Przejdź do zawartości

Zyta Oryszyn

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zyta Oryszyn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 sierpnia 1940
Zagórz

Data śmierci

11 października 2018

Zawód, zajęcie

pisarka, dziennikarka, tłumaczka

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons

Zyta Oryszyn, właściwie Zyta Anna Kaczyńska[1][2] z domu Bartkowska (ur. 16 sierpnia 1940 w Zagórzu[3], zm. 11 października 2018[4]) – polska pisarka, dziennikarka, tłumaczka.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodziła z Zagórza[4] nad Osławą koło Sanoka[5]. Po II wojnie światowej przeniosła się wraz z rodzicami do Wałbrzycha[6][5]. Debiutowała literacko w wieku 16 lat na łamach „Trybuny Wałbrzyskiej”, który zamieścił jej inspirowane twórczością Marka Hłaski opowiadanie o życiu dziecka mającego ojca alkoholika[5].

Studiowała filozofię na Uniwersytecie Warszawskim[3]. W 1970 wydała swoją pierwszą powieść zatytułowaną Najada. W tym samym roku otrzymała za nią Nagrodę im. Wilhelma Macha[7]. Pracę magisterską pisała początkowo pod kierunkiem Hanny Temkin, którą usunięto z uniwersytetu w wyniku kampanii antysemickiej[5].

W latach 1962–1972 była żoną pisarza Edwarda Stachury. Była jedną z najważniejszych postaci w jego życiu; badacz jego życiorysu Marian Buchowski wskazał, że to ona była Gałązką Jabłoni występującą w twórczości pisarza. Małżeństwo niedługo po ślubie zamieszkało w kawalerce na ulicy Rębkowskiej w Warszawie, którą pisarz dostał z przydziału Związku Literatów Polskich[8].

Współpracowała z Niezależną Oficyną Wydawniczą, w latach 80. działała w Komitecie Kultury Niezależnej, pisywała w czasopismach drugiego obiegu („Tygodniku Wojennym”, „Wezwaniach” i „Kulturze Niezależnej”)[2][3]. Wraz z drugim mężem, dziennikarzem Andrzejem Kaczyńskim, od 1996 pracowała w „Rzeczpospolitej”. Zajmowała się także tłumaczeniami.

Przez wiele lat odmawiała udzielania wywiadów, a także nie organizowała wieczorów autorskich[5].

W 2011 odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[1][9]. W 2013 za powieść Ocalenie Atlantydy została nominowana do Nagrody Literackiej „Nike”[10] oraz otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia[11] i Ogólnopolską Nagrodę Literacką dla Autorki „Gryfia”[12]. Należała do polskiego PEN Clubu.

Została pochowana na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie[13].

Twórczość (druk zwarty)

[edytuj | edytuj kod]
  • 1970: Najada – powieść.
  • 1971: Melodramat – powieść
  • 1972: Gaba-Gaba czyli 28 części wielkiego okrętu – powieść
  • 1981: Czarna iluminacja – powieść
  • 1984: Madam Frankensztajn – powieść
  • 1990: Historia choroby, historia żałoby – powieść
  • 2012: Ocalenie Atlantydy – powieść

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2011 r. nr 64, poz. 624).
  2. ↑ a b Zyta Oryszyn w Słowniku „Niezależni dla kultury 1976–89”. [dostęp 2012-04-20].
  3. ↑ a b c Anna Grażyna Kister: Zyta Oryszyn. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2012-04-20].
  4. ↑ a b Maciej Grzenkowicz: Pisarka Zyta Oryszyn, autorka „Ocalenia Atlantydy”, nie żyje. Miała 78 lat. wyborcza.pl, 11 października 2018. [dostęp 2018-10-11].
  5. ↑ a b c d e Karolina Sulej: Zyta Oryszyn: Chciałam wytłumaczyć, o czym napisałam swoją ostatnią książkę – „Ocalenie Atlantydy”. wysokieobcasy.pl, 20 maja 2013. [dostęp 2021-08-31].
  6. ↑ Antoni Matuszkiewicz. Leśne drogi – śladami literatury w Górach Wałbrzyskich i Kamiennych. „Fraza”. Nr 4 (94), s. 234, 2016. [dostęp 2022-09-25]. 
  7. ↑ Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni 1939–1991: Leksykon. Gdańsk: Tower Press, 2000, s. 306.
  8. ↑ Edward Stachura i jego Gałązka Jabłoni. edoor.edu.pl, 5 października 2018. [dostęp 2018-10-22].
  9. ↑ Prezydent uhonorował zasłużonych dziennikarzy. prezydent.pl, 21 marca 2011. [dostęp 2012-04-20].
  10. ↑ Nike 2013. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-06].
  11. ↑ Laureaci 2013. nagrodaliterackagdynia.pl. [dostęp 2015-07-08].
  12. ↑ Katarzyna Boni laureatką Nagrody Literackiej 'Gryfia' dla najlepszej autorki. wyborcza.pl, 2 lipca 2017. [dostęp 2018-06-19].
  13. ↑ Miejsce pochówku. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2018-10-27].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zyta_Oryszyn&oldid=72949502”