Бетел (биљка)

Betel
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
(nerangirano):	Skrivenosemenice
(nerangirano):	Magnoliid
Red:	Piperales
Porodica:	Piperaceae
Rod:	Piper
Vrsta:	P. betle
Binomno ime
Piper betle L.
Sinonimi
Piper betle var. densum (Blume) C. DC. Piper betle var. marianum (Opiz) C. DC. Piper betle var. psilocarpum C. DC.

Betel (Piper betle) zeljasta je vreža koja pripada rodu bibera iz porodice Piperaceae. Autohtona je biljka južne i jugoistočne Azije, a listovi ove biljke imaju veliki značaj u kulturi i narodnoj medicini indo-malajskih naroda.

Ime vrste potiče od tamilsko-malajalamske reči „vettila” koja je u naučnu literaturu dospela preko portugalskog jezika.

Opis taksona

Plantaža betela

Betel je zeljasta puzavica koja raste u tropskim područjima južne i jugoistočne Azije, od Pakistana do Papue Nove Gvineje. Najbolje uspeva na dobro dreniranom i plodnom tlu, a iako zahteva dosta vlage ne podnosi stajaću vodu. Biljka naraste od jednog do dva metra u dužinu, ima srcolike i jako sjajne listove i bele klasaste cvasti.

Upotreba

U komercijalne svrhe koriste se listovi betela koji imaju široku primenu na području gde se uzgajaju. Najčešća upotreba betelovog lišća je u kombinaciji sa sjemenkama areka palme (Areca cathecu) i krečom. Na svež list betelase stavlja sloj kreča, a na njega komadići areka semena i eventualno đumbir ili duvan, sve se zamota i tako žvaće. Žvakanjem betela u ustima se oslobađa veoma intenzivna sluz crvene boje koja ima manja narkotička svojstva.

Iako je naučno dokazano da dugotrajno žvakanje betelovog lišća imma veoma negativne posledice po konzumente u zdravstvenom smislu, istraživanja pokazuju da preko 200 miliona ljudi širom sveta (a najviše u Aziji) konzumira ovu biljku. Dugotrajno žvakanje betela u kombinaciji sa areka semenom jedan je od glavnih uzročnika nastanka raka grla i usne duplje.

Betelovo lišće ima široku upotrebu u narodnoj medicini kod naroda južne i jugoistočne Azije gde se koristi kao analgetik, antiseptik, a čak i kao afrodizijak (u ajurvedskoj medicini).

Osušene loze betela koriste se kod izrade korpi, a sveži listovi zbog svog biberastog ukusa imaju primenu u kulinarstvu kao začinska biljka.

Vidi još

• Biber (rod)

Literatura

• Portuguese Vocables in Asiatic Languages: From the Portuguese Original of M S R Dalgado. New Delhi: Asian Educational Services. 1988. ISBN 978-81-206-0413-1. 

Spoljašnje veze

• „Zumbroich, Thomas J. 2008. The origin and diffusion of betel chewing: A synthesis of evidence from South Asia, Southeast Asia and beyond. E-Journal of Indian Medicine 1(3): 87-140”. 
• (jezik: engleski) California adds Betel and Areca nut to the list of substances known to cause cancer under TOXIC ENFORCEMENT ACT OF 1986
• Nair, Urmila J.; Obe, Günter; Friesen, Marlin; Goldberg, Mark T.; Bartsch, Helmut (1992). „Role of Lime in the Generation of Reactive Oxygen Species from Betel-Quid Ingredients”. Environmental Health Perspectives. 98: 203—5. JSTOR 3431271. PMC 1519632 . PMID 1486850. doi:10.1289/ehp.9298203.