1701

**1701. po kalendarima**
Gregorijanski	1701. (MDCCI)
Ab urbe condita	2454.
Islamski	1112–1113.
Iranski	1079–1080.
Hebrejski	5461–5462.
Bizantski	7209–7210.
Koptski	1417–1418.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1756–1757.
• Shaka Samvat	1623–1624.
• Kali Yuga	4802–4803.
	Kineski
• Kontinualno	4337–4338.
• 60 godina	Yin Metal Zmija; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11701.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1670-e 1680-e 1690-e – 1700-e – 1710-e 1720-e 1730-e
Godine:	1698 1699 1700 – 1701 – 1702 1703 1704

Godina 1701 (MDCCI) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru, koji zaostaje 10 dana, a od 1. marta 11 dana. Bila je prva godina 18. vijeka.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

3. 1. - Knez Monaka Louis I umro u Rimu, gde je bio vanredni ambasador Louisa XIV. Nasleđuje ga Antonio I (do 1731).
17. 1. - Dan pre koronacije, ustanovljen je Orden Crnog orla, najviše odlikovanje buduće Kraljevine Pruske.
18. 1. - Friedrich, izborni knez Brandenburga i vojvoda Pruske (→ Brandenburg-Pruska), krunisao se u Königsbergu za kralja u Pruskoj - jer u Svetom Rimskom Carstvu nije moglo biti kraljevine (osim Češke), a iz poštovanja prema Poljskoj-Litvaniji, nije uzeta titula kralja Pruske. Kraljevina Pruska traje do 1918.
28. 1. - Qingovska vojska zauzela grad Dartsedo (dan. Kangding) na granici Tibeta i Sečuana.
početak godine? - Nakon što je u oktobru ubijen beogradski muhafiz Ali-paša Haznadar, ka Beogradu je upućeno nekoliko susednih paša sa vojskom. Novom muhafizu Juruk Hasan-paši je naloženo da iz garnizona izbaci nesposobne i nedostojne.
januar/februar - Prvi broj francuskog akademskog časopisa Journal de Trévoux (izlazi do 1782, otežano nakon proterivanja jezuita 1762).

Evropa 1701

1. 2. - U Pariskom parlement-u (sudu) registrovano pravo novog španskog kralja Filipa na francusku krunu.
4. 2. (24. 1. po j.k.) - Crkvena reforma Petra Velikog: Manastirski ukaz u Rusiji stavlja manastirsku imovinu pod specijalnu upravu. (→ ru).
6. 2. - Francuske trupe umesto holandskih u Barijerskim tvrđavama u Španskoj Nizozemskoj (Belgiji) - npr. Namur i Ypres (definisane u Ryswičkom miru 1697). Guverner Š. Nizozemske je Maximilian II Emanuel, bavarski izborni knez.
februar - Uspostavljena Linea Grimani, granična linija između mletačke Dalmacije i osmanske Bosne (komesar Đovani Grimani i Osman-paša).

Filip V

18. 2. - Filip V od Španije, unuk Luja XIV, stiže u Madrid.
februar - Sprema se Rat za špansko nasleđe: Milano i Mantova su za Burbone, francuske trupe stižu u Milano, Luj XIV pokušava da sklopi savez sa Švabijom i Frankonijom - izazov za cara Leopolda. Francuzi zauzimaju neke gradove u Španskoj Nizozemskoj (Belgiji) - izazov za Englesku.
23. 2. - Veliki severni rat: Bitka kod Pečore, Šveđani odbili ruski napad.

8. 3. - Hamburškim ugovorom rešena kriza nasledstva u kući Mecklenburg: Friedrich Wilhelm I. dobija Vojvodstvo Mecklenburg-Schwerin a za njegovog strica Adolfa Friedricha II. napravljeno je vojvodstvo Mecklenburg-Strelitz (velika vojvodstva od 1815, traju do 1918).
9. 3. - Bavarska u savezu sa Francuskom i Španijom.
mart - Francuskim ratnim brodovima dozvoljeno da prodaju robu u španskoameričkim lukama.^[1]
mart - Diplomatska kriza izazvana namjerom francuskog kralja Louisa XIV da preko svog brata Philippea od Anjoua preuzme kontrolu nad prijestoljem Španije eskalira u Rat za špansko nasljedstvo u kome će se na jednoj strani naći Francuska, Španija i Bavarska, a na drugoj Augsburška alijansa koju je organizirao habsburški rimsko-njemački car Leopold I i koju tvore Engleska, Kraljevina Škotska, Nizozemska, Danska, Pruska, Portugal i Savoja.

April/Travanj – Jun/Lipanj

15. 4. - Nova redakcija Karlovačkog mira, Mlecima priznate neke ispravke granice u Dalmaciji (→ Linea Grimani).
april - Nastavlja se pobuna Srba u Petrinji: komandant Delišimunović javlja da "prekoglinski Vlasi ne odustaju od neprijateljstva" i da su napali Hrvate oko Sračice - Srbi se bune zbog ukmećivanja, žalili su se da ih banska vlast ugnjetava.^[2]
april - Savoja, već opkoljena, ulazi u savez sa Francuskom.
18. 4. - Vicko Zmajević imenovan za barskog nadbiskupa, u decembru i za administratora Budve.
18. 4. - Ferenc II Rákóczi uhapšen nakon što su otkriveni njegovi kontakti sa Louisom XIV.

Asano Naganori

21. 4. - Pošto je daimyo Asano Naganori prinuđen na sepukku, njegovih 47 samuraja postaju ronini, samuraji bez vođe - planiraju osvetu i sprovode je sledeće godine.

23. 5. - William Kidd osuđen za pirateriju i obešen u Londonu.

Eugen Savojski prelazi Alpe

maj/jun - Rat za špansko nasleđe: Eugen Savojski je prešao Alpe iz Austrije u severnu Italiju, gde je na početku težište sukoba.
jun - Izveštaj preds. Dvorskog ratnog saveta u Gracu: "Morlaci i Vlasi" pljačkaju od Like do mora, upućene komisije su proterane ili pobijene, skoro nijedan oberkapetan ili kapetan u Senju i Otočcu nije umro prirodnom smrću.^[3]
jun - Portugal ulazi u savez sa Francuskom.
24. 6. - Parlament Engleske donosi tzv. Zakon o sređivanju kojim je katoličkim članovima dinastije Stuart zabranjeno naslijediti englesko, škotsko i irsko prijestolje te određeno da nakon smrti protestantskog kralja Williama III prijestolje naslijedi protestantska princeza Anne, mlađa sestra preminule njegove supruge Mary, a ukoliko Anne ne bude imala potomaka, Sophia, izborna kneginja Hannovera (Anne vlada 1702-14, a Sophijin sin George I 1714-27).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

9. 7. - Bitka kod Carpija: Eugen Savojski pobedio francuskog maršala Catinata nedaleko od Verone - biće zamenjen de Villeroyem.
jul - Objavljen Portin ferman kojim se zaustavlja upisivanje u vojne redove, pre svega janičare - time su se izbegavali razni nameti i davanja, janičarski odžak je prepolovljen sa 70 na 34 hiljade.^[4]
19. 7. - Veliki severni rat: švedski kralj pobedio koalicione snage kod Rige.
24. 7. - Antoine de la Mothe Cadillac osniva Fort Pontchartrain du Détroit.
30. 7. - Gen. grof Ferdinand Hanibal Herberštajn poručuje hrvatskim staležima da ostave "Vlahe" na miru, jer oni potpadaju pod Petrinju odn. varaždinski generalat, dok ne stigne careva rezolucija. U ovo vreme se oko 500 "Vlaha" oko Topuskog pobunilo protiv zagrebačkog biskupa, jer je ovaj počeo da traži desetinu, da ih proteruje sa poseda i doseljava svoje ljude. Dvorski ratni savet će uzeti Srbe u zaštitu, kako ne bi došlo do šireg pokreta.^[5]

4. 8. - Veliki montrealski mir: Francuzi, Huroni i Algonquini su sklopili mir sa Iroquisima, čime se okončava dugi period Dabrovih ratova.
14. 8. - Đakovački biskup Nikola Ogramić Olovčić opljačkan i ubijen u svojoj kući - jugom Ugarske, naseljenim Srbima, vlada razbojništvo.^[6] Petar Crnković je imenovan 1702. ali prerano umire, sljedeći biskup je Juraj Patačić (1703-16).
18. 8. - Komisija dvorskog ratnog saveta dodelila podvojvodi Jovanu Monasterliji neke posede u Tolnanskoj županiji.^[7]. Ista komisija uređuje Potisko-pomorišku vojnu granicu (Segedinski generalat), kao i Posavsko-podunavsku (Slavonski g.), naglašava se da je potrebno paziti na rad patrijarha Arsenija, zbog uticaja na prošlogodišnju bunu protiv unijaćenja u Slavoniji.^[8]
27. 8. - U Madridu potpisana privilegija, asiento, francuskoj Compagnie de Guinée za uvoz afričkih robova u Špansku Ameriku.

Bitka kod Chiarija

1. 9. - Bitka kod Chiarija, nedaleko od Brescie: Francuzi i saveznici imaju velike gubitke u neuspešnom napadu na poziciju Eugena Savojskog - pošto su se Austrijanci učvrstili u Lombardiji, pomorske sile su ohrabrene da im pomognu.
7. 9. - Haški ugovor obnavlja Veliku alijansu: Engleska, Ujedinjene Provincije i Sveto Rimsko Carstvo protiv Francuske. Španija bi za sada bila ostavljena Filipu, dok bi nadvojvoda Karlo dobio italijanske i nizozemske posede. Alijansi se kasnije pridružuju Savoja i Portugal.
16. 9. - Bivši engleski kralj James II umro u Francuskoj. Njegov sin, poznat kao Stari pretendent, priznat je kao James III od jakobita, Francuske, Španije, pape i Modene.
30. 9. - U Londonu otvorena sinagoga Bevis Marks, jedina u Evropi sa preko 300 godina redovne službe.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

Rigaud: "Portret Louisa XIV u krunidbenoj odori"

8. 10. - Car Leopold ograničava jurisdikciju patrijarha Arsenija na Sent Andreju, Srbi moraju biti pod jurisdikcijom rimokatoličkog klera. Prema izveštaju s početka 1702, oko hiljadu srpskih porodica se iselilo u Tursku^[8](u periodu 1699-1701, iz Bačke u turski Banat). Grof Folkra je sve Srbe u Bačkoj, kao "militare", oslobodio poreza i potčinjenosti ugarskoj županiji, što izaziva njenu protivtužbu i još veću pometnju.^[9]
9. 10. - U Koloniji Connecticut osnovana Kolegijalna škola, kasniji Univerzitet Yale.

2. 11. - Filip V od Španije se oženio savojskom princezom Marijom Luisom.
7. 11. - Ferenc II Rákóczi beži iz zatvora u Bečkom Novom Mestu u Poljsku (vratiće se i staviti na čelo ustanka 1703 - sjever Ugarske je nemiran zbog poreza i feudalnih odnosa.^[10]).
27. 11. - Alhemičar Johann Friedrich Böttger tajno stigao u Dresden, u Saksoniji, nakon što je morao pobeći iz Brandenburga - August II Jaki zahteva od njega da proizvede zlato (pomaže von Tschirnhausu da proizvede porcelan 1708, → Meissenski porcelan).

decembar - Završeni izbori u Engleskoj - ojačali Whigovci, koji su za rat sa Francuskom.

Kroz godinu

Crna Gora
- Vladika Danilo obnavlja Cetinjski manastir.
- Turski pohod u Crnu Goru i Brda zbog neplaćanja harača, zapaljeno nekoliko sela u katunskoj nahiji.^[11]
- Turci zarobili cetinjskog vladiku Danila, mitropolit Savatije dao 1.000 dukata pomoći za otkup.^[12]
Hrvatska

Stemmatografia

- Pavao Ritter Vitezović objavljuje Stemmatografia sive armorum Illyricorum delineatio, descriptio et restitutio.
- Sabor u Varaždinu, na inicijativu nižeg plemstva, prvi put zaključuje da se štampaju articuli hrvatskih sabora - provedeno u djelo iduće godine (Articuli regni Slavoniae, u Vitezovićevoj tiskari), ali nije sačuvan nijedan primjerak.^[13]
- Cithara octochorda: u Beču izlazi prvo izdanje kajkavskih i latinskih napjeva.
U Beogradskom pašaluku obnovljena ustanova pandura, radi borbe protiv hajduka.^[14]
Stjepan Markovac ili Margitić štampa bosanskom ćirilicom "Ispovid krstjansku", poznatu kao "Stipanuša".^[15]
U Dubrovniku prestaje kovanje srebrnog novca artiluka.
Nauka i tehnika
- Joseph Sauveur predstavlja Akademiji svoj rad o akustici, čiji je naziv skovao.
- Jethro Tull napravio poboljšanu sejačicu (→ Britanska agrarna revolucija), ali ove naprave ulaze u širu upotrebu tek u 19. stoleću.
- Newtonova i Rømerova skala su prvi pokušaji objektivnog merenja temperature - Newton koristi izraz "stepeni toplote" a spravu zove termometar (inače, Anders Celsius je rođen ove godine).
- U Rimu osnovana Akademija plemenitih svećenika, današnja Papinska crkvena akademija.
- Edmond Halley objavio rezultate proučavanja magnetske deklinacije u Atlantiku.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1701.

28. 1. - Charles Marie de La Condamine, matematičar, istraživač, Enciklopedista († 1774)
27. 4. - Karlo Emanuel III, kralj Sardinije († 1773)
19. 5. - Alvise IV Mocenigo, mletački dužd († 1778)
29. 5. - Georg Friedrich Strass, pronalazač štrasa († 1773)
27. 11. - Anders Celsius, švedski fizičar i astronom († 1744)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1701.

3. 1. - Louis I, knez Monaka (* 1642)
4. 1. - Ernst Rüdiger von Starhemberg, svetorimski feldmaršal (* 1638)
21. 4. - Asano Naganori, japanski vlastelin (* 1667)
23. 5. - William Kidd, osuđeni pirat (* 1654)
2. 6. - Madeleine de Scudéry, književnica (* 1607)
9. 6. - Philippe I, vojvoda od Orleansa, mlađi brat Louisa XIV (* 1640)
16. 9. - James II, bivši kralj Engleske, Irske i Škotske (* 1633)

Vanjske poveznice

Reference

↑ Parliament and Foreign Policy in the Eighteenth Century By Jeremy Black, 29
↑ Istorija s. n. IV-1, 66
↑ Istorija s. n. IV-1, 71
↑ Istorija s. n. IV-1, 11
↑ Istorija s. n. IV-1, 67
↑ Istorija s. n. IV-1, 60
↑ Душан Ј. Поповић НАПУШТАЊЕ СРБИЈЕ И БЕОГРАДА, ДОГАЂАЈИ НЕПОСРЕДНО ПОСЛЕ СЕОБЕ. rastko.rs
↑ ^8,0 ^8,1 Рајко Л. Веселиновић ОД ВЕЛИКЕ СЕОБЕ ДО СМРТИ ПАТРИЈАРХА АРСЕНИЈА III ЧАРНОЈЕВИЋА (1706). rastko.rs
↑ Istorija s. n. IV-1, 59
↑ Historija n. J. II, 861-2
↑ Istorija s. n. IV-1, 31
↑ Istorija s. n. IV-2, 47
↑ Historija n. J. II, 1016
↑ Istorija s. n. IV-1, 8
↑ Historija n. J. II, 1338

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) i drugi tom (IV-2)

[1] Parliament and Foreign Policy in the Eighteenth Century By Jeremy Black, 29

[2] Istorija s. n. IV-1, 66

[3] Istorija s. n. IV-1, 71

[4] Istorija s. n. IV-1, 11

[5] Istorija s. n. IV-1, 67

[6] Istorija s. n. IV-1, 60

[7] Душан Ј. Поповић НАПУШТАЊЕ СРБИЈЕ И БЕОГРАДА, ДОГАЂАЈИ НЕПОСРЕДНО ПОСЛЕ СЕОБЕ. rastko.rs

[VeselinOdSeobe-8] 8,0 ^8,1 Рајко Л. Веселиновић ОД ВЕЛИКЕ СЕОБЕ ДО СМРТИ ПАТРИЈАРХА АРСЕНИЈА III ЧАРНОЈЕВИЋА (1706). rastko.rs

[9] Istorija s. n. IV-1, 59

[10] Historija n. J. II, 861-2

[11] Istorija s. n. IV-1, 31

[12] Istorija s. n. IV-2, 47

[13] Historija n. J. II, 1016

[14] Istorija s. n. IV-1, 8

[15] Historija n. J. II, 1338

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]