Zagórze Śląskie

Zagórze Śląskie
	wieś
	; Zamek Grodno w Zagórzu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wałbrzyski
Gmina	Walim
Liczba ludności (2011)	438
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-321
Tablice rejestracyjne	DBA
SIMC	0856480
	Położenie na mapie gminy Walim Zagórze Śląskie
	Położenie na mapie Polski Zagórze Śląskie
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zagórze Śląskie
	Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego Zagórze Śląskie
	50°45′27″N 16°24′10″E/50,757500 16,402778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zagórze Śląskie – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Walim.

Położenie

Wieś jest usytuowana w dolinie Bystrzycy, pomiędzy Górami Sowimi i Górami Czarnymi.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Graniczy ze wsiami: Jugowice, Niedźwiedzica, Dziećmorowice, Lubachów i Michałkowa.

Nazwa

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Kiensberg pochodzi z 1372 roku. Nazwa była później notowana także w formach Kinsberg (1429), Kiensperg (1547), Kinaw (1666-67), Kynau, Kynsberg, Königsberg (1785), Kynau (1845), Choina, Kynau (1896), Chojna, Kynau (1900), Kynau (1941), Chojna (1945), Chojnów, Choina (1945), Zagórze Śląskie (1947)^[4].

Najstarsze zapisy wskazują na formę Kiensberg, składającą się z niemieckich rzeczowników pospolitych der Kien (śrwniem. kien) ‘drzewo sosnowe’ i der Berg (śrwniem. berc) ‘góra, wzgórze, wzniesienie’. Być może była to także hybrydalna forma polsko-niemiecka, której pierwszy człon wywodził się od staropolskiego apelatywu kien, kna (psł. *kъnъ) ‘żywiczne drzewo sosnowe’. Z czasem człon Kien- uległ przekształceniu w Kyn-, a nazwa ugruntowała się w formie Kynau. Po II wojnie światowej jako przejściową stosowano polską nazwę Chojna^[4]. Ostatecznie ustalona została nazwa Zagórze Śląskie, którą oficjalnie przyjęto 15 marca 1947 roku^[5].

Historia

Wieś powstała jako osada związana z zamkiem Grodno i nosiła tą samą co zamek nazwę, co powoduje trudności z ustaleniem, czy dokumenty odnoszą się do miejscowości czy do zamku. Wiadomo, że w 1372 roku, istniał folwark u podnóża zamku. W kolejnych stuleciach Zagórze Śląskie należało do kolejnych właścicieli zamku.

W 1825 roku we wsi było 61 domów, folwark, wolne sołectwo, szkoła ewangelicka, przytułek, browar, gorzelnia, bielnik, 3 młyny wodne, olejarnia, tartak, młyn do mielenia kory dębowej, folusz, sezonowa cegielnia, 5 warsztatów bawełnianych oraz 53 warsztaty lniane. W drugiej połowie XIX wieku nastąpił remont i udostępnienie zamku zwiedzającym, co spowodowało przekształcenie się Zagórza w miejscowość letniskową.

Na początku XX wieku atrakcyjność Zagórza wzrosła wraz z uruchomieniem Kolei Bystrzyckiej oraz utworzeniem Jeziora Bystrzyckiego. W okresie międzywojennym w Zagórzu funkcjonowało 5 hoteli i pensjonatów, dysponujących około 100 miejscami noclegowymi oraz schronisko młodzieżowe z 38 miejscami i polem namiotowym.

Po II wojnie światowej miejscowość zachowała turystyczny charakter^[6].

W 2018 roku przystąpiono do budowy Centrum Edukacji Ekologicznej „Choina” ze ścieżką edukacyjną i akwarium, dzięki któremu będzie możliwa obserwacja życie biologicznego w Jeziorze Bystrzyckim.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

zamek Grodno, z pierwszej połowy XIV w., XV w., w drugiej połowy XVI w., w latach: 1868-1869, 1904
kościół parafialny pw. Świętego Krzyża, wzmiankowany w 1376 r.^[8], obecny z około 1500 r., przebudowywany w 1866 r.; we wnętrzu gotyckie portale i rzeźby z XV wieku oraz ołtarz z przełomu XVI i XVII wieku

zespół pałacowy, ul. Główna 13, z drugiej połowy XIX wieku:
- pałac
- powozownia, obecnie budynek gospodarczy
- park
- folwark
dworzec kolejowy, murowano-szachulcowy, z 1902 r.
zapora wodna na Bystrzycy tworząca Jezioro Bystrzyckie, zbudowana w latach 1912-1917, jedna z największych na Dolnym Śląsku^[9]

inne zabytki:

most, murowany z kamienia, wzniesiony około roku 1820^[9]
Kolej Bystrzycka

Wieś z wieży zamkowej
Dawny dworzec kolejowy
Zamek Grodno
Centrum Zagórza
Jezioro Bystrzyckie
Mapa Zagórza
Most na drodze Lubachów–Zagórze

Atrakcje turystyczne

kładka dla pieszych na Jeziorze Bystrzyckim (w budowie; od 1968 do 2018 znajdował się w tym miejscu most linowy, w roku 2010 wyłączony z użytkowania z powodu złego stanu technicznego)^[10]^[11],
przystań sportów wodnych na Jeziorze Bystrzyckim,
jarmark średniowieczny - organizowany co roku na Zamku Grodno
Festiwal Filmów Amatorskich Biała Dama na Zamku Grodno
Góra Choina wraz ze znajdującym się na niej rezerwatem

Szlaki turystyczne

Zielony: Szlak Zamków Piastowskich do Grodźca
Żółty: żółty szlak: PKP Wałbrzych Główny – Zamek Nowy Dwór – Jedlina-Zdrój – Niedźwiedzica – Zagórze Śląskie – Zamek Grodno – Bystrzyca Górna – Świdnica – Ślęża – Wieżyca – PKP w Sobótce – Wrocław
Niebieski: Europejski długodystansowy szlak pieszy E3 Atlantyk – Morze Czarne

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 156214
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1592 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. pod red. Stanisławy Sochackiej. T. 16, Wrzesień-Żyznów. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 2014, s. 82. ISBN 978-83-7126-300-2.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
↑ Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, Tom 10 Góry Wałbrzyskie, Podgórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2005
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 192. [dostęp 2012-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Józef Pilch: Zabytki Architektury Dolnego Śląska, Wrocław, 1978
↑ ^a ^b Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa, 2005
↑ Będzie nowa kładka nad Jeziorem Bystrzyckim
↑ Zagórze Śląskie będzie atrakcyjniejsze

Bibliografia

Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, Tom 10 Góry Wałbrzyskie, Podgórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2005, ss. 533-8

Linki zewnętrzne

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 156214

[GUS-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1592 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[Sochacka2004-4] Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. pod red. Stanisławy Sochackiej. T. 16, Wrzesień-Żyznów. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 2014, s. 82. ISBN 978-83-7126-300-2.

[MP-5] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).

[Slownik-6] Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, Tom 10 Góry Wałbrzyskie, Podgórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2005

[7] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 192. [dostęp 2012-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[8] Józef Pilch: Zabytki Architektury Dolnego Śląska, Wrocław, 1978

[Leksykon-9] Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa, 2005

[10] Będzie nowa kładka nad Jeziorem Bystrzyckim

[11] Zagórze Śląskie będzie atrakcyjniejsze

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Wsie	Dziećmorowice Glinno Jugowice Michałkowa Niedźwiedzica Nowa Wieś Nowy Julianów Olszyniec Podlesie Rzeczka Stary Julianów Walim Zagórze Śląskie
Nieoficjalne części wsi	Boreczna Domachów Młyńska Modlęcin Rzeczka Górna Sędzimierz Siedlików Sitowo