Keneurgenč

Keneurgenč Köneürgenç
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Keneurgenč
Mesto	Pokrajina Dašoguz, Khanate of Khwarazm, Turkmenistan
Koordinate	42° 19′ 00″ S; 59° 09′ 31″ I
Kriterijum	Kulturno dobro: ii, iii
Upis	2005. (29. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/1199

Gurgandž ili Keneurgenč (turkmenski: Köneürgenç, iz persijskog: کهنه گرگانج, Kuhna Gurgāndž, ponekad navođen kao Konya-Urgench ili Urganj, u značenju: "Stari Urgenč") je arheološki lokalitet starog grada Urgenča (Ürgenç ) i istoimena opština s oko 30,000 stanovnika u severnom Turkmenistanu, odmah uz granicu s Uzbekistanom. Keneurgenč je bio prestonica Horezmijskog carstva, o čemu svedoče brojne građevine, zbog čega je upisan na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 2005. godine.

Mauzolej sultana Tekeša

Mauzolej Torebega Hanima

Stari Urgenč je bio smešten na reci Amu-Darja i bio je jedan od najvećih gradova na Putu svile. Godina njegovog osnivanja nije poznata, ali velike ruševine tvrđave Kirkmole izgrađene su u vreme Ahemenidskog Persijskog carstva (550—330. p. n. e.). Grad je doživio vrhunac u 12. i 13. veku kada je postao prestonica Horezmijskog carstva i tada je veličinom i po broju stanovnika pretekao sve srednjoazijske gradove, uključujući Buharu. God. 1221, Mongoli pod vodstvom Džingis-kana su opustošili grad do temelja, ubivši veliki broj stanovnika, što se smatra za jedan od najvećih pokolja u istoriji.

Grad se počeo oporavljati nakon mongolskog pokolja, ali su ga stanovnici, zbog iznenadne promene toka Amu-Darje prema severu, i još jednog napada, ovog puta Tamerlana 1370-ih, zauvek napustili.

Područje grada su naselili Turkmeni tek 1831. godine, ali su svoja naselja izgradili izvan grada koji su koristili samo kao groblje. Novi grad istog imena, Urgenč, izgrađen je jugoistočno, u današnjem Uzbekistanu.

Prva arheološka iskopavanja izveo je ruski arheolog Aleksandar Jakubovski 1929. godine. Ali većina građevina Keneurgenča su danas ruševine, a najbolje sačuvane su tri mala mauzoleja iz 12. veka (Nadžadina Alkubre, Pirjar Valija i dr.) i jedan veliki raskošni iz 14. veka, Mauzolej Torebega Hanima s tri velike spoljne niše koji je obnovljen 1990-ih. Najznamenitiji spomenik Keneurgenča je Gutluk-Temir minaret iz 11. veka koji je svojom visinom od 60 metara bio najveći minaret od opeke pre izgradnje minareta u Džamu (Avganistan), krajem 12. veka. Možda najlepši spomenik Keneurgenča je Mauzolej Il-Arslana koji je kupasta kupola s 12 faseta u kojoj se nalazi Il Arslana, deda Muhameda II, koji je preminuo 1172. godine. Mauzolej sulatana Tekeša ima isti oblik, ali je nešto veći. Severno od grada se prostire velika srednjovekovna nekropola.

Ovi spomenici su svedočanstvo izvanrednih dostignuća u arhitekturi čiji je uticaj kasnije oblikovao arhitekturu indijskog Mogulskog carstva u 16. veku.

Literatura

• Pander, Klaus (2005). Central Asia (6th izd.). Ostfildern: DuMont Art Travel Guide. str. 384. ISBN 978-3-7701-3680-3.