Çelebi Dergisi - 10. Sayı (Ülkü Tamer)

1 DOSYA KONUSU Ülkü Tamer Asrın Felaketi olarak tarif edilen depremde Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elazığ’da hayatlarını kaybeden vatandaşlarımızın aziz hatırasına ithaf olunur... İMTİYAZ SAHİBİ Ali GEZGİNCİ GENEL YAYIN YÖNETMENİ Ahmet ŞAHİN SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Oğuzhan SAYGILI DANIŞMA KURULU Prof. Dr. Ali AKAR, Prof. Dr. Erkan GÖKSU, Prof. Dr. Sebahattin ŞİMŞİR, Prof. Dr. İhsan KALENDEROĞLU, Prof. Dr. H. Ömer ÖZDEN, Doç. Dr. Ramazan Erhan GÜLLÜ, Doç. Dr. Kürşat YILDIRIM, Doç. Dr. Ergenekon SAVRUN, Doç. Dr. Elvin YILDIRIM, Doç. Dr. Abdurrahman BOZKURT, Dr. Yaşar Kalafat, Dr. Ferit Salim SANLI, Emin YARIMOĞLU, Kutlu Altay KOCAOVA, Yasin USTA, Zafer SARAÇ, Ömer KARABAYIR SON OKUMA Emine GEZGİNCİ HUKUK DANIŞMANI Av. Necati AĞIRMAN Baskı Akademi Matbaa Davutpaşa Cad. Güven İş Merkezi D Blok/114 Topkapı/İstanbul Sayı: 10, Nisan 2023 ISSN: 2757-9506 Çelebi Dergisi, yılda üç defa olmak üzere Nisan, Ağustos ve Aralık aylarında yayımlanır. Dergideki yazılardan kaynak göstermeden alıntı yapılamaz. Yazılardaki fikirlerin mesuliyeti yazarlarına aittir. İdârehâne Bülbülzade Mah. 10 Nolu Cad. No. 142 B/I Şahinbey/GAZİANTEP Abonelik Şartları Yurt içinden abone olmak için, aşağıda belirtilen abone bedelini Ali Gezginci adına kayıtlı olan Ziraat Bankası TR 8800 0100 1994 7934 4589 5001 numaralı IBAN’a ödeme yaparak dekontun görüntüsü ile birlikte 0 530 371 86 99 numaralı telefona açık adres ve bilgilerin gönderilmesi gerekmektedir. Abonelik Bedelleri Yurt İçi: 195 TL Kurum Aboneliği: 390 TL İletişim Bilgileri ve Sosyal Medya Hesapları e-posta: [email protected] Tel: Ali GEZGİNCİ: 0 530 371 86 99 Ahmet ŞAHİN: 0 534 715 26 75 İnternet Sayfası: www.celebidergisi.com Facebook: facebook.com/celebidergisi Instagram: instagram.com/celebidergisi Twitter: twitter.com/CelebiDergisii İÇİNDEKİLER 5 SUNUŞ 9 Hep Göğü Arzulayan Duru Bir Yeryüzü Irmağı Ülkü Tamer Reşit Güngör Kalkan 69 Ülkü Tamer’in Şairliği ve Şiirleri Dr. Emine Selcen Akkuş 89 Belleğin Direnci: Gök Onları Yanıltmaz’a Bir Yaklaşım Denemesi İbrahim Daş 101 Söz ve İmge Ustası Ülkü Tamer Nevin Balta 43 Ülkü Tamer Üzerine Prof. Dr. Turgay Anar İle Söyleşi Söyleşi: Çelebi Dergisi 51 Ülkü Tamer Kimdir? Betül Nurata 57 Şairin “Bakış”ı: Ülkü Tamer Şiirinde Anahtar Kavramlar Dr. Öğr. Üyesi Hasan Sakın 105 Terkedilmeyen Uzak Bir Hülya: Ev ve Antep Mekânın Poetikası Bağlamında Ülkü Tamer Eserleri M. Fatih Kutlubay İÇİNDEKİLER 113 KİTABİYÂT Alleben Öyküleri’nde Geçmiş İle Şimdinin Mekânsal Tanışıklığı Muhammet Erdevir 117 Ülkü Tamer’in Cengiz Aytmatov Çevirileri Mehmet Yılmaz 123 151 Alleben Öyküleri İsmail Kılınç 155 Kediler ve Kitaplar Fehmi Demir Öykülerin Karıldığı Tekne: Alleben Sema Bayar 127 “Yaşamak Hatırlamaktır”da Bir Düello Yaşar Vural 136 159 165 Sanatın ve Edebiyatın Dayanılmaz Hafifliği Yusuf Ziya Karaoğlu Sanat Yolculukları Rümeysa Bedirhanoğlu 169 174 SORUŞTURMA Tarihte Yaşanmamış Olaylar Virgülün Başından Geçenler Serkan Özer Murat Serdar Çakıroğlu 147 İkinci Yeni’nin Son Yolcusu Ülkü Tamer Zafer Saraç 177 FOTOĞRAFLAR DOSYA KONUSU Ülkü Tamer SUNUŞ Soluğumu kabartan, sesleri dayanılmaz kılan fısıltıları aldım. Yakan, büyüyen, hazırlayan bığulu bi direnmeydi önce. Sonra yakan, büyüten hazırlayan koyu bir hazırlık oldu. Onu aldım, onu taşıdım. O Çıplak Olan / Ülkü Tamer 5 İlk günden dokuzuncu sayımızı çıkardığımız bugünlere kadar bizleri yalnız bırakmayan, her daim destek veren, varlıklarını güçlü bir şekilde hissettiren kıymetli okuyucularımızı en kalbi hürmetlerimiz ile selamlıyoruz. Bilindiği üzere Çelebi dergisi olarak, her yılın ilk (Nisan) sayısını Abide Şahsiyetlerimize ayırmaktayız. Bu seri bağlamında ilk olarak Necdet Sevinç’i, ardından Dündar Taşer’i ve Mitat Enç’i konu alan sayıları yayımladık. Faaliyetlerini Türk’ün menfaatini merkeze alarak gerçekleştiren bu isimler, rol model sıkıntısı/şoku çeken günümüz gençliğine işaret edilmesi/unutturulmaması gereken abide şahsiyetlerdir. ‘Küresel kültür’ün haz odaklı yaşam ve algılayış biçimini ‘Türk gençliği’ne dayattığı bugünlerde, kültürümüzün dinamiklerini her zerresinde yaşayan rol modellerimizi odak noktasına yerleştirmemiz gerekmektedir. Rol model konusunda yüksek şahsiyete sahip birçok ismimiz var. Bu konuda kaynaksıkıntımız yoktur. Bize düşen, bir ideal uğrunda yaşayan bu isimlerin unutulmamasınısağlamak ve en önemlisi de yaptıkları üzerinde düşünmektir, kanaatindeyiz. Bu düşünce ve hissiyatla 2023 yılının ilk dosya konusunu Ülkü Tamer olarak belirledik. Ülkü Tamer, yakın dönem Türk edebiyatında ve kültür hayatında şüphesiz ilk akla gelen isimler arasındadır. Özellikle de Türkçeyi kullanmaktaki mahareti şairliği ile tanınmasını sağlamıştır. Her ne kadar şairliği ile tanınsa da Ülkü Tamer; seksen bir yıllık yaşamında oyuncu, öğretmen, çevirmen, yayıncı ve kültür insanı kimliklerini tek vücutta toplayabilmeyi başarmıştır. Çocukluğu aslında Ülkü Tamer’in temellerinin atıldığı yıllar olmuştur. Özellikle sinema ve tiyatro ile çok erken yaşlarda tanışmış ve bağını ömrü boyunca devam ettirmiştir. Bu duruma özellikle vurgu yapan Ülkü Tamer, “İnsanın anayurdu çocukluğudur.” ifadesini her fırsatta dile getirmiştir. Memleketi olan Gaziantep, Ülkü Tamer’in zihninde ve kalbinde ayrı bir yere sahiptir. Baskın Antep kültürü ve gelenekleriyle büyümüş, çocukluğunun izleriyle birlikte almış olduğu bu derin kültürü yaşamının sonuna kadar devam ettirmiştir. Uzun yıllar memleketinden ayrı kalsa da Ülkü Tamer, Gaziantep’te yaşamayı sürdürmüştür. 2018 yılında ebedi aleme ÇELEBİ DERGİSİ Nisan 2023 göçen Ülkü Tamer verdiği eserler ve yarattığı etki ile Türk edebiyatında ve kültür hayatında unutulmayacak isimler arasında yerini almıştır. Ülkü Tamer’in Antep’ini kendi kaleminden takip etmek mümkündür. Anı-belge niteliğinde olan Alleben Anıları ve Yaşamak Hatırlamaktır adlı eserlerine bakmak yeterli olacaktır. Tamer bu eserlerinde hayatının çok önemli ayrıntılarını âşikâr etmesinin yanı sıra çocukluğunun Antep’ini güçlü tasvir yeteneği ile resmeder. Antepli birçok tarihi karakter ve mekân Tamer’in gözünden yüreğimize işlenir. Aynı şekilde, Türk edebiyatının en güçlü metinlerinden olan, Alleben Öyküleri de Antep’in özgün karakterini yansıtması bakımından bir şaheserdir. Şehrimizin kimliğini yansıtması bakımından Tamer’in bu eserlerinin özel bir yeri vardır. Anayurdum dediği Antep her satırına tesir ettiği için bu sayıda özellikle de bahsi geçen eserlere büyük oranda referans gösterilmiştir. İşte bu düşünce çerçevesinde dosya konusu olarak belirlediğimiz Ülkü Tamer’in hayatı, kişiliği, şairliği/şiirleri, öykücülüğü/öyküleri, hatıraları, çevirileri, yayıncılığı, çocukluğu/gençliği, Türk edebiyatındaki yeri, düşünceleri, tiyatro ve sinema ile ilişkisi, dergiciliği, gazete yazarlığı ve eserleri bu sayıda etraflı bir şekilde ele alınmıştır. Ülkü Tamer hakkında detaylı bir biyografi kitabı kaleme alan Reşit Göngör Kalkan, bu sayımıza hem yazıyla hem de arşiviyle katkı sundu. Kalkan, arşivinde bulunan Ülkü Tamer fotoğraflarını bizimle paylaşma nezaketi gösterdi. Fotoğraflar kısmında bazı fotoğraf açıklamalarında, büyük ölçüde, Kalkan’ın Ülkü Tamer - Güneşle Yıkanan Umut Denizi kitabından yararlandık. Aynı şekilde Muhammet Erdevir, bu sayımıza hem yazıyla hem de Soruşturma bölümünün hazırlanmasına ciddi katkılarda bulundu. Katkılarından dolayı her iki isme de hassaten teşekkür ederiz. Bu konu etrafında kıymetli çalışmaları ile Ülkü Tamer dosya konulu sayımıza katkı sağlayan; Ahmet Menteş’e, Betül Nurata’ya, Büşra Yalçınkaya’ya, Ebru Özden Güroğulları’na, Dr. Emine Selcen Akkuş’a, Fehmi Demir’e, Feridun Andaç’a, Hande İkbal’e, Dr. Öğr. Üyesi Hasan Sakın’a, Haydar Ergülen’e, Işık Sungurlar’a, İbrahim Daş’a, İsmail Kılınç’a, M. Fatih Kutlubay’a, M. Tuğrul Çolak’a, Mehmet Yılmaz’a, Muhammet Erdevir’e, Murat Serdar Çakıroğlu’na, Nevin Balta’ya, Reşit Güngör Kalkan’a, Rümeysa Bedirhanoğlu’na, Sema Bayar’a, Serkan Özer’e, Şahin Taş’a, Prof. Dr. Turgay Anar’a, Veysel Altuntaş’a, Yaşar Vural’a, Yusuf Ziya Karaoğlu’na ve Zafer Saraç’a en kalbi hürmetlerimizle teşekkür ederiz. Faydalı olması umuduyla... 6 Ali GEZGİNCİ Çelebi Dergisi İmtiyaz Sahibi 9 DOSYA KONUSU Ülkü Tamer ÇELEBİ DERGİSİ Nisan 2023 Yazdığım şiirleri yeniden yazıyormuş gibi bir duyguya kapıldığımda yeni yollar aradım ben de. Patikalara, keçiyollarına saptım. O arada acemilik denilen şeyin heyecanını, çilesini yaşadım, tadını çıkardım. ‘Edebiyattaki duruş yerimi’ hiçbir zaman önemsemedim. Düşünmedim bile. Ben buyum işte. Bir yerlerde duruyorum. Kim nerede durduğumu düşünürse düşünsün, bu beni pek ilgilendirmedi. Sadece yazdım. 1980’lerin ortalarından önce şiirlerimde Antep yoktu pek. Belki arkalarda bir yerlerde gizleniyordu, ama ortaya hiç çıkmıyordu. Bu, ‘dönüş yolculuğu’mla başladı galiba. Artık bütün tanıdıklara ezberlettiğim bir söz var. Amado’nun. ‘İnsanın anayurdu çocukluğudur.’ Belirli bir yaşa gelince çocukluğunuzu araştırmaya başlıyorsunuz. Kimileri ‘nostaljik takılıyor’ olabilir. Benimki nostaljiyle ilgili değil. Köklerini araştırmak, uzun bir gurbetten sonra yuvaya dönmek gibi bir şey. Dönmek. Kaynağı bulmak. Ondan yararlanmak. Onunla zenginleşmek. Geçmişten ayrıntıları şimdiki zamana yerleştirmek. 10 Ülkü Tamer 11 DOSYA KONUSU Ülkü Tamer