Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie
(niem.) Schloss Gießmannsdorf
	nr rej. A/874/403 z 24.11.1956; oraz 451 z 16.12.1958
	; Zamek w Gościszowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Gościszów
Styl architektoniczny	późnorenesansowy
Rozpoczęcie budowy	XIII w.
Ważniejsze przebudowy	XIV w., 1603
Zniszczono	II wojna światowa
	Położenie na mapie Polski Zamek w Gościszowie
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek w Gościszowie
	Położenie na mapie powiatu bolesławieckiego Zamek w Gościszowie
	Położenie na mapie gminy Nowogrodziec Zamek w Gościszowie
	51°09′39,276″N 15°27′20,419″E/51,160910 15,455672
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Gościszowie (niem. Schloss Gießmannsdorf) – zabytkowy^[1] zamek w Gościszowie, w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Nowogrodziec.

Historia

Pierwsze wzmianki o zamku^[2] występują w 1294 roku. Sam zamek, zlokalizowany na sztucznej wyspie, powstał w miejscu słowiańskiego grodu zapewne niewiele wcześniej, z inicjatywy Henryka III głogowskiego^[3].

Przebudowy dokonano w końcu XIV w. Jednak obecna jego forma pochodzi z kolejnej przebudowy w 1603 r. Otrzymał wtedy styl późnorenesansowy z zachowaniem pierwotnych fragmentów.

Zabudowa mieszkalna i gospodarcza otacza z trzech stron czworoboczny dziedziniec, zamknięty z czwartej strony murem. Zewnętrzny kształt jest w odróżnieniu owalny. Barokowy kamienny most prowadzi przez otaczającą całość fosę z wodą do bramy wjazdowej z bogato zdobionym renesansowym półkolistym głównym portalem nawiązującym do łuku tryumfalnego Konstantyna w Rzymie^[4]^[5] z dwoma kolumnami doryckimi podtrzymującymi fryz z dwoma rzędami 16 herbów rodowych:

Góry rząd (od lewej) von: 1. Warnsdorf, 2. Nostitz, 3. X, 4. Braun, 5. Zedlitz, 6. Wiese, 7. Mühlheim, 8. Zedlitz.
Dolny rząd (od lewej) von: 1. Thader, 2. Knobelsdorf, 3. Rechenberg, 4. Rechenberg, 5. Elbel, 6. X, 7. Peterswald, 8. Schonaich^[6].

Fryz zwieńczony kartuszem z herbami Kacpra von Warnsdorf oraz Heleny von Zedlitz-Leipe podtrzymywany przez gryfy^[4], przedzielonym figurą NMP umieszczoną na cokole wspartym na agrafie. Na portalu znajdowały się wykonane w rzeźbie i płaskorzeźby-personifikacje cnót: Męstwa, Roztropności, Umiarkowania, Sprawiedliwości (na samym szczycie), Miłosierdzia, Wiary i Nadziei^[4]. Portal obecnie (2023) nie istnieje. W 2006 po portalu zostały dwa fragmenty pilastrów, które były za kolumnami^[5]. Resztki tynków wskazują na dekoracje sgraffitowe.

Na północ od zamku znajdują się zabudowania gospodarcze z XVII w., przebudowane w XVIII w. Zamek jak i wszystkie budynki folwarczne pokrywała dekoracja sgraffitowa^[5].

Na początku XIV wieku zamek (zwany wówczas Gosbinsdorf) przeszedł w ręce księcia Henryk I jaworskiego, a następnie - jako lenno - rycerza Gebhardta von Querenfurthe. Kolejnymi właścicielami był ród von Redern, rycerz Johann von Greisslau, a po 1381 - przez 250 lat - rodzina von Warnsdorf^[3].

Do 1945 własność rodziny von Bibran. Zniszczenia zamku dokonano w końcu II wojny światowej, kiedy 3 marca 1945 roku został pomyłkowo zniszczony w wyniku nalotu Luftwaffe. W rezultacie zamek oraz zgromadzone w nim zbiory biblioteczne i dzieła sztuki spłonęły. Na początku lat 60. XX w. pojawiły się plany jego ponownego zagospodarowania, ale nie zostały one zrealizowane^[7].

W 1965 r. zabezpieczono go jako trwałą ruinę^[8].