İçeriğe atla

Türkiye'de enerji

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkiye'de birincil enerji arzı kaynaklar bazında dağılımı[1]

Türkiye her yıl birincil enerjisi 6 exajoule tüketiyor,[2] kişi başı 20 megawatt saat (MW/s)'ten fazla. Türkiye'de enerji beşte dört'ten fazla fosil yakıtan:[3] %31 petrol, %28 doğalgaz ve %27 kömür(2016 (2016) itibarıyla).[4] Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıtın ithalatını küçültmek ister, çünkü onlar ithalatın ödemelerinden dörtte biri kapsamaktadır. (Şubat 2019 (Şubat 2019) itibarıyla).[5] Enerjisi kaynaklarının fosil yakıt olması yüzünden Türkiye’den sera gazı emisyonları dünyada ortalama kişi başından daha büyük,[6] yılda kişi başına 6 ton'dan fazla gelmektedir.[7]

Enerjinin değişim ve dönüşüme uğramamış haline birincil enerji kaynaklar denilir: Petrol, doğalgaz, kömür, hidrolik, nükleer, biyokütle, gelgit- dalga, rüzgâr ve güneş enerjisi gibi. Birincil enerjinin dönüştürülmesi ile ikincil enerji kaynakları elde edilir: Elektrik, motorin, benzin, kok kömürü, petrokok, hava gazı, LPG gibi.[8]

Kişi başı enerji tüketimi, dünyada 1,87 ton eşdeğer petrol(tep), Türkiye'de 1,59 tep'tür. Kişi başına elektrik tüketimi dünyada 3155 kWh, Türkiye'de 3058 kWh'tir. Dünyada ortalama kişi başına Karbon salınımı 4,88 ton/kişi, Türkiye'de 4,31 ton/yıldır.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, yılın 7 aylık döneminde 162 milyar 131 milyon 457 bin kilovatsaat elektrik üretildi. Geçen yılın aynı döneminde 169 milyar 34 milyon 33 bin kilovatsaat üretim yapılmıştı. Bu dönemde üretilen elektriğin 100 milyar 651 milyon 208 bin kilovatsaatlik kısmı yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elde edildi. Aynı dönemde üretilen elektrikte doğal gazın ortalama payı yüzde 17’de kalırken, ithal kömürün payı yüzde 20.87, yerli kömürün payı yüzde 14.89 oldu. Hidroelektrik santraller ortalama yüzde 33.25 payla üretime en fazla katkı sağlayan kaynak olarak belirlendi. Rüzgar enerjisinin payı yüzde 8.72 oldu. Elektriğin kalan kısmı ise jeotermal, güneş, fuel-oil, biyokütle gibi diğer kaynaklardan üretildi. Böylece, bu yıl ocak-temmuz döneminde üretilen elektrikte yerli ve yenilenebilir kaynakların payı yüzde 62.08 oldu.[9]

Yenilenemez kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Türkiye'deki elektrik

Petrol

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Türkiye'de petrol ve doğalgaz

2017 yılında 25,8 milyon ton petrol ithal edilmiştir.[10] Ham petrol Irak, Rusya,Suudi Arabistan,Kuveyt ve Kazakistan'tan geliyor.[11][12]

Kömür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye'de kömür

Türkiye'deki kömür en çok düşük kaliteli linyitir. Dünya sera gazlarının  %1'i  Türkiye’den sera gazı emisyonları, bunun üçte biri kömürden ortaya çıkıyor[13] fakat Türkiye'nin enerji politikası kömür santrallerini mali olarak destekliyor.[14][15]

Doğalgaz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'nin doğal gazda dışa bağımlılığı %98'8'dir. Tüketilen 49,8 milyar m³ doğal gazın ancak 502 milyon m³'ü (%1) Türkiye'de üretilmiştir. Doğal gazın %50'si elektrik üretiminde kullanılmaktadır.[16]

Türkiye 2014 yılında ithal ettiği doğal gazı sırasıyla şu ülkelerden temin etmiştir: Rusya %56,İran %19, Azerbaycan %9, Cezayir %9, Nijerya %7. Türkiye'nin doğal gaz rezervi 5 milyar m³'tür. Yeni kaynaklar bulunmadığı takdirde var olan kuyuların 10 yıllık üretim ömrü vardır.[16]

2020 yılında Türkiye'nin kuzeyinde bulunan Karadeniz'de 320.000.000.000 m3 doğalgaz keşfedildi.[17]





Türkiye'nin doğalgaz ithal ettiği ülkeler ve ithalat oranları

  Rusya (%56)
  İran (%19)
  Azerbaycan (%9)
  Cezayir (%9)
  Nijerya (%7)
  Spot (%1)
  Diğer (%-1)
Bileşen %
Metan (CH4) 70-90
Etan (C2H6) 5-15
Propan (C3H8) ve Bütan (C4H10) < 5
CO2, N2, H2S, vb. geriye kalanı

Nükleer

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye'de nükleer enerji

Yenilenebilir kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Türkiye'deki elektrik ve Türkiye'de yenilenebilir enerji

Hidrolik, jeotermal, biyokütle, güneş ve rüzgâr enerjisi yaygın yararlanılan yenilenebilir kaynaklardır. Türkiye'nin yenilenebilir enerji potansiyeli 19 GW olarak belirlenmiştir.

  • Hidrolik enerji: Genellikle yapılan barajlarda biriken suyun gücünden elektrik elde edilmesiyle gerçekleşir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli 36.603 MW/yıl hesaplanmıştır. 2011 elektrik üretiminin %22,8'ine karşılık gelen 53 TWh hidroelektrik üretilmiştir. Yeni elektrik santrallerinin doğal gazlı olması nedeniyle hidroelektriğin payı yıllar içinde düşmüştür. 2004 yılında %30,6 olan hidroelektriğin payı 2011'de %22,8'e düşmüştür.
  • Jeotermal enerji: Türkiye jeotermal kapasite acısından dünyada 7. sıradadır. 31.500 MWT olan jeotermal güç 5 milyon konut ısıtabilecek güçtedir. Jeotermal elektrik kapasitesi 4 milyar kWh/yıl olarak belirlenmiştir. 2011 yılında yedi sahada, 114 MW kurulu güce sahip jeotermal elektrik tesisi bulunmaktadır. 400MW kurulu güce sahip 13 sahada çalışmalar devam etmektedir.
  • Biyoenerji: Türkiye'de az miktarda Biyodizel üretimi yapan bir firma vardır. Benzin tüketiminin %7'sini karşılayacak kapasiteye sahip tesisler bulunmasına rağmen, üretim benzin tüketiminin %2'sini karşılamaktadır. Türkiye'de 2608 milyon m³ biyogaz üretim potansiyeli bulunmaktadır.
  • Güneş enerjisi: Güneş pilleri, güneş santralleri ve güneş kolektörleri aracılığı ile güneş enerjisinden yararlanılır. Su ısıtmada kullanılan güneş kolektörleri kurulu gücü sıralaması şöyledir; 118GWt Çin, 9,3GWt Türkiye, 9,2GWt Almanya, 4,0GWt Japonya. Fotovoltaik güneş pilleri elektrik şebekesinin olmadığı alanlarda; deniz feneri, trafik lamba ve işaretleri, park ve otoyol aydınlatma, su motorlarında kullanılmaktadır. Türkiye'de güneş enerjisi Kurulu gücün 5 MW olduğu tahmin edilmektedir.
  • Rüzgâr enerjisi: Türkiye 2011'de 1729 MW güç kapasitesi ile dünyada 17. sıradadır. Kurulu gücün %3,2 sine karşılık gelen rüzgâr santrallerinden 2011'de, toplam üretimin %2,07'sine karşılık gelen 4726 milyar kWh üretim yapılmıştır. Türkiye'de rüzgâr gücünü elektriğe çeviren rüzgâr santralleri Manisa, İzmir, Balıkesir, Hatay, Osmaniye, İstanbul, Çanakkale illerindedir.[kaynak belirtilmeli]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Denge Tablolar - Enerji İşleri Genel Müdürlüğü - T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı". enerji.gov.tr. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 
  2. ^ TÜİK rapor (2019), s. 71
  3. ^ OECD (2019), bölüm 1.
  4. ^ "Total Primary Energy Supply (TPES) by source:Turkey". Uluslararası Enerji Ajansı. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  5. ^ "Turkey's energy import bill up 2.7 pct in Feb. 2019". Anadolu. 29 Mart 2019. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  6. ^ "Who emits more than their share of CO₂ emissions?". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019. 
  7. ^ "Turkey's greenhouse gas emissions up 4.4% in 2016". Anadolu. 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  8. ^ KOÇ, Prof. Dr.Erdem; ŞENEL, Mahmut Can. "DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE ENERJİ DURUMU" (PDF). Mühendis ve Makina sayı:639. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  10. ^ "Petrol". Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  11. ^ "Türkiye İran'dan ithalatı tamamen durdurdu!". Cumhuriyet. 21 Mayıs 2019. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  12. ^ "Petrol Piyasası Yıllık Sektör Raporu Listesi". EPDK. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  13. ^ Şahin (Editör), Ümit. "Kömür Raporu İklim Değişikliği, Ekonomi Ve Sağlık açisindan Türkiye'nin Kömür Politikalari" (PDF). Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019. 
  14. ^ "Türkiye'de Elektrik Üretimi, Isıtma ve Karayolu Taşımacılığında Fosil Yakıt Kullanımının Dışsal Maliyeti – SHURA". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  15. ^ Yükseliş ve Çöküş 2024: Küresel Kömürlü Termik Santral Takibi (PDF). Global Energy Monitor, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe), Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels), CREA, E3G, Reclaim Finance, Sierra Club, SFOC, Kiko Network, Bangladeş grupları, Trend Asia, ACJCE, Chile Sustentable, POLEN Transiciones Justas, Iniciativa Climática de México ve Arayara. 14 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  16. ^ a b "2014 YILI HAM PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖR RAPORU" (PDF). enerji.gov.tr. Mayıs 2015. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2016. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_enerji&oldid=33695253" sayfasından alınmıştır