz g i v e ta s a rım , s a b it g id e r le r d e n o ld u ğ u iç in a y rı d e ğ e r le n d ir ilm e lid ir . K a ğ ıt v e m a tb a a c ı g id e rle r i, b a s ım m ik ta r ı ile o r a n tılı o la r a k a rta n g id e r ­ le rd ir . B u n e d e n le d iz g i v e ta s a r ım ı, k ita b ın s a tış fiy a tı ü z e r in d e n 'g e n e l g id e r le r ’ iç in d e d e ğ e rle n d ir m e k g e re k m e k te d ir. d. Y azar Y a z a r, k ita b ın y a y ım h a k k ın ı s a b it b ir ü c re t k a rş ılığ ı y a y ım c ıy a d e v r e t ­ m e m iş s e y a d a k ira la m a m ış s a , e s e r in in y a y ım ı k a rş ılığ ın d a h e r s a tıla n k ita p ü z e rin d e n y ü z d e 7 -1 5 a r a s ın d a d e ğ iş e n o r a n la r d a te lif ü c r e ti a lm a s ı g e re k ir. Y a z a rla y a p ıla c a k s ö z le ş m e d e , y a z a ra n e k a d a r te lif ö d e n e c e ğ i a ç ık b ir ş e k il ­ d e b e lir tilir . G e n e llik le y a z a r, k ita p s a tış b e d e lin d e n y ü z d e 1 0 te lif ü c r e ti a l ­ m a k ta d ır. A n c a k , y a z a rın ilk e s e ri y a y ım la n ıy o rsa y a d a s a tış ın ın ç o k iy i d ü z e y d e o lm a y a c a ğ ı ta h m in e d ile n b ir e s e r is e y a z a ra d a h a d ü ş ü k o r a n d a te lif ü c re ti ö d e n e b ilir . Y a z a r, ta n ın m ış v e e s e rle ri iy i s a ta n b iri is e y a y ım c ı ile y a p a c a ğ ı te lif ü c r e ti p a z a rlığ ın d a o r a n ın % 1 0 ’ d a n d a h a fa z la o lm a s ın ı is te y e b ilir. Y a z a ra ö d e n e c e k te lif ü c r e ti o r a n ı, k ita b ın k a p a k f iy a tın d a n k ita p ç ı is k o n ta s ı d ü ş ü ld ü k te n s o n r a y a y ım c ıy a d ö n e n g e lir m ik ta rın a g ö re ; k ita b ın y u r td ış ı p a z a r la ra d a ih ra ç e d ilm e s i d u r u m u n d a ; k ita p k u lü p le r i k a n a lıy la y a p ıla c a k s a tış la rd a n e ld e e d ile c e k g e lir e g ö r e d e d e ğ iş m e k te d ir. A y rıc a , s a tıh n a y ıp e ld e k a la n k ita p la rd a n y a d a b u n la r ın m a liy e tin e s a tış ın d a n e ld e e d ile c e k g e lir d e n y a z a ra h e r h a n g i b ir te lif ö d e m e s i y a p ılm a z . Y a z a r b ir a ja n s la b e r a b e r ç a lış ıy o rs a v e e s e ri b u a ja n s k a n a lıy la y a y ım c ıy a u la ş m ış s a , y a z a r a ja n s ı a r a c ılık v e d a n ış m a h iz m e ti s u n d u ğ u iç in , y a z a rın a la c a ğ ı te lif ü c r e tin in % 1 0 -1 5 'in i a la b ilir. Y a z a r a ja n s ı, y a z a rd a n te lif ü c r e ­ tin d e n e ld e e d e c e ğ i g e lir y e rin e a n la ş a c a k la rı s a b it b ir ü c re t d e is te y e b ilir. B u y a z a r ile a ja n s a ra s ın d a k i a n la ş m a ç e rç e v e s in d e b e lir le n ir. Ö d e n e c e k te lif ü c re ti k o n u s u n d a , y a y ım c ın ın y a z a rı b e lir li p e riy o tla rla b ilg ile n d irm e s i y a r a r lı o la c a k tır. B u a m a ç la y a y ım c ı, y a y ım s ö z le ş m e s i ile b e lirle n e n te lif ü c r e ti ö d e m e d ö n e m le r in d e y a z a ra y a z ılı b ilg i v e rm e lid ir . Y a y ım c ı a ş a ğ ıd a k i " T e lif ü c r e ti h e s a p f o rm u ” ile y a z a ra g e n e l s a tış d u r u m u , y a n h a k la rın s a tış ı v e e ld e e d e c e ğ i te lif ü c re ti k o n u s u n d a y c tirli b ilg iy i y a z a ra ile tm iş o la c a k tır. 110 Y a y ın e v in in a n te tli k a ğ ıd ı T E L İF Ü C R E T İ H E S A P F O R M U Y a z a r a d re s i: .................................................. Y a za r: .................................................. ............................................................................ K ita p a d ı: ......................................... ............................................................................ IS B N : .................................................. Y a y ım la n d ığ ı ta rih : ......................... B a sk ı m ik ta rı: .................................. 199 ../ ..1 9 9 . - S a t ış f i y a t ı SA T I Ş D ET AYI Gen el T e lif o r a n ı T e lif ü c r e t i s a t ış ............. Yan ../ ../ 1 9 9 . d ö n e m i h a k l a r ın adet s a t ış ı: 1 .................. h a k k ı 2 .................. h a k k ı 3 .................. h a k k ı T o p la m Avan s ödem e D ü z e lt m e g id e r le r i D iğ e r ............................... Y a z a r a s a t ıl a n k it a p b e d e li ( T e li f ü c r e t i n d e n d ü ş ü l e c e k ) T o p l a m Y A Z A R A Ö D EN ECEK T EL İ F Ü CR ET İ e. Y a y ım c ı B ir y a y ım c ın ın g e liri y ü z d e 5 -1 0 a r a s ın d a d e ğ iş ir. B ıı o ra n , d e rs k ita p la rı y a y ım c ılığ ın d a d a h a fa z la d ır (y ü z d e 2 0 -2 5 a r a s ın d a ) . B u n a g ö r e y a y ım c ılık , d iğ e r s e k tö rle rle k a r ş ıla ş tır ıld ığ ın d a fa z la k â rlı o lm a y a n b ir s e k tö rd ü r. 111 f. G en el g id e r le r Y a y ın e v le rin in g e n e l g id e r le ri iç in d e d iz g i, ç e v irm e n , ik tib a s iz in le ri, p e r s o n e l ü c r e tle ri, te le fo n , p o s ta g id e rle ri, k ira la r, a lm a n k r e d ile rin fa iz le ri, r e k la m , ta n ıtım ve d a ğ ıtım g id e rle ri, ıs ın m a v e a y d ın la tm a g id e rle ri, a m o rtis m a n la r , ü c re ts iz d a ğ ıtıla n k ita p la r, k a ta lo g v e b r o ş ü r b a s ım g id e rle ri v e b e n z e r i y e ra lm a k ta d ır. B n g id e r le r in k ita p s a tış fiy a tın d a k i o r a n ı is e y ü z d e 2 0 -3 0 a r a s ın d a d e ğ iş m e k te d ir. Y u k a rıd a b e lir tile n p a y la ş ım o r a n la r ı g e n e lle ş tir ild iğ in d e Ş e k il: 1 3 ’ d e k i p a y la ş ım b u lu n m a k ta d ır . Kitap gelirlerinin paylaşımı 10% 35% B Hî H E3 □ Kitapçı Matbaacı Yazar Genel giderler Yayımcı Ş e k il: 1 5 - K ita p y a y ım c ılığ ın d a g e lirle rin p a y la ş ım ı 3. B ir im M a liy e t i K ita b ın b ir im m a liy e ti, k ita b ın b a s k ı m ik ta rın a v e g id e rle r e g ö r e b a s ıla n h e r n ü s h a n ın m a liy e tin in n e o la c a ğ ın a iliş k in h e s a p la m a iş id ir. K ita b ın b i ­ r im m a liy e tin i b e lirle m e k , k ita b ın e n u y g u n s a tış fiy a tı ile o k u r a s u n u l ­ m a s ın d a e n b ü y ü k e tk e n d ir . B irim m a liy e tin e g ö r e b e lir le n e c e k b ir s a tış fiy a tı ile y a y ım c ın ın a ld ığ ı tic a ri ris k e n a s g a ri d ü z e y d e o la c a k , y a y ın e v in in z a r a r e tm e risk i K ita b ın b ir im (s a tış k o ş u lla rın a d a b a ğ lı o la ra k ) a z a ltılm ış o la c a k tır . m a liy e ti, k ita b ın b a s k ı s a y ıs ın a g ö r e d e ğ iş e c e ğ i iç in , ç o k s a y ıd a b a s a ra k b irim m a liy e ti d ü ş ü r m e k m ü m k ü n ik e n , ç o k s a y ıd a b a s ıla n k ita b ın b irç o k n ü s h a s ın ın s a tıla m a y ıp e ld e k a lm a s ı, d o la y ıs ıy la h e m b a s ım 112 h e m d e d e p o la m a m a s r a f la rın ın o rta y a ç ık m a s ı s ö z k o n u s u d u r . B u n e d e n le , k ita b ın b a s k ı s a y ısın ın ta h m in in d e p iy a s a n ın ta le b in e y a k ın b ir ta h m in d e b u lu n m a k v e b u n a g ö re b irim m a liy e ti b e lirle m e k y a ra rlı o la c a k tır. B ir k ita b ın b irim m a liy e tin in b u lu n m a s ın d a , s a b it v e d e ğ iş k e n g id e r le r in to p la m ı, b a s k ı m ik ta rın a b ö lü n e re k b e lirle n ir. K ita b ın b irim m a liy e ti, b a s k ı a d e d in in a r tm a s ın a b a ğ lı o la r a k a z a lm a g ö s te r e c e k tir . D iğ e r d e y iş le , b ir k i ­ ta p ta n n e k a d a r ç o k s a y ıd a b a s ılırs a , k ita b ın s a b it v e d e ğ iş k e n g id e r le rin in b irim m a liy e tin e e tk i o r a m d ü ş e c e k , b u d a k ita b ın b ir im m a liy e tin in a z s a ­ y ıd a b a s m a y a g ö re d a h a a z d ü z e y d e o lm a s ın a y o l a ç a c a k tır. Ö rn e ğ in 1 .0 0 0 a d e t b a s ıla n k ita b ın b irim m a liy e ti, 5 .0 0 0 a d e t b a s ıla n k ita b ın b irim m a liy e ­ tin d e n d a h a fa z la o la c a k tır. K ita b ın b irim m a liy e ti a ş a ğ ıd a k i f o r m ü lle y a d a m a liy e t h e s a p f o r m u ile h e s a p la n a b ilir: K ita b ın S a b it g id e rle r + D e ğ işk e n g id e rle r B irim K ita b ın b a s k ı m ik ta rı M a liy e ti B ir k ita b ın y a y ım s ü re c in i p la n lı b ir ş e k ild e y ü rü te b ilirle v e g id e r k a le m ­ le rin i y a k ın d a n iz le y e re k k ita b ın b irim m a liy e tin i d a h a k o la y b e lir le m e d e a ş a ğ ıd a k i “ m a liy e t h e s a p f o r m u ” y a rd ım c ı o la b ilir. M A L İY E T H E S A P F O R M U K ita p a d ı: IS B N : Y a z a rı: .... S a y fa s a y ıs ı: .............. E d itö r: ... İllü s tra s y o n s a y ıs ı: .. B a sk ı s a y ıs ı: B İR İN C İL G İD E R L E R E D IT O R A E I. • Ü c re tle r • D ü z e ltm e • 1 iln ı) ç ık tı/re p ro . T A S A R IM • Ü c r e tle r • F ilm v e ç ık tıla r //.'> ’ • D ü z e n le m e • F o to ğ ra fla r • K a p a k ta s a rım ı T E K N İK G R A F İK L E R : Ç iz im - D iz g i D İZ G İ • D ü z e ltm e (% ...ü c re ts iz )... B irin c il g id e rle r to p la m ı: ....... B irin c il g id e r le rin b irim m a liy e ti ....... BASK I G İD E R L E R İ M E T İN B A S K IS I • M o n ta j • K a lıp • B askı • K a tla m a • K a ğ ıt ( m e tin iç in ) • K a ğ ıt (illü s t. s a y fa iç in ) ... K A P A K B A S K IS I • M o n ta j • K a lıp • B askı • L a ın in e • K a ğ ıt/k a r to n T a ş ım a /n a k liy e g id e rle ri C İL T B a s k ı g id e rle ri to p la m ı ....... B a s k ı b ir im m a liy e ti ....... G İD E R L E R İ • C ilt b e z i • D ik iş • Y a p ış tırm a • K a rto n • T u tk a l v e d iğ e r m a lz e . ... • T a ş ım a /n a k liy e C ilt g id e rle ri to p la m ı ....... C ilt b irim m a liy e ti ....... TOPLAM 114 Ü R E T İM G İD E R L E R İ ........... T A N IT IM REKLAM VE G İD E R L E R İ • T a n ıtım m a te ry a lle ri b a s ım ı ....... • S a tış p a n o s u v b . ....... • P o s ta g id e r le r i ....... • Ü c re ts iz d a ğ ıtıla n k ita p la r ( ....... a d e t) ........ • G a z e te /d e r g i re k la m la rı ....... T a n ıtım v e re k la m g id e r le r i to p la m ı ........... T a n ıtım v e re k la m b irim m a liy e ti ........... GENEL İŞ L E T M E G İD E R L E R İ (k ira , a m o r tis m a n , d e p o , te le fo n v b .) K İT A B IN 4. K it a b ın B İR İM S a tış ........... M A L İY E T İ F iy a tın ın B ir k ita b ın s a tış f iy a tın ın B u lu n m a sı b e lir le n m e s i, k ita b ın s a tış ın d a e n ö n e m li f a k tö rle r d e n b ir in i o lu ş tu r m a k ta d ır . S a tış fiy a tın ın g e re ğ in d e n fa z la b e lir ­ le n m e s i d u r u m u n d a k ita b ın s a tış ş a n s ı a z a la b ile c e k , g e re ğ in d e n a z b e lir ­ le n m e s i d u r u m u n d a is e y a y ın e v in in z a ra r e tm e s i s ö z k o n u s u o la b ile c e k tir . B u n e d e n le rle y a y ın e v in in fiy a t te s p itin d e s o n d e r e c e d u y a rlı o lm a s ı v e h e r- ş e y i e n in c e a y r ın tıs ın a k a d a r h e s a p e tm e s i g e re k m e k te d ir. B ir k ita b ın s a tış f iy a tın ın b e lir le n m e s in d e y a y ın e v le ri, k e n d ile rin e ö z g ü b e lir le d ik le r i y ö n ­ te m le ri k u lla n m a k ta d ırla r. A y rıc a k ita p fiy a tın ı b e lirle m e d e , k ita b ın ö z e lliğ i v e y a z a r ın p o p ü la r ite s i de e tk ili o la b ilm e k te d ir . A ş a ğ ıd a k ita p fiy a tın ı b e lirle m e d e k u lla n ıla b ile c e k b a z ı y ö n te m le r v e r ilm iş tir v e b u y ö n te m le r , k ita b ın fiy a tın ın b e lir le n m e s i k o n u s u n d a b ir fik ir v e re b ilir. a. B e lir li oran ç a r p ım ı y ö n te m i B e lirli o r a n ç a rp ım ı (m a rk -u p m e th o d ) y ö n te m in d e k ita b ın b a s ım v e c ilt b ir im m a liy e tin in b a s k ı s a y ıs ın a g ö re b e lir le n e c e k ( 4 -6 a ra s ın d a k i) b ir sa y ıy ­ la ç a r p ım ı ile b u lu n u r . (4 6 ) B u y ö n te m d e , y a z a ra ö d e n e c e k te lif ü c r e ti o r a n ı v e k ita p ç ı-d a ğ ıtıc ı is k o n ta s m a g ö re b e lirli o r a n b e lirle n ir: 115 iskonta oranı % Telif oranı 5 6 7 8 9 10 11 12 20 25 30 35 40 3.70 3.85 4.00 4.17 4.35 4.55 4.76 5.00 4.00 4.17 4.35 4.55 4.76 5.00 5.26 5.56 4.35 4.55 4.76 5.00 5.26 5.56 5.88 6.25 4.76 5.00 5.26 5.56 5.88 6.25 6.67 7.14 5.26 5.56 5.88 6.25 6.67 7.14 7.69 8.33 K a y n a k : B o o k H o u s e T r a i n in g C e n t r e ( L o n d r a ) M a n a g e m e n t T r a in i n g C o u r s e n o t l a r ın d a n . . . B e lirli o r a n y ö n te m i n e k ita p fiy a tın ı b e lirle m e , te lif ü c r e ti o r a n ı v e is k o n ta o r a n ın a g ö r< b e lirle n e c e k o r a n ın k ita b ın b a s ım b irim m a liy e tiy le ç a rp ım ı ile g e rç e k le ş tirilir. B u iliş k in b ir ö rn e k : B a sk ı Sa b it B a s ım s a y ıs ı g id e r * g id e r i* * T o p la m B ir im B e lir li Y a y ım m a liy e t i oran f iy a t ı S S $ 6 000 3 000 3 000 6 000 100 x 5 500 8 000 3 000 4 000 7 000 88 x 5 440 10 000 3 000 5 000 8 000 80 x 5 400 * $ $ D i z g i , i l l ü s t r a s y o n , m o n t a j , k a lıp g i d e r le r i . " B a s ım , k a ğ ıt g i d e r le r i o l u p ö r n e k t e b a s ım b i r im m a l iy e t i 5 0 'd i r . S P a r a b i r i m i ( T L , D o l a r , S t e r l i n g i b i) b. F orm a s a y ıs ı y ö n te m i K ita p la r, s a v la s a y ıs ın a v e b a s k ıd a k u lla n ıla c a k k a ğ ıt b o y u tla r ın a g ö re b irk a ç v a d a b irç o k f o r m a d a n o lu ş m a k ta d ır. H e r fo rm a , ta b a k a k a ğ ıd ın k a t ­ la n m a s ı ile e ld e e d ilir. K ita b ın s a y fa s a y ıs ın a g ö r e k a ç f o r m a d a n o lu ş a c a ğ ı h e s a p la n a r a k k a ç ta b a k a k a ğ ıt g id e c e ğ i v e b u n u n n e k a d a ra b a s ıla c a ğ ı te s p it e d ilir . B o t iç lik le k ita b ın b a s k ı b irim m a liy e ti b u lu n a ra k b u m a liy e t 3 y a d a 4 ile ç a rp ıla r a k s a tış fiy a tı te s p it e d ilir. B u y ö n te m T ü rk iy e ’ d e b a z ı y a y ın e v le ri ta ra f ın d a n u y g u la n m a k ta d ır (4 7 ). İlli c. ve B ilim s e l te k n ik k ita p la r d a f iy a t la n d ır m a B ilim s e l, a k a d e m ik , tıp v e te k n ik k ita p la rın fiy a tla rı, b e lirli o ra n y ö n te m i, f o rm a s a y ıs ı y ö n te m le ri ile b e lir le n e b ile c e ğ i g ib i, b u k ita p la rın a lıc ıla rı ö z e l v e b ir b a k ım a k ita b ı a lm a k z o r u n d a o ld u k la r ın d a n d o la y ı fa rk lı b ir fiy a tla n ­ d ır m a d a u y g u la n a b ilm e k te d ir . B u fa rk lı fiy a tla n d ırm a , b ilim s e l k ita p la a y n ı b o y u tla rd a v e a y n ı s a y fa s a y ıs ın d a o la n r o m a n , ö y k ü g ib i b ir k ita b ın s a tış fi ­ y a tın ın ik i y a d a ü ç k a tı o la ra k fiy a tın ın b e lir le n m e s id ir. (1 5 ) B ilim s e l k ita p ­ la r g e n e llik le k a lite li k a ğ ıd a (1 . h a m u r) v e d ik iş li c ilt ile az. s a y ıd a b a s ıl ­ d ığ ın d a n d o la y ı, k ita p fiy a tın ın p iy a s a d a k i d iğ e r k ita p la r d a n fa z la o lm a s ı n o r m a ld ir . 5. N et K â r ın B u lu n m a sı B ir k ita b ın y a y ım ın d a n e ld e e d ile c e k n e t k â rın s a tış la rd a n b u lu n m a s ı iç in , tü m ( k ita p s a tış ı, y a n h a k la rın s a tış ı v e d iğ e r g e lirle r ) e ld e e d ile n to p la m g e lird e n , to p la n ı g id e rle rin ( ü re tim , te lif ü c r e ti, g e n e l g id e rle r v e d iğ e rle ri) ç ık a rtılm a s ı g e re k ir. B u fo rm ü lle ifa d e e d ilirs e : a - (b + c + y ) = b r ü t k â r a : tü m s a tış la rd a n e k le e d ile n g e lir b : ü re tim g id e rle ri c : y a z a ra ö d e n e n te lif h a k k ı y : g e n e l g id e r le r v e d iğ e rle ri B rü t k â r - v e rg i = N e t k â r Y a y ın e v i, k ita p v e y a n h a k la rın s a tış ın ı d ü z e n li o la ra k ta k ip e tm e lid ir . B u n e d e n le b ir s a tış iz le n c e s i h a z ır la m a lı v e b u n u a y lık v e y ıllık p e riy o tla r la d ü z e n li o la ra k iş le m e lid ir. B u s a y e d e , y a y ın e v in in ik i d ö n e m a r a s ın d a k i k ita p s a tış k a r ş ıla ş tır m a s ın ı s a ğ lık lı g ö re b ilm e s i m ü m k ü n o la c a k tır. Ö rn e k b ir s a tış iz le n c e s i ş ö y le h a z ırla n a b ilir: Y A Y I N E V İ S A T I Ş İ Z L E N C E S İ ( ö r n e k o la r a k ) G e ç e n y ıl/a y T o p la m y a y ın s a y ıs ı B u y ıl/a y 10 C> B a s k ı s a y ıs ı 5 0 .0 0 0 3 0 .0 0 0 S a tıla n k ita p sa y ısı 3 0 .0 0 0 1 6 .5 0 0 (50 55 S a tıla n k ita p s a y ıs ı % • 117 NOTLAR (1 ) U N W IN , B o o k P u b lis h in g A s A P H IL IP (L o n d o n : C areer, H a m is h H a m ilto n , 1 9 6 5 ), s. 6 . (2 ) ALBERT ( Ç e v . G a lip Ü s tü n ), ( İs ta n b u l: T a r ih i, L A B A R R E , K ita b ın İ le tiş im Y a y ın la rı, 1 9 9 4 ), s. 8 . (3 ) İL H A N Ö Z T R A K , F ik ir v e Sanat E s e r le r i Ü z e r in d e k i H a k la r , (A n k a ra : A .Ü .S .B .F . Y a y ın la rı N o : 3 1 2 , 1 9 7 1 ), s. 6 3 . ( L o n d o n : L o n g m a n ,1 9 8 7 ) . (4 ) L ongm an (5 ) A L B E R T L A B A R R E , s. 2 6 . (6 ) D ic tio n a r y , M IC H A E L L A N E v e J E R E M Y B O O T H , B o o k s a n d C om m erce A g a in s t C u lt u r e P o stw a r In P u b lis h e r s , B r it a in , ( L e x in g to n : D .C .H e a th ,1 9 8 0 ) , s .2 . (7 ) U N E S C O v e D İE v e rile ri. (8 ) L A N E v e B O O T H , s. 2 . (9 ) C L IV E B IN G L E Y , T h e B u s in e s s of B ook P u b lis h in g , (L o n d o n : P e r g a m o n , 1 9 7 2 ), s. 1 . (1 0 ) G e n iş b ilg i iç in b k z .: M . N U R İ İ N U Ğ L T R , B a s ı n v e Y a y ı n T a r i h i , (İs t.: Ç a ğ la y a n K ita b e v i, 1 9 8 2 ), ss. 1 4 9 -1 5 5 ; A L P A Y K A B A Ç A L I, T ü rk K ita p T a r ih i, (İs t.: C e m Y a y ın e v i, 1 9 8 9 ); O R H A N Ö C A L , K i t a b ı n E v r i m i , (A n k .: T ü rk iy e İş B a n k a s ı Y a y ın la rı, 1 9 7 2 ); S A M İ N . Ö Z E R D İM , E l l i Y ı l d a K i t a p , (A n k .: S e v in ç M a tb a a s ı, 1 9 7 4 ); M . T Ü R K E R A C A R O Ğ L U , “ K ita b ın T a r ih ç e s i ” , T ü r k (1 1 ) K ü t ü p h a n e c ile r B ü lte n i, C : X X , S : 1, 1971. D ern eği Ş A F A K N . E R E L , T ü r k F i k i r v e S a n a t H u k u k u , (A n k .: D a y ın la r lı Y a y ın la rı, 1 9 8 8 ), ss. 2 1 -2 3 . (1 2 ) R E Ş A T Y A Z IC I, A n a y a s a l a r ı m ı z d a B a s ın H ukuku, (A n k ara : G a z e te c ile r C e m iy e ti, 1 9 8 6 ), ss. 4 7 -4 8 . (1 3 ) G IL E S N . C L A R K , i n s i d e B ook P u b lis h in g , ( L o n d o n : B lu e p rin t, 1 9 9 0 ), s. 3 . (1 4 ) T h e B u s in e s s O f B ook P u b lis h in g , ( E d itö r : E liz a b e th G e is e r ), ( B o u ld e r, C o lo r a d o : W e s tv ie w P re s s , 1 9 8 5 ), s. 1 3 . (1 5 ) A L B E R T L A B A R R E , s. 8 . (1 6 ) M .R U H İ Ş İR İN , “ K ita p K ü ltü r ü n e D a ir ” , K ü t ü p h a n e c i l i ğ i m i z Ü z e r in e G ö r ü ş le r , (A n k a ra : K ü ltü r v e T u r iz m B a k a n lığ ı. 1 9 8 7 ), s s . 1 1 1 -1 1 3 . (1 7 ) Ş .N . E R E L , s s . 6 0 -6 5 ; İL H A N Ö Z T R A K , ss. 4 8 -5 2 . 119 (1 8 ) C L IV E B IN G L E Y , T h e B u s in e s s ( O x fo r d : P u b lis h in g , of B ook P e r g a m o n P re s s , 1 9 7 6 ) ss. 2 -6 ; Ş A F A K N E R E L , s. 1 9 1 . (1 9 ) G IL E S N . C L A R K , s. 1 2 4 . (2 0 ) M IC H A E L LEG AT, A n A u th o r ’s G u id e to (L o n d o n : P u b lis h in g , R o b e r t H a le , 1 9 9 1 ), s. 4 4 . (2 1 ) G IL E S N . C L A R K , ss. 4 -6 . (2 2 ) G IL E S N . C L A R K , s. 5 . (2 3 ) T h e B u s in e s s O f B ook P u b lis h in g , ( E d itö r : E liz a b e th G e is e r ), S S . 1 2 -1 7 ; C L IV E B IN G L E Y , s. 3 1 . (2 4 ) G IL E S N . C L A R K , ss. 1 4 -1 7 . (2 5 ) T h e U .K ., (2 6 ) (2 7 ) P u b lish e r s K ey F a c ts B ook A s s o c ia t io n , 1989, P u b lis h in g The in ( L o n d o n ) , s. 1 0 . G IL E S N . C L A R K , s. 3 7 . JO H N P. D ESSA UER, B o o k P u b lis h in g : W hat Is, It W hat It D o e s , (N e w Y o rk : R .R .B o w k e r, 1 9 8 1 ), ss. 2 8 -2 9 . (2 8 ) G IL E S N . C L A R K , ss. 7 -8 ; A U D R E Y J O A N W A R D , T h e S m a ll P u b l i s h e r , ( C a m b r id g e : T h e O le a n d e r P re s s , 1 9 7 9 ), s. 1 7 . (2 9 ) A L IS O N BAVERSTOCK, H o w T o M a rk et B o o k s, (L o n d o n : K o g an P a g e , 1 9 9 0 ), ss. 3 9 -4 5 . (3 0 ) G IL E S N . C L A R K , s s . 3 3 -3 4 . (3 1 ) G IL E S N . C L A R K , s. 9 0 (3 2 ) H U G H W IL L IA M S O N , s. 3 1 9 . (3 3 ) R U A R I M C L E A N , T y p o g r a p h y , (L o n d o n : T h e T h a m e s a n d (3 4 ) R U A R I M C L E A N , s. 1 2 4 . H u d s o n , 1 9 9 2 ), s. 4 4 . (3 5 ) H U G H W IL L IA M S O N , M e t h o d s o f B o o k D e s i g n , (N e w ila v e n : Y a le U n iv . P re s s , 1 9 8 5 ), s. 3 1 9 ; R U A R I M C L E A N , s. 1 2 6 . (3 6 ) B ook P r o m o t io n , S a le s and D is t r ib u t io n , (L o n d o n : B o o k H o u s e T ra in in g C e n tr e , 1 9 9 1 ), s . 6 7 . (3 7 ) B ook P r o m o tio n , S a le s D i s t r i b u t i o n , s. and 74. (3 8 ) A L IS O N B A V E R S T O C K , s. 3 5 . (3 9 ) A L IS O N B A V E R S T O C K , s. 4 9 . (1 0 ) D A T U S C . S M IT F I, A G u id e To B ook P u b lis h in g , ( S e a ttle : U n iv e r s ity o f W a s h in g to n P re s s , 1 9 8 8 ), s. 1 2 5 . (4 1 ) D A T U S C . S M IT H , ss. 1 0 1 -1 0 3 . (4 2 ) G IL E S N . C L A R K , s. 8 2 . (4 3 ) K ita p Sem pozyum u (H a z ir a n B a k a n lığ ı, 1 9 8 7 ), ss. 1 0 5 -1 0 6 . (4 4 ) 120 D A T U S C . S M IT H , s. 1 1 0 . 1 9 8 1 ), ( A n k a ra : K ü ltü r v e T u riz m (4 5 ) D A T U S C . S M IT H , s. 1 1 0 . (4 6 ) G IL E S N . C L A R K , ss. 1 2 8 -1 2 9 . (4 7 ) K ita p S e m p o z y u m u , s. 1 0 6 . (4 8 ) D A T U S C . S M IT H , s. 1 1 0 . (4 9 ) D A T U S C . S M IT H , s. 1 1 1 . (5 0 ) H A L İL İB R A H İM G Ü R C A N , “ K ita p Y a y ım c ılığ ın d a B a rk o d (5 1 ) N U Ş İN U y g u la m a la r ı ” , K i t a p D e r g i s i , Ş u b a t 1 9 9 6 , İ s ta n b u l, ss. 3 4 -3 5 . A Y İT E R , H u k u k t a F ik ir ve Sanat Ü r ü n le r i, ( A n k a ra , 1 9 8 1 ), ss. 1 0 -1 1 . (5 2 ) L Y N E T T E O W E N , S e l l i n g R i g h t s , ( L o n d o n : B lu e p rin t, 1 9 9 1 ) ,s s .6 -7 . (5 3 ) İL H A N Ö Z T R A K , s. 9 . (5 4 ) İL H A N Ö Z T R A K , s s . 3 -4 . (5 5 ) Ş A F A K N . E R E L , ss. 5 8 -7 3 . (5 6 ) SÜ LEYM A N (5 7 ) SAM İ KAYM AZ, H a lk K ü lt ü r ü Ü r ü n le r in d e T e lif H a k k ı, (A n k a ra : K ü ltü r B a k a n lığ ı, 1 9 9 0 ), s. 5 . SÜZER, T e lif H a k la r ın ın V e r g ile n d ir ilm e s i, (A n k a ra, 1 9 9 2 ), s. 4 . (5 8 ) N E Z İH V A R C A N , “ T e lif H a k k ı v e K a z a n ç la r ın ın V e rg ile n d ir ilm e s i ” , İ .İ .B .F . D e r g isi, (E s k iş e h ir: A n a d o lu Ü n iv e r s ite s i) , H a z ira n 1983, C :l, S :2 , s .9 . (5 9 ) S A M İ S Ü Z E R , s. 1 0 . (6 0 ) İL H A N Ö Z T R A K , ss. 6 0 -7 1 . (6 1 ) L Y N E T T E O W E N , ss. 2 2 -2 5 . (6 2 ) The (6 3 ) G IL E S N . C L A R K , s. 1 0 9 . B o o k s e l l e r , 4 E k im 1 9 9 1 , L o n d r a , s. 9 5 5 . (6 4 ) G IL E S N . C L A R K , ss. 1 2 4 -1 2 5 ; D A T U S C . S M IT H , ss. 2 4 -2 5 . (6 5 ) G IL E S N . C L A R K , s s . 1 2 1 -1 2 2 . 12/ EKLER E K : 1 -A T Ü R K Ç E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E S İ Ö R N E Ğ İ E K : 1 -B T Ü R K Ç E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E S İ Ö R N E Ğ İ E K : 1 -C İN G İL İZ C E Y A Y IM S Ö Z L E Ş M E S İ Ö R N E Ğ İ E K : 2 N E Ş İR M U K A V E L E S İ EK: 3 EK: 4 A L IN T I İZ N İ Ö R N E Ğ İ IS B N F O R M U Ö R N E Ğ İ 123 K ita p y a y ım c ılığ ı, g a z e te v e d e rg i y a y ım c ılığ ı k a rş ıs ın d a , T ü r k iy e ’ d e e ğ itim i v e r ilm e y e n b ir s e k tö r d ü r. Y a y ım c ıla r, y a u s ta -ç ıra k iliş k is i ile y e tiş m iş y a g a z e te c ilik te n g e lm iş y a d a ö ğ r e tm e n lik te n e m e k li o lm u ş k iş ile rd ir. D o la y ıs ıy la y a y ım c ılık s e k ­ tö rü n e y ö n e lik e ğ itim le ri, g ö re re k v e y a ş a y a r a k k a z a n d ık la rı d e n e y im le r ­ d e n o lu ş m a k ta d ır . O y s a k i s e k tö r ü n g e liş m e s i iç in , b u iş in e ğ itim in i a lm ış v e k e n d in i y e tiş tirm iş e le m a n la ra g e re k s in im i v a rd ır. B u e s e r, ü lk e m iz d e , k ita p y a y ım ­ c ılığ ın a y ö n e lik tü m k o n u la rı, y a z a rla b a ş la y ıp o k u rla s o n b u la n y a y ım s ü r e c in i, k ita p ü r e tim i, d a ğ ıtım ı, y a s a l v e e k o n o m ik k o n u la rı te o rik o la r a k a n la ta n ilk k ita p tır. K ita p y a y ım c ılık s e k tö rü n d e ç a lış a n la ra v e ç a lış m a k is te y e n le r e , y a y ım c ıla r a , s e k tö rle iliş k ili iş le rd e ç a lış a n la ra v e b u k o n u d a e ğ itim a la n k iş ile re y a ­ ra rlı b ir k a y n a k tır. fîjtV ANADOLU ÜNİVERSİTESİ BASIMEVİ ESKİŞEHİR IS B N 9 7 5 - 4 9 2 - 7 2 6 - X