Faculty of Literature

Abstract: Puppet theatre art (Bunraku) emerged in Japan during the Edo period and was popularized throughout the country from the 19th century. Bunraku was recognized by UNESCO as “Masterpiece of the Oral and Intangible Heritage of Humanity” and a “World Intangible Cultural Heritage” in 2003 and later was inscribed on UNESCO’s Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity in 2008. This art combines puppet controlling art, storytelling art and music performing art. Bunraku is a lively art which is able to present different topics of life of the Japanese people. This paper presents an account of the characteristics of Bunraku and makes some comparisons between Japanese puppet theatre and Vietnamese water puppet theatre.Keywords: Japanese studies, puppet theatre, Bunraku.

Hà Bái Hùng, "Xu hướng mới trong nghiên cứu Hán học thế kỷ XXI", Nguyễn Tuấn Cường dịch.
- in lần đầu: Tạp chí Hán Nôm, Số 3(100) 2010; Tr. 3-8
- in lại: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010, tr. 711-718. Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

"Tổng thuật một trăm năm nghiên cứu lý luận văn hiến học Trung Quốc"
- in lần đầu: Tạp chí Hán Nôm, Số 1(92) 2009; Tr. 68 - 83.
- in lại trong sách: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010. Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

"Tổng thuật những nghiên cứu trong thế kỷ XX về văn bản học"
- in lần đầu: Tạp chí Hán Nôm, Số 2 (87)2008; Tr.3-2
- in lại trong: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010. Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

"Nhìn lại và nghĩ lại việc nghiên cứu Nho học Trung Quốc trong thế kỷ XX"
- in lần đầu: Tạp chí Hán Nôm, Số 4 (83) 2007.
- in lại trong sách: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010. Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

Jerry L. Norman, W. South Coblin, "Ngôn ngữ học lịch sử tiếng Hán: Một hướng tiếp cận mới", Tạp chí Hán Nôm, Số 5 (90)2008; Tr.38-54.

Dịch từ bản tiếng Anh: Jerry L. Norman, W. South Coblin: “A New Approach to Chinese Historical Linguistics”, 1995.

In lại trong sách: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010. Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

Tính chất và mục đích của âm vận học Trung Quốc: Nhận xét từ hai "sự kiện"
-in lần đầu: Tạp chí Hán Nôm, Số 5 (90)2008; Tr.55-66.
- in lại trong: Hán học Trung Quốc thế kỉ XX, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2010.
Xem mục lục sách: http://tuancuonghn.blogspot.com/2010/12/han-hoc-trung-quoc-ki-xx.html

Vương Lực, Tân huấn hỗ học (1947) Nguyễn Tuấn Cường dịch chú (2005) Vương Lực, Tân huấn hỗ học (1947) Nguyễn Tuấn Cường dịch chú (2005) 2 Nguyễn Nguyên 阮元, cho đến Vận sử 韻史, Từ thông 辞通… của người ngày nay, đều thuộc loại này. "Thuật nhi bất tác" cũng có thể coi là một tinh thần khoa học, chỉ đòi hỏi cần mẫn thu tập, thận trọng chọn lựa, cũng đã xứng danh là một loại sách hay. Có điều, nhìn từ bình diện ngành học (học vấn 學問), thì đó vẫn chưa thể là một loại ngành học, chỉ là gom góp học vấn của người trước lại với nhau mà thôi, bất kể đúng sai hay mâu thuẫn nhau. Loại huấn hỗ học này nếu thể hiện ra bằng hình thức tự điển, thì tỏ ra lộn xộn hết sức, bởi đối với mỗi chữ, tự điển trước hết phải xác định nó có những nghĩa nào, chứ đừng sao đây chép đó, khiến không thể phân loại nghĩa, hoặc có phân thì cũng không có giới hạn minh xác. Loại trước 2 như Trung Hoa đại tự điển 中華大字典, thể lệ rất giống Kinh tịch toản hỗ, song Kinh tịch toản hỗ sao chép huấn hỗ thời thượng cổ, và nó chỉ sưu tập đến thời cận đại mà thôi. Loại sau 3 như Khang Hi tự điển 康熙字典, Từ nguyên 辭源, Từ hải 辭海, vì về mặt huấn hỗ chữ có sai khác, cho nên không tránh khỏi chia làm vài nghĩa, trong khi thực ra luôn chỉ có một ý nghĩa mà thôi. Như trong Từ hải, mục chữ "mị" 媚 có ba nghĩa: 1. vui vẻ (duyệt dã 說也), rồi dẫn Thuyết văn 說文; 2. yêu (ái dã 愛也), rồi dẫn câu "媚思一人" (Mị tư nhất nhân = Yêu thương một người) trong kinh Thi 詩 ; 3. nịnh hót (siểm dã 諂也), rồi dẫn câu "Chẳng phải chỉ đàn bà mới dùng nhan sắc để lấy lòng" (非獨女以色媚 Phi độc nữ dĩ sắc mị) trong Sử kí 史記 . Kì thực chữ "mị" có một nghĩa, đúng như Thuyết văn nói: "vui vẻ". "Duyệt dã 說也" tức là "duyệt dã 悦也", nghĩa là làm cho người ta vui vẻ, khẩu ngữ thường nói "lấy lòng" (thảo hảo 討好). Lấy lòng hoàng đế thì được yêu quý, bởi trong thời cổ đại bắt buộc phải lấy lòng bậc quân chủ; lấy lòng kẻ bằng vai lại luôn bị coi là việc xấu, cho nên gọi là "nịnh hót" (諂也). Đây là nhược điểm của việc tạp dẫn huấn hỗ, cũng là nhược điểm của phái toản tập.

Khu v c t ng ng v i mi n B c Vi t Nam ngày nay t ng là qu c gia Nam Vi t c l p th i c i cho n n m 111 tr.CN, khi nó r i vào vòng cai tr c a Trung Qu c sau nh ng cu c chinh ph c v trang c a nhà Hán. K t qu là dù cho t ng t n t i m t truy n th ng tr c khi có s b c nh n c a ch quân ch Trung Hoa thì v n hoá Vi t Nam trong quá trình phát tri n su t thiên niên k u tiên ã không th không liên h v i Trung Qu c. Ng i Vi t Nam ti p thu nh ng phong t c c a Trung Qu c, và ch c ch n ã sáng tác v n h c b ng ch Hán t lúc ó cho n khi Vi t Nam giành c l p t Trung Qu c vào n m 939. Có m t s ng i Vi t Nam ã sang Trung Qu c trong th i ng (618 -907) và ã thi ! trong các kì khoa c" Trung Qu c; áng chú ý nh#t trong s h là Kh ng Công Ph , ng i ã tr$ thành t t ng trong tri u ình ph ng B c. Ch Hán v%n ti p t c gi vai trò v n t chính th c c a qu c gia sau khi Vi t Nam giành c l p t tay Trung Qu c.

ĐỨC VINH (GS. Triết học, ĐH Sư phạm Hoa Đông, Trung Quốc) Nguyễn Tuấn Cường dịch Lời người dịch: việc lí giải để hiểu đúng nguyên nghĩa của văn bản và nguyên ý của tác giả là một khâu vô cùng quan trọng trong nghiên cứu Hán Nôm. Có nhiều con đường để đi đến cái đích ấy, với ngành Hán Nôm thì con đường huấn hỗ học là rất quen thuộc. Nhưng với cùng một mục đích ấy còn có một ngành khoa học nữa rất phát triển ở phương Tây, đó là ngành thông diễn học. Huấn hỗ học khởi nguồn từ việc chú giải kinh điển của Nho giáo, còn thông diễn học cũng bắt đầu từ nhu cầu chú giải kinh thánh của đạo Ki Tô. Nhưng nếu huấn hỗ học tự bó mình trong khuôn khổ lí giải văn bản, thì thông diễn học đã không ngừng phát triển để trở thành một công cụ chung không chỉ giúp lí giải văn bản mà còn mở rộng ra lí giải các hiện tượng trong các ngành khoa học xã hội nhân văn. Thiết nghĩ, thông diễn học sẽ là một công cụ hữu hiệu khi kết hợp và bổ sung với huấn hỗ học tạo nên một phương pháp tổng hợp, để trước hết là góp sức vào việc lí giải các văn bản Hán Nôm trong kho tàng văn hóa dân tộc.

LỜI NGƯỜI DỊCH

Nếu bản đồ là công cụ giản tiện mà hữu ích cho du khách trên hành trình khám phá những miền đất lạ, thì các bài tổng quan, tổng thuật khoa học là những tài liệu ngắn gọn mà đắc dụng để dẫn dắt người học tới những khoảng trời tri thức mới. Theo lẽ ấy, xin xem cuốn sách dịch Hán học Trung Quốc thế kỉ XX này là tấm bản đồ trỏ một con đường vào vương quốc Hán học mênh mông.

Hán học (Sinology) là thuật ngữ quen thuộc để định danh văn hóa học thuật Trung Quốc, một lĩnh vực học thuật có tính phức hợp, liên ngành và đa ngành, lấy Trung Quốc làm đối tượng nghiên cứu. Hán học có lịch sử lâu đời, nhưng giai đoạn phát triển rực rỡ nhất cho đến nay chính là trong khoảng 100 năm của thế kỉ XX. Nhìn toàn cục, có thể nhận thấy thành công của Hán học Trung Quốc trong thế kỉ XX dựa trên sáu tiền đề sau: 1). Nền tảng văn hóa học thuật vững chắc của những thế kỉ trước. 2). Phát hiện được rất nhiều văn hiến khai quật (xuất thổ văn hiến, như ở Đôn Hoàng, Mã Vương Đôi…) và văn hiến thất tán ở nước ngoài, là nguồn tài liệu bổ sung trọng yếu trong nghiên cứu. 3). Áp dụng đa dạng các phương pháp nghiên cứu, kết hợp một cách hiệu quả giữa phương pháp truyền thống của Trung Quốc với phương pháp mới của phương Tây. 4). Mở ra nhiều phân ngành nghiên cứu mới, quan sát những đối tượng nghiên cứu cũ từ những góc nhìn mới. 5). Đội ngũ nghiên cứu Hán học tại Trung Quốc tăng mạnh cả về số lượng và chất lượng, được đào tạo một cách chính quy, bài bản, thường xuyên giao lưu trao đổi khoa học với nhau và với các học giả nước ngoài. 6). Được sự quan tâm chung sức của giới Hán học ngoài Trung Quốc, tập trung nhất ở châu Âu, Bắc Mĩ và Nhật Bản; thành tựu của Hán học nước ngoài là đối trọng thúc đẩy Hán học Trung Quốc phát triển. Những tiền đề này, Quý độc giả có thể nhận ra khi đọc nội dung tập sách dịch.

Dựa trên những tiền đề ấy, Hán học Trung Quốc thế kỉ XX đã trải qua một trăm năm hào hùng mà bi tráng: từ giai đoạn Manh Nha trong nửa đầu thế kỉ XX (trước năm 1949, thời điểm thành lập nhà nước Trung Quốc mới) cùng với tâm thái tiếp thu phương Tây để chấn hưng Trung Quốc; sang giai đoạn Tiến Triển (1949-1966) cho dù Hán học có bị chi phối một phần bởi tư tưởng chính trị giáo điều đương thời; lâm vào giai đoạn Cùng Khốn trong mười năm Cách mạng Văn hóa (1966-1976) do khoa học nói chung và Hán học nói riêng bị những đường lối chính trị sai lầm kìm hãm, đè nén, thậm chí bức hại (nhưng Hán học tại Đài Loan, Hồng Kông và thế giới vẫn phát triển); để rồi Hán học vươn lên giai đoạn Hưng Thịnh từ nửa sau thập niên 1970 đến hết thế kỉ XX, kéo dài sang những năm đầu của thế kỉ XXI, và sẽ còn kéo dài nữa…

Thật khó để giới thiệu hết những thành tựu lớn lao cả về bề rộng và chiều sâu của Hán học Trung Quốc trong thế kỉ hào hùng và bi tráng ấy, vậy nên trong tập sách dịch này, người dịch đã lựa chọn dịch một số bài tổng thuật bằng tiếng Trung Quốc và tiếng Anh trong các lĩnh vực có thiên hướng cổ học và khoa học xã hội nhân văn là văn tự, ngôn ngữ, văn hiến, giáo dục, tư tưởng, triết học, còn những lĩnh vực khác đành gác lại, mong Quý độc giả thể tất.

Trong những lĩnh vực được lựa chọn ấy, người dịch tuyển dịch giới thiệu cả những ngành học vấn lâu đời (văn tự, âm vận, huấn hỗ, Nho học, Phật học…) và những ngành học vấn mới nổi lên trong khoảng thế kỉ XX (ngữ pháp cổ Hán ngữ, Đôn Hoàng học, văn hiến học, pinyin hóa và cải cách chữ Hán, Hán tự học văn hóa, huấn hỗ học văn hóa…). Nội dung của một số bài viết không chỉ gói gọn trong phạm vi Hán học Trung Quốc, mà còn mở rộng thêm những tri thức thuộc về Hán học nước ngoài. Tuy nhiên, cũng xin lưu ý rằng, việc đọc các bài tổng thuật ở đây không thể thay thế việc đọc trực tiếp những công trình nghiên cứu được nhắc đến trong các bài tổng thuật, điều này cũng giống như xem bản đồ thì không thể thú vị bằng đi du lịch đó đây với tấm bản đồ trong túi.

Những ngành học vấn được chọn dịch ở đây là nhằm phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu trong nhiều ngành khoa học ở nước ta như: ngôn ngữ học, triết học, văn học, Đông phương học (Trung Quốc học)…, nhưng trước hết là phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu ở các bậc Đại học, Cao học và Nghiên cứu sinh Tiến sĩ của ngành Hán Nôm, Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội. Vì vậy, người dịch có xu hướng ưu tiên chọn dịch những vấn đề quan trọng trong chương trình đào tạo tại đây (Ngữ văn học, Nho học) và những vấn đề mới được đưa vào chương trình đào tạo (Văn tự học, Âm vận học) mà nguồn tài liệu tham khảo bằng tiếng Việt chưa nhiều.

Để tập sách dịch này đến được tay Quý độc giả, người dịch chân thành cảm ơn những cá nhân và đơn vị đã quan tâm giúp đỡ trong suốt quá trình hoàn thiện bản dịch. PGS.TS. Laichen Sun (California State University - Fullerton), PGS.TS. Phạm Văn Khoái, ThS. Phạm Ánh Sao, ThS. Đinh Thanh Hiếu, ThS. Phạm Văn Hưng (Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội) và ThS. Trần Trọng Dương (Viện Nghiên cứu Hán Nôm – Viện Khoa học Xã hội Việt Nam) đã cho những góp ý, nhận xét quý báu về mặt khoa học và dịch thuật. Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện về kinh phí cho bản dịch được thực thi, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện về biên tập và xuất bản. Những sự giúp đỡ đó, người dịch xin được trân trọng ghi nhận. Cuối cùng, và hơn hết, xin tri ân Bố Mẹ tôi, ông Nguyễn Hữu Túy và bà Nguyễn Thị Mẫn, những người luôn khiến tôi yên tâm và vững tin trong cuộc sống cũng như công việc.

Việc trải sức trên nhiều phân ngành khoa học không phải là lợi thế cho bất kì dịch giả nào – như một học hữu nhận xét. Nhưng với tâm niệm “dịch là học, học qua dịch”, người dịch đã cố gắng thực hiện bản dịch một cách tối ưu dựa trên tinh thần tôn trọng khoa học, tôn trọng nguyên tác và tôn trọng độc giả. Vẫn biết sức một người có hạn, nên đâu đó trong tập sách dịch không tránh khỏi những sai sót vốn hoàn toàn thuộc về trách nhiệm của người dịch, rất mong nhận được góp ý từ Quý độc giả, người dịch chân thành cám ơn trước!

Hà Nội, ngày 28/7/2010
Nguyễn Tuấn Cường

ABSTRACT: This research, in the first half, provides an outline of Confucian cultural practices as evidence of the promotion of Confucianism and national tradition in South Vietnam in 1955-1975, in the context of East Asian Confucianism from the 1950s to 1970s. The second half focuses on Nguyễn Đăng Thục, a leading scholar in South Vietnam, in order to investigate the motivation for his promotion of Confucianism as a national tradition of Vietnam. Influenced by the decolonization movement in Asian countries after World War II, and particularly by the 1947 Asian Relations Conference in New Delhi, Nguyễn Đăng Thục arguably assumed nationalistic and decolonizing approaches to his examination of Vietnamese culture and the traditional cultures of Southeast Asia, East Asia, and Asia as a whole. By analyzing his Confucian activities and research, this paper also argues that, to a certain extent, Nguyễn Đăng Thục should be labeled a “New Confucian” scholar of Vietnam.

KEYWORDS : Confucianism, New Confucianism, tradition, South Vietnam, decolonization, nationalism