Witold Rychter
porucznik broni pancernych | |
Data i miejsce urodzenia |
2 lutego 1902 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
17 marca 1984 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1925–1944 |
Siły zbrojne | |
Stanowiska |
z-ca d-cy Samodzielnej Kompanii Czołgów R-35, szef motoryzacji Komendy Obszaru Warszawskiego AK |
Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka, |
Późniejsza praca |
rzeczoznawca i biegły sądowy w sprawach wypadków motoryzacyjnych, sędzia w zawodach akrobacji lotniczej |
Odznaczenia | |
Witold Marian Rychter ps. Roszkowski, Szulc, (ur. 2 lutego 1902 w Warszawie, zm. 17 marca 1984 tamże) – porucznik broni pancernych Wojska Polskiego, inżynier mechanik, podróżnik, pionier polskiego sportu samochodowego i motocyklowego, lotnictwa, dwukrotny zwycięzca Rajdu Polski (1938 i 1947), sędzia w zawodach akrobacji lotniczej, rekordzista prędkości jazdy na motocyklu[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Tadeusza i Marii z Hennenbergów. Od 1915 roku należał do warszawskiej Straży Ogniowej, gdzie po raz pierwszy w życiu spotkał się z motoryzacją[2]. W czasie nauki w gimnazjum im. Adama Mickiewicza był harcerzem, w ZHP w latach 1917–1918 ukończył szkołę podoficerską. Od 1918 służył w Przysposobieniu Młodzieży i Straży Obywatelskiej, brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich na terenie Warszawy. Na wiosnę 1919 roku otrzymał prawo jazdy nr 279 i był jednym z pierwszych w Warszawie właścicieli motocykla. Od 10 czerwca tego roku był drużynowym 7 WDH (Warszawskiej Drużyny Harcerzy) im. Tomasza Zana, potem – 4 WDH im. Stefana Batorego. W czerwcu 1920 roku zdał maturę[3].
W 1920 roku, jako ochotnik, walczył z bolszewikami, a w 1921 r. wziął udział w III powstaniu śląskim. W listopadzie 1920 roku rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, ale w kilka miesięcy później przeniósł się na Oddział Maszynowy Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej. W 1927 roku uzyskał dyplom inżyniera mechanika ze specjalnością konstrukcja samochodów. W tym czasie był członkiem Komendy Chorągwi Harcerskiej[3].
W 1924 roku rozpoczął pracę w warszawskim Wydziale Ruchu Kołowego, gdzie pełnił funkcje m.in. rzeczoznawcy, biegłego sądowego i egzaminatora na prawo jazdy oraz prowadził badania w zakresie bezpieczeństwa na drogach: nad przyczynami wypadków, kierowaniem w stanie nietrzeźwym, itp[2].
W 1925 roku rozpoczął karierę sportową jako motocyklista. W 1926 roku ustanowił rekord Polski w jeździe motocyklem z wynikiem 134 km/h (motocykl Indian)[2]. Jego umiejętności jazdy na motocyklu zwróciły uwagę filmowców, w 1926 roku zagrał rolę kaskaderską w filmie „Martwy Węzeł”[4]. Latem 1927 roku, prowadząc samochód własnej konstrukcji, wystartował w Międzynarodowym Rajdzie Automobilklubu Polskiego[5]. W latach 1927–1929 zdobył w tym rajdzie kilka nagród. W 1930 roku wystartował w tym rajdzie jako członek zespołu marki Hudson, zespół zdobył pierwszą nagrodę[2].
W 1929 wyszkolił się na pilota sportowego w Aeroklubie Warszawskim[6] na samolocie Hanriot H.28. W 1936 ukończył kurs akrobacji lotniczej na samolocie PWS-16bis. Był jednym z pierwszych właścicieli prywatnego samolotu sportowego JD-2bis. Chętnie[potrzebny przypis] latał też na akrobacyjnym RWD-10. W latach 1930–1933 był kierownikiem wyszkolenia samolotowego w Aeroklubie Warszawskim[7].
W 1933 Witold Rychter podjął próbę pobicia rekordu Polski podczas jazdy motocyklem PZInż Sokół 1000 z angielskim silnikiem JAP, 996 cm³ o mocy 60 KM na asfaltowej szosie z Warszawy do Piaseczna, gdzie udało mu się osiągnąć prędkość 180 km/h, ale próba została przerwana ze względów bezpieczeństwa, natomiast rekord nie został uznany decyzją władz wojskowych zarządzających zakładami PZInż (aktualny rekord 159 km/h z 1932 posiadał Michał Nagengast, który poprawił go o 4 km/h w 1935). Wojsko zabroniło dokonania oficjalnej próby – gdzie Rychter planował przekroczyć 200 km/h – ponieważ motocykl nie miał polskiego silnika[8].
W 1934, w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 99. lokatą w korpusie oficerów rezerwy samochodowych, posiadał przydział mobilizacyjny do kadry 4 dywizjonu samochodowego w Łodzi[9]. W tym samym roku pełnił funkcję komisarza sportowego podczas Challenge 1934. W 1935 roku, uchwałą Walnego Zgromadzenia Aeroklubu Warszawskiego, otrzymał tytuł honorowego członka[5].
W 1935 Witold Rychter, kierując samochodem Packard o mocy 120 KM (6,5 l), wziął udział w Rajdzie Monte Carlo i zajął 49. miejsce w klasyfikacji generalnej[8]. Kolejny start zagraniczny miał miejsce w 1939 roku, kiedy to wystartował w rajdzie-wyścigu Liège – Rzym – Liège. Nie ukończył go z powodu wypadku, powrócił do Polski trzy dni przed wybuchem II wojny światowej[2].
Rychter był pionierem używania pasów bezpieczeństwa w samochodach osobowych przed II wojną światową[10]. Był pionierem fotografii kolorowej przed II wojną światową[11].
W wojnie obronnej Polski '39 był zastępcą dowódcy Samodzielnej Kompanii Czołgów R-35[12]. W czasie okupacji niemieckiej był szefem motoryzacji w Komendzie Obszaru Warszawskiego AK. Walczył w powstaniu warszawskim[13].
Po wojnie wrócił do pracy w motoryzacji, będąc rzeczoznawcą i biegłym sądowym w sprawach wypadków motoryzacyjnych. 15 maja 1946 roku uczestniczył w pierwszym posiedzeniu Komitetu Organizacyjnego Automobilklubu Polskiego i wszedł w skład Komitetu Organizacyjnego. 22 lipca 1946 roku wszedł w skład Zarządu Oddziału Warszawskiego Automobilklub Polskiego[14]. W 1948 roku brał udział w tworzeniu i rozwoju Biura Porad Technicznych i Ekspertyz Samochodowych przy Oddziale Warszawskim AP. Wziął udział w pierwszym powojennym rajdzie Automobilklubu Polskiego, od 5 do 12.09.1950 roku jako kapitan zespołu wystartował na Starze 20 w Międzynarodowym Rajdzie Techniczno-Doświadczalnym Samochodów Ciężarowych, zajmując z Marianem Repetą 2. miejsce[12]. W latach 1950–1962 pracował w redakcji „Horyzontów Techniki”[5].
W latach 1949–1956 szykanowany, odsunięty od lotnictwa. Powrócił do lotnictwa po 1956, sędziując w krajowych zawodach sportowych akrobacji samolotowej, w 1957 roku został wybrany do zarządu Aeroklubu PRL[15]. W tym samym roku w Radzie Głównej Zespołów Rzeczoznawców Techniki Samochodowej i Ruchu Drogowego objął stanowisko wiceprezesa[12]. W 1960 roku został wybrany przewodniczącym sędziowskiego jury. Był przewodniczącym Komisji Samolotowej Aeroklubu PRL[7]. Za swe dokonania został w 1959 roku wyróżniony dyplomem im. Paula Tissandiera[16].
W 1970 roku, już jako członek Koła Seniorów Automobilklubu Warszawskiego, pełnił funkcję komandora podczas pierwszego w Polsce Rajdu Pojazdów Zabytkowych[17].
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 175-2-1)[18].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Autor wielu książek o tematyce motoryzacji i lotnictwa m.in.:
- ABC samochodu budowa i działanie (1949)
- Dzieje samochodu (1962)
- Doświadczony kierowca radzi (1971)
- Kierowcom pod rozwagę: lektura nie tylko do poduszki (1979)
- Skrzydlate wspomnienia (1980)
- Moje dwa i cztery kółka (1985)
Współautor polskiego kodeksu drogowego (1960)[7].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Jego synem był prof. Tadeusz Jan Rychter (10.07.1939–1.10.2005), trzykrotny mistrz Polski w kartingu, wykładowca Politechniki Warszawskiej i honorowy prezes Stowarzyszenia Rzeczoznawców Techniki Samochodowej i Ruchu Drogowego, autor ponad 140 publikacji naukowych i podręczników[19].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 1984)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
- Złoty Krzyż Zasługi (1945)
- Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1927 i 19 marca 1931[20])
- Śląski Krzyż Powstańczy
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
- dyplom Paula Tissandiera nr 1695.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Film z akrobatycznej jazdy na motocyklu w wykonaniu Witolda Rychtera w lipcu 1924 r.
- Archiwa Rodziny Rychterów
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Witold Rychter, Moje dwa i cztery kółka, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1985
- ↑ a b c d e Galeria sław: automobilista doskonały. automobilownia.pl. [dostęp 2021-05-11]. (pol.).
- ↑ a b Królikowski 1992 ↓, s. 405.
- ↑ Witold Rychter. filmpolski.pl. [dostęp 2021-05-11]. (pol.).
- ↑ a b c Rychter Witold. samoloty.pl. [dostęp 2021-05-11]. (pol.).
- ↑ Ignacy Sienkiewicz: Pasowanie rycerzy knypla. „Młody Lotnik”. 6–7/1929, s. 149–153, czerwiec, lipiec 1929. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ a b c Mieczysław Rzeszowski: Wspomnienia teraźniejsze i dawne inż. Witolda Rychtera. „Skrzydlata Polska”. 24/1962, s. 6, 17 czerwca 1962. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X.
- ↑ a b Witold Rychter, Moje dwa i cztery kółka, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1985.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 183, 705
- ↑ Ci Wspaniali Mężczyźni: I Komu To Przeszkadzało…? – Automobilownia.Pl [online], automobilownia.pl [dostęp 2018-07-03] (pol.).
- ↑ https://archiwa.rychter.com/
- ↑ a b c Automobilklub Polski ↓, s. 36.
- ↑ Witold Rychter. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-05-11]. (pol.).
- ↑ Automobilklub Polski ↓, s. 35.
- ↑ Skrzydlata Polska i 2'1957 ↓, s. 4.
- ↑ Skrzydlata Polska 1959 ↓, s. 5.
- ↑ Historia Pojazdów Zabytkowych. Polski Związek Motorowy. [dostęp 2021-05-13]. (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: SZTUMBERK-RYCHTEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-03-06] .
- ↑ Tadeusz Jan Rychter (wspomnienie), Gazeta Wyborcza 2.10.2015
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 104 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lech Królikowski: Rychter Witold Marian. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 33. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 403–407.
- Jerzy Ryszard Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia lotników polskich, tomik II, Biblioteczka Skrzydlatej Polski, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1988, wyd. I, ISBN 83-206-0734-5, ISSN 0239-5983.
- Aby rosły nam silne skrzydła. „Skrzydlata Polska”. 2/1957, 8 stycznia 1957. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Tadeusz Malinowski. W tym tygodniu rozmawiamy z wieloletnimi działaczami lotnictwa sportowego. „Skrzydlata Polska”. 22/1959, 27 maja 1959. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Restytucja i przetrwanie. Oddział Warszawski AP Okręgowa Sekcja Samochodowa. Oddział Motorowy Automotoklub Warszawa 1946–1957. Automobilklub Polski. [dostęp 2021-05-13]. (pol.).
- Absolwenci Politechniki Lwowskiej
- Harcerze
- Powstańcy śląscy
- Ochotnicy w wojnie polsko-bolszewickiej
- Polscy piloci sportowi
- Polscy inżynierowie mechanicy
- Polscy motocykliści
- Polscy lotnicy cywilni
- Polscy rajdowcy
- Porucznicy broni pancernych II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Członkowie Komend Obszarów AK
- Powstańcy warszawscy
- Odznaczeni dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939”
- Odznaczeni Śląskim Krzyżem Powstańczym
- Odznaczeni Warszawskim Krzyżem Powstańczym
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Urodzeni w 1902
- Zmarli w 1984