Συγγραφέας: Κουμαρτζής Νικόλαος
Σας έχει τύχει ποτέ να νιώθετε ότι γνωρίζετε το τι θα συμβεί σε λίγες στιγμές; Όταν π.χ. βλέπετε τηλεόραση, το ποια διαφήμιση θα ακολουθήσει; Ή απλώς να νιώθετε κάποιες φορές ότι μπορείτε να προβλέψετε το τι έπεται;
Ακριβώς πάνω σε αυτό το παράδοξο φαινόμενο, όσο περίεργο και να ακούγεται, έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες σύγχρονα πειράματα και επιστημονικές έρευνες σε όλη την υφήλιο.
Ένα από αυτά είναι και το πείραμα Mind Machine(Μηχανή του Μυαλού), στο οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 27.000 άνθρωποι!
Το πείραμα Mind Machine.
Το εν λόγω πείραμα είχε ως πυρήνα του μία μηχανή, την Mind Machine: μία καμπίνα από ατσάλι που έφερε στο εσωτερικό της έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, μέσω του οποίου χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν μεμονωμένα σε ένα συγκεκριμένο πείραμα ψυχικής έρευνας.
Το πείραμα ήταν εξαιρετικά απλό: στην οθόνη προβαλλόταν μία σειρά από video στα οποία αναπαρίστατο η εικονική ρίψη ενός νομίσματος. Η επιλογή του αποτελέσματος της κάθε ρίψης γινόταν από τον υπολογιστή με τη βοήθεια μίας γεννήτριας ψευδό-τυχαίων αριθμών(random number generator- RNG).
Ο κάθε πειραματιζόμενος καλούταν να προβλέψει για 4 συνεχόμενες φορές, με όχι φυσικό τρόπο(δηλαδή όχι απλώς εκτίμηση ή απάτη), το αποτέλεσμα(δηλαδή, κορόνα ή γράμματα). Στη συνέχεια, το πείραμα ολοκληρωνόταν και τα αποτελέσματα αποθηκεύονταν σε μία βάση δεδομένων του υπολογιστή.
Η μηχανή αυτή κατά την έρευνα μεταφέρθηκε σε ολόκληρη τη Βρετανία για 11 ολόκληρους μήνες, τα έτη 1999 και 2000, και μεταξύ άλλων πραγματοποιήθηκαν πειράματα στα: Olympia Exhibition Centre, Royal Museum της Σκωτίας, Lakeside Shopping Centre και MetroCentre.
Το πείραμα όμως Mind Machine δεν ήταν το πρώτο του είδους.. αντιθέτως μάλιστα!
Παλαιότερα πειράματα.
Μόλις το 1987, ο Honorton ανέπτυξε τη συσκευή ESPerciser, ένα σύστημα υπολογιστή που παρουσίαζε σε μία οθόνη 4 κουτιά και ζητούσε από τους πειραματιζόμενους να προβλέψουν ποιο εξ αυτών είχε επιλεχθεί τυχαία από τον υπολογιστή.
Μάλιστα, μεταξύ 1882 και 1939, συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 3.6 εκατομμύρια πειραματικά αποτελέσματα που συλλέχθησαν σε περισσότερες από 140 ανάλογες ψυχικές έρευνες. Τα αποτελέσματα των περισσοτέρων εξ αυτών ήταν πέρα ως πέρα θετικά, υποστηρίζοντας έτσι την ύπαρξη των ESP ικανοτήτων! (Pratt et al. 1940/ 1966)
Ο τελευταίος ισχυρισμός ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο μόλις πριν λίγα χρόνια, το 1998, με την έρευνα των Steinkamp, Milton & Morris που αφορούσε 22 σχετικά πειράματα. Και εδώ, το ποσοστό επιτυχίας των προβλέψεων ήταν αρκετά μεγαλύτερο σε σχέση με το αναμενόμενο!
Αμφιβολίες για τα αποτελέσματα των πειραμάτων.
Όπως όμως είναι λογικό και σύνηθες φαινόμενο, τα παραπάνω αποτελέσματα αμφισβητήθηκαν από πολλούς.
Έτσι, οι Hansel(1980) και Gardner(1989) αμφισβήτησαν την αξιοπιστία των αρχικών πειραμάτων πρόβλεψης με κάρτες (πειράματα με χρήση π.χ. τραπουλόχαρτων). Όπως ισχυρίστηκαν, η μεθοδολογία άφηνε περιθώρια στους συμμετέχοντες να «κλέψουν» ή απλώς να μαντέψουν με τη λογική τους βασιζόμενοι σε πληροφορίες που μπορεί να έπαιρναν από το περιβάλλον ή ακόμα και από τους ίδιους τους πειραματιστές. Έτσι, ενδεχόμενα θετικά αποτελέσματα δεν υποστήριζαν απαραίτητα την ύπαρξη ικανοτήτων ESP.
Επίσης, οι Hyman(1981) και Kennedy(1980) αμφισβήτησαν έντονα συγκεκριμένα πειράματα/ έρευνες που χρησιμοποιούσαν μία μη τυχαία μεθοδολογία επιλογής στόχων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να μαντέψουν το εκάστοτε αποτέλεσμα αναγνωρίζοντας π.χ. τη διαδικασία/αλγόριθμο επιλογής τους.
Τα παραπάνω προβλήματα προσπάθησε να υπερκεράσει το πείραμα Mind Machine, ενώ παράλληλα να συγκεντρώσει μεγάλο όγκο πειραματικών αποτελεσμάτων μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, ώστε να εξάγει όσο το δυνατόν πιο ασφαλή συμπεράσματα.
Πως το πείραμα Mind Machine θα εξάλειφε τις αμφιβολίες;
Αρχικά, εξαλείφθηκε το πρόβλημα της απάτης ή της πρόβλεψης χάρη σε πληροφορίες που άθελα τους θα έδιναν οι πειραματιστές ή το περιβάλλον, με το να ασφαλιστεί πλήρως ο υπολογιστής μέσα σε μία καμπίνα από ατσάλι όπου δεν θα είχαν κανενός είδους πρόσβαση οι πειραματιζόμενοι.
Επίσης, πιθανά προβλήματα αναγνώρισης από τους πειραματιζόμενους π.χ. της διαδικασίας/ αλγόριθμου επιλογής των στόχων εξαλείφθηκε πλήρως, με τη χρησιμοποίηση μίας γεννήτριας ψευδο-τυχαίων αριθμών(pseudo-random number generator), η οποία πέρασε από συνεχείς ελέγχους πριν την έναρξη της έρευνας.
Από την άλλη, χάρη στη φύση του πειράματος αντιμετωπίστηκε και το πρόβλημα της χαμηλής συμμετοχής που συναντάτε κατά κόρον στα πειράματα παραψυχολογίας. Με την τοποθέτηση του Mind Machine σε δημόσιους χώρους, αλλά και χάρη στο απρόσωπο του πειράματος(δεν υπήρχε παρόν κανένας πειραματιστής), συμμετείχαν χιλιάδες άτομα. Έτσι, λύθηκε και το πρόβλημα του χρόνου ως προς το πείραμα(μιας και μέσα σε μόλις 11 μήνες συγκεντρώθηκε ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών), αλλά και ως προς τους συμμετέχοντες(μιας και έτσι κάθε πειραματιζόμενος προσέφερε μόνο ένα μικρό ποσοστό των τελικών αποτελεσμάτων).
Τέλος, έγινε προσπάθεια να δημιουργηθούν και κάποιες ευνοϊκές συνθήκες για την επιτυχή έκβαση των πειραμάτων, μιας και παλαιότερη προσπάθεια ανάλογης μαζικής έρευνας αποδείχθηκε ανεπιτυχής. (Milton, 1994)
Τα αποτελέσματα των πειραμάτων.
Όπως ήδη αναφέραμε, η συμμετοχή του κόσμου ήταν εντυπωσιακή: 27.856 άτομα έδωσαν 110.959 πειραματικά αποτελέσματα, δηλαδή αρκετό όγκο πληροφοριών ώστε να ανιχνευθεί έως και η παραμικρή απόκλιση του ποσοστού επιτυχίας ως προς το κανονικό/ τυχαίο.
Όμως, τα συνολικά αποτελέσματα δεν παρουσίασαν ουδεμία απόκλιση από τις αντίστοιχες εκτιμήσεις(με βάση την τύχη). Το 49,9% των αποτελεσμάτων ήταν σωστά και το 50,1% λανθασμένα.
Βέβαια, από την άλλη δεν υπήρχε καμία διαφορά στα αποτελέσματα μεταξύ διαφορετικών ομάδων στο σύνολο των πειραματιζόμενων, όπως συνηθίζεται. Δηλαδή, σκεπτικιστές και μη, άτομα που συμμετείχαν σε αντίστοιχα πειράματα για πρώτη φορά και άλλα που είχαν μια σχετική πείρα, άτομα που περίμεναν να πάνε καλά ή όχι, όλοι είχαν τα ίδια αποτελέσματα.
Το παραπάνω δεν μπορεί παρά να μας βάλει σε σκέψεις. Ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκαν τα πειράματα ήταν σωστός; Αν και έγιναν προσπάθειες για να υπάρξουν ευνοϊκές συνθήκες για θετικά αποτελέσματα, εντούτοις υπήρχαν πάρα πολλά μειονεκτήματα ως προς τα κλασικά πειράματα στα εργαστήρια.
Τι δεν πήγε καλά;
Κατ' αρχήν και ίσως το πιο σημαντικό από όλα: τα πειράματα με τη βοήθεια του Mind Machine έγιναν σε δημόσιους χώρους με ιδιαίτερα αυξημένο θόρυβο, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη φιλοσοφία των εργαστηριακών πειραμάτων που θέτουν ως βάση τους την απόλυτη ησυχία(για την πλήρη συγκέντρωση των συμμετεχόντων).
Επίσης, κανένας άνθρωπος που έλαβε μέρος στα πειράματα δεν είχε άμεση επαφή με τους πειραματιστές, κάτι που επίσης δεν συνηθίζεται στα εργαστηριακά πειράματα.
Από την άλλη, η διάθεση με την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι συμμετείχαν δεν μπορεί να έχει ουδεμία σχέση με αυτή που θα έπρεπε να είχαν. Για παράδειγμα, τα άτομα που π.χ. πειραματιστήκαν με το Mind Machine σε ένα εμπορικό κέντρο κατά πάσα πιθανότητα είδαν τη συμμετοχή τους ως ένα ευχάριστο διάλλειμα ή διασκέδαση ανάμεσα στα ψώνια τους και όχι με υπευθυνότητα.
Τέλος, υπάρχει πάντα και η εξής περίπτωση: η έρευνα δεν κατάφερε να εξάγει καμία απόδειξη για την ύπαρξη των ικανοτήτων ESP απλά και μόνο γιατί.. το φαινόμενο δεν υπάρχει! Ή, πάλι, διότι ίσως υπάρχει αλλά δεν είναι μετρήσιμο με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε στο εν λόγω πείραμα.
Πειράματα και Ψυχικές Έρευνες.
Μπορεί το πείραμα Mind Machine να μην κατάφερε να αποδείξει τίποτα ως προς την ύπαρξη ή μη των ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου, όμως(όσο περίεργο και να ακούγεται) αποτελεί σημαντικότατο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.
Όπως άλλωστε κάθε σοβαρό και σε επιστημονικά πλαίσια πείραμα, έτσι και αυτό δεν δύναται να θεωρηθεί αποκλειστικά «αποτυχημένο».
Κατάφερε, μεταξύ άλλων, να αποδείξει την ανάγκη για ύπαρξη ησυχίας και συγκέντρωσης από την πλευρά των συμμετεχόντων, υπευθυνότητας ως προς την αντιμετώπιση από όσους λαμβάνουν μέρος, αλλά ίσως και την ανάγκη για άμεση επικοινωνία μεταξύ πειραματιστή και πειραματιζόμενου.
Από την άλλη, απέδειξε ότι η πλειοψηφία του κόσμου ενδιαφέρεται για ανάλογα πειράματα παραψυχολογίας και ότι αυτό που τους αποθαρρύνει δεν έγκειται στην ίδια τη φύση των πειραμάτων αλλά ίσως στους πειραματιστές.
Αυτά και αρκετά ακόμη είναι τα θετικά συμπεράσματα που εξήχθησαν από την μαζική έρευνα του Mind Machine. Το πιο σημαντικό όμως, για εμένα προσωπικά, είναι το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκε ένα πείραμα με περισσότερους από 27.000 συμμετέχοντες και τη συνδρομή δημοσίων/ πανεπιστημιακών φορέων πάνω στις Ψυχικές Έρευνες.
Αυτό και μόνο είναι αρκετό για να μας δείξει ότι υπάρχει μία ενεργή επιστημονική κοινότητα σε όλη την υφήλιο που πιστεύει στην ύπαρξη τους και προσπαθεί επισταμένως να τις εντάξει στην επίσημη επιστήμη.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το συγγραφέα και το έργο του επισκεφτείτε την προσωπική του ιστοσελίδα: nkoumartzis.metafysiko.gr
[Πηγές:]
* Wiseman, R., & Greening, E. (2002). The Mind Machine: A mass participation experiment into the possible existence of extra-sensory perception. British Journal of Psychology, 93,487-499.
* Honorton, C. (1987). Precognition and real-time ESP performance in a computer task with an exceptional subject. Journal of Parapsychology, 51, 291-320.
* Radin, D. (1997). The Conscious Universe: The Scientific Truth of Psychic Phenomena. San Francisco: Harper Collins.
* Steinkamp, F., Milton, J. & Morris, R. (1998). A Meta-analysis of Forced-Choice Experiments Comparing Clairvoyance and Precognition. Journal of Parapsychology, 62, 193-218
Πηγή
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
