Waar staan we met het migratiebeleid

h e t h o o f d s t u k Waar staan we met het migratiebeleid? Johan Wets E en tijdje geleden is er weer een heuse scheepslading vluchtelingen in de Italiaanse territoriale wateren onderschept. Ongeveer duizend immigranten, merendeels Koerden, zijn op 18 maart in Catania op Sicilië aangekomen. Het was een gemengd gezelschap: mannen, vrouwen en kinderen. De meeste opvarenden zouden Koerden uit Syrië zijn, met familie in Duitsland. Het belangrijkste doel en de voornaamste drijfveer van mensen die zich aan een dergelijk avontuur wagen is, zoals vrijwel altijd, de zoektocht naar een beter bestaan. Vooraleer er vertrokken wordt, dient voldaan aan een aantal voorwaarden: er moet een basiskapitaal voorhanden zijn om de reis te bekostigen en men moet geloven dat het elders beter is. Dat ‘elders’ kan in de onmiddellijke omgeving zijn of verder weg in de geïndustrialiseerde wereld. Onder andere de Verenigde Staten blijven een razend populaire bestemming. In het geval van de opvarenden van de Monica, de onderschepte boot, was dit ‘elders’ de Europese arbeidsmarkt. Die is echter al ettelijke decennia niet meer vrij toegankelijk. België kent, net zoals de meeste andere Europese landen, sinds 1974 een migratiestop. Slechts een beperkt aantal mensen kan toegang krijgen tot ons land. Daartegenover staan een overaanbod van werkkrachten in het Zuiden, een toenemende armoede in een groot deel van de wereld en verbeterde communicatie- en transportmiddelen. De druk op de grenzen wordt dan ook in vrijwel alle geïndustrialiseerde landen steeds groter. Het is duidelijk dat de grote toestroom van werkkrachten in de richting van o.m. de geïndustrialiseerde landen méér is dan een tijdelijk fenomeen. Even een blik werpen op de bevol- kingsevolutie in het Zuiden, is bijzonder verhelderend en geeft al een idee van wat de (onmiddellijke) toekomst kan brengen. De groei van de wereldbevolking is sinds halverwege de jaren zeventig min of meer gestabiliseerd op 1,7%. Een ruwe berekening leert dat met een dergelijk groeipercentage binnen een veertigtal jaar de wereldbevolking verdubbeld is, en dat het aantal mensen waarmee we de aardbol moeten delen binnen acht jaar al verder opgelopen zal zijn tot zeven miljard. Johan Wets, doctor in de Sociale Wetenschappen, is verbonden aan het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) van de KU Leuven en heeft internationale migratie als belangrijkste onderzoeksdomein. Hij doceert als gastdocent de vakken ‘Comparatieve Sociologie’ aan de KU Brussel en ‘International Migration’ aan de KU Leuven. h e t h o o f d s t u k 24 Waar staan we met het migratiebeleid? Het aandeel van het Westen in deze aangroei Er zijn drie grote categorieën van immigratie is met slechts 5% veeleer bescheiden. De rest naar de EU. De eerste categorie bestaat uit van de groei is volledig voor rekening van de mensen die om humanitaire redenen immilanden in het Zuiden. Het heden gunt ons hier greren. Dit instroomkanaal is steeds open reeds een blik op de toekomst. In de geïndusgebleven, ook na de migratiestop van 1974. trialiseerde wereld is dit vanzelfsprekend Asiel wordt beschouwd als een fundamenteel minder zichtbaar, maar vrijwel iedereen die mensenrecht. Zo ook gezinshereniging. Deze de komende decennia op de arbeidsmarkt tweede categorie bestaat uit mensen die op gaat komen, is nu al geboren. De voorspellindit recht een beroep doen. Ook deze gen over het aantal nieuwe werkkrachten dat instroommogelijkheid is steeds behouden kan verwacht worden binnen tien tot twintig gebleven. De derde categorie betreft de ecojaar zijn dan ook erg betrouwbaar. Gezien de nomische immigratie. Het is vooral deze laathuidige economische evolutie is het niet echt ste die bemoeilijkt werd en waarop de migrate verwachten dat de arbeidsmarkt in de onttiestop betrekking heeft. wikkelingslanden zo evolueert dat al deze Samengevat: met uitzondering van geprivilenieuwkomers werk zullen vinden gieerden die een arbeidskaart ≥ Johan Wets in eigen streek. Bijgevolg is de bemachtigen en studenten uit kans bijzonder groot dat een het Zuiden, kunnen (van de nietDe grote toestroom van werkkrachten deel van hen beslist op zoek te Europese migranten) enkel diein de richting van gaan naar andere mogelijkhegenen die zich kunnen beroepen ondermeer de geïnden, bijvoorbeeld in de geïndusop het principe van de gezinsdustrialiseerde lantrialiseerde landen. De kans is hereniging wettige toegang verden is meer dan een tijdelijk fenoeveneens erg groot dat zij krijgen tot het grondgebied. meen. onderweg lotgenoten treffen die Deze beperkingen hebben reperniet vluchten voor armoede, cussies op de andere toegangsmaar voor vervolging en geweld. kanalen, vooral dan op het asielsysteem. De En daardoor neemt de migratiedruk in de asielaanvraag wordt voor heel wat internatiogeïndustrialiseerde landen toe. Dit erkennen nale migranten de meest voor de hand ligis reeds een eerste stap in de goede richting gende en gemakkelijkste manier om een (tijen een basis voor de ontwikkeling van een delijke) verblijfsvergunning te krijgen. Het nieuw immigratiebeleid. Overheden kunnen hele asielsysteem komt hierdoor onder druk daar veel creatiever mee omspringen dan tot te staan. De decennia geleden uitgewerkte op heden het geval is. reglementeringen blijken niet meer te voldoen om de huidige situatie het hoofd te bieDE TOEGANG den. Het asiel- en migratiebeleid verschijnt dan ook op de politieke agenda, zowel op Het Europees migratiebeleid is sinds de olienationaal als op Europees niveau. crisis van het begin van de jaren zeventig in belangrijke mate gekenmerkt door de in 1974 HET BELEID ingevoerde migratiestop. De vlag dekt hier niet helemaal de lading. De migratiestop is Tijdens zijn voorzitterschap wilde België vereen migratiebeperking en niet het radicaal dere impulsen geven om binnen de EU een tegenhouden van alle nieuwe migratie. gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid ’’ h e t h o o f d s t u k Waar staan we met het migratiebeleid? In vele lidstaten zijn er verkiezingen en dan tot stand te brengen. Doel op de Raad van zijn de politici weinig opgezet met Europese Laken in december 2001 was de balans op te bemoeienissen over een zo gevoelig dossier maken van de vooruitgang die werd geboekt als immigratie. Net als de EU trappelen ook in navolging van Tampere. Twee jaar geleden, lidstaten, waaronder België, ter plaatse. op de top in het Finse Tampere, raakten de Het wordt stilaan tijd dat de EU de lijnen uitEU-lidstaten het eens over een gedetailleerd zet van een toekomstgericht immigratie- en actieprogramma voor een gemeenschappelijasielbeleid. Dit impliceert echter niet dat de ke ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtlidstaten in deze geen verantwoordelijkheden vaardigheid. Het is hierin dat het asiel- en meer zouden moeten opnemen. Het migratiemigratiebeleid een plaats gekregen heeft. beleid zoals voorgesteld door de lidstaten is Afgesproken werd dat er tegen einde 2001 voorlopig nog volledig gericht op een regeling moest zijn. Het ≥ Johan Wets de nationale agenda. Als er al doel was ondermeer om de De Europese minisinteresse is voor een hernieuwde asielprocedures gelijk te schaters van Justitie en immigratie, wil men de instroom kelen en het onthaal van vluchBinnenlandse Zaken van buitenlanders beter afstemtelingen te harmoniseren. Maar hadden na 11 sepmen op de arbeidsmarkt. Mensen de kwestie lijkt politiek gebloktember andere zaken aan hun met een hoge opleiding krijgen keerd. hoofd dan het in dit scenario veel meer kans op Het asiel- en migratiebeleid gemeenschappelijk een verblijfsvergunning dan moest nochtans een van de asiel- en migratielager geschoolde (potentiële) hoofdprioriteiten van het beleid. migranten. Zonder initiatieven Belgisch voorzitterschap van de op Europees niveau ziet het er EU worden. Men zou de discusnaar uit dat elke staat zijn migranten zal uitsie opentrekken en die niet beperken tot het kiezen, enkel in functie van de behoeften van asielbeleid alleen. Maar net zoals de memorade eigen arbeidsmarkt. Om dergelijke willebele vlucht van de Enola Gay in augustus keur te vermijden, hebben de EU-lidstaten 1945 het aanzien van de wereld veranderde nood aan duidelijke regels, afspraken en cor(haar dodelijke lading veegde Hiroshima van recte procedures t.a.v. kandidaten die in aande kaart), hadden ook American Airlines merking willen komen voor economische of vluchten 11 en 175 verstrekkende gevolgen. humanitaire immigratie. De Europese ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken hadden na 11 september HET DEBAT andere zaken aan hun hoofd dan het gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid. Men kan het debat niet langer uit de weg Mede daardoor zijn de realisaties van de EU gaan. Een volledige immigratiestop is een op dit gebied de afgelopen tijd ondermaats illusie, praktisch onuitvoerbaar, niet eens gebleven. De vooruitgang blijkt minder snel wenselijk en bovendien niet aangepast aan de en minder wezenlijk dan verwacht. Men trapdemografische en economische werkelijkheid pelt ter plaatse. Op dit ogenblik komt men op in de EU anno 2002. Zowel op maatschappeEuropees niveau, met betrekking tot het lijk als op politiek vlak lijkt men echter niet asiel- en migratiebeleid, schijnbaar niet vergoed te weten wat met het onderwerp aan te der dan enkele operationele voorstellen. vangen. De discussies worden vaak ideoloPolitiek delicate kwesties worden vermeden. ’’ h e t h o o f d s t u k 25 26 Waar staan we met het migratiebeleid? gisch, polemisch en met weinig oog voor de werkelijkheid gevoerd. Dikwijls vertrekt men van een voorkeurwereld die deel is van de geschiedenis en abstractie maakt van de huidige realiteit. Migratie is en blijft een heikel onderwerp, maar juist daarom is er nood aan een sereen debat, duidelijke communicatie op basis van objectieve gegevens en gedegen overleg. le sectoren bepleitten zij een selectieve immigratie van voornamelijk geschoolde werknemers. Niet alleen België, maar de hele EU kampt met een tekort aan gekwalificeerde en in sommige sectoren ook aan niet-gekwalificeerde arbeidskrachten. Maar niet alleen vanuit werkgeversmiddens wordt er gepleit voor een (selectieve) opheffing van de migratiestop. De idee erachter is dat het verbreden van de legale immiCentraal in het nu gevoerde debat staat het gratiekanalen om humanitaire, economische ongenoegen t.a.v. het huidige, meestal inefof zelfs demografische redenen ertoe zou fectief ervaren immigratiebeleid. Ook de ruikunnen bijdragen dat de illegale immigratiemere context wordt niet over het hoofd stromen beter in de hand gehouden worden gezien: de globalisering en de internationalien de negatieve effecten ervan beperkt. De sering van de arbeidsmarkt, de socio-demoillegale aanwezigheid van mensen op het grafische evolutie en de migratierealiteit. Er is grondgebied is één van de problemen waar zelfs ook oog voor de mogelijk perverse effechet beleid mee worstelt. Mensen zonder gelten van migratie zoals hersenvlucht, brain dige papieren kunnen niet terecht op de fordrain en mogelijk negatieve gevolgen voor de mele arbeidsmarkt, maar slagen er vaak wel in zendende landen. Ook de werkloosheid en de werk te vinden. Dit leidt de facto tot een lage participatiegraad onder de eigen bevolduale samenleving met een formeel en een king evenals de (onvoorziene) gevolgen van informeel circuit, met rechthebbenden en migratie voor het gastland worden als argurechtelozen. Dit is niet echt wat menten gehoord. onder een verzorgingsstaat Maar toch is het debat voorlopig ≥ Johan Wets begrepen kan worden en is ook nog niet echt ten gronde Een volledige immivanuit menselijk oogpunt moeigevoerd. Wel is er een evolutie gratiestop is een lijk te verdedigen. merkbaar. Een vrij recent gegeillusie, praktisch onuitvoerbaar, niet Hier raken we aan één van de ven is dat de discussie niet laneens wenselijk en knelpunten in het migratiedebat ger alleen maar gevoerd wordt bovendien niet aanen betreden we het glibberige vanuit de overbelasting en het gepast aan de terrein betreden van het normavermeend misbruik van de asieldemografische en economische realitieve. Hier botsen de universaliprocedure, met Fort Europa en teit in de EU anno teit van de mensenrechten en de migratiestop als gegeven. Er 2002. het parochialisme van een zijn ook stemmen te horen om nationaal beleid dat - vrij vandie migratiestop geleidelijk af te zelfsprekend - enkel de belangen van de bouwen, al klinken ze met de vertragende eigen inwoners nastreeft. Het zoveel mogelijk economie iets minder luid. Enkele politici uittrachten te verzoenen van beide principes ten reeds voorzichtig hun standpunten. Maar biedt kansen om het beleid te herformuleren. het zijn vooralsnog vooral de werkgevers Het respect voor de mensenrechten enerzijds geweest die aan de kar trokken. Vertrekkend en de bekommernis om de sociale en econovanuit de krapte op de arbeidsmarkt in enke- ’’ h e t h o o f d s t u k Waar staan we met het migratiebeleid? mische fundamenten van de maatschappij HET ALTERNATIEF niet te ondermijnen anderzijds nopen de landen van bestemming om creatief na te denMigratie is niet alleen een gegeven uit het ken over (legale) immigratie. recente, en ook minder recente, verleden Het spreekt voor zich dat een immigratie- en waar we nu nog de gevolgen van ondervinasielbeleid gebaseerd moet zijn op een langeden. Het is ook een realiteit die ons nu en in termijnvisie. In het westers politiek systeem de toekomst onverminderd zal blijven uitdade sociale democratie - is dit echter niet vangen. Om hierop te anticiperen, is er nood aan zelfsprekend. Politiek verantwoordelijken een geïntegreerd migratiebeleid. Geïntehebben maximaal vier jaar de tijd om een greerd omdat het een complexe thematiek programma uit te werken voor zij door het betreft die consequenties heeft op meerdere electoraat weer ter verantwoording geroepen maatschappelijke gebieden. worden. De modale kiezer heeft helaas slechts Door het migratiebeleid de afgelopen deceneen beperkte tijdhorizon en is voornamelijk nia in belangrijke mate te herleiden tot een gefixeerd op het onmiddellijke. asielbeleid, werd het asielsysteem zwaar overBeleidsverantwoordelijken die beloven geen belast. Om dit tegen te gaan, worden allerpijn te zullen doen, dat is wat de kiezer (m/v) hande maatregelen uitgedokterd waaronder wil, en politici die tegen deze een verscherping van de criteria trend wensen in te gaan en het ≥ Johan Wets om als vluchteling toegelaten te wagen (op korte termijn) worden. Dit kan mogelijk het De internationale onaantrekkelijke programma’s aantal asielaanvragen doen migratie is de voor te leggen om op lange terdalen, maar kan evengoed uitexport van de problemen van de rest mijn een maatschappelijk promonden in een stijging van het van de wereld. ject te realiseren, moeten over aantal illegale migranten. Noch een huizenhoog persoonlijk een overbelast asielsysteem, charisma beschikken, willen zij noch illegale migratie zijn maatniet afstevenen op een zware electorale schappelijk wenselijk. Een beleid dat enerzijds afstraffing. het asielsysteem volledig vrijwaart van onteMet langetermijnmaatregelen zal het al rechte aanvragen en anderzijds illegale moeilijk zijn om enige invloed te hebben op migratie helemaal aan banden legt, lijkt de oorzaken van grootschalige ongewenste gezien de wereldwijde migratiedynamiek migratiestromen. De kans om een impact te niet haalbaar. Een realistisch beleid kan wel hebben met kortetermijnmaatregelen is nog als doel hebben het asielsysteem zo veel kleiner. De achterliggende oorzaken zijn zeer mogelijk te vrijwaren en de illegaliteit in de verscheiden en dienen geplaatst in een monmate van het mogelijke te beperken. Dit zou diale context. De migratiedynamiek is per kunnen door een migratiesysteem uit te tekedefinitie internationaal en kan niet in goede nen dat steunt op meerdere pijlers. Daarin banen worden geleid door alleen maar een worden elementen van het huidige beleid Europese wetgeving, laat staan een Belgische. aangevuld met nieuwe maatregelen. Om te Een in tijd en ruimte beperkte zienswijze is beginnen kan men al naast de bestaande niet geschikt om toekomstgericht te sleutelen familiehereniging, de regeling voor studenten aan complexe mondiale problemen zoals en het asielsysteem een humanitair statuut migratie. voorzien waardoor oorlogsvluchtelingen, die ’’ h e t h o o f d s t u k 27 28 Waar staan we met het migratiebeleid? niet kunnen toegelaten worden onder het vluchtelingenverdrag, ook een tijdelijke toegang kunnen krijgen tot het grondgebied. Voor een praktische verwezenlijking daarvan zijn meerdere scenario’s denkbaar. Men kan opteren voor zowel een eengemaakte procedure, waarin de administratie beslist voor welk statuut de aanvrager in aanmerking komt, als een aparte procedure voor oorlogsvluchtelingen. spontane migratie aan te geven. Een van de redenen waarom een aanzienlijk deel van deze mensen niet past in de Europese markt, is hun kwalificatieniveau. In het formele arbeidscircuit is de vraag naar laaggekwalificeerde arbeid niet erg groot. De vraag naar dit type van arbeid situeert zich in belangrijke mate in de grijze en de zwarte zone. In het zoeken naar oplossingen voor deze problematiek mag men gerust enige creativiDaarnaast moet België, net zoals de andere teit aan de dag leggen. Waarom niet denken EU-lidstaten, soepeler zijn in het toelaten van aan bijvoorbeeld loonsubsidies voor laaggevreemde arbeidskrachten en minder verkwalificeerden? Dit zou een dubbele winst krampt kijken naar asiel en migratie. Deze kunnen betekenen. Een van de redenen waarboodschap was o.m. ook te horen op de conom zij niet op de officiële arbeidsmarkt actief ferentie over migratie die minister van zijn, heeft onder andere te maken met de Binnenlandse Zaken Antoine Duquesne in (relatief) hoge loonkost. Ondanks alle regleoktober 2001 organiseerde naar aanleiding menteringen van overheidswege vinden van het Belgisch voorzitterschap van de EU. vraag en aanbod elkaar tóch, ook in het grijAls dit bewerkstelligd wordt, zou dit inhouze en het zwarte circuit. De voordelen van een den dat er naast het verlenen van asiel dergelijke loonsubsidie worden dan duidelijk: opnieuw een gecontroleerde arbeidsmigratie enerzijds kan een aantal personen dat anders zou komen. Asiel en arbeidsmigratie kunnen illegaal in het land zou verblijven, wettelijk mekaar aanvullen. Het verlenen van beschertoegelaten worden en anderzijds zullen de ming en de toelating tot het ≥ subsidies een deel van het inforJohan Wets grondgebied omwille van ecomele arbeidscircuit opnieuw Een immigratie- en nomische redenen dienen dan ‘formaliseren’. Dergelijke initiaasielbeleid moet twee wederzijds uitsluitende tieven kan men kaderen in een gebaseerd zijn op systemen te zijn. Voor de praktiruimere aanpak, bijvoorbeeld in een langetermijnvisie. In het westers sche organisatie daarvan zijn ontwikkelingsprojecten. Aan politiek systeem, de opnieuw verschillende sporen mensen die in een dergelijk prosociale democratie, mogelijk: contingenten, een al ject voor een bepaalde termijn is dit echter niet dan niet roterend quotasysnaar Europa gehaald worden, vanzelfsprekend. teem… Als er naast de vraaggekan men een tewerkstelling en stuurde migratie, die uitgaat mogelijk een opleiding aanbievan de werkgevers, ook rekening gehouden den. Als men dit bovendien koppelt aan een wordt met de aanbodgestuurde migratie, kan initiatief in het land van herkomst, zodat ook de nieuwe arbeidsmigratie niet alleen de na de terugkeer een zinvolle tijdsbesteding noden lenigen van een deel van het patrowenkt, kan dit een stimulans betekenen om naat, maar ook bijdragen aan de afname van op termijn terug te keren en plaats te ruimen de druk op het asielsysteem. De aanbodgevoor anderen. stuurde migratie is een duur woord om de Het asielbeleid is moeilijk los te koppelen van ’’ h e t h o o f d s t u k Waar staan we met het migratiebeleid? het migratiebeleid en heeft ook ≥ Johan Wets aal gegeven in de hele migratierechtstreeks te maken met het discussie is dat het steeds om Er dient werk ontwikkelings- én het buitenindividuen gaat. Zij beslissen gemaakt van een lands én het handelsbeleid. zelf, ook of ze al dan niet op geïntegreerd migratiebeleid en een Andere deelaspecten worden nu voorstellen of verordeningen soort verbindingsreeds behandeld door nog andeingaan. Als iemand beslist in een bureau dat alles re ministeries (waaronder project te stappen, en na afloop coördineert: een Binnenlandse Zaken en van zijn periode niet wenst terug ministerie of staatssecretariaat voor Maatschappelijke Integratie). te keren, hoeft dit geen promigratie. Daarom dient werk gemaakt van bleem te zijn. Als blijkt dat dit een geïntegreerd migratiebeleid veeleer regel dan uitzondering is, en een soort verbindingsbureau zal het hele systeem na verloop dat alles coördineert: een ministerie of een van tijd niet werkbaar blijken. staatssecretariaat voor migratie. De opmerNog een bedenking is dat men de impact van king dat er voor deze minister of staatssecrezulke maatregelen op de totaliteit van de taris onvoldoende werk zou zijn in perioden nieuwe migraties niet mag overschatten. Wie zonder crisis klinkt vreemd. Niet alleen met de zou er interesse hebben in een dergelijk syshoger genoemde federale bevoegdheden teem? Als we nagaan wie de gegadigden zoudient rekening gehouden, maar ook met de den kunnen zijn, door bijvoorbeeld te kijken bevoegdheden op deelstaatniveau, waaronnaar de afgewezen asielaanvragen en de der de integratie en de vorming van nieuwkoschattingen van de illegaal aanwezige vreemmers. Een migratiebeleid moet zich inschrijdelingen, komen we op jaarbasis makkelijk ven in een globale benadering waarvan ook aan meerdere tienduizenden. Daar zijn de regularisaties deel blijven uitmaken. In een mensen die nu de stap naar Europa niet gezet samenleving als de onze zal er immers steeds hebben, en die mogelijk door het bestaan van een residu van illegalen overblijven en maken een dergelijk systeem zouden kunnen aangeregulariseringen deel uit van een migratiebetrokken worden, niet bij gerekend. Het lijkt leid. Dit moeten niet noodzakelijk grootschaweinig waarschijnlijk dat op korte termijn een lige campagnes zijn. Een en ander kan geordusdanig aantal (op jaarbasis!) op de ganiseerd worden via individuele regularisaBelgische arbeidsmarkt geïntegreerd zou ties, waarbij rekening gehouden wordt met kunnen worden. Het is duidelijk dat een selecallerhande factoren, waaronder de persoonlijtieve nieuwe arbeidsmigratie wel kan bijdrake omstandigheden, de arbeidsmarktpositie, gen aan de vermindering van de druk op het de familiale banden, de verankering in de asielsysteem (en mogelijk ook het aantal samenleving… Als men dit alles samenbrengt, clandestienen kan terugdringen), maar die is er voldoende materiaal aanwezig voor een niet volledig zal kunnen wegnemen. blauwdruk van een migratiebeleid, aangepast aan de huidige migratierealiteit. Moeilijk te counteren argument is dat we gewoonweg geen nieuwe migranten nodig DE TEGENARGUMENTEN hebben (er is nog zoveel werkloosheid), dat er nog steeds problemen zijn met de integratie Vanzelfsprekend kan men bij om het even van de reeds aanwezige vreemdelingen en welk voorstel bedenkingen maken. Een crucibovenal dat we niet het OCMW van de wereld ’’ h e t h o o f d s t u k 29 30 Waar staan we met het migratiebeleid? kunnen zijn, dat we dit niet kunnen betalen. In het midden gelaten of deze beweringen kloppen, dient opgemerkt dat een dergelijke argumentatie voorbij gaat aan de werkelijkheid. De discussie in verband met het migratiebeleid gaat niet over wat we willen, maar over wat we kunnen doen, gezien de maatschappelijke evolutie. Deze laatste - en dit is misschien niet altijd even makkelijk te aanvaarden - kan de realisatie van een voorkeurwereld bemoeilijken, zoniet onmogelijk maken. België, met zijn dertigduizend vierkante kilometer en tien miljoen inwoners, is niet echt een grote speler op het wereldtoneel. Wereldwijd is een maalstroom opgestart waarin ons land meedraait. BESLUIT Er heerst een redelijke ontevredenheid over het gevoerde migratiebeleid. Het wordt ervaren als weinig effectief. Het is op dit ogenblik niet moeilijk om het beleid te bekritiseren. Vaak verwacht men meer van het beleid dan het kan verwezenlijken; reden waarom om het even welke beoordeling leidt tot een negatieve evaluatie. Het is momenteel niet makkelijk om een migratiebeleid te voeren. Maar men kan wel zonder al te veel te overdrijving zeggen dat er niet echt sprake is van een toekomstgericht migratiebeleid, niet op Belgisch en niet op Europees niveau. In zowat h e t h o o f d s t u k heel de EU loopt het beleid achter de realiteit aan. Die is er een van grootschalige, ongewenste internationale migratiestromen. De oorzaken daarvan wortelen in de moeilijkheden van de regio’s van waaruit mensen wegtrekken: de Derde Wereld en het voormalig Oostblok. Deze migratie is in feite de export van de problemen van de rest van de wereld. Of de geïndustrialiseerde landen dit willen of niet, het is een werkelijkheid waarmee ze blijvend zullen te maken hebben. Het is een gegeven dat dient ingebed in het beleid, dat een antwoord moet zoeken op een aantal prangende vragen. Er zal meer migratie komen dan wenselijk is. Hoe vangen we die op? Kan de energie die van deze migratiestroom uitgaat dusdanig aangewend worden dat alle partijen er beter van worden? Biedt de vergrijzing - waarop we in dit artikel niet zijn ingegaan - geen mogelijkheid om hiermee op termijn positief om te springen? Wat ook de antwoorden op deze vragen zijn, vast staat dat de migratiethematiek een impact heeft op het wezen van de samenleving zelf. Het is een maatschappij in overgang. Hoe kan een toekomstig Europa er uit zien, wat is onze plaats er in en hoe evolueren we zo positief mogelijk naar dit toekomstig model? Om hierop te antwoorden, is een breed maatschappelijk debat nodig dat verder gaat dan wat we totnogtoe gezien hebben.