Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

Śmigłowiec PZL W-3 Sokół należący do TOPR-u
Państwo	Polska
Siedziba	ul. Piłsudskiego 63a, Zakopane
Data założenia	29 października 1909
Rodzaj stowarzyszenia	stowarzyszenie
Profil działalności	ratownictwo górskie
Zasięg	Tatry
Prezes	Bolesław Pietrzyk
Członkowie	307
Nr KRS	0000032187
Data rejestracji	28 września 2001
brak współrzędnych
Strona internetowa

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) – polskie stowarzyszenie zajmujące się, za zgodą ministra spraw wewnętrznych, ratownictwem górskim na obszarze polskich Tatr.

Pogotowie ratunkowe podczas poszukiwania prof. Weissa (1909). W środku Mariusz Zaruski (x), obok przewodnik Bachleda (1909)

Ratownicy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (1942) – wówczas Freiwillige Tatra Bergwacht

Tablica upamiętniająca ratowników TOPR, Tatrzański Cmentarz Symboliczny

Akcja ratownicza Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego

Budynek Tatrzańskiego ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w Zakopanem

Aby zostać ratownikiem tatrzańskim, należy przejść okres próbny trwający od 1,5 roku do 3 lat. Trzeba wykazać się doskonałą znajomością topografii Tatr, a także praktycznymi umiejętnościami w dziedzinie wspinania, speleologii, narciarstwa, ratownictwa i autoasekuracji. Po zakończeniu szkolenia ratownik składa przysięgę na ręce naczelnika.

Land Rover Defender TOPR na Hali Gąsienicowej

W 2011 TOPR liczył ok. 250 członków, z których 140 posiadało uprawnienia do udziału w akcjach ratowniczych. W większości byli to ratownicy – ochotnicy. Tylko 33 posiadało status ratownika zawodowego. Natomiast w 2020 TOPR liczył 281 ratowników, w tym 41 zawodowych.

Siedziba TOPR jest zlokalizowana w Zakopanem, przy ul. Piłsudskiego 63a. W pobliżu, pod adresem ul. Piłsudskiego 65, jest zlokalizowana siedziba Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, które funkcjonuje na obszarach górskich Polski innych niż Tatry.

Historia

Projekt powołania stowarzyszenia zajmującego się ratownictwem górskim powstał w 1907 roku. Wtedy to Mieczysław Karłowicz opublikował projekt założenia pogotowia. Śmierć Mieczysława Karłowicza, który zginął zasypany przez lawinę 8 lutego 1909, przyspieszyła prace nad powstaniem organizacji. W połowie tego roku organizowane pogotowie uczestniczyło też w akcji poszukiwania w Tatrach zaginionego prof. Ernesta Weissa. Organizacja została zarejestrowana 29 października 1909 we Lwowie pod obecną nazwą. Prezesem stowarzyszenia został Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Mariusz Zaruski, a siedzibą TOPR-u – Dworzec Tatrzański.

W 1910 w akcji ratunkowej na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu, zginął jeden z ratowników – Klemens Bachleda – który nie usłuchał naczelnika, wzywającego go do powrotu słowami „Klimku, wracajcie”. Pomimo jego poświęcenia ranny taternik Stanisław Szulakiewicz zmarł, nie doczekawszy się pomocy.

W 1940 ratownicy zgodzili się przyjąć propozycję niemieckiego okupanta i przywrócić działalność TOPR-u, który funkcjonował w czasie wojny pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht.

W 1952 Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało włączone w strukturę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a cztery lata później ratownicy działali już pod nazwą Grupy Tatrzańskiej GOPR.

W 1963 po raz pierwszy użyto śmigłowca w akcji ratunkowej. Był to SM-1, pilotowany przez Tadeusza Augustyniaka. Helikopter przetransportował turystę ze złamaną nogą z Doliny Pięciu Stawów Polskich do zakopiańskiego szpitala.

W 1974 ratownicy wzbogacili się o pierwszego psa posiadającego licencję psa lawinowego. Był to „Cygan” – owczarek niemiecki.

W 1982 roku na ratowniczkę zaprzysiężono kobietę – Monikę Rogozińską (była to ostatnia nowa kobieta ratowniczka w TOPR aż do 2013 roku, kiedy to została zaprzysiężona Ewelina Wiercioch). W 1990 została powołana Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR, aby wspierać ratownictwo górskie realizowane przez TOPR.

W 1991 TOPR ponownie usamodzielnił się, wychodząc ze struktur GOPR-u. Rok później ratownicy tatrzańscy otrzymali od prezydenta Lecha Wałęsy śmigłowiec PZL W-3 Sokół, który miał wyższy pułap zawisu niż używany w tym czasie Mi-2, co pozwalało na bezpieczne prowadzenie akcji ratowniczej w wyższych partiach gór. Miał ponadto większy udźwig użyteczny w stosunku do tegoż śmigłowca, co pozwalało zabrać większą liczbę ratowników na pokład. Niespełna trzy lata później, 11 sierpnia 1994, śmigłowiec ten uległ katastrofie, w wyniku której zginęło dwóch pilotów (Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki) oraz dwóch ratowników (Janusz Kubica i Stanisław Mateja).

W 1995 TOPR zaczął korzystać z nowego „Sokoła” obsługiwanego przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Początkowo maszyna stacjonowała w Zakopanem tylko sezonowo, od roku 2000 przeniesiono ją tu na stałe.

W 1999 TOPR został przyjęty w poczet członków Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego (IKAR).

W 2003 miał miejsce najtragiczniejszy do tej pory wypadek lawinowy w polskich Tatrach. 13-osobowa wycieczka licealistów z Tychów, zmierzająca na Rysy, została zasypana lawiną, która pochłonęła 8 ofiar śmiertelnych. Drugiego dnia akcji ratunkowej miała miejsce awaria „Sokoła”, podczas której zatrzymały się kolejno oba silniki śmigłowca. Henrykowi Serdzie (lecącemu bez ratowników na pokładzie, ponieważ zdołali oni bezpiecznie wyskoczyć w momencie zepsucia się pierwszego silnika) udało się wylądować autorotacyjnie; śmigłowiec uległ poważnemu uszkodzeniu (złamanie belki ogonowej), nie powodując jednak strat w obiektach naziemnych. Po tym incydencie Henryk Serda został zwolniony z pracy przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, zarzucające mu łamanie przepisów lotniczych. Pilot został uniewinniony od zarzutu spowodowania niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu powietrznym, a w 2005 zasiadł ponownie za sterami wyremontowanego „Sokoła”, eksploatowanego od tej pory bezpośrednio przez TOPR.

Statystyki działań TOPR

Działania TOPR	Rok
	2014	2016	2019	2020	2021	2022
Liczba działań ratowniczych	472	592	712	606	969	939
wypadki turystyczne	421	493		532	849
wypadki taternickie	22	22		29	29
wypadki jaskiniowe	2	1		3	2
wypadki narciarskie / skiturowe	11	22		12	53
wypadki rowerowe		5		1	3
inne		49		27	31
zbędne alarmy				2	3
Liczba osób, którym udzielono pomocy	551	709	1018	691	1109	1089

ofiary śmiertelne
rok	ofiar	rok	ofiar	rok	ofiar	rok	ofiar	rok	ofiar	rok	ofiar	rok	ofiar
1909	2	1928	4	1947	8	1966	6	1985	18	2004	13	2023
1910	4	1929	5	1948	3	1967	7	1986	19	2005	17
1911	3	1930	3	1949	7	1968	6	1987	19	2006	14
1912	3	1931	2	1950	7	1969	10	1988	16	2007	15
1913	0	1932	6	1951	3	1970	9	1989	20	2008	12
1914	2	1933	6	1952	6	1971	15	1990	15	2009	15
1915	2	1934	6	1953	3	1972	17	1991	16	2010	22
1916	3	1935	2	1954	4	1973	12	1992	12	2011	22
1917	0	1936	8	1955	3	1974	16	1993	13	2012	23
1918	0	1937	13	1956	13	1975	7	1994	20	2013	15
1919	0	1938	5	1957	9	1976	11	1995	16	2014	14
1920	4	1939	6	1958	8	1977	14	1996	16	2015	13
1921	2	1940	2	1959	10	1978	27	1997	16	2016	21
1922	2	1941	3	1960	8	1979	17	1998	11	2017	14
1923	5	1942	2	1961	4	1980	16	1999	12	2018	16
1924	1	1943	6	1962	10	1981	13	2000	13	2019	16
1925	0	1944	3	1963	9	1982	15	2001	19	2020	21
1926	1	1945	3	1964	12	1983	16	2002	11	2021	9
1927	1	1946	2	1965	10	1984	11	2003	19	2022	19

Naczelnicy TOPR

• TOPR 1909–1956:
  • Mariusz Zaruski (1909–1914)
  • Józef Oppenheim (1914–1939)
  • Zbigniew Korosadowicz (w 1945)
  • Tadeusz Pawłowski (w 1952)
  • Zygmunt Wójcik (1953–1956)
• Grupa Tatrzańska GOPR 1956–1991:
  • Zygmunt Wójcik (1956–1960)
  • Eugeniusz Strzeboński (1960–1964)
  • Zygmunt Wójcik (1964–1966)
  • Michał Gajewski (1967–1969)
  • Ryszard Drągowski (1969–1972)
  • Michał Jagiełło (1972–1974)
  • Tadeusz Ewy (1974–1976)
  • Stanisław Janik (1976–1977)
  • Ryszard Szafirski (1977–1978)
  • Jerzy Klimiński (1978–1981)
  • Jan Komornicki (1981–1982)
  • Stanisław Łukaszczyk Zbójnik (1982–1987)
  • Jan Komornicki (w 1987)
  • Piotr Malinowski (1987–1991)
• TOPR od 1991:
  • Piotr Malinowski (1991–1993)
  • Robert Janik (1993–1998)
  • Jan Krzysztof (od 1998)

Personel latający w TOPR w latach 1963–2003:

Piloci: Tadeusz Augustyniak (1930–2011), Bogusław Arendarczyk, Andrzej Brzeziński, Robert Hojdys, Józef Kania, Zbigniew Łukasik, Janusz Rybicki, Henryk Serda, Janusz Siemiątkowski, Wojciech Wiejak i Wiesław Wolański.

Telefon ratunkowy

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe używa telefonów ratunkowych: 985 oraz (+48) 601 100 300.

Upamiętnienia

Z okazji 100. rocznicy powstania TOPR Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym umieszczono fotografię jednego z pierwszych ratowników górskich TOPR. Na wierzchołku Rysów umieszczono pamiątkową tablicę oraz krzyż, które jednak zostały zdemontowane, gdyż zostały tam umieszczone nielegalnie przez nieustalone osoby. Także z okazji 100. rocznicy na DVD został wydany film Na każde wezwanie naczelnika o historii TOPR-u.

Bibliografia

• Marek Grocholski. Rok po roku. „Tatry”. Jesień 2009. 30, s. 60-69. Tatrzański Park Narodowy. ISSN 0867-4531. 
• Błękitny krzyż. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona