Adem Demaçi
| Adem Demaçi | |
|---|---|
| Rođenje | 26. 2. 1936. Podujevo, Jugoslavija (Srbija) |
| Smrt | 26. 7. 2018. (dob: 82) Priština, Srbija |
| Počivalište | Groblje mučenika, Prishtina |
| Alma mater | Univerzitet u Prištini (1969–1999)niverzitet u Prištini Univerzitet u Beogradu Univerzitet u Skoplju |
| Zanimanje | Aktivist, političar, pisac |
| Poznat/a po | Aktivist za ljudska prava Borba protiv jugoslavenskih vlasti na Kosovu Roman Gjarprinjt e gjakut (sh. Zmije u krvi) |
| Politička partija | Parliamentarna partija Kosova (1996–1998) Oslobodilačka vojska Kosova |
| Suprug/a | Xhemajlije Hoxha - Demaçi |
| Djeca | Abetare i Shqiptar[1] |
| Nagrade | Nagrada Saharov (1990) Nagrada za ljudska prava Sveučilišta u Oslu (1995) Heroj Kosova (2010) |
Potpis | |
Adem Demaçi (sh. Adem Demaći, 6. februar 1936 – 26. jul 2018) bio je kosovski političar i pisac albanske narodnosti.
Demaçi je studirao književnost u Prištini, pravo u Beogradu i pedagogiju u Skoplju. Pedesetih godina 20. stoljeća objavio je niz kratkih priča s istaknutom socijalnom notom časopisu Jeta e re (sh. Novi život), a 1958. godine izdao je roman pod Gjarpijt e gjakut (sh. Krvne zmije), koje obrađuje temu krvne osvete na Kosovu i u Albaniji. Ovo mu je djelo donijelo književnu slavu.[2] Godine 1963. osnovao je ilegalnu organizaciju Revolucionarni pokret za ujedinjenje Albanaca.[3]
Proveo je 28 godina u jugoslavenskim zatvorima kao politički zatvorenik, da bi bio pušten tek 1990. godine.[4] Demaçi je prvi put uhićen zbog protivljenja autoritarnoj vladi Josipa Broza Tita 1958. godine i odslužio je tri godine zatvora; konkretno, kritizirao je deportaciju tisuća Albanaca u Tursku. Ponovno je bio zatvoren od 1964. do 1974 godine i od 1975. do 1990. godine. Iz zatvora ga je pustio novi predsjednik Srbije Slobodan Milošević.[2]
Godine 2010. dobio je orden Heroja Kosova.[5]
Nakon puštanja na slobodu bio je predsjednik Vijeća za obranu ljudskih prava i sloboda naroda Kosova od 1991. do 1995. godine. Također je bio glavni urednik časopisa Zëri, sa sjedištem u Prištini, od 1991. do 1993. godine.[2][6] Godine 1991. nagrađen je nagradom Saharov Europskog parlamenta za slobodu misli.[2]
Godine 1996. Demaçi se počeo aktivno babiti politikom zamijenivši Bajrama Kosumija na mjestu predsjednika Parlamentarne stranke Kosova;[2] Kosumi je postao njegov potpredsjednik. Za to je vrijeme predložio konfederaciju država koja bi se sastojala od Kosova, Crne Gore i Srbije i koja bi bila poznata kao "Balkanija". Njegov zatvorski dosje dao mu je vjerodostojnost među stanovnicima Kosova, ali njegov je mandat na čelu stranke bio obilježen borbom između različitih frakcija i nedostatkom akcije.[6]
Dvije godine kasnije pridružio se Oslobodilačkoj vojsci Kosova (OVK) kao šef njenog političkog krila.[2] U intervjuu koji je 1998. dao za New York Times odbio je osuditi uporabu nasilja od strane OVK, rekavši da "nas put nenasilja nije doveo nikamo. Ljudi koji žive pod takvom vrstom represije imaju pravo na otpor".[7] Godine 1999. izašao je iz OVK nakon što su njezini predstavnici prisustvovali mirovnim pregovorima u Francuskoj, kritizirajući predloženi sporazum zbog toga što ne jamči nezavisnost Kosova. Izvori su izjavili da se Demaçi otuđio od mlađeg, pragmatičnijeg vodstva OVK, što ga je ostavilo "suočenog s odlukom da skoči ili sačeka da bude gurnut".[8]
Iako je Demaçijeva supruga napustila Kosovo prije rata, on je tijekom cijelog kosovskog rata ostao u Prištini sa svojom 70-godišnjom sestrom.[2][9] Bio je kritičan prema Ibrahimu Rugovi i drugim albanskim čelnicima koji su pobjegli od sukoba, navodeći da su propustili važan povijesni događaj.[10] Vojnici Savezne Republike Jugoslavije dva su puta uhitili Demaçija, ali su s njim uglavnom postupali humano.[9]
Nakon rata, Demaçi je bio direktor Kosovske radiotelevizije do januara 2004. godine. Kasnije je ostao aktivan u politici, povezavši se s Albinom Kurtijem, šefom nacionalističkog pokreta Vetëvendosje (sh. Samoopredjeljenje).[2]
Demaçi je umro 26. srpnja 2018. u Prištini na Kosovu, u 82. godini života. Njegovu smrt obilježila su tri dana nacionalne žalosti. Dana 28. jula 2018. godine Demaçi je, uz državne počasti, pokopan na groblju mučenika u Prištini.
- ↑ Young, Antonia. „Shkëlzen Gashi, Adem Demaçi Biography: a Century of Kosova's History through One Man's Life.”. Central and East European Review. Arhivirano iz originala na datum 2013-05-02. Pristupljeno 21 July 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. str. 73–4. ISBN 978-0810872318. Pristupljeno 21 July 2012.
- ↑ Robertson, James (18 August 2018). „From Enver Hoxha to Bill Clinton”. Jacobin. Pristupljeno 18 August 2018.
- ↑ Robert Elsie (1995), Histori e Letërsisë Shqiptare, përktheu Abdurrahman Myftiu, Tirana & Peja: Dukagjini, 1997, str. 304.
- ↑ „Krasniqi dekoron "Hero i Kosovës" Hamëz Jasharin, Adem Demaçin, Jusuf Gërvallën”. Voice of Albanians. 26 novembar 2010. Pristupljeno 29 april 2021.
- ↑ 6,0 6,1 „ICG Kosovo Spring Report”. International Crisis Group. 1 March 1998. Pristupljeno 21 July 2012.
- ↑ Hedges, Chris (13 March 1998). „Kosovo Leader Urges Resistance, but to Violence”. The New York Times. Pristupljeno 21 January 2010.
- ↑ „Kosovo rebel leader quits”. BBC News. 2 March 1999. Pristupljeno 21 July 2012.
- ↑ 9,0 9,1 Erlanger, Steven (10 August 1999). „Champion of Free Kosova Now Urges Moderation”. The New York Times. Pristupljeno 21 January 2010.
- ↑ Jacky Rowland (27 May 1999). „Kosovo leader calls for Nato troops”. BBC News. Pristupljeno 21 July 2012.
