Jetëgjatësia

Jetëgjatësia është një shprehje nga fusha e gjerontologjisë dhe demografisë me të cilën nënkuptohen personat të cilët kanë arritur një pleqëri të thellë. Sidoqoftë, termi jetëgjatësi ndonjëherë ka për qëllim t'u referohet vetëm anëtarëve veçanërisht jetëgjatë të një popullate, ndërsa jetëgjatësia përcaktohet gjithmonë statistikisht si numri mesatar i viteve të arritura në një moshë të caktuar. Për shembull, jetëgjatësia e një popullate gjatë lindjes është e njëjtë me moshën mesatare të vdekjes për të gjithë njerëzit e lindur në të njëjtin vit (në rastin e grupeve ).

Përmbledhje

Jetëgjatësia mendohet më së miri si term për audiencat e përgjithshme që do të thotë 'gjatësia tipike e jetës' dhe përkufizimet specifike statistikore duhet të sqarohen kur është e nevojshme.

Reflektimet mbi jetëgjatësinë zakonisht kanë shkuar përtej pranimit të shkurtësisë së jetës njerëzore dhe kanë përfshirë të menduarit për metodat për të zgjatur jetën. Jetëgjatësia ka qenë një temë jo vetëm për komunitetin shkencor, por edhe për shkrimtarët e udhëpërshkrimeve, trillimeve shkencore dhe romaneve utopike.

Ka shumë vështirësi në vërtetimin e jetëgjatësisë më të gjatë njerëzore ndonjëherë nga standardet moderne të verifikimit, për shkak të statistikave të pasakta ose jo të plota të lindjeve. Fiksionet, legjenda dhe folklori kanë propozuar ose pretenduar jetëgjatësi në të kaluarën ose në të ardhmen shumë më gjatë sesa ato të verifikuara nga standardet moderne, dhe narrativat e jetëgjatësisë dhe pretendimet e paverifikuara të jetëgjatësisë flasin shpesh për ekzistencën e tyre në të tashmen.

Anuiteti i jetës është një formë e sigurimit të jetëgjatësisë .

Jetëgjatësia në vitin 2010

Faktorë të ndryshëm kontribuojnë në jetëgjatësinë e një individi. Faktorë të rëndësishëm në jetëgjatësinë përfshijnë gjininë, gjenetikën, mundësinë e kujdesit shëndetësor, higjienën, dietën dhe ushqimin, ushtrimet, mënyrën e jetesës dhe normat e krimit. Më poshtë është një listë e jetëgjatësisë në lloje të ndryshme të vendeve: ^[1]

Vendet e zhvilluara : 77–90 vjet (p.sh. Kanada : 81.29 vjet, 2010 vlerësim )
Vendet në zhvillim : 32–80 vjet (p.sh. Mozambik : 41.37 vjet, 2010 vlerësim )

Jetëgjatësia e popullsisë vazhdon të rritet në nivelin e përgjithshëm botëror: ^[2] ^[3]

Australia : 80 vjet në 2002, 81.72 vjet në 2010
Francë : 79.05 vjet në 2002, 81.09 vjet në 2010
Gjermani : 77.78 vjet në 2002, 79.41 vjet në 2010
Itali : 79.25 vjet në 2002, 80.33 vjet në 2010
Japoni : 81.56 vjet në 2002, 82.84 vjet në 2010
Monako : 79.12 vjet në 2002, 79.73 vjet në 2011
Spanjë : 79.06 vjet në 2002, 81.07 vjet në 2010
MB : 80 vjet në 2002, 81.73 vjet në 2010
SHBA : 77.4 vjet në 2002, 78.24 vjet në 2010

Individë me jetën më të gjatë

Grupi i Kërkimeve të Gjerontologjisë vërteton të dhënat aktuale të jetëgjatësisë sipas standardeve moderne dhe mban një listë të superqindvjeçarëve ; ekzistojnë shumë pretendime të tjera të pavlefshme për jetëgjatësinë. Individët që mbajnë rekord përfshijnë: ^[4] ^[5]

Eilif Philipsen (1682–1785, 102 vjet, 333 ditë): personi i parë që arrin moshat 100, 101 dhe 102 vjeç (më 21 korrik 1782) dhe mosha e të cilit mund të vërtetohet.
Geert Adriaans Boomgaard (1788–1899, 110 vjeç, 135 ditë): personi i parë që ka arritur moshën 110 vjeç (më 21 shtator 1898) dhe mosha e të cilit mund të vërtetohet.
Margaret Ann Neve, (18 maj 1792 - 4 prill 1903, 110 vjet, 346 ditë) superqindvjeçarja e parë femër e vërtetuar (më 18 maj 1902).
Jeanne Calment (1875–1997, 122 vjet, 164 ditë): personi më i vjetër në histori, mosha e të cilit është verifikuar nga dokumentacioni modern. [shënimi 1] Kjo përcakton periudhën moderne të jetës njerëzore, e cila përcaktohet nga individi më i vjetër i dokumentuar që ka jetuar ndonjëherë.
Sarah Knauss (1880–1999, 119 vjet, 97 ditë): personi i dytë më i vjetër i dokumentuar në kohën moderne dhe amerikania më e vjetër.
Jiroemon Kimura (1897–2013, 116 vjet, 54 ditë): njeriu më i vjetër në histori, mosha e të cilit është verifikuar nga dokumentacioni modern.

Shih edhe

Literatura

Lucian Boia (2005) Forever Young: A Cultural History of Longevity from Antiquity to the Present Door Reaktion Books. ISBN 1-86189-154-7.
James R. Carey & Debra S. Judge (2000) Longevity records: Life Spans of Mammals, Birds, Amphibians, reptiles, and Fish. Odense Monographs on Population Aging 8, ISBN 87-7838-539-3.
James R. Carey (2003) Longevity. The biology and Demography of Life Span. Princeton University Press. ISBN 0-691-08848-9
Gavrilova N.S., Gavrilov L.A. (2010) Search for Mechanisms of Exceptional Human Longevity. Rejuvenation Research, 13(2-3): 262–264.
Gavrilova N.S., Gavrilov L.A. (2008), Can exceptional longevity be predicted? Contingencies [Journal of the American Academy of Actuaries], July/August issue, pp. 82–88.
Gavrilova N.S., Gavrilov L.A. (2007) Search for Predictors of Exceptional Human Longevity: Using Computerized Genealogies and Internet Resources for Human Longevity Studies. North American Actuarial Journal, 11(1): 49-67
Gavrilov LA, Gavrilova NS. (2006) Reliability Theory of Aging and Longevity. In: Masoro E.J. & Austad S.N.. (eds.): Handbook of the Biology of Aging, Sixth Edition. Academic Press. San Diego, CA, pp. 3-42.
Gavrilova, N.S., Gavrilov, L.A. (2005) Human longevity and reproduction: An evolutionary perspective. In: Voland, E., Chasiotis, A. & Schiefenhoevel, W. (eds.): Grandmotherhood - The Evolutionary Significance of the Second Half of Female Life. Rutgers University Press. New Brunswick, NJ, pp. 59-80.
Leonid A. Gavrilov, Natalia S. Gavrilova (1991), The Biology of Life Span: A Quantitative Approach. New York: Harwood Academic Publisher
John Robbins (2007) Healthy at 100 Ballantine Books, ISBN 0345490118 garners evidence from many scientific sources to account for the extraordinary longevity of Abkhasians in the Caucasus, Vilcabamba, Ecuador in the Andes, Burusho people in Hunza, Pakistan, and Okinawans.
Roy Walford (2000), Beyond The 120-Year Diet. New York: Four Walls Eight Windows. ISBN 1-56858-157-2.

Referime

^ The US Central Intelligence Agency, 2010, CIA World Factbook, retrieved 12 Jan. 2011, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html Arkivuar 12 gusht 2008 tek Wayback Machine
^ "Life expectancy at birth, Country Comparison to the World". CIA World Factbook. US Central Intelligence Agency. n.d. Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2014. Marrë më 12 jan 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ The US Central Intelligence Agency, 2002, CIA World Factbook, retrieved 12 Jan. 2011, http://www.theodora.com/wfb/2002/index.html
^ Nuwer, Rachel. "Keeping Track of the Oldest People in the World". Smithsonian (në anglisht). Marrë më 2019-01-13.
^ Gavrilova, Natalia S.; Gavrilov, Leonid A.; Krut'ko, Vyacheslav N. (2017). "Mortality Trajectories at Exceptionally High Ages: A Study of Supercentenarians". Living to 100 Monograph. 2017 (1B). PMC 5696798. PMID 29170764. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[ciawfb2010-1] The US Central Intelligence Agency, 2010, CIA World Factbook, retrieved 12 Jan. 2011, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html Arkivuar 12 gusht 2008 tek Wayback Machine

[CIA-2] "Life expectancy at birth, Country Comparison to the World". CIA World Factbook. US Central Intelligence Agency. n.d. Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2014. Marrë më 12 jan 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[ciawfb2002-3] The US Central Intelligence Agency, 2002, CIA World Factbook, retrieved 12 Jan. 2011, http://www.theodora.com/wfb/2002/index.html

[4] Nuwer, Rachel. "Keeping Track of the Oldest People in the World". Smithsonian (në anglisht). Marrë më 2019-01-13.

[5] Gavrilova, Natalia S.; Gavrilov, Leonid A.; Krut'ko, Vyacheslav N. (2017). "Mortality Trajectories at Exceptionally High Ages: A Study of Supercentenarians". Living to 100 Monograph. 2017 (1B). PMC 5696798. PMID 29170764. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]