Zawisakowate

Zawisakowate

Sphingidae
Latreille, 1802
Zawisak borowiec (Sphinx pinastri)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	motyle
Rodzina	zawisakowate

Agrius convolvuli, Bułgaria

Zawisakowate, zawisaki, sfinksy (Sphingidae) – rodzina motyli. Na świecie żyje około 1200 gatunków, w Europie 33, a w Polsce zanotowano 20 gatunków. Rozprzestrzenione głównie w tropikach.

Zawisakowate w przeważającej większości są motylami nocnymi, tylko nieliczne gatunki latają w ciągu dnia. Rodzina ta charakteryzuje się masywną budową ciała o doskonałych warunkach aerodynamicznych. Należą do najszybciej latających motyli i w ogóle owadów. Nawet na długich dystansach mogą osiągać prędkość do 50 km/h, a nawet 65 km/h, wykorzystując maksymalnie siłę nośną wiatrów, natomiast w porze bezwietrznej ich przemieszczanie się ma ograniczony charakter.

Pokarm pobierają podobnie jak kolibry, zawisając w powietrzu dzięki szybkim trzepoczącym ruchom skrzydeł, stąd ich nazwa.

Gąsienice żerują na liściach drzew, krzewów i roślin zielnych. Przepoczwarczają się w ziemi lub na jej powierzchni w oprzędach z połączonych liści i resztek roślin. Zimuje poczwarka, najczęściej występuje jedno pokolenie w ciągu roku.

Wśród zawisaków zawisak borowiec (Sphinx pinastri) jest szkodnikiem lasów zjadającym igły sosny. Przy masowym pojawie może powodować gołożery.

Zawisakiem chronionym w Polsce jest postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina).

W Polsce pospolitym gatunkiem jest nastrosz lipowiec (Mimas tiliae). Do rodziny zawisaków należy jeden z największych polskich, a zarazem europejskich motyli zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos).

Zobacz też

• zawisakowate Polski

Bibliografia

• Darwin, Charles (1862): On the Various Contrivances by Which British and Foreign Orchids are Fertilised by Insects, and on the Good Effects of Intercrossing John Murray, London. HTML fulltext
• Grimaldi, David & Engel, Michael S. (2005): Evolution of the Insects. Cambridge University Press. ISBN 0-521-82149-5
• Pittaway, A.R. (1993): The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books & Natural History Museum, London. ISBN 0-946589-21-6
• Rothschild, Walter & Jordan, Karl (1903): A revision of the lepidopterous family Sphingidae. Novitates Zoologicae 9(Supplement): 1–972.
• Scoble, Malcolm J. (1995): The Lepidoptera: Form, Function and Diversity (2nd edition). Oxford University Press & Natural History Museum London. ISBN 0-19-854952-0
• Wallace, Alfred Russel (1867): Creation by law. Quarterly Journal of Science 4: 470–488. HTML fulltext
• Wink, M. & Theile, Vera (2002): Alkaloid tolerance in Manduca sexta and phylogenetically related sphingids (Lepidoptera: Sphingidae). Chemoecology 12: 29–46. PDF fulltext
• Pinhey, E (1962): Hawk Moths of Central and Southern Africa. Longmans Southern Africa, Cape Town.

Linki zewnętrzne

• Motyle Europy
• Polskie zawisaki – baza obserwacji (mapy, wykresy, tabele)