Szarańcza wędrowna
| Locusta migratoria | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Samica Locusta m. migratoria | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szarańcza wędrowna | ||
| Synonimy | |||
| |||
Szarańcza wędrowna (Locusta migratoria) – szeroko rozprzestrzeniony gatunek owada prostoskrzydłego z rodziny szarańczowatych (Acrididae), znany z całej półkuli wschodniej. Jest to gatunek zdolny do wytwarzania fazy stadnej i odbywania dalekich wędrówek. W Polsce odnotowywano naloty szarańczy, prawdopodobnie tego gatunku, od XI wieku[1]. Ostatnie udokumentowane przypadki pojawienia się Locusta migratoria na obszarze Polski miały miejsce w 2017 roku, w ostatnich dwóch dziesięcioleciach obserwuje się coraz częstsze pojawy związane najprawdopodobniej z ocieplaniem się klimatu[2].
Jest zaliczana do owadów jadalnych dla człowieka[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Samiec osiąga od 29 do 50 mm długości ciała i od 33 do 56 mm długości pokryw. Samica osiąga od 37 do 55 mm długości ciała i od 37 do 61 mm długości pokryw. Ubarwienie ciała jest zmienne. Dominować może barwa szara, żółtawa, zielonkawa lub brunatna; na takim tle obecne są zielone plamki i słabo wyodrębniony, brunatny wzór. Kolor goleni tylnej pary może być żółtawy, czerwonawy lub zielonkawy. Głowa ma szeroki, stępiony wierzchołek ciemienia i małe, trójkątne dołki ciemieniowe. Spód tułowia cechuje się gęstym, pluszowym owłosieniem. Pokrywy i skrzydła sięgają ku tyłowi poza wierzchołki ud tylnej pary. Skrzydła są przejrzyste z przydymionymi wierzchołkami, pozbawione opasek. Narząd bębenkowy jest do połowy nakryty dużym fałdem oskórka[4]. Przedplecze u fazy samotnej ma listewkę środkową wypukłą, u fazy stadnej zaś wklęsłą lub prostą[4][2]. Poza tym obie fazy różnią się proporcjami niektórych części ciała, a często też ubarwieniem[4].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]- Pokarm
Szarańcza wędrowna jest oligofagiem – żywi się głównie trawami[1]. Przemieszczające się stada wyrządzały dawniej ogromne straty pożerając całe uprawy zbóż w miejscu postoju. Obecnie dzięki różnorodnym metodom ich zwalczania straty się zmniejszyły. Nadal jednak szarańcza wędrowna, jak i stadne formy gatunków pokrewnych (szarańcza pustynna, szarańczka marokańska, nadobnik włoski) są poważnymi szkodnikami upraw.
- Występowanie
Występuje na stepach i półpustyniach Eurazji, Afryki i Australii. W Polsce pojawia się rzadko.
- Tryb życia
Żyje w fazie samotnej lub stadnej. W fazie stadnej migruje w ogromnych skupiskach, składających się z milionów osobników. Wędruje na północ – przy sprzyjających warunkach pojawia się nawet w Sztokholmie i Permie. Pokonuje dystans do 2 tys. km[5].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Z racji tego, iż występuje w różnych strefach ekologicznych, wyodrębniono wiele podgatunków szarańczy wędrownej, jednak eksperci wciąż nie zgadzają się co do niektórych z nich. Głównymi podgatunkami są[6]:
- L. m. capito Saussure, 1884 – Madagaskar,
- L. m. manilensis (Meyen, 1835) – południowa Azja,
- L. m. migratoria (Linnaeus, 1758) – zachodnia i centralna Azja, południowo-wschodnia Europa,
- L. m. migratorioides (Reiche & Fairmaire, 1849) – Afryka (stały ląd) i wyspy atlantyckie.
Z Polski szarańcza wędrowna wykazywana była jako[7]:
- L. migratoria,
- L. m. migratoria,
- L. m. rossica.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Władysław Bazyluk, Anna Liana: Prostoskrzydłe - Orthoptera. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2000, seria: Katalog Fauny Polski cz. 17, z. 2. ISBN 83-85192-94-8.
- ↑ a b Przemysław Żurawlew, Wiaczesław Michalczuk, Sylwester Aftyka, Igor Długosz, Waldemar Gargoła, Katarzyna Kusal, Bartłomiej Kusal, Jacek Mazepa, Szymon Mazgaj, Sławomir Mielczarek, Łukasz Przybyłowicz, Paweł Szymański. Występowanie szarańczy wędrownej Locusta migratoria (Linnaeus, 1758) (Orthoptera: Acrididae) w Polsce w latach 2001–2017. „Przegląd Przyrodniczy”. 30 (1), s. 66-76, 2019. Klub Przyrodników.
- ↑ DG. Oonincx, J. van Itterbeeck, MJ. Heetkamp, H. van den Brand i inni. An exploration on greenhouse gas and ammonia production by insect species suitable for animal or human consumption. „PLoS One”. 5 (12), s. e14445, 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0014445. PMID: 21206900. PMCID: PMC3012052.
- ↑ a b c Władysław Bazyluk: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XI Prostoskrzydłe – Salwatoriany. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1956, s. 140-151.
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ Eades, D.C.; D. Otte; M.M. Cigliano & H. Braun: Orthoptera Species File Online: species Locusta migratoria (Linnaeus, 1758). [dostęp 2010-10-07]. (ang.).
- ↑ Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.