Mauzolej u Halikarnasu
Mauzolej u Halikarnasu (grč.: Μαυσωλεῖον τῆς Ἁλικαρνασσοῦ) je starovjekovna grobnica poznata kao jedno od sedam svjetskih čuda.
Slično Velikoj piramidi u Egiptu, i ovo mesto predstavlja grob jednog drevnog vladara. Ipak, Mauzolej se razlikuje od piramida po mnogo čemu - između ostalog, lepota građevine je ta koja je, više nego njena veličina, zadivila milijune ljudi od vremena izgradnje pa sve do danas. Mauzolej se nalazi u gradu Bodrumu (u starogrčko doba Halikarnas), na obali Egejskog mora, u jugozapadnom dijelu današnje Turske.
Kada su Perzijanci proširili svoj drevni imperij obuhvativši Mezopotamiju, sjevernu Indiju, Siriju, Egipat i Malu Aziju, njihov vladar više nije bio u stanju da upravlja bez pomoći lokalnih upravnika ili vladara - satrapa. Kao i mnoge druge pokrajine, kraljevina Karija u zapadnom delu Male Azije (danas Turska) bila je toliko udaljena od perzijske prestonice da je bila prilično samostalna. Od 377. do 353. godine pne., karijski kralj Mauzol premestio je svoju prijestonicu u grad Halikarnas. Projekat grobnice za Mauzola bio je povjeren njegovoj ženi i sestri Artemiziji II i pretpostavlja se da je njena gradnja započela još za kraljevog života. Građevina, prozvana Mauzolej, završena je oko 350. pne., tri godine nakon Mauzolove smrti i godinu dana nakon Artemizijine smrti.
Tokom 16 vjekova Mauzolej je opstajao u odličnom stanju sve dok snažan zemljotres nije oštetio njegov krov i kolonade (stubove). Početkom 15. vijeka, vitezovi Sv. Jovana Malteškog okupirali su okolinu i sam Halikarnas i izgradili ogromni krstaški zamak. Kada su odlučili da ga ojačaju i utvrde 1494. godine, iskoristili su materijal od kojeg je bio izgrađen tada već značajno oštećen Mauzolej. Do 1522. godine gotovo svaka cigla iz Mauzoleja bila je uklonjena i iskorišćena za izgradnju više raznih građevina. Danas, masivni križarski zamak i dalje postoji u Bodrumu, a obrađeni kameni i mramorni blokovi Mauzoleja se mogu jasno uočiti u strukturi njegovih zidova. Neke od skulptura iz Mauzoleja su sačuvane, kao i više unutrašnjih mermernih dekoracija na kojima je prikazana bitka između starih Grka i Amazonki. Na samoj lokaciji gdje se nekada nalazio Mauzolej danas se mogu videti samo ostaci njegovih temelja.
Sama konstrukcija Mauzoleja bila je pravokutna u osnovi, dimenzija 40 m x 30 m. Grobnica i sarkofag izrađeni su od alabastera i ukrašeni zlatom i postavljeni u centralnom delu Mauzoleja, na uzdignutom podijumu popločanom mermerom i okruženom kolonadama (stubovima) u jonskom stilu. Kolonade su podupirale piramidalni krov takođe ukrašen statuama i kipovima. Na vrhu krova nalazila se statua koja je predstavljala kočije koje su vukla četiri konja. Ukupna visina Mauzoleja bila je 45 m, od čega je centralni podijum sa grobnicom bio visok 20 m, 12 m su bile visoke kolonade, 7 m piramidalni krov i 6 m statua kočija na vrhu krova.
Finoća građevine nije bila samo u njegovoj strukturi, već i u dekoracijama i statuama koje su ukrašavale njenu spoljašnjost na raznim nivoima građevine, od poda do samog krova. Na građevini se nalazilo nekoliko desetina statua ljudi, lavova, konja i drugih životinja u prirodnoj veličini i većih. Isklesali su ih četiri grčka skulptora - Briaksos, Leohares, Skopas i Timoteus, pri čemu je svaki od njih ukrašavao po jednu stranu Mauzoleja. Posebno mesto u istoriji pripada ovoj građevini ne samo zbog brojnih statua ljudi i životinja, već i zbog činjenice da ona nije bila posvećena nijednom od bogova stare Grčke. Danas se po imenu ove građevine sve velike i raskošne grobnice nazivaju mauzolejima.
- Preuzeto sa internet prezentacije http://www.zvrk.co.yu Arhivirano 2009-02-26 na Wayback Machine-u
- Mauzolova grobnica (Rekonstrukciija mauzoleja, 1908)
- Papirni model Mauzoleja u Halikarnasu
