Εκδόσεις Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αυηνών, 2023
Κατά το σύντομο χρονικό διάστημα παραμονής του στην Αίγινα, ο Ιωάννης Καποδίστριας άφησε τη σφραγ... more Κατά το σύντομο χρονικό διάστημα παραμονής του στην Αίγινα, ο Ιωάννης Καποδίστριας άφησε τη σφραγίδα του στη ναοδομία και την εκκλησιαστική τέχνη του νησιού, είτε ως εμπνευστής είτε ως δωρητής έργων εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και τέχνης. Η κερκυραϊκή καταγωγή του κυβερνήτη και η παρουσία του Κεφαλονίτη Θεόδωρου Βαλλιάνου στην Αίγινα ερμηνεύουν, από μια άποψη, τις επτανησιακές επιδράσεις στα εκκλησιαστικά κτήρια του νησιού. Εξάλλου, η επτανησιακή ναοδομία, με απλουστευμένα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά της δυτικής αρχιτεκτονικής (κυρίως της αναγεννησιακής και του μπαρόκ), αποτελούσε ελκυστικό πρότυπο για την πρώιμη ελλαδική ναοδομία, τόσο της καποδιστριακής όσο και της μετέπειτα οθωνικής περιόδου, στο πλαίσιο του εξευρωπαϊσμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας.
Ενώ οι γραπτές πηγές σιωπούν, τα παλαιοχριστιανικά μνημεία παρέχουν στοιχεία για το λειτουργικό τ... more Ενώ οι γραπτές πηγές σιωπούν, τα παλαιοχριστιανικά μνημεία παρέχουν στοιχεία για το λειτουργικό τυπικό του Ανατολικού Ιλλυρικού, που βαθμιαία διαφοροποιείται από αυτό της Δύσης (Ρώμης), προσεγγίζει περισσότερο την Ανατολή, χωρίς όμως να ταυτίζεται απόλυτα ούτε με την Αντιόχεια ούτε με την Κωνσταντινούπολη. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Μεγάλης Εισόδου του βυζαντινού τύπου, ενώ η πομπική μεταφορά των Τιμίων Δώρων από το διακονικό (εκτός του ναού για την Κωνσταντινούπολη και εντός του ναού για την Αντιόχεια – Συρία) προς το ιερό βήμα είναι γνωστή τουλάχιστον από τις αρχές του ε΄ αιώνα, το θεολογικό – συμβολικό περιεχόμενό της (κατά βάση θριαμβικό) δεν φαίνεται να διαμορφώθηκε ούτε στη Συρία ούτε στην Κωνσταντινούπολη. Αντίθετα, τα αρχαιολογικά δεδομένα των παλαιοχριστιανικών εκκλησιών του Ανατολικού Ιλλυρικού οδηγούν στην άποψη μιας μορφής Μεγάλης Εισόδου, με το περιεχόμενο που θα υιοθετηθεί στα μέσα του στ΄ αιώνα και στην Κωνσταν τινούπολη και θα αποτελέσει πλέον τη βυζαντινή Μεγάλη Είσοδο.
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 2018
Η εκκλησία της Παναγίας Γοργοεπηκόου στην Αθήνα αποτελεί ένα unicum στη βυζαντινή αρχιτεκτονική κ... more Η εκκλησία της Παναγίας Γοργοεπηκόου στην Αθήνα αποτελεί ένα unicum στη βυζαντινή αρχιτεκτονική και έχει συνδεθεί με τον βυζαντινό «κλασικισμό». Η χρονολόγησή της αποτέλεσε σημείο διαφωνίας, καθώς έχει χρονολογηθεί από τον 9ο έως τον 15ο αιώνα, με το τέλος του 12ου αιώνα να έχει προταθεί ως η επικρατέστερη περίοδος ανέγερσής της. Ωστόσο, στην εργασία μας θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι υπάρχουν δεδομένα που θα μπορούσαν να χρονολογήσουν το μνημείο στον 13ο αιώνα, στη διάρκεια της φραγκικής κυριαρχίας.
ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΥΠΗΡΞΕ:ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤ... more ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΥΠΗΡΞΕ:ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ι.ΒΗΜΑΤΟΣ,ΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΨΟΥΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥΣ.ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΙΣ ΕΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:Ι.ΕΙΣΑΓΩΓΗ.ΙΙ.ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ,ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.ΙΙΙ.ΚΕΦ.Α'.ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ.ΚΕΦ.Β'.ΥΛΙΚΑ ΔΟΜΗΣ.ΚΕΦ.Γ'.ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ,ΓΛΥΠΤΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ.IV.ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ.V.ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:Η ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΜΕ ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΙΛΛΥΡΙΚΟΥ ΕΥΡΥΤΕΡΑ,ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ,Μ.ΑΣΙΑΣ,ΡΩΜΗΣ,ΙΤΑΛΙΑΣ.ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 5ο ΚΑΙ 6ο ΑΙ. ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΣΤΟ ΨΗΛΟ ΦΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ.Η ΤΟΞΩΤΗ ΕΙΣΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΗΛΑ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΕΙΧΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ
Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009)• Σελ. 109-118 ΑΘΗΝΑ 2009 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ Κ... more Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009)• Σελ. 109-118 ΑΘΗΝΑ 2009 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ* Χ ο καθολικό της μονής Αστεριού στον Υμηττό (Εικ. 1), αφιερωμένο στους Ταξιάρχες, όπως και το καθολικό της μονής Πετράκη, μετόχι της οποίας αποτελεί, είναι μνημείο γνωστό στη βιβλιογραφία ήδη από την εποχή του Γ. Λαμπάκη. Παρά τις συχνές όμως βιβλιογραφικές αναφορές σε αυτό, παραμένει ελλιπέστατα δημοσιευ μένο 1 . Έχει χρονολογηθεί από τον 11ο έως το 13ο αιώ να, αν και σχετικά πρόσφατα τοποθετήθηκε από τον καθηγητή Χ. Μπούρα, σε μία συνοπτική αναφορά, στην πρώτη φάση της μεταβυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και μάλλον στο 16ο αιώνα 2 . Εν τούτοις, σε μεταγενέστερες δημοσιεύσεις για τα μνημεία της Αθήνας, επαναλαμβάνεται η παλαιότερη τοποθέτηση του ναού στη μεσοβυζαντινή περίοδο και αποδίδεται, ως επί το πλείστον, στον 11ο αιώνα 3 . Κατά τον Δ. Καμπούρογλου 4 , η μονή πήρε το όνομα της από τον όσιο Λουκά τον Στειριώτη ή Αστεριώτη (Αστέρη), ο οποίος, ως γνωστόν, ίδρυσε τη μονή που φέρει το όνομα του κοντά στο χωριό Στείρι της Φωκί δας, το οποίο απαντάται σε έγγραφα ως Στειρ, Στείρι, Στέρι, Αστέρι 5 . Ο όσιος Λουκάς, σύμφωνα με το βίο * Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ως ανακοίνω ση στο
ΤηΣ ΣΚοΠιωΤιΣΣΑΣ ΣΤη ΖΑΚυΝΘο ΕρΓΑ Του ηλιου (λΕου) μοΣΚου; ι ιω ωά άν νν να α Σ Στ το ου υφ φή ή-... more ΤηΣ ΣΚοΠιωΤιΣΣΑΣ ΣΤη ΖΑΚυΝΘο ΕρΓΑ Του ηλιου (λΕου) μοΣΚου; ι ιω ωά άν νν να α Σ Στ το ου υφ φή ή--Π Πο ου υλ λη ημ μέ έν νο ου υ Αναπληρώτρια καθηγήτρια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Τμήμα Θεολογίας Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ο ναός της Παναγίας της Σκοπιώτισσας 1 , καθολικό ερειπωμένης σήμερα μονής, βρίσκεται στην κορυφή του όρους Σκοπός στη Ζάκυνθο. η μονή πρέπει να ιδρύθηκε πριν από τα μέσα του 15ου αιώνα, αρχικά ως ιδιοκτησία των κομήτων Τόκκων 2 , με τελευταίους ιδιοκτήτες, έως και σήμερα, την οικογένεια των λογοθετών. ο σεισμός του 1521 προκάλεσε την καταστροφή του ναού που ανοικοδομήθηκε το 1534. Το καθολικό, στη σημερινή μορφή του, αποπερατώθηκε οπωσδήποτε μετά τον φεβρουάριο του 1634 και, σύμφωνα με την τελευταία ανάγνωση της επιγραφής στο θύρωμα της εισόδου στον ναό, στα 1638 3 . η μονή γνώρισε από την ίδρυσή της ιδιαίτερη ακμή και φήμη. διέθετε Τα βημόθυρα του τέμπλου της Παναγίας της Σκοπιώτισσας στη Ζάκυνθο 513 1. Για την Παναγία τη Σκοπιώτισσα βλ. Ντ. ΚοΝoμοΣ, Ναοί και μονές στη Ζάκυνθο, Αθήναι 1964, σσ. 27-29. ο ιδιοΣ, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, σσ.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθη... more ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απόστολου Νικολαΐδη Με πολλή χαρά έλαβα και διάβασα το Πρόγραμμα του Ε΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, και ευχαρίστως αποδέχθηκα την πρόσκληση να απευθύνω Χαιρετισμό στους Συνέδρους σας.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθη... more ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απόστολου Νικολαΐδη Με πολλή χαρά έλαβα και διάβασα το Πρόγραμμα του Ε΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, και ευχαρίστως αποδέχθηκα την πρόσκληση να απευθύνω Χαιρετισμό στους Συνέδρους σας.
The church of the Panagia Gorgoepekoos in Athens is an unicum in Byzantine architecture and has b... more The church of the Panagia Gorgoepekoos in Athens is an unicum in Byzantine architecture and has been linked to a Byzantine “classicism”. Its dating has been a point of argument, as it has been dated from the ninth to the fifteenth century, but the end of the twelfth century has been proposed as the most probable period of its construction. It will be shown that there is evidence for dating the monument in the thirteenth century, during the period of Frankish rule.
Εκδόσεις Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αυηνών, 2023
Κατά το σύντομο χρονικό διάστημα παραμονής του στην Αίγινα, ο Ιωάννης Καποδίστριας άφησε τη σφραγ... more Κατά το σύντομο χρονικό διάστημα παραμονής του στην Αίγινα, ο Ιωάννης Καποδίστριας άφησε τη σφραγίδα του στη ναοδομία και την εκκλησιαστική τέχνη του νησιού, είτε ως εμπνευστής είτε ως δωρητής έργων εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και τέχνης. Η κερκυραϊκή καταγωγή του κυβερνήτη και η παρουσία του Κεφαλονίτη Θεόδωρου Βαλλιάνου στην Αίγινα ερμηνεύουν, από μια άποψη, τις επτανησιακές επιδράσεις στα εκκλησιαστικά κτήρια του νησιού. Εξάλλου, η επτανησιακή ναοδομία, με απλουστευμένα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά της δυτικής αρχιτεκτονικής (κυρίως της αναγεννησιακής και του μπαρόκ), αποτελούσε ελκυστικό πρότυπο για την πρώιμη ελλαδική ναοδομία, τόσο της καποδιστριακής όσο και της μετέπειτα οθωνικής περιόδου, στο πλαίσιο του εξευρωπαϊσμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας.
Ενώ οι γραπτές πηγές σιωπούν, τα παλαιοχριστιανικά μνημεία παρέχουν στοιχεία για το λειτουργικό τ... more Ενώ οι γραπτές πηγές σιωπούν, τα παλαιοχριστιανικά μνημεία παρέχουν στοιχεία για το λειτουργικό τυπικό του Ανατολικού Ιλλυρικού, που βαθμιαία διαφοροποιείται από αυτό της Δύσης (Ρώμης), προσεγγίζει περισσότερο την Ανατολή, χωρίς όμως να ταυτίζεται απόλυτα ούτε με την Αντιόχεια ούτε με την Κωνσταντινούπολη. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Μεγάλης Εισόδου του βυζαντινού τύπου, ενώ η πομπική μεταφορά των Τιμίων Δώρων από το διακονικό (εκτός του ναού για την Κωνσταντινούπολη και εντός του ναού για την Αντιόχεια – Συρία) προς το ιερό βήμα είναι γνωστή τουλάχιστον από τις αρχές του ε΄ αιώνα, το θεολογικό – συμβολικό περιεχόμενό της (κατά βάση θριαμβικό) δεν φαίνεται να διαμορφώθηκε ούτε στη Συρία ούτε στην Κωνσταντινούπολη. Αντίθετα, τα αρχαιολογικά δεδομένα των παλαιοχριστιανικών εκκλησιών του Ανατολικού Ιλλυρικού οδηγούν στην άποψη μιας μορφής Μεγάλης Εισόδου, με το περιεχόμενο που θα υιοθετηθεί στα μέσα του στ΄ αιώνα και στην Κωνσταν τινούπολη και θα αποτελέσει πλέον τη βυζαντινή Μεγάλη Είσοδο.
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 2018
Η εκκλησία της Παναγίας Γοργοεπηκόου στην Αθήνα αποτελεί ένα unicum στη βυζαντινή αρχιτεκτονική κ... more Η εκκλησία της Παναγίας Γοργοεπηκόου στην Αθήνα αποτελεί ένα unicum στη βυζαντινή αρχιτεκτονική και έχει συνδεθεί με τον βυζαντινό «κλασικισμό». Η χρονολόγησή της αποτέλεσε σημείο διαφωνίας, καθώς έχει χρονολογηθεί από τον 9ο έως τον 15ο αιώνα, με το τέλος του 12ου αιώνα να έχει προταθεί ως η επικρατέστερη περίοδος ανέγερσής της. Ωστόσο, στην εργασία μας θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι υπάρχουν δεδομένα που θα μπορούσαν να χρονολογήσουν το μνημείο στον 13ο αιώνα, στη διάρκεια της φραγκικής κυριαρχίας.
ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΥΠΗΡΞΕ:ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤ... more ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΥΠΗΡΞΕ:ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ι.ΒΗΜΑΤΟΣ,ΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΨΟΥΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥΣ.ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ,ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΙΣ ΕΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:Ι.ΕΙΣΑΓΩΓΗ.ΙΙ.ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ,ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.ΙΙΙ.ΚΕΦ.Α'.ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ.ΚΕΦ.Β'.ΥΛΙΚΑ ΔΟΜΗΣ.ΚΕΦ.Γ'.ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ,ΓΛΥΠΤΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ.IV.ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ.V.ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:Η ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΜΕ ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΙΛΛΥΡΙΚΟΥ ΕΥΡΥΤΕΡΑ,ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ,Μ.ΑΣΙΑΣ,ΡΩΜΗΣ,ΙΤΑΛΙΑΣ.ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 5ο ΚΑΙ 6ο ΑΙ. ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΣΤΟ ΨΗΛΟ ΦΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ.Η ΤΟΞΩΤΗ ΕΙΣΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΗΛΑ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ ΕΙΧΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ
Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009)• Σελ. 109-118 ΑΘΗΝΑ 2009 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ Κ... more Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009)• Σελ. 109-118 ΑΘΗΝΑ 2009 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ* Χ ο καθολικό της μονής Αστεριού στον Υμηττό (Εικ. 1), αφιερωμένο στους Ταξιάρχες, όπως και το καθολικό της μονής Πετράκη, μετόχι της οποίας αποτελεί, είναι μνημείο γνωστό στη βιβλιογραφία ήδη από την εποχή του Γ. Λαμπάκη. Παρά τις συχνές όμως βιβλιογραφικές αναφορές σε αυτό, παραμένει ελλιπέστατα δημοσιευ μένο 1 . Έχει χρονολογηθεί από τον 11ο έως το 13ο αιώ να, αν και σχετικά πρόσφατα τοποθετήθηκε από τον καθηγητή Χ. Μπούρα, σε μία συνοπτική αναφορά, στην πρώτη φάση της μεταβυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και μάλλον στο 16ο αιώνα 2 . Εν τούτοις, σε μεταγενέστερες δημοσιεύσεις για τα μνημεία της Αθήνας, επαναλαμβάνεται η παλαιότερη τοποθέτηση του ναού στη μεσοβυζαντινή περίοδο και αποδίδεται, ως επί το πλείστον, στον 11ο αιώνα 3 . Κατά τον Δ. Καμπούρογλου 4 , η μονή πήρε το όνομα της από τον όσιο Λουκά τον Στειριώτη ή Αστεριώτη (Αστέρη), ο οποίος, ως γνωστόν, ίδρυσε τη μονή που φέρει το όνομα του κοντά στο χωριό Στείρι της Φωκί δας, το οποίο απαντάται σε έγγραφα ως Στειρ, Στείρι, Στέρι, Αστέρι 5 . Ο όσιος Λουκάς, σύμφωνα με το βίο * Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ως ανακοίνω ση στο
ΤηΣ ΣΚοΠιωΤιΣΣΑΣ ΣΤη ΖΑΚυΝΘο ΕρΓΑ Του ηλιου (λΕου) μοΣΚου; ι ιω ωά άν νν να α Σ Στ το ου υφ φή ή-... more ΤηΣ ΣΚοΠιωΤιΣΣΑΣ ΣΤη ΖΑΚυΝΘο ΕρΓΑ Του ηλιου (λΕου) μοΣΚου; ι ιω ωά άν νν να α Σ Στ το ου υφ φή ή--Π Πο ου υλ λη ημ μέ έν νο ου υ Αναπληρώτρια καθηγήτρια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Τμήμα Θεολογίας Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ο ναός της Παναγίας της Σκοπιώτισσας 1 , καθολικό ερειπωμένης σήμερα μονής, βρίσκεται στην κορυφή του όρους Σκοπός στη Ζάκυνθο. η μονή πρέπει να ιδρύθηκε πριν από τα μέσα του 15ου αιώνα, αρχικά ως ιδιοκτησία των κομήτων Τόκκων 2 , με τελευταίους ιδιοκτήτες, έως και σήμερα, την οικογένεια των λογοθετών. ο σεισμός του 1521 προκάλεσε την καταστροφή του ναού που ανοικοδομήθηκε το 1534. Το καθολικό, στη σημερινή μορφή του, αποπερατώθηκε οπωσδήποτε μετά τον φεβρουάριο του 1634 και, σύμφωνα με την τελευταία ανάγνωση της επιγραφής στο θύρωμα της εισόδου στον ναό, στα 1638 3 . η μονή γνώρισε από την ίδρυσή της ιδιαίτερη ακμή και φήμη. διέθετε Τα βημόθυρα του τέμπλου της Παναγίας της Σκοπιώτισσας στη Ζάκυνθο 513 1. Για την Παναγία τη Σκοπιώτισσα βλ. Ντ. ΚοΝoμοΣ, Ναοί και μονές στη Ζάκυνθο, Αθήναι 1964, σσ. 27-29. ο ιδιοΣ, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, σσ.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθη... more ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απόστολου Νικολαΐδη Με πολλή χαρά έλαβα και διάβασα το Πρόγραμμα του Ε΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, και ευχαρίστως αποδέχθηκα την πρόσκληση να απευθύνω Χαιρετισμό στους Συνέδρους σας.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθη... more ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απόστολου Νικολαΐδη Με πολλή χαρά έλαβα και διάβασα το Πρόγραμμα του Ε΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, και ευχαρίστως αποδέχθηκα την πρόσκληση να απευθύνω Χαιρετισμό στους Συνέδρους σας.
The church of the Panagia Gorgoepekoos in Athens is an unicum in Byzantine architecture and has b... more The church of the Panagia Gorgoepekoos in Athens is an unicum in Byzantine architecture and has been linked to a Byzantine “classicism”. Its dating has been a point of argument, as it has been dated from the ninth to the fifteenth century, but the end of the twelfth century has been proposed as the most probable period of its construction. It will be shown that there is evidence for dating the monument in the thirteenth century, during the period of Frankish rule.
In Greece, as in the rest of the Christian world, as early as the 4th century, the sanctuary acqu... more In Greece, as in the rest of the Christian world, as early as the 4th century, the sanctuary acquired a low barrier to separate it from the rest of the Christian church, so that it now formed its ''adytum''. A typical feature of many Greek chancel barriers is the construction of a triumphal arch above the central entrance. The four-arched or four-columned prostoon was a Grrek creation, specifically o Thessaloniki, from there it spread to the rest north or central Grrece and to other areas in Eastern Illyricum.
Uploads
Papers by Ioanna Stoufi
καταγωγή του κυβερνήτη και η παρουσία του Κεφαλονίτη Θεόδωρου Βαλλιάνου στην Αίγινα ερμηνεύουν, από μια άποψη, τις επτανησιακές επιδράσεις στα εκκλησιαστικά κτήρια του νησιού. Εξάλλου, η
επτανησιακή ναοδομία, με απλουστευμένα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά της δυτικής αρχιτεκτονικής (κυρίως της
αναγεννησιακής και του μπαρόκ),
αποτελούσε ελκυστικό πρότυπο για την πρώιμη ελλαδική ναοδομία, τόσο της καποδιστριακής όσο και της μετέπειτα οθωνικής περιόδου, στο πλαίσιο του εξευρωπαϊσμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας.
καταγωγή του κυβερνήτη και η παρουσία του Κεφαλονίτη Θεόδωρου Βαλλιάνου στην Αίγινα ερμηνεύουν, από μια άποψη, τις επτανησιακές επιδράσεις στα εκκλησιαστικά κτήρια του νησιού. Εξάλλου, η
επτανησιακή ναοδομία, με απλουστευμένα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά της δυτικής αρχιτεκτονικής (κυρίως της
αναγεννησιακής και του μπαρόκ),
αποτελούσε ελκυστικό πρότυπο για την πρώιμη ελλαδική ναοδομία, τόσο της καποδιστριακής όσο και της μετέπειτα οθωνικής περιόδου, στο πλαίσιο του εξευρωπαϊσμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας.