Stefania Grodzieńska

Stefania Grodzieńska
	; Stefania Grodzieńska
Data i miejsce urodzenia	2 września 1914 ; Łódź
Data i miejsce śmierci	28 kwietnia 2010 ; Konstancin-Jeziorna
Zawód	aktorka; tancerka; pisarka
Współmałżonek	Jerzy Jurandot
Lata aktywności	1933–2010
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Grób Stefanii Grodzieńskiej-Jurandot i Jerzego Jurandota na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na głównym deptaku Legnicy (ul. Najświętszej Marii Panny)

Stefania Nina Grodzieńska-Jurandot (ur. 2 września 1914 w Łodzi, zm. 28 kwietnia 2010 w Konstancinie-Jeziornie) – polska pisarka, aktorka estradowa i teatralna, satyryczka.

Życiorys

Pochodziła z rodziny żydowskiej^[1]^[2]. Jej matka, Eleonora Ney, studiowała prawo w Genewie, gdzie poślubiła swojego wykładowcę filozofii, Michaela Grodensky'ego, jednak rozstała się z nim krótko przed narodzinami córki^[3]. Grodzińska poznała ojca dopiero w dorosłym życiu podczas pobytu w Genewie^[3].

Urodziła się w Łodzi, dwa tygodnie później matka zabrała ją do Warszawy^[3]. Przez kolejne kilka lat mieszkała z matką i ojczymem w Rosji (w Moskwie) i Niemczech, a następnie była wychowywana przez dziadków w Łodzi^[4]^[5], gdzie uczęszczała do szkoły baletowej^[6]. W 1933 przeniosła się do Warszawy, gdzie pracowała w teatrzyku Cyganeria, tańczyła w Teatrze Kameralnym i dołączyła do zespołu Cyrulika Warszawskiego.

W czasie wojny wraz z mężem trafiła do getta warszawskiego, gdzie występowała w teatrze Femina^[7]. Od marca 1944 prawie do wybuchu powstania warszawskiego wraz z mężem ukrywała się w mieszkaniu Heleny Niemyskiej^[8] przy ulicy Filtrowej 77^[9]. W tym okresie pisała wiersze pod nazwiskiem panieńskim matki (Ney), które zostały wydane w 1949 przez Państwowy Instytut Wydawniczy w zbiorze Dzieci getta^[10].

Po II wojnie światowej została felietonistką „Szpilek”, poza tym pisała monologi i skecze, a jej teksty wykonywali m.in. Hanka Bielicka, Adolf Dymsza, Loda Halama, Alina Janowska, Kalina Jędrusik, Bogumił Kobiela i. Irena Kwiatkowska. Przez kilka lat pracowała w Polskim Radiu, a przez kilkanaście lat – w redakcji rozrywki Telewizji Polskiej.

Zmarła po krótkiej chorobie 28 kwietnia 2010 w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie^[11]. Została pochowana 4 maja 2010 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[12] (kwatera B37-1-7)^[13].

Upamiętnienie

W 2011 premierę w Teatrze Ateneum w Warszawie miał spektakl Sceny niemalże małżeńskie Stefanii Grodzieńskiej (reż. Grażyna Barszczewska) powstały na podstawie tekstów artystki i Jerzego Jurandota^[14]^[15].

Życie prywatne

Od 1937 była żoną Jerzego Jurandota, poety, dramaturga, satyryka i autora tekstów piosenek^[16]. Miała z nim córkę Joannę (1946–2016), realizatorkę telewizyjną i publicystkę.

Twórczość

Zbiory felietonów:

Dzionek satyryka
Jestem niepoważna
Brzydki ogród (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1974)
Felietony i humoreski
Plagi i plażki
Rozmówki
Kłania się PRL
Kawałki żeńskie, męskie i nijakie

Książki biograficzne:

Wspomnienia chałturzystki (autobiograficzna)
Urodził go Niebieski Ptak (wspomnienia o Fryderyku Jarosym)
Już nic nie muszę (autobiograficzna)
Nie ma z czego się śmiać (autobiograficzna)

Nagrody i wyróżnienia

nagroda Prezydenta m. st. Warszawy za książkę Narodził go Niebieski Ptak (1989),
Diamentowy Mikrofon - Nagroda Honorowa z okazji 70-lecia Polskiego Radia (1995),
Mistrz Mowy Polskiej (2001),
nagroda miasta stołecznego Warszawy (2008),
Hiacynt - nagroda przyznana przez Fundację Równości za zasługi na rzecz tolerancji (2008).

Odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 listopada 2000)^[17],
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967),
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (22 listopada 2007)^[18].

Przypisy

↑ Robert Stiller: Abecadło żydowskich pisarzy z Polski. Kraków: Znak, 2015. ISBN 978-83-7998-035-2.
↑ Rafał Węgrzyniak: Uwagi na stronie: Biografie polskich Żydów. Pismo "Teatr", 2015. [dostęp 2020-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].
↑ ^a ^b ^c Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 135. ISBN 83-917-891-2-8.
↑ AgnieszkaA. Modrzejewska AgnieszkaA., Ypsilon kwartalnik literacko-artystyczny [online], Ypsilon, 19 maja 2022 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ WitoldW. Chrzanowski WitoldW., Stefania Grodzieńska – potrafiła nie tylko bawić, ale i wzruszać [online], kobieta.wp.pl, 28 kwietnia 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 136. ISBN 83-917-891-2-8.
↑ Stefania Grodzieńska we wspomnieniach Heleny Birenbaum
↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 178. ISBN 83-209-0837-X.
↑ Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 33. ISBN 978-83-62020-18-8.
↑ Magda Koralewska, Małe wspomnienie o osobie, o której dziś usłyszałam po raz pierwszy, Beit Kraków. beitkrakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ dżek, PAP: Zmarła Stefania Grodzieńska. Gazeta.pl, 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-28].
↑ Stefania Grodzieńska spoczęła na Powązkach. wp.pl, 4 maja 2010. [dostęp 2010-05-04].
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].
↑ https://teatrateneum.pl/?p=128
↑ Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 65–66. ISBN 978-83-7839-559-1.
↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 137. ISBN 83-917-891-2-8.
↑ M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78 „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”.
↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2020-04-21] (pol.).

Linki zewnętrzne

Stefania Grodzieńska w bazie IMDb (ang.)
Stefania Grodzieńska w bazie Filmweb
Stefania Grodzieńska w bazie filmpolski.pl
Stefania Grodzieńska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
Stefania Grodzieńska na zdjęciach w bibliotece Polona

[1] Robert Stiller: Abecadło żydowskich pisarzy z Polski. Kraków: Znak, 2015. ISBN 978-83-7998-035-2.

[2] Rafał Węgrzyniak: Uwagi na stronie: Biografie polskich Żydów. Pismo "Teatr", 2015. [dostęp 2020-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].

[sg-3] Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 135. ISBN 83-917-891-2-8.

[4] AgnieszkaA. Modrzejewska AgnieszkaA., Ypsilon kwartalnik literacko-artystyczny [online], Ypsilon, 19 maja 2022 [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[5] WitoldW. Chrzanowski WitoldW., Stefania Grodzieńska – potrafiła nie tylko bawić, ale i wzruszać [online], kobieta.wp.pl, 28 kwietnia 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[6] Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 136. ISBN 83-917-891-2-8.

[7] Stefania Grodzieńska we wspomnieniach Heleny Birenbaum

[8] Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 178. ISBN 83-209-0837-X.

[9] Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 33. ISBN 978-83-62020-18-8.

[10] Magda Koralewska, Małe wspomnienie o osobie, o której dziś usłyszałam po raz pierwszy, Beit Kraków. beitkrakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[11] żek, PAP: Zmarła Stefania Grodzieńska. Gazeta.pl, 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-28].

[12] Stefania Grodzieńska spoczęła na Powązkach. wp.pl, 4 maja 2010. [dostęp 2010-05-04].

[13] Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].

[14] ttps://teatrateneum.pl/?p=128

[15] Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 65–66. ISBN 978-83-7839-559-1.

[16] Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 137. ISBN 83-917-891-2-8.

[17] M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78 „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”.

[18] MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2020-04-21] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]