Kayseri’de 1476 Tarihli Bir Vakfiye

KAYSERİ'DE 1476 TARİHLİ BİR VAKFİYE Y .D o ç .D r . B u v a k f iy e ; K a ta lo ğ u 'n d a E v a il- i R am azan a lın a n 880 / O cak k a y d e d ilm iş , v a k f iy e n in A ynı A n k a r a 'd a c ü m e e d e n le r ta r a f ın d a n , r a k g ö s te r ilm iş tir . s e b e b i, V a k f iy e 'd e m e s c id V a k ı! ' v a k ıf ş a r tla r ın ı y a p ılm a s ın ın ih tiv a h a z ır la n m a s ı G enel i S A . V a k f iy e le r b ilg i v e r ilm e d e n 1 0 8 0 /2 3 - 3 0 b u lu n a n v a k f iy e n in A ra p ç a y a p ım ı s ır a s ın - b a ğ lı B u vak- v a k f ıy e y i O cak m u h te v a b u ş e k ild e o la n v a k f iy e n in te r - 1 6 7 0 o la - v a k f iy e n in ta r ih in in ile ilg ili o lm a d ığ ın ı h u s u s la r d a n , a n la ş ılm a k ta d ır . ile y a p tığ ım ız b e lir til- ta r ih k ıs m ı- i7 F a k ü lte s i g ö m le k y e r le r le k a r ş ıla ş tır m a d a , b ir " E v la d lık ilg ili o la r a k , a d ı g e ç e n y e r le r in n e r e y e v a k f e d ild ik le r i T a r ih B ö lü m ü , no. 32. 5 8 3 , s . 2 g 1 s ır a n o . 2 1 4 . g ö s te r m e k te d ir . v a k f iy e n in V a k f e d ile n b e r a b e r , b u r a la r ın F e n - E d e b iy a t D osya N o. 2 V A . E v k a f D e f tc r i k ıs ım M ü d ü r lü ğ ü 'n e s u n d a b ir k a y ıt b u lu n m a m a k ta d ır . Ü n iv e r s ite s i eden e- V ak- a y e t- i k e r im e v e h a d is - i ş e r if le r , b u v a k f i- b e lir tile n b e lir tilm e k le A ta tü r k k a le - ile r i g e lm iş o la b ilir . y a d a c a m ii * V a k f iy e 'n in d e y e r a lm a k ta d ır 2 . A r ş iv i'n d e m u h te m e le n V a k f iy e 'd e T a p u - T a h r ir D e f te r le r i V a k ıf la r A r ş iv i'n d e ra ğ m e n , z ik r e d ile n n ite liğ i ta ş ıd ığ ı v a k f e d ild iğ i k ıs m ın d a b ir a ç ık la y ıc ı B a ş b a k a n lık a y n ıs ı o lm a s ın a D o la y ıs ıy la ta ş ım a k ta d ır i. v e h a d is - i ş e r if le r y e r a lm ış tır . E v a il- i R a m a z a n n ın y a n lış o k u n m a s ın d a n y e n in k a y ıtlı o lu p , a r a s ı k a r m a b ir y a z ıy la s o n r a , v a k ıf ın D a ir e B a ş k a n lığ ı m iş o lm a s ın ın g ir iş a d ı a ltın d a s o n u n d a d a , b u v a k f iy e n in ta r ih i is e , h e r h a n g i o la r a k o lu p A r ş iv i V a k f iy e le r is im le r i z ik r e d ilm iş tir . v a k f iy e , K ü ıtü r - T e s c il R ik 'a - N e s ih a y e t- i k e r im e z ik r e d ild ik te n d a ş a h id o la n la r ın f ıy e n in A ra p ç a b ild ir e n y e r le r 1 4 7 6 ta r ih in i 3 0 x lO O c m 'd ir . v a k f iy e , h e m m iy e tin i f e d ile n O s m a n lı 1 7 n o lu d o s y a v e 3 2 n ö lu g ö m le k o r jin a l b o y u tu me İ s ta n b u l' d a B a ş b a k a n lık M e h m e t İ N B A ş ı* E rz u ru m . husu- M EHM ET 206 O ıjin a l b ir v a k fıy e o lm a s ı h a s e b iy le , le r v e v a k fe d ile n v a k fıy e n in İN B A Ş I y e rle r te rc ü m e s in i h a k k ın d a v a k fıy e d e b ilg i v e rild ik te n z ik re d ile n is im - s o n ra , A ra p ç a v e o rijin a lin i d e b u ç a lış m a n ın o la n s o n u n d a v e rm e k le y e tin e c e ğ iz . V a k fıy e d e is m i z ik re d ile n s e rili M u s a B e ğ o ğ lu m e rh u m v a k fın k im ta ra fın d a n " d e d e s i T iic -ı K ız ıl d iy e b ilin e n K a y - H ız ır B e ğ o ğ lu M u z a ffe r y a p ıld ığ ın ı T iic -ı K ız ıl (A ltın T a ç ) o la ra k b ilin e n E s e n K u tlu ğ 'u n z a ffe r Ç e le b i'y e Z a h ire d d in a it o ld u ğ u M ahm ud lin m e k le b e ra b e r, g ö s te re n h e rh a n g i M ahm ud a n la ş ilm a k ta d ır. Ç e le b i'n in , k a y ıt to ru n la rın d a n M u- b ir c a m ii in ş a e ttird iğ i B ünyan o lm a d ığ ı k a y d ı, B u v a k fıy e n in T iic -ı K ız ılo ğ u lla rın d a n B ü n y a n 'd a b u v a k fıy e n in , b ir Ç e le b i" a ç ık ç a g ö s te rm e k te d ir. U lu C a m ii'n e g ib i, b i- a it o ld u ğ u n u v a k fıy e d e Z a h ire d d in is m in e d e ra s tla n m a m ış tır. V a k fıy e d e z ik re d ile n is im le r h a k k ın d a , e ld e e d ile n b ilg ile r aşa- ğ ıd a v e rilm iş tir. T iic -ı K ız ıl; v a k fıy e d e M u s a B e ğ o ğ lu m e rh u m k a y ıt b u lu n m a k ta d ır 3 , K ız ıl'ın H ız ır B e ğ o ğ lu M u z a ffe r a d ın ı ta ş ıy a n K a y s e ri'd e X V I. B u ra d a is m i z ik re d ile n a ra ş tırm a y ü z y ıla e s e rle rd e h a k k ın d a , D e fte rle ri'n d e n T iic -ı K ız ıl'ın k im liğ i h a k k ın d a " T iic -ı b ir z a m a n la r K ız ılo ğ lu e m irle rin b ir T iic -ı k a y ıtlı a n la ş ılm a k ta d ır. k a y n a k la rd a ve B u n a g ö re ; T iic -ı K ız ıl E I-E fliik i e ı-A rifı'n in K o n y a 'y a e g e m e n ş e k lin d e v e m e s c id 'in 5 a it T a p u -T a h rir A hm ed K a y s e rili is m i z ik re d ile n b ir m a h a lle n in 4 b a z ı b ilg ile r b u lu n m a k ta d ır. Ş e m s e d d in e s e rin d e ; Z a h ire d d in , Ç e le b i" B u n u n la b e ra b e r v a k fıy e d e o ld u ğ u is im li " İb n -i T iic -ı K ız ıl d iy e b ilin e n M e n iik ib ü 'ı-A rifın k e n d is iy le o lm u ş tu r. övündüğü H ü k ü m e ti id a re e tm e k te v e h a lk a b a k rn a k ta e ş i y o k tu r." ş e k lin d e b ir k a y ıt v a rd ır 6 . 3 B A . V a k fiy e le r D osya no. i7 g ö m le k n o . 3 2 . 4 B A . M A D 2 0 , v r. 8 a -8 b ; B A . T O 3 8 7 , s . 1 9 9 .; B u m a h a ııe n in C a m ii a ra s ın d a G ö re X V I. E tn o ğ r a fy a o ld u ğ u A s ırd a s a n ılm a k ta d ır. S osyal Sem pozyurnu, H a y a t" , K a y s e ri Ç A Y IR D A G , E r c iy e s M e h m e t; Y öresi Y oğun B u rç ilc C ın e ık h " K a y s e ri'd e i. F o lk lo r , H a lk V a k tiy e le re E d e b iy a tı 1 9 9 i, s . 2 6 4 . 5 B A . T O 387, s. 221. 6 Ş e m s e d d in A h m e d e l-E fla k i e ı-A riti; M e n a k ib ü l'l-A r ifin . A n k a ra 1980 s. 988. ve K A Y S E R İ'D E ) T a c -ı K ız ıl'ın ra ştırm a U ygur ik tid a r h a k k ın d a g ö ste riy o r. e n m ü h im E se n O lc a y to y a p ılm ıştı. B u n la rd a n g ö ste rm iştirlO . 1 3 1 6 'd a H o ra sa n 'a v a li hem de onun v e E b u S a id H a n o n a E b u S a id H a n , E se n K u tlu ğ 'u n ç o k ü z ü lm ü ştü . e sk i H a n g e ç m iş v e K u tlu ğ , itim a d ın ı k a z a n m ış K u tlu ğ , b irlik te H a n 'ın E se n K u tlu ğ h e m O lc a y to H a n 'ın , o ğ lu E b u S a id B a h a d ır H a n 'ın e ttiğ in i ö ğ re n in c e E se n a- so y k ü tü ğ ü , ra ğ m e n , E m ir Ç o b a n 'la b e y a n e tm işle rd i 8 . b irç o k d e v rin in so n ra İlb a n lı ta h tın a o ğ lu E b u S a id B a h a d ır o la ra k ta y in e d ilm işti 9 . b e ğ le rb e ğ i, o ld u ğ u (U lc a y tu ) o ld u ğ u n u şiiliğ i k a b u l e tm e sin e d e ğ işik liğ i te v e c c ü h E se n K u tlu ğ sü la le sin d e n m e z h e b le rin < İe k a ld ık la rın ı ö lü m ü n d e n 207 B İR V A K F İY E o la n E se n (ise n ) K u tlu ğ , T ü rk a sıllıd ır. O 'n u n h a n la rı U lc a y tu 'n u n ism in in ittifa k v a rd ır 7 . O lc a y to e se rin d e e m irle rin d e n 4 7 6 T A R İH L İ 1 3 1 8 'd e v e fa t Ş ü p h e siz k i b u U y g u r B e y i y a şa sa y d ı y a n i İlh a n lı D e v le ti'n in d e v le te h a k im e n k u v v e tli e m irle rin - d e n o la c a k tı 1 1 . A n a d o lu U ygur e m iri U ry a t M u h a m m e d T ü rk ü Z a h ire d d in E se n ü n v a n ın ı K u tlu ğ 'u n o ğ lu 1 3 2 9 'd a E m ir a la n E m ir M a h m u d , a z le d ilm iş M ahm ud e sk i a d ıy la v e y e rin e g e tirilm iştir. S a rım sa k lı, yeni a d ıy la B ü n y a n o la n ilç e d e U lu C a m ii a d ın ı a la n c a m iy i in şa e ttirm iştir. 1 3 3 3 'te g ö re v i A n a d o lu V a liliğ in e y ü rü tm e k te m e rk e z e Şeyh H a sa n o la n E se n K u tlu ğ ç a ğ rılm ıştı 1 2 . O d a İra n 'a C e la y ir' in ta y in i ü z e rin e o ğ lu E m ir Z a h ire d d in d ö n e rk e n m u h te m e le n bu M ahm ud, E re tn e 'y i de b irlik te g ö tü rm ü ştü r l3 . V a k tiy e d e z ik re d ile n v a k ıfla r h a k k ın d a , X V I. y ü z y ıla a it T a p u - T a h rir D e fte rle ri 'n d e şu k a y ıtla r v a rd ır: Selçuklu Araştırmaları Dergisi 1 9 6 9 , A n k a ra Emtl/alılar (/3 2 7 -1 3 8 1 ), A n k a ra 1 9 9 4 , s. 2 8 ; y Ü C E L , Y a şa r; Anadolıı Beylikleri Hakkında Araştımzalar II. A n k a ra , 1 9 9 1 , s. 5 ; Ç A - 7 SÜM ER F a ru k ; "A n a d o lu 'd a 1 9 7 0 , s. 2 1 -2 2 .; Y IR D A G , T a şla rı", GÖDE, M e h m e t; "K a y se ri'd e .. G O D E , a .g .m ., s. 2 9 . ii S Ü M E R , a .g .m ., s. 2 ı-2 2 . 1 2 G Ö D E , a .g .m ., s. 3 6 . 13 .. SUM ER, S e lç u k lu v e B e y lik le r D ö n e m in e Tarih Dergisi, S a y ı: 3 4 , İsta n b u l 1 9 8 4 , s. 5 0 9 -5 1 0 . 8 S Ü M E R , a .g .m ., s. 2 1 . 9 .. Y U C E L , a .g .m ., s. 5 . LO M o ğ o lla r", K e m a l; a .g .m ., s. 9 3 . A it K ita b e v e M e z a r M EHM ET 208 V a k fıy e d e K a y s e riy e d iy e is im le n d irile n s ın ırı İb n -i m e z ra a s ı Ö küz is im li ik is in in m e z a rla , s ın ırı, Ç u k u rv ira n (b u g ü n k ü b a ğ lı o la n E ğ riy e l B u rn u 'n d a n a k a n b ir n e h rin V e b ib e m e z ra a s ı İN B A Ş ! a ra s ın ı a y ırd ığ ı U lu b ü rü n g ü z köyü m e z ra a s ı s ın ırı, G e rg e m e s ın ırı v e y o l ile h u d u tla rı B ünyan) köyünün g e lirin in s ın ırı, B a n ile r K ö y ü s ın ırı, Y a n ız b e lirle n m iş y a rıs ın ın K a y a p ın a r E b i'l-H in d i o la n v a k fe d ild iğ i S a rım s a k lı b e lirtilm e k - te d ir l4 . B u ra d a z ik re d ile n d e fte rle rin d e k ö y d ü r. m ezkur V a k fıy e d e S a rım s a k lı k ö y ü , X V I. y ü z y ıla a it T a p u - T a h rir h a lk ın ın hem en z ik re d ile n hem en K a y a p ın a r y a rıs ı g a y r-i m ü s lim s u y u h a k k ın d a rin d e , b u k ö y d e n ç ık a n s u d a n , b u k ö y ü n h u d u tla rı d a h ilin d e h ü c c e t-i ş e r' iy e ile m ir-a b lık d u ru m u n devam (s u v e rg is i) a lın m a d ığ ı e tm e s i h u s u s u k a ra rla ş tırılm ış tı b u k ö y ü n h e rh a n g i b ir y e re v a k fe d ild iğ i IS . hususunda o la n ta h rir d e fte rle ö te d e n b e ri b e lirle n in c e aynı T a h rir d e fte rle rin d e d a b ir k a y ıt b u lu n - m a m a k ta d ır 1 6 . V a k fıy e d e E rk ile t v e B o z g a t (Y o rg a t) A lp k ö y ü n ü n C ü n e y d köyünün V ira n ı is e y a rı h is s e s in in is im li m e z ra a s ı v a k fe d ild iğ i b e lirtilm iş tir. d e H a s a n A lp k ö y ü n ü n n e re y e v a k fe d ild iğ i b u lu n m a z k e n , k a y ltlıd ır I7 . A la g ö z k ö y ü 'n ü n X V I. y ü z y ılın k ö y ü n ü n m a lik a n e k ö y le ri a ra s ın d a k i ile ta m a m ın ın m a lik a n e hususunda başka y a rıs ı H a c ı D a v u t Z a v iy e s in e V a k fıy e d e b a ğ la r ile K a y s e ri ş e h rin d e b u lu n a n n ın d a b u lu n a e v le rin ta m a m ı, is e A la g ö z v a k fe d ilirk e n b e lirtilm e m iş tir S a rım s a k lı' d a b u lu n a n b ir S a s ık M e s c id i ile b u m e s c id in S u lta n C a m ii 'n in b a tıs ın d a B e ğ m ü lk ü n e a it e v le rin ta m a m ın ın 1 4 B A . V a k fiy e le r h e rh a n g i b ir k a y ıt g e lirin in , v a k fa ta h s is e d ild iğ i d iğ e r y a rıs ı o la n 1 5 8 9 a k ç e n in n e re y e v a k fe d ild iğ i B u n la rd a n T a h rir d e fte rle rin - s o n u n a d o ğ ru y a p ıla n in c e le m e d e g e lirin in H asan v e A la g ö z v a k fe d ild iğ i b u lu n a n i8 . k ıs ım y a k ıM usa b e lirtilm e k te d ir. D o s y a n o . 1 7 g ö m le k n o . 3 2 . 1 5 B A M A D 2 0 v r. 3 a . 1 6 İN B A Ş !, M e h m e t; XVi. yy Başlarıııda Kayseri, K a y s e ri 1992, s. 40. 1 7 B A M A D 2 0 v r. 3 4 a , 4 0 b ; T D 3 8 7 s . 2 1 6 , 2 1 7 1 8 D E M İR C A N , Y a s e m in ; Ta/u'ir ve Evko.fDefterlerine 1 9 9 2 s . 2 1 , 2 2 ; İN B A Ş !, K a y s e ri, s . 8 4 . Göre Kayseri Vakıfları, K a y s e ri K A Y S E R İ 'D E B u v a k ıfla rın v a k fı z ik re d ilm e s in d e n ş a rtla rı ve b ild ire n b o z a n la r a y e t v e h a d is le r n a d a b u v a k tiy e n in M ehm ed m u ta b ık tır . E m in n a s ıl k a y d e d ile re k te rc ü m e s i e l-m e v la S İR so n ra h a k k ın d a 209 V A K F İY E v a k tiy e d e , cezaya v a k tiy e h a z ırla n m a s ın d a V a k fiy e n in A s lın a 1 4 7 6 T A R İH L İ v a k ıfın m a ru z ta m a m la n m ış ş a h id o la n la rın te v liy e t k a la c a k la rın ı ve en sonu- is im le ri y a z ılm ış tır. ş u ş e k ild e d ir: K a y s e r i K a d ı s ı e 'd - D a 'i e l - f a k i r li h ila fe t-i b i-m e d in e t-i e l-h a c H a fiz K a y s e r iy y e A lla h onu a .f J e t s i n . B u v a k fiy e e d ilm e s i bu ü z e r in in v a k ıf b a n a g e ld iğ in d e y e tk ilile r c e m e ş r u ', s a h ih R e s u l i 'd - d i n A h m e d iç in d e z ik r e d ilm iş im z a la n m a s ı ve ş e r 'i d i r . o la n v a k ıfin v e im z a n ın B en fa k ir g e ç e r li A b d u lla h P a ş a , (A lla h a ç ık v e g iz li lü tfu y la g ü z e l k ı l s ı n ) K a y s e r i Ş e h r i 'n d e " A l l a h i s t e d i ğ i n i o la r a k K a d ın ın A ksaray a z iz k ıla r . " d e d i. g ö r ü ld ü . b ilg i m a k s a d ıy la Y azan m e v la b i-m a h r its e -i S ic il s ıh h a ti u y g u n o ld u ğ u m e s 'i t l v e m ü ş a h i d im z a la d ım . A hm ed b . E r s e li, ve hükm ünü v e z a fe r i m a h lu k u y u m . la d ır . A lla h g e ç e r li b in a e n şükür k im s e n in k a v li o l- H asan e l- ü z e r in e a s ıl v e ş a r tla r ın d a n itib a r iy le Z a fe r o la r a k s ıh h a tin e A l l a h 'ı n a f f ı n a Y u s u f e l-m e v la . m ü lk ü n d e n r ız ık la r ın ı ve sena k a lb ie r in d e n k o r k a n la r d a n korku d ile d iğ i hükm m u h ta c v e fe tih lü z u m u , h a y a tta k i e d ild i. B e n e n fa k ir b ir A l l a h 'ı n y a r d ı m ı y - O 'n a a ittir . İh s a n la r , g a jle t p e r d e le r in i o r ta d a n R ib a te h lik e s in d e k a ld ır m a k fe h im le r i O 'n u n e n b iy a la r k u lla r ın a iz z e tin in ve z u lm ü n v e h ü k ü m le r i h a k ir i h a y ır la r , k a ld ır m a k , b e la s ın ı g id e r m e k , O 'n d a n d ı r . karşı k a d a r ın ı veren v e o n la r ın t a k d i r e d e n A l l a h 'a ( c c .) m a h s u s t u r . la k n u r u y la m a r ife tin e m u v a fik b . e l-h a c o n l a r ı a .f J e t s i n . H am d, o la n la r ın v e ş e r ia te b . M u s ta fa k ıla n v a k fin m ü n a s e b e tiy le M u s ta fa v e g ö k te k i a r ifle r in b a n a s u n u ld u M ehm ed h a k k ı k a b u l v e m a h iy e ti b u ş e h r in k ib r iy a , e l-K a d ı K o s ta n tin iy y e . v e h ik m e tin e e v la tla r ın ın yerde e n iy i b ir ş e k ild e k a y d ın ı a m e lle r in i k a d ı s ı . K a y s e r i 'd e ö l e n l e r i A l l a h a .f J e t s i n . S e n e 1 1 8 7 . B u v a k fiy e duğu te s b it e d ilm e s i te s c il e ttiğ i h ü k ü m C a r u lla h -ı o n la r ın Y a r d ı m e d i c i A l l a h a d ı y l a . B u v a k f i n ş e r 'i e s a s l a r a itir a f ile h u z u r u m d a itir a f o lm a s ıy la A z a m e t, i n 'a m l a r , i y i l i k l e r k e n d is in d e n k a r a n lığ ın ı ş e r 'i d e l i l l e r l e h a k k ıy la ş e r ia tın beyan a .f J e d e n O 'd u r . A l i m l e r d e n b a h r in d e e v liy a la r h a y r e te a c z Ie r in i ve düşer. pare tm e k r a s ih K e m a l-i k u s u r la r ın ı itir a f MEHMET İN BAŞ! 210 ed er. M ü m kin a t vü cu b -ı vü cu d u n a şeh a d et ed er. C eh l ve fen a m ü m ten i 'd ir. K en d i ku lu n u n ka lb in e ve h a sen a tın m a d en in i ko ya n d ır. ku lla rın ı, a zım fa d lı, h a yır/a rın O 'n u n için m en b a 'm ı, iyilik, ta kva V e ço cu kla rı ih tiya rla ta n a zım g ü n d en u m u m i ih sa n ı kerim lü tfu ve P eyg a m b erleri va sıta - sıyla ko ru ya n d ır. F a n i d ü n ya d a n b a ki a h irete ken d i n efisleri için n a sib g ö n d erir- ler. İh sa n ı etem , b u rh a n ı en va zıh ve şa n ı en yü ce o la n A lla h ed erek ten zih 'i O 'n d a n b a şa ka ila h o lm a d ığ ın a , b irliğ in e ve şeriki o lm a d ığ ın a şeh a d et ed erim . --Ö yle b ir şeh a d etki; yıkıcı b ela la ra o n u b ela la rın n u zu lu n a en g el ve ka rşı d a ya n a k kıld ı-- ve ken d isi keskin b ir h a k, ka ti b ir izzet ve ca m i b ir kela m la g ö n d erilen M u h a m m ed A S . 'm A lla h 'ın ku lu ve resu lü o ld u ğ u n a şeh a d et ed erim . Bundan ve 'l-efa h im , H a lla k, so n ra iftih a rü 'l-ek.a b ir ile 'l-e 'a zım , sü la lete 'l-em a cid m a 'd en i m eka rim i 'l-a h la kil-m a h su s bi in a yeti 'l-m elikil- d ed esi ib n -i T a c-ı K ızıl d iye b ilin en K a yserili M u sa B eğ o ğ lu m erh u m H ızır B eg o ğ lu M u za ffer Ç eleb i, d ü n ya n ın ö lü m lü , b ela lı, b eka yı b o za n , fen a ya ka p ıla n la rı m a ru z, o n u eb ed i b ilen kim seyi zelil ed en , şeh vetlerin e yere ça rp a n , ku vvetin d en eb ed i ka lm a ya ca ğ ın ı, d o la yı h içb ir in sa n o ğ lu n u n ço cu ğ u n u ku ca kla yıp so n ra to ka tla ya n , a ra sıra a z em zirip sü tten kesen kim se g ib i o ld u ğ u n u a n la ym ca çerek ken d i ö m rü ko n u su n d a A lla h 'a ita a ta h a sretti, em ellerin d en va zg e- ta m b ir şekild e A lla h 'ta n ko rktu , za m a n m ı, ka lb in in ya rd ım ıyla b iriktirm ed e şö h ret ya p tı, b ü tü n h a zırlıkla rın ı ve A lla h 'ın "A lla h 'ın h id a yete g ö tü rd ü ğ ü onda erd ird iğ i tefekkü r etti, a h iret a zığ ı kıya m et g ü n ü için h a sretti kim se h id a yetted ir, d a la lete kim se için d e h id a yete erd irici yo ktu r. " m ea lin d eki kela m ın - d a n d o la yı h ep a h ireti d ü şü n d ü . D u ru m b ö yle o lu n ca sö zü n ö zü ve kısa sı, a ra cı ve p erd e o lm a d a n lisa n ı ve h a li ittifa k ed erek ken d i n efsi a leyh in d e g ü n a h la rın ı ikra r ve itira f ed erek şa h itlik etti. Z a tın d a ken d isin e m ü stekil, teb erru a t ve ta sa rru fa tın d a n isb et ed ilen şeyleri riya d a n , g ö sterişten cezb ed en h a lis b ir n iyetle A lla h 'ın a zim fa d lın ı serb est u m u m i n im etlerin i ra k va /if, h a b s ve ta sa d d u k etti. K i, b u ko n u d a A lla h verilir, o n la ra cö b ertçe verilecek um a- "D o ğ ru su , sa d a ka veren erkek ve ka d m la ra , A lla h 'a g ö zel b ir ta kd im d e b u lu n a n la ra ka rşılık o la ra k u za k n u ru ve ziya yı b ir ecir va rd ır" "A lla h 'm rıza sm ı ka za n m a k ve ka lp lerin i sa ğ la m la ştırm a k ka t ka t (H a d id , 1 8 ), için m a lla rın ı KAYSERİ'DE 1476 TARİHLİ BİR VAKFİ YE 211 sarfedenlerin durum u, yüksekçe bir tepede bulunan bol yağm ur aldığında yem işlerini iki kat veren, bol yağm ur yağm asa bile çisentisi düşen bir bahçenin durum u gibidir. A llah istediklerinizi görür" (B akara, 265), "G ece gündüz, açık gizli m allarını sarfedenlerin m ükafatlarını R ableri verecektir. O nlara korku yoktur ve onlar üzülm eyeceklerdir. " (B akara, 274), "K adın erkek, inanm ış olarak kim iyi iş işlerse ona hoş bir hayat yaşatacağız. E cirlerini yaptıklarından daha güzeli ile ödeyeceğiz ", (N ahl, 98) "Sizde olanlar tükenir am a, A llah katında olanlar sonsuzdur, tükenm ez" (N ahl, 96) buyurm aktadır. V e adı geçen vakıf A llah 'ın m ağfiretini rızasını verm esini, ihsanının ve büyük m ükafatını kendisine helal kdm asını ve kendisini gölgesiyle gölgelendirm esini istedi. N itekim P eygam berim iz bu konuda, "M ü 'm in kıyam et gününde insanlar arasında hüküm verilinceye kadar sadakasının gölgesindedir. ", "K işi öldüğü zam an üç şey hariç am el defteri kapanır. K endisine dua eden salih evlad, kendisinden istifade edilen ilim ve sadaka-i cariye ", "Sen ancak yiyip harcadığına veya giyip kullandığına veya sadaka verip hesabının çabuk ve azabının çetin olm asından dolayı arttırıp bakileştirdiğine sahipsin." buyurm aktadır. A ynı şekilde A llahu Teala da "H er kişinin yaptığı iyilik ve kötülüğü -ki kendisi ile o kötülüğü arasında uzun bir m esafe olm asını diler - hazır bulacağı günü bir düşünün ... " (A l-i im ran, 30), "O gün kişi kardeşinden, annesinden, babasından karısından ve oğullarından kaçar. O gün herkesin kendisine yeter derdi vardır. " (A bese, 34-37), "A llah 'a tem iz bir kalble gelenlerden başka, kim seye m alın ve oğullarının fayda verm eyeceği gün" (Şuara, 89) buyurm aktadır. A dı geçen vakıf bu ayet ve hadislere istinaden kendi taht-ı tasarrufunda bulunup sahih hakkı ve sarih m ülkü olan şeyleri şer 'i deliller ve m er 'i vesikalar ile hayırlı bir sadaka olarak vakfetti. B u vakıflar; K ayseri ye bağlı Sarım saklı adıyla bilinen köyün yarısı. B u köyün tam am ı, E ğriyel burnu, kayapınar diye isim lendirilen akan bir nehrin ikisinin arasını ayırdığı E bil-i H indi sınırı ve İbn-i V ebibe isim li m ezarla, U lubürüngüz köyü sınırı, G aziler m ezrası sınırı, Ç ukurviran m ezrası sınırı, G ergem e köyü sınırı, Yalnız Ö küz m ezrasıyla ve yol ile sınırlıdır. V akıfin adı geçen köyde im ar ve bina ettiği yeni yolun tam am ı, MEHMET İNSAŞı 212 Tam am ı (Y o r g a t) köyü H asan s ın ır ı, A lp köyü C üreyd s ın ır ı, V ir a n ı E r k ile t is im li köyü s ın ır ı, m e z r a a n ın B orgat a r a z ile r i ve H o r s a n a k ö y ü s ın ır ı ile ç e v r ili A la g ö z k ö y ü n ü n y a r ı h is s e s i, M e z k u r b e ld e n in y a k ın ın d a k i rusu e l-H a c D avud P aşa G e d r o s n a h iy e s in d e v e M u s a 'n ın , k ıb le s i Ç e le b i v e b ir N a s r a n in in b u lu n a n , d o ğ - T o m a 'n ın b a tıs ı Seydi b a ğ la r ı, k u z e y i a n a y o l, B e y ti 'l-m a h fu z ve su d e p o s u ç e v r ili b a ğ ın ta m a m ı. S a s ık e v le r d iy e m a ş h u r o la n v e a r a la r ın d a o lu p v a k z fin b in a e ttiğ i, B e y t 'ü l-m a h fu z a , d ö r t e v i m ü ş te m il m e n z ille r in b u e v le r , k ıb le s i v e b ü y ü k s o fa d iy e ta m a m ı. V lik z fin m e z k u r b e ld e d e b in a e ttiğ i S a s ık M e s c id i, S e y y id 'il-B e n n a m e z k u r b e ld e d e k a in su deposu b a tıs ı v e d o ğ u s u a n a y o l, kuzeyi İb n -i m ü lk ü ile ç e v r ilid ir . İk i k ü ç k e v , s o fa , s u d e p o s u , ih a ta d u v a r ı v e a h ır ı m ü ş te m il o lu p m e z k u r k ö y d e B e z z a z is ta n y i v a k ıf fır ın , doğusu y a k ın ın d a G arbhane b u lu n a n , b a tıs ı S u lta n C a m ii, g ü n e - a d ıy la b ilin e n M u s a B e ğ m ü lk ü , k u z e y i M u s a B e ğ Ç e le b i V a k fı ç e v r ili e v le r in ta m a m ı. Y u k a r d a z ik r e d ile n v a k ıfla r , ta b i o la n v e iz a fe e d ile n le r in d ilm e s in , is im le n d ir ils in b ü tü n iç in d e k ile r s ın ır la r ı, h a k la r ı v e d ış ın d a k ile r , v e y a is im le n d ir ilm e s in v e o n la r a z ik r e d ils in hangi sebep e- v e v e c ih le o lu r s a o ls u n , m e s c id le r , m a k b e r le r v e d iğ e r te s c il e d ile n le r h a r ic o ğ u lla r ı ü z e r in e , s o n r a o n la r ın o ğ u lla r ın a , sonra o n la r ın o ğ u lla r ın a n e s ild e n n e s ile , b a tın d a n b a tın a , k a r n d a n k a r n a d e v a m e tm e k s u r e tiy le ; ç o c u k la r ın a e v la d la r ın a , tın d a n sonra bu yönden s o n r a o n la r ın b a tın a , k a r n d a n erkek e v la d la r ın ın karna devam to r u n la r ın a , e v la d la r ın a n e s ild e n e tm e k s u r e tiy le S o n r a k ız sonra o n la r ın n e s ile , b a - v e s o n r a fa k ir le r ü z e r in e v a k fe d ilm iş tir . V a k ıf h a y a tta o ld u ğ u m ü d d e tç e v a k ıfla r ın d is in e s o n r a y a ş v e ş e r e fç e b ü y ü k o ğ u lla r ın a r in in 1 1 5 'n i te v liy e t m üebbed hubben, fa s la n , v e s e m 'iy y e n m u h a lle d serm eden, c a r iy e n m a n ile r d e n ş a r tla r ın ı h a k k ı o la r a k h ü k m iy y e n , c a iz e n , h a li, lu z u m v e s ıh h a tın a V e b u v a k f s a h ih o la r a k k a tiy y e n , v e ş e r 'i u s u la g ö r e g e r e k li önce ken- v e r ilm e s in i v e v a k ıf g e lir le - ş a r t k o ş tu . v e s a r ih te v liy e tin in ta s a d d u k b it '-te 'tile n , h ü k ü m le r i h ü k m e d ilip r ın -A lla h h e p s in d e n r a z ı o ls u n - s ö z le r in e ve cezm en, h a v i, v a k fa e n g e l te s c il e d ilm iş , c a m i 'd ir . B ü tü n b u ş a r tla r b u n u c a iz g ö r e n m ü c te h id b in a e n k o n u lm u ş tu r . g ö r e b u v a k ıf, s a tılm a z , h ib e e d ilm e z , r e h in b ır a k ılm a z , ş e r 'i e d ilm iş , s ıh h a t im a m la K i o n la r a m ü lk e d in ile m e z , KAYSERİ'DE 1476 TARİHLİ BİR VAKFİYE 213 yemin konusu olamaz, hiçbir sebep ve vecihle telef edilemez; bilakis muhalled ve müekked şartı üzere makam ve müebbed aslı üzere devam eder. Günlerin ayların ve devirlerin geçmesi ona noksanlık vermez. Geçen bütün zamanları sonra gelenler yeniler ve devam eder. Vakıf hayatının sonunda bunu te 'kid ederse Allah 'tan başka onun mülküne varis olmaz. Allah varislerin en hayırlısıdır. Allah 'a, Resülüne ve Ahiret gününe iman eden, halife, sultan, melik, vezir, emir, kadı, müfli, müderris ve hiçbir insan için kati bir surette vakfı bozması, bölmesi, değiştirip tebdil etmesi, ibtal etmesi, ihmal etmesi ve boşlaması helal olmaz. Kim onu bozmaya, değiştirmeye teşebbüs ederse, ibtali ve ta 'tiline azm ederse haramı işlemiş olur ve M e 'tem 'e (Bu işleri yapana) aşağıdaki ayet ve hadisleri bilen ve Allah 'tan korkan bir muvahhid ve mü 'min buna nasıl cesaret edip taarruz eder diye sorulur. Nitekim Peygamberimiz AS, "Haksız bir şekilde bir yeri alanın karşılığı olarak Allah, o yerin yedi katını cehennem ateşi olarak boynuna geçirecek" buyurmaktadır. Cenab-ı Allah 'da "Zalimler için elim azab hazırladı ", "Dikkat edin Allah 'ın laneti zalimler üzerinedir. " şeklinde buyurmaktadır. Allah 'ın kitabına ve Rasulünün sünnetine muhalefet edip Allah 'ın ve Rasulünün haram kıldığını helal kılan ve bir müslümanın kurduğu bir vakfı bozmaya çalışan kimse için "Şüphesiz Allah 'tan bir azaba uğramış olur, onun varacağı yer cehennemdir, ne kötü bir dönüştür ", "Allah 'ın meleklerin ve insanların hepsinin laneti onun üzerinedir.", şeklinde tehdit vardır. Allah onların çokça hesabını gören, onlara yeten ve onları isteyen, ikab kanunları ve azablann en şiddetlisi ile cezalandırandır. Nitekim ayet-i kerimede de "O gün zalimlere özür beyan etmeleri fayda vermez. Yurdun kötüsü de onlaradır ", "Bu gün herkese kazandığının karşılığı vardır. Bu gün haksızlık yoktur. Doğrusu Allah c.c. hesabı çabuk görendir. " Onu 880 senesi mübarek Ramazan ayının evailinde yazdı. Şahidier; Kasım Fakih b. M ehmed, Kadem Şah b. Hayreddin, El-Hac Cafer el-M uhzır, Seydi Süleyman el-M uhzır, M ehmed b. Hasan el-M uhzır, Katibü 'l-hurufu 'r-rabi (?) Ali en-Nuri Osman b. İsa Yusuf b. Turan, Hayreddin b. el-Hac Salih, Bayezid b. Yahya Seydi Halil el-M uhzır ve mevlana Uluvvuddin b. Ahmed. ~ ,,.. ';'-> y > ~ ,..~ '-1?"",.,. "':~ .y.py .. '''1~,,"1r 'A7'dçl '" ". . . .'"1 """~ ~ "A y ;;,;~~:::~;~~- --'~,?~,.,-,) < ~ n 'ri? ,.•'j.'ji) .,,.J '-'<:' '~ ;.r,"".,,,.,.: ır.-~ ".ı"')".••- 1'o;:,r;;. ':t.::, ,;tş'~:;;;,~_ ,t'... "'.", f.1~'"""''''1 ' "J,,!, <•.••• _'h r ' • • .. "'r~ ;:':':':;;;:~ r'[';7':-''';:::f ;:".':I;;.':r;";; ~":'n- "!".... r,;..'•••.<rrr'r? 'ı'." "r .. r "'" '-:" ~. < : ..",.., ••.• ci :;;;/~ l- , h ~ f t-''-"'Ci"'~.Ji ., _:,.'"".. _ . .'~r.'" "'''-''",""..1/ '7" ,,,-,, '1'l~ ""..~. ;,;" '.., ''('.',-:,'1(' '::,:. __ .~ 'C ,,'r,~ "~ :":r~ '("c if' .", •.•, .ı» ",~'''c '",-.::"{' '(r '1"''' "'''''i''••..••.•.. )-!J"'''''''' •.,''."., < Y ".fJ ""I.< '''li " !I'< .f.I'.f{ ~ ." - ~ ~ ll~ ~ ~ ~ ~ z ~ ~ ',-c, -_." • •" • 'f •r •••.".'" _' •• """ ... '0'> < ::':r. ~ - ;'> r ;1 0 - ." r""7';--~'7lt~:." "', <::r."r,r"",",,,, ''''.,.<.", .•.~ ,1"',•.- 1'1••. /".',-;>-.""1 ',..,~.~'T<'O/" ~"hı..",":"i .~.~?E~~~~~~l & ''7'''''''!1ı~!r'r4''',;-J" " " ') ~ " " " '~ ) " '''''I'''''''r.., 'p ~ "'4',;---•.••• ,~ '0 .(.•..•••r"",?'.r---"l""r.:,:ı"""_ •••...,. ~.;. Dı " '." r''f'/,.rr';-+ .j" ,.:> , ..• .• .•~. "";ir" .~~ '.', 'ioı;",,;,,~ .;d ro '::ı~7> "'" "' •..•. ,,'."';1 .•. ,;",.,. 'f''' ';rJ,."?,,, ,..-J"" "r-J " 01 ",.:;."o:- '~) .,....,. •••• "" '~ ~ fl~ ~ .~ s ~ .; ) .r • •".." .,,~ c",,,.,, " " " ''''H .' ;:!"!';;.,:,,"~ ~ ',$',r ..-) ••.• ,,< "''' 7 ~ '~ : !1 '1 '"' tı 1 " ''''''" '') ''~'" :';~ ~ ;~ :.~ ~ " '~ y. -o " r,..< ,h~,.'1 " rr;,;:..;) ""'<~--;,••., " ''';';;;I',,!'''i,;~ '!t< f.'5 'i" ," " " ; • •,.,,,~ ;;',;.,;'• ..• ...• .•r1.0• ,j .• ) .~. ~ 'uro"'! ',), ••. ,.,. 'ıf''O I'.'1 l'''l) :.••..,.,'1 ~.•. ' ""r .• 'ı""'-. '«.. 'i;. . ''''" ;~ ,) Ei.~~7,7;~:;.:;%::::;::::~. ''" 'r r f~ ,( ''''',..~ <•''~ • • •,,A • . :.-rr..,k 1 f',...~ ,I)".'J ."" I';'i< '•••r ..-~.~'lf:,:.,.';",rrrl'rf.,o? 'tr,f';.:ı-""i 'M c r-~ ry .(l<lor~.~ '.Of', ;•.. ;ı1.-nr~~,r,•• 'r r-:,."'m~ .••. . ''''ii' " '~ (" ,qr'N"". <:'ı , •...'" r..,.,,; ,..,rq ~ .Ir. /. " " " '" .. ,..-" '. "~ •' .• ,.,,~ ".a ..,'1"'•...",.'n.;.ı"'''-:''C'''-N~~.""".", '''r< C lfr ~ •••,"'" ""..,.,r,orJ,r"'<>o>;, .••.. ,I.M o l ,~,n,,,,r:)~,...r..4l"M~"'1 '~ '~ ;-:-r'ı""-1 )""''''ı~ __ . ;"',rn(.-y'i':"~ r-:-ri)''''')'j);''' ~ p ,,,:'l, "'~ .'~ ""'"'~~""I.r:~"W 'l' ~"~.r', ($ .~ " ,.<,) "-',,,,.~ )"!'-:t ;. ' n •• ~J ,) '. .: '< :'\ rt:. a')-> ~ "" '0 ~ '.1' ..•• ,~,,<iofı?>~. """'~ . .•."''''''.... ~ ~;;::ı,ı:" .,"~:; ,p ''''; ,,~ ,{ .v o t:J ir > " '~ .. "'d:::;...:r;",,>n.;';~ ''''i: :~ 7 ':'~ ~' ..~:~)~ o;ı ""t ~ 'r.r.> tJ "'. • . •, . " '. , . l";. '-;r'o ;:ı.,~ ;;;.,.J;ı~t[f.i ..t ıı' ,:",~ ~\' IN ı ~x(1( I~ ~ :-it.• . fV l."~ ~ '" ,i,:.;r~r ,,,.p; , ,1:'%',. ~f , t" r;<1'r,.,.ı."'~ ' ••• ""m:~ ';:"'1 ;x : ~ ~ ":~ ..,:!' ::".:ıı.:...f;-..." ,J ",f ;"it!"'/1-$C ';/.;rl5c' " l!S v a N ! ~ ~ ~ ""~ ~,',~?~ "l'I"A . ~1"i.t.;I~ftl':~ ~.,." .\ q.''''I'''.r'ii-rr.-,,''" •.••.''' " ,." ';',,, .r...,...... .Ij- •••/ V '. Gl -:.r •..•. nr--:•.•••. 'rı ~ ,.;... '~ ' " " '; 1 ,~.• • .• • '« ';; r",...;9") ~~<:..-;',.,~)'o/i-r •. ;"-';'Y J"v,,'-ı",:fV 'o:r;r' - ~.... ~~~;; .l3 V 1 lH 3 V 1 l tIl