Srpskoslavenski jezik
Ne treba izjednačavati sa Slavenosrpskim jezikom.
Srpskoslovenski jezik je naziv za srpsku redakciju staroslovenskog jezika. Ova norma srpskog književnog jezika se koristila do ulaska ruskoslovenskog u upotrebu u XVIII veku. Ranije je smatrano da se ova norma razvila u Zeti i Zahumlju, na prostoru sa koga potiču najstariji sačuvani spomenici stvarani ovom redakcijom, ali se danas, na osnovu nekih jezičkih pojava[1], smatra da se ona razvila mnogo istočnije, bliže prvim centrima slovenske pismenosti na Balkanskom poluostrvu, Ohridu i Preslavu. Srpskoslovenski jezik uključuje tri redakcije, odnosno ustaljena pravopisa:
- zetsko-humski, koji je bio najstariji i korišćen je u Raškoj (do početka XIII veka) i Bosni (do njenog pada, sredinom XV veka)
- raški, koji je nasledio staroslovenski u Raškoj i bio u upotrebi do prvih decenija XV veku
- resavski, koji je nastao u XV veku
Najstariji sačuvani pisani spomenici, sa kraja XII veka, već tada svedoče o postojanju srpske redakcije. Pored srpske redakcije staroslovenskog, u upotrebi je tokom ovog perioda bio i narodni jezik (nazvan i starosrpski jezik), koji se mahom javlja u pismima i pravnim dokumentima, a ponekad i u književnim delima. Najstariji sačuvani spomenik pisan narodnim jezikom je povelja bana Kulina (1180—1204) upućeno Dubrovčanima, iz 1189. godine.
Pozajmljenice iz ovog jezika, kao i staroslovenskog uopšte, nazivaju se crkvenoslovenizmi.
Najstariji spomenici staroslovenskog jezika sa srpskim crtama, pisani glagoljicom:
Najstariji spomenici staroslovenskog jezika sa srpskim crtama, pisani ćirilicom:
- Temnićki natpis (X—XI vek)
- Humska ploča (X—XI vek)
- Ploča sudije Gradiše (XII vek)
- Natpis na ploči u Policama kraj Trebinja (druga polovina XII veka)
Najstarije sačuvane knjige srpske redakcije staroslovenskog jezika:
- Miroslavljevo jevanđelje (oko 1185)
- Vukanovo jevanđelje (1197—1199)
- Parimejnici iz prve polovine XIII veka (Beogradski, Hilandarski i Petrovgradski)
- Bratkov minej (1234—1243)
- Trebnik (kraj XIII veka)
- Zbornik popa Dragolja (početak XIV veka)
- ↑ Jedna od njih je prelazak glasa l u dvoglas lu (npr. slnce postaje slunce), koji i danas postoji u govorima Srba u tom kraju, a nije postojao u zapadnim srpskim govorima, iako se javlja u najstarijim sačuvanim pisanim spomenicima. (Jovan Deretić, „Istorija srpske književnosti“ (četvrto izdanje), Beograd, 2007. ISBN 978-86-86003-45-4 )
- Jovan Deretić, „Istorija srpske književnosti“ (četvrto izdanje), Beograd, 2007. ISBN 978-86-86003-45-4
- Grković-Mejdžor, Jasmina (2011). „O formiranju srpske redakcije staroslovenskog jezika”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 43–51.
- Aleksandar Milanović, „Srpskoslovenski jezik - suštastveno“ (vaspostavljanje i opšti saveti), 2004.
- Zoran Ranković, „O srpskoj redakciji staroslovenskog jezika[mrtav link][mrtav link]“
- Pravo blago u biblioteci („Politika“, 15. maj 2011)