Wikipedysta:Adam Zygmunt/brudnopis

Dom kolektywny w Litvínovie - skrzydło wschodnie

Dom kolektywny w Litvínovie

Dom kolektywny w Litvínovie (w skrócie Koldům) jest rozległym budynkiem mieszkalnym w północno-wschodniej części miasta Litvínov (przy drodze do miejscowości Louny oraz Loučna). Stanowi przykład powojennej, czechosłowackiej architektury awangardowej. Wybudowany został w latach 1948-1950. Jego autorami są Václav Hlinský i Evžen Linhart. Budynek jest zabytkiem techniki.

Idea Koldůmu

Dom kolektywny (Koldům) jako charakterystyczny typ budowy, stanowi efekt społecznych potrzeb oraz pracy lewicowych architektów w pierwszej połowie XX wieku. Jest to utopijna wizja wychodząca z koncepcji inżynierii społecznej, która dążyła do wdrażania do społeczeństwa kolektywnych wzorów zachowań. Dom kolektywny miał w obrębie jednego budynku zaspokajać wszystkie codzienne potrzeby mieszkańców. Część domu miały więc stanowić nie tylko mieszkania, ale także przestrzenie użyteczności publicznej takie jak przedszkola, jadalnie i przestrzenie służące rekreacji. Pierwszym domem kolektywnym wybudowanym w Czechosłowacji był ten wybudowany w mieście Zlín według projektu J. Voženilka. Największą realizacją tego typu stał się jednak dom w Litvínovie.

Dom kolektywny (Koldům ) w Litvínovie

Dom kolektywny w Litvínovie - widok z ogrodu

Początki domu

Koldům w Litvínovie powstał na podstawie projektu wybranego w trakcie konkursu architektonicznego, który odbył się w 1947 roku. Jego budowa została jednak ukończona dopiero w 1958 roku. Autorami zwycięskiego projektu byli Václav Hlinský i Evžen Linhart. Początkowo planowano wybudowanie trzydziestu pięciu takich koldůmów, ale ze względu na ciężką sytuację ekonomiczną pozostałe obiekty nie doczekały się realizacji.

Pierwowzory Koldůmu w Litvínovie

Stylistycznie dom kolektywny jest przedstawicielem przedwojennego funkcjonalizmu, tudzież lewicowej awangardy. W projekcie można doszukać się kilku źródeł inspiracji, takich jak Jednostka mieszkaniowa (Unité d’habitation) Le Corbusiera w Marsylii, sowieckia lewicowa awangarda lat dwudziestych (M.J. Ginzburg, N. Miljutin) oraz osiągnięcia międzywojennego funkcjonalizmu czechosłowackiego. Można użyć wzniosłego stwierdzenia, że wraz z ukończeniem tego domu, na wiele lat zakończyła się era czechosłowackiej awangardy w architekturze.

Dom kolektywny w Litvínovie - widok od strony basenu

Rozwiązania architektoniczne

Symetryczna kompozycja budynku powstała z zestawienia dwóch załamanych, trzynastopiętrowych skrzydeł mieszczących mieszkania, oraz siedmiopiętrowego łącznika, w którym znalazły się przestrzenie użyteczności publicznej, takie jak: żłobek, przedszkole, pralnia, wspólną chłodnię, jadalnię, sklepy itd. W domu zastosowano trzy typy mieszkań: mezonety (mieszkania dwupoziomowe) w układzie 3+1, mieszkania 2+1 oraz kawalerki. W budynku znalazły się 352 mieszkania dla 1400 pracowników kombinatu chemicznego w mieście Záluží niedaleko Mostu. W Záluží natomiast stanęły domy szeregowe wybudowane w proporcjach mieszkań 3+1 w koldůmie. Nie oferowały jednak ogrzewania podłogowego zastosowanego w domu kolektywnym.

Dom kolektywny powstał także w Zlinie (ówczesnym Gottwaldowie).

Projekt domu kolektywnego w Litvínovie został nagrodzony złotym medalem w trakcie Triennale Sztuki Użytkowej w Milanie.

Upadek idei koldůmu a współczesność

Dom kolektywny w Litvínovie - szklana płytka z reliefem przedstawiającym robotnika

Praktycznie jeszcze przed ukończeniem budowy idea koldůmu okazała się niemożliwa do wdrożenia. Z czasem dom zaczął funkcjonować jako zwykły budynek z małometrażowymi mieszkaniami i funkcję tę pełni do dziś. Problem stanowi niemożność przystosowania domu do zmieniających się w czasie oczekiwać wobec mieszkalnictwa, co jest dobrze widoczne np. w małych kuchniach, które zaprojektowano jedynie jako uzupełnienie wspólnych jadalni. W środkowej części znajdują się dziś restauracja i hotel. Czynna jest także pływalnia znajdująca się za budynkiem. Niektóre przestrzenie nie pełnią już swoich pierwotnych funkcji, oczekując na ponowne zagospodarowanie.

Bibliografia

• Guzik Hubert, Bydlet spolu, Praha 2015
• Guzik Hubert, Čtyři cesty ke koldomu: Kolektivní bydlení – utopie české architektury 1900–1989. Praha 2014
• Zarecová Kimberly Elman, Utváření socialistické modernity. Bydlení v Československu v letech 1945-1960. Praha 2015

Zobacz też

• Kolektywizm
• Le Corbusier
• Awangarda