Przejdź do zawartości

Zamek w Brodnicy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek krzyżacki w Brodnicy
Zabytek: nr rej. A/127/46 z 10.02.1931 (ruiny zamku)
i A/42 z 20.10.1970 (przedzamcze)[1]
Ilustracja
Widok od strony ul. Zamkowej
Państwo

 Polska

Miejscowość

87-300 Brodnica

Adres

ul. Zamkowa 1

Typ budynku

Zamek

Styl architektoniczny

gotycki murowany zamek konwentualny

Wysokość całkowita

wieża: 54 m

Kondygnacje

obecnie brak (pozostałości piwnic zamkowych)

Rozpoczęcie budowy

1305 lub 1312

Ukończenie budowy

1317 lub 1330

Ważniejsze przebudowy

1415 – Mikołaj Fallenstein

Zniszczono

1550 (pożar), 1785 (rozbiórka)

Pierwszy właściciel

Zakon krzyżacki

Kolejni właściciele

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Brodnicy
Mapa konturowa Brodnicy, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek krzyżacki w Brodnicy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek krzyżacki w Brodnicy”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, po prawej nieco u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek krzyżacki w Brodnicy”
Położenie na mapie powiatu brodnickiego
Mapa konturowa powiatu brodnickiego, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek krzyżacki w Brodnicy”
Ziemia53°15′27,98″N 19°23′55,44″E/53,257772 19,398733
Strona internetowa

Zamek w Brodnicy – ufortyfikowany zamek krzyżacki w Brodnicy.

Makieta zamku

Zbudowany został na planie kwadratu. Cztery skrzydła zamku otaczały wewnętrzny dziedziniec. Wysoka, 50-metrowa wieża posiadała wejście na wysokości drugiej kondygnacji. W narożach zamku umieszczono wieżyczki wysunięte poza linię murów zamkowych. Piwnice zamkowe pełniły rolę pomieszczeń gospodarczych. W poziomie przyziemia umieszczone były pomieszczenia o funkcji reprezentacyjnej: kaplica, refektarz, kapitularz, infirmeria, izba komtura i inne. Wejścia do nich prowadziły z krużganka okalającego dziedziniec. Druga kondygnacja mieściła w sobie: od strony dziedzińca magazyny i spichlerz, strona zewnętrzna to ganek obronny umieszczony wewnątrz murów zamkowych. Obok wieży głównej umieszczona była brama, do której podjeżdżało się przez most zwodzony. W skład całego kompleksu obronnego wchodziło także ufortyfikowane przedzamcze. Położone było pomiędzy miastem a zamkiem. Miało kształt litery „L”, mieściły się w nim stajnie, kuźnie, młyn i browar, spichlerze i mieszkania załogi zamku. Przedzamcze posiadało dwie bramy: od południa – prowadzącą do miasta i od północy – wiodącą do traktu toruńskiego[2]. Całość chroniona była systemem fos, który pozwalał na szybkie piętrzenie wody i zatopienie okolicy wraz z częścią miasta.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Wieża zamku w Brodnicy jest najwyższą gotycką wieżą na wschód od Wisły, widok od strony rzeki Drwęcy

Murowany zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku, według niektórych w latach 1312–1330 według innych w latach 1305–1317, a według T. Trupindy nie wcześniej niż w latach 30. XIV wieku[3]. Na pewno w 1337 roku zamek był ukończony, ponieważ pomiędzy 1335 a 1337 rokiem utworzono w Brodnicy komturię krzyżacką[4]. W kronikach odnotowany jest zapis dotyczący przyjazdu do Brodnicy wielkiego mistrza Wernera von Orselna i uroczystości konsekracji ołtarza w kaplicy zamkowej. W 1415 r. fortyfikacja została przystosowana do walk z użyciem broni palnej. Prace były prowadzone pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Pierwszym komturem w Brodnicy (od 1337) był Fryderyk von Spangenberg. Po bitwie pod Grunwaldem zamek i miasto poddały się wojskom polskim, jednak w 1411 wróciły pod władzę zakonu. Komturzy sprawowali władzę na zamku w Brodnicy do 1454 r., czyli do czasu zajęcia miasta i zamku przez oddziały Związku Pruskiego. W 1456 roku bulla papieska nakazywała zwrot ziem pod władzę krzyżacką. Podzamcze zostało zajęte przez czeskie wojska zaciężne w służbie zakonu (załoga polska na zamku poddała się dopiero w 1462). Ziemie i zamek wróciły pod panowanie polskie po pokoju toruńskim w 1466[5]. Załoga czeska, pod wodzą Bernarda Szumborskiego opuściła zamek dopiero w 1479 roku (Krzyżacy zalegali z żołdem, oddziały czeskie zajmowały zamek żądając spłaty zobowiązań. Miało to miejsce dopiero w 1478).

Pierwszym starostą króla polskiego został Wincenty ze Skępego. W latach 1485–1604 ziemie brodnickie znajdowały się w rękach rodu Działyńskich. Najpomyślniejszy okres dla miasta miał miejsce podczas pobytu na zamku Anny Wazówny, siostry Zygmunta III Wazy, która w 1604 roku otrzymała w posiadanie starostwa golubskie i brodnickie. Podczas jej życia nastąpił szybki rozwój tych regionów. Po jej śmierci (6 lutego 1625 na brodnickim zamku) rozpoczął się okres konfliktów zbrojnych niszczących gospodarkę.

Brodnica w latach 1738–1745 z widocznym zamkiem. Rysunek Georga Friedricha Steinera.

Po pierwszym rozbiorze Polski Brodnica dostała się pod panowanie pruskie. W 1785 roku Prusacy nakazali rozbiórkę zamku i murów obronnych miasta. Dewastacja została wstrzymana przez króla Fryderyka Wilhelma IV w 1842 r. Z zamku pozostała wieża i fundamenty oraz piwnice odkopane w 1940 r. Prace konserwatorskie zostały rozpoczęte w 1953 roku i są kontynuowane.

Chorągiew komturstwa brodnickiego w Banderia Prutenorum
Zamek Krzyżacki
Zamek krzyżacki w Brodnicy
Wieża krzyżacka
piwnice zamkowe
piwnice zamkowe
ruiny piwnic zamkowych
fosa zamkowa
fosa zamkowa
most zamkowy

Zabytki do zwiedzania na terenie zamku

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie zamku krzyżackiego w Brodnicy w jego piwnicach zlokalizowane są wystawy stałe i czasowe, natomiast wieża zamkowa jest punktem widokowym o wysokości 54 m., z którego można podziwiać panoramę miasta.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2013-03-03].
  2. Kazimierz Grążawski: Szkice brodnickie : praca zbiorowa. Brodnica: Towarzystwo Miłośników Ziemi Michałowskiej, 1993, s. 40.
  3. O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda – Academia.ed... [online], www.academia.edu [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  4. Brodnica – Zamek w Brodnicy – OPIS – (Polskie zamki ) [online], www.zamki.pl [dostęp 2017-11-27].
  5. Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s.116.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Źródło: Opis Zamku na jego dziedzińcu.
  • Arszyński Marian Tak zwany „Pałac Anny Wazówny” w Brodnicy, Biuletyn Historii Sztuki 1959, XXI(2), s. 231-234.
  • Haftka M., Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Malbork – Płock, 1999.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]