Wikipedysta:Aleks789/brudnopis
Damad Mehmed Ferid
[edytuj | edytuj kod]Damad Mehmed Ferid (ur. 1853 w Stambule, zm. 1923 w Nicei) - turecki dyplomata i polityk. Kilkakrotnie sprawował urząd wielkiego wezyra w trakcie panowania ostatniego sułtana Mehmeda VI Vahdeddina. Znany jako Damad Ferid Pasza (tur. Damad Ferid Paşa)
Urodził się w Stambule jako syn Izzeta Effendiego, bogatego urzędnika sułtańskiego, pochodzącego z Czarnogóry. Po ukończeniu szkoły koranicznej w Sydonie, rozpoczął pracę w osmańskiej administracji, a później w dyplomacji. Piastował funkcję ambasadora w Paryżu, Berlinie, Sankt Petersburgu i w Londynie. W 1885 roku poślubił córkę sułtana Abdülmecida I. Od tego momentu mógł nosić honorowy tytuł Damad (pol. zięć). W 1888 roku otrzymał tutuł Paszy. Od 1908 roku zasiadał w senacie. W latach 1911 - 1913 był jednym z liderów Partii Wolności i Zgody (tur. Hürriyet ve İtilaf Fırkası), która rywalizowała z Komitetem Jedności i Postępu w wyborach do parlamentu w 1912[1].
Wielki wezyr
[edytuj | edytuj kod]4 marca 1919 roku Damad Ferid został mianowany wielkim wezyrem[2]. Jako zdecydowany przeciwnik Komitetu Jedności i Postępu zorganizował proces przywódców młodotureckich, w którym wydano zaoczne wyroki śmierci na Envera, Talaata i Dżemala Paszę. W maju, po ataku wojsk greckich na Izmir podał się do dymisji, ale po paru dniach zdecydował się powołać nowy rząd i wrócić na stanowisko[3].
Wiosną 1919 roku rząd Damada Ferida zaniepokojony sytuacją na wschodzie kraju, mianował Mustafę Kemala dowódcą Trzeciej Armii[4].
Gabinet Damada Ferida powszechnie uważany był jako narzędzie w rękach państw zachodu, które w tym czasie okupowały Stambuł i sprawowały pełną kontrolę nad poczynaniami sułtana i rządu. Wielki wezyr ustąpił 1 października 1919 roku pod wpływem rosnącego w siłę ruchu niepodległościowego Mustafy Kemala[5].
5 kwietnia 1920 roku po raz drugi objął urząd wielkiego wezyra. Przez cały okres sprawowania funkcji walczył z ruchem wyzwoleńczym. Pod jego wpływem wielki mufti Stambułu wydał fetwę, w której zalecał zabijanie zwolenników Mustafy Kemala. Fetwa była rozrzucana z brytyjskich samolotów w formie ulotek na terenie całej Anatolii[6]. W samym Stambule za pomoc nacjonalistom groziła kara śmierci. Specjalny trybunał sułtański skazał zaocznie na karę śmierci m.in. Mustafę Kemala, Ismeta Paszę oraz Halide Edib.
W marcu 1920 roku Wielkie Zgromadzenie Narodowe w Ankarze będące pod kontrolą zwolenników Mustafy Kemala ogłosiło Prawo o zdradzie narodu. Zaocznie skazano na śmierć oskarżonych o zdradę, w tym Damada Ferida Paszę[7].
10 sierpnia 1920 roku rząd Damada Ferida przyjął traktat pokojowy z Sèvres, na mocy którego większość terytoriów Imperium Osmańskiego wraz ze Stambułem, pozostawała pod kontrolą mocarstw zachodnich. Przyszłe państwo tureckie miało zostać ograniczone środkowej Anatolii. Podpisanie traktatu skompromitowało wielkiego wezyra w oczach społeczeństwa, a kolejne sukcesy ruchu niepodległościowego spowodowały, że 21 października Damad Ferid Pasza ostatecznie podał się do dymisji i został zastąpiony na stanowisku przez Ahmeda Tevfika Paszę.
W 1923 roku po wkroczeniu do Stambułu wojsk Mustafy Kemala Damad Ferid uciekł za granicę. Zmarł w tym samym roku w Nicei.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 433
- ↑ Erik Zürcher, Turcja: od sułtanatu do współczesności, Kraków, 2013, s. 137
- ↑ Dariusz Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa, 2011, s. 96
- ↑ Erik Zürcher, Turcja: od sułtanatu do współczesności, Kraków, 2013, s. 142
- ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 510
- ↑ Dariusz Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa, 2011, s. 106
- ↑ Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, pod red. Stanford J. Shaw, Ezal Kural Shaw, t. 2, Warszawa, 2012, s. 532