Aşkelon Muharebesi
| Aşkelon Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Birinci Haçlı Seferi | |||||||||
 Birinci Haçlı Seferi'nde Aşkelon Muharebesi Gustave Doree tablosunden gravür | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| |||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| El-Efdâl Şehinşâh : Fatimiler Devleti Veziri |
Godfrey de Bouillon: Așağı Lorraine Dükü ve Kudüs Krallığı Kralı II. Robert Tancred | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 20,000 Asker[1] | 1,200 Şövalye ve 9,000 Piyade[1] | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Ağır | Bilinmiyor[2] | ||||||||
Aşkelon Muharebesi, Filistin Akdeniz sahilinde bulunan Aşkelon Kalesi yanında 12 Ağustos 1099'da yapılan muharebe. 1099'da Haçlıların Kudüs Kuşatması sonucu Kudüs'ü ele geçirip Haçlılar Kudüs Krallığı kurduktan sonra bu yeni devletin güneybatı sınırlarının güvenliğini sağlamak için yapılan ve çok kere Birinci Haçlı Seferi'nin son muharebesi olduğu olarak kabul edilen Haçlılar Kudüs Krallığı kralı seçilen Godfrey de Bouillon komutasındaki bir Haçlılar ordusu ile Fatımiler Veziri El-Efdâl Şehinşâh komutasındaki nispeten daha güçlü olan Fatımiler ordusu arasında yapılan bir muharebe. Haçlılar ordusu galip gelmiş Fatımiler ordusu büyük zayiat vererek mağlup olmuştur.[3]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Kudüs'ün Haçlılara teslim edilmesinden sonra Kudüs'ün Fatımiler valisi "İftikar ül Devle" Askelon'a çekilmişti. Filistin'in bu güneydoğu kesimdeki sahil şehrinde Fatımiler Devleti'nin gerçek idarecisi olan Vezir Afdal Şahensah komutasında bir ordu toplamaya başladı. Fatımiler Haçlılarla anlaşıp Suriye'yi onlara vermeyi kabul etmişlerdi; ama Filistin ve Kudüs'ü Haçlılara teslim etmemeye kararlıydılar. Onun için Haçlıların Kudüs Kuşatması (1099) ile ellerine geçmiş olan Kudüs'ün geri almak hedefi ile Filistin'e gelen Fatımiler Veziri El-Efdâl Şehinşâh bir karşı saldırı yapmak için Aşkelon'da bir büyük Fatımiler ordusu hazırlamaktaydı. Aşkelon'da kurulan Fatımiler ordusu sadece Fatımilerin Mısırlı ve Mısır'ın güneyinden askerlerle kurulmamıştı. Çeşitli Müslüman ülkeler askerleri de ihtiva etmekteydi. Bu ordunun tam mevcudunun büyük olasılıkla 20.000 olduğu, ama bazı kaynaklara nazaran 50.000 asker olduğu, bildirilmektedir. Bu Fatımiler ordusunun hedefi Kudüs'teki Haçlılar ordusuna hemen yetişti.
Haçlılar bu haber üzerine hemen aktif tedbirler almaya başladılar. 22 Temmuz'da Godfrey de Bouillon yeni kurulan Haçlılar Kudüs Krallığı başına geçmiş ama "Kutsal Kabir Koruyucusu" unvanı ile efektif olarak kral olmuştu. 1 Ağustos'ta Katolik Kudüs Patriği olarak görevlendirilmiş olan Arnulf Chocues'li Kudüs şehrinde İsa'nın öldürüldüğü çarmıhı, yani Gerçek Haç'ın bir parçasını buldu. 5 Ağustosta Fatımiler Kudüs'teki Haçlılara geleneksel olarak Kudüs'e saldıracaklarını bildiren bir nota ve Haçlılara şehri terk etmeleri için bir ikaz ültimatomu vermek üzere bir elçi geldi. Ama bu istek Haçlılar tarafından kayda alınmadı. Kudüs'e gelen Haçlılar ordusundan arkada kalanlardan kurulan bir ordu 10 Ağustos'ta Godfrey de Bouillon komutasında toplanıp Kutsal Kabir Kilisesi ile Tapınak Tepesi veya Harem-i Şerif arasında bir geçit resmi yaptıktan sonra Kudüs'ten bir günlük yürüyüş uzaklıkta olan Aşkelon'a doğru yürüyüşe geçti. Bu orduda Antakya üzerinden gelmiş olan Haçlı ordusu komutanlarından sadece Arnulf, II. Robert, kral Godfrey'e refakat etmekte idi. Halk Haçlı Seferi fiyaskosundan sonra yeniden Kudüs'te ortaya çıkan Keşiş Piyer (Pierre L'Hermit) gibi Katolik dinsel liderler ve Kudüs Ortodoks dinsel liderleri de katıldılar Ertesi gün ilk kafileye katılmayan Raymond de Saint-Gilles ve Normandiya Dükü Robert Curthose kendi orduları ile Aşkelon'a yöneldiler. İlk giden ordu Ramlada bir ay önce Nablus'un fethi için ana Haçlılar ordusundan ayrılmış olan III. Eustace Boulogne Kontu ve Tancred'in orduları ile birleşti. Bu büyük Haçlılar ordusunun başında bayraktar olan Gerçek Haç'ın parçasını taşıyan Arnulf ve Antakya'da bulunan Kutsal Mızrak'ı taşıyan Raymond Aguilersli bulunmakta idi.
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hem Arap hem de Haçlı kaynaklarına göre Fatımiler veziri Haçlıların böyle bir orduyla hemen hücuma geçeceğini hiç beklememekteydi. Fatımiler ordusu ve vezir El-Efdâl Şehinşâh muharebeye hazır değildi. Vezir El-Efdâl Şehinşâh Aşkelon kalesi yakında bulunan bir vadinin içindeki "El Macdal" adli küçük bir düzlükte ordugah kurmuş Kudüs'e gidecek ordusunun eksik gediğini gidermekle meşguldü. Ordugahının etrafında birkaç sürü halinde develer, sığırlar, koyunlar ve keçiler merada otlamaktaydılar. Vezir bunları Kudüs geri alınınca halka yiyecek dağıtabilmek için toplatmıştı. Ertesi gün sürülerle hayvan yanlarında olarak Fatımiler ordusu Kudüs'e gitmek üzere yürüyüşe çıktı. Ordunun yanında bulunan hayvan sürüsü ordusunun mevcudunun gerçek asker mevcudundan çok daha büyük olduğu hissini vermekteydi. El-Efdâl Şehinşâh bir büyük Haçlılar ordusunun Aşkelon üzerine gelmek hedefiyle Kudüs'ü terk ettiğinden haberdar değildi. Haçlılar ordusu Aşkelon kalesi yakınlarında geldiği zaman bu hayvan sürüsünün içinde de geçmek zorunda kalmıştı.
12 Ağustos'ta Haçlılar keşif birlikleri Vezir El-Efdâl Şehinşâh'ın kamp mevkini buldular. Haçlılar ordusu Fatımiler ordugahı üzerine yürümekte iken Godfrey de Bouillon ordusunu savaş düzenine soktu. Ordu 9 kısma bölündü sol kanatta Godfrey de Bouillon; sağ kanatta Raymond de Saint-Gilles ve orta kanatta Tancred, Eustace, Robert Curthose ve IV. Gaston Bearn bu kısımlara komuta etmekteydiler. Merkez kanat ise iki alt-kısma bölünmüştü; her alt-kısmın ön sırasında piyadeler yürümekte idi. Bu savaş düzeni Haçlılar Aşkelon kalesi yakınlarına geldiklerinde de uygulanmıştı. Bu halde merkez kanadı kalenin Kudüs Kapısı ile Yafa Kapısı arasında; sağ kanat da Akdeniz kıyısına ulaşmakta ve sol kanat Yafa Kapısı karşısında ona paralel idi.
O günlerin tarihini yazan Müslüman ve Haçlı kronik-tarih yazarların hepsi Fatımilerin vezirinin hiç hazırlıksız ve beklemediği bir zamanda yakalandıklarında hemfikirdiler. Muharebe başlayınca iki taraf önce yaylım ok atımları yaptılar ve birbirlerine iyice yaklaşınca mızraklar ve kılıç gibi keskin ve sivri el silahları kullanarak göğüs göğse çarpışmaya giriştiler. Fatımiler ordusundan merkezde bulunan Etiyopyalı savaşçılar gayet çevik olarak çarpışmaya giriştiler ve bu arada Fatımiler ordusu öncüleri Haçlıların yan tarafına sarkmaya başladılar. Fakat Godfrey sol kanattan merkeze destek verip bu sorunları çözdü. El-Efdâl Şehinşâh'ın ordusunun asker sayısı büyüktü ama Haçlılar Anadolu'dan gelirken gayet iyi savaşçılar olan Selçuklular orduları ile savaşarak muharebe tecrübesi kazanmıştı ve Fatımiler paralı ordusunu biraz hafif ve tecrübesiz savaşçılar olarak bulduklarını kronik-tarihçiler tarafından belirtilmiştir.
Bu çarpışmalar Fatımiler ağır süvari hücumuna geçmeye fırsat bulamadan Haçlılar lehinde gelişti. Bu gelişmeyi yanlış tefsir eden El-Efdâl Şehinşâh ve etrafındaki askerler paniğe kapıldılar ve El-Eftal etrafındaki birlikler ile savaş düzenini bozup kalenin daha güvenlikli duvarları arakasına çekildi. Raymond kendi kanadı karşısından bulunan Fatımiler birliklerin deniz kıyışına kadar püskürttü. Fatımiler askerlerinden bazıları ağaçlara tırmanmaya başladılar ve ağaç üzerinde iken Haçlılar oklarına hedef oldular. Bu panik daha ciddileşti ve kaleye kapısından içeriye sığınmaya çalışan bazı Fatımiler askerleri duvarlara sıkışıp canlarını kaybettiler.
Bu muharebede Fatımilerin 1000-1200 kadar ölü verdikleri tahmin edilmiştir. Haçlıların zayiatı ise bilinmemektedir.
Sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Haçlılar ordusu o geceyi bir diğer Fatımiler ordusu hücumunu bekleyerek uyumadan Fatımiler eski ordugâhlarında geçirdi. Ertesi gün kaleye sığınmış olan Fatımiler Veziri El-Efdâl Şehinşâh ve Fatımiler ordusunun Mısırlı kontenjanını ile kaledeki limandan gemilerle Mısır'a çekildiği haberi geldi. Haçlılar, başta Tancred, Fatımilerin kale dışındaki eski askeri kampına üşüştüler. Fatımiler Veziri ve ordu komutanları tüm kamp eşyalarını bu ordugahta bırakmıştı. Haçlı askerler ellerine geçirebildikleri taşınabilir malzemeyi ganimet olarak aldılar. Fatımiler devlet sancağı ve Vezir'in otağını alıp Kudüs'e götürdüler ve geride bırakılan diğer tedarik ve malzemeyi yaktılar.
Böylece Fatimiler Kudüs ve Filistin'i Haçlıların yeni Kudüs Krallığı'na teslim etmiş oldular. Ama Aşkelon kalesi 1153'e kadar Fatımiler elinde kalıp Aşkelon kalesi 60 kusur yıl Fatımiler sınır kalesi oldu. Haçlılar ve Kudüs Krallığı'nın Mısır yönlü akınlarının ilk saldırı hedefi bu kale oldu. Ancak 1153'te bu kale bir kuşatmadan sonra Haçlılar ve Kudüs Krallığı ordusu tarafından ele geçirildi.
Haçlılar ordusu 13 Ağustos'ta Aşkelon kalesi ve şehrini ellerine geçiremeden Kudüs'e döndü. Kudüs'te büyük etkinliklerle karşılandılar. Bu muharebeden sonra Haçlı şövalyeler, askerler ve ordu yanında bulunan siviller Kudüs'e haç için gezintilerini tamamladıktan sonra Avrupa'ya dönüşe başladılar. 1099 yılı sonunda Kudüs'te orijinal Anadolu'dan geçen Haçlılar ordusu ile gelmiş takriben 100 şövalye kalmıştı. Fakat bu Haçlı Seferi'nin Avrupalılar için başarılı olduğu haberleri Avrupa'da yayılmış ve Avrupa'dan yeniden birçok şövalye ve asker Kutsal Kudüs Krallığı'na gelmeye başlamışlardı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Stevenson, William Barron (1907). The Crusaders ın the East (İngilizce). Glasgow.
- ^ Fenton, Kirsten A. (2008). Gender, nation and conquest in the works of William of Malmesbury (İngilizce). Woodbridge.
- ^ "Battle of Ascalon Military.com" (İngilizce). 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Birincil kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ali İbn al-Esir, El-Kamil fi't-Tarih,
- Ībnü'l Esir (Tr. çev. Abdulkerim Özaydın) (1987) El-Kamil Fi’t-Tarih Tercümesi İstanbul:, Bahar Yayinevi
- Ībnü'l Esir (Tr. çev. Ahmet Ağırakça et al) (2008), İslam Tarihi (10 cilt), İstanbul:Hikmet Neşriyat, ISBN 9756524299)
- İbnü'l Kalanisi, Zeyl Tarih Dimaşk
- (Tr. çev. Onur Özatağ), (2015) Şam Tarihine Zeyl I. ve II. Haçlı Seferleri Dönemi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları ISBN 6053323778
- Albert of Aix, Historia Hierosolymitana
- Foucher de Chartres, Historia Hierosolymitana
- Gesta Francorum
- Raymond of Aguilers, Historia francorum qui ceperunt Jerusalem
İkincil kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Demirkent, Işın, (1997) Haçlı Seferleri, İstanbul:Dünya Yayıncılık, ISBN 975-7632-54-6
- Maalouf, Amin (Tr. çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998),Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, İstanbul:Telos Yayıncılık ISBN 975-545-092-0
- Runciman, Steven (Tr. çev.: Fikret Işıltan) (1998), Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0678-0
- Nicolle, David (Tr. çev.: L. Ece Sakar) (2011) Birinci Haçlı Seferi (1096 – 1098), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları ISBN 9786053602538
- Setton, Kenneth M., (Ed.) (1955–1989). A History of the Crusades (6 vols.) (İngilizce). Madison ve Londra: University of Wisconsin Press.
- Madden, Thomas F. Madden (2013). The Concise History of the Crusades. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-4422-1576-4. (İngilizce)
- Riley-Smith, Jonathan (1986 İkinci bas. 2003), The First Crusade and the Idea of Crusading, University of Pennsylvania, ISBN 9780485112917 (İkinci bas: Continuum ISBN 978-0-8264-6726-3) (İngilizce).
- Roger, Randall (1997), Latin Siege Warfare in the Twelfth Century, Oxford University Press, ISBN 9780198206897 (İngilizce)