Stefan Witold Matejko
 Fotografia (1928) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
| Epoka | |
Stefan Witold Matejko (ur. 5 maja 1872 w Kołomyi, zm. 5 lutego 1935 w Krakowie[1]) – polski artysta malarz, projektant witraży, w latach 1907–1914 kierownik artystyczny Krakowskiego Zakładu Witrażów S.G. Żeleński, bratanek Jana Matejki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się jako syn Adolfa Matejki (ur. około 1830, zm. około 1870), starszego brata Jana Matejki, inżyniera przy Starostwie w Kołomyi, a następnie Bochni i Krakowie, oraz Stanisławy z Lorentzów (ur. około 1850). Miał dwóch braci, starszego Władysława (ur. 1871), późniejszego chemika oraz Adama Bolesława (ur. 1875), profesora w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie[2]. W 1886 rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza[3]. W 1889 uczestniczył w wyjeździe inwentaryzacyjnym w okolicach Biecza, Grybowa i Krosna pod kierunkiem profesora Łuszczkiewicza. Rysunki wtedy wykonane przez niego mają wartość dokumentalną. W 1892 otrzymał stypendium im. Maksymiliana i Franciszka Siemianowskich, które umożliwiło mu naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium[4], stypendium zostało przedłużone o kolejny rok. Po powrocie do Krakowa malował portrety, sceny rodzajowe, pejzaże. Specjalizował się w sztuce dekoracyjnej wykonując polichromie, mozaiki i projektując witraże[4]. Wykonał wraz z Piotrem Nizińskim (istniejącą na wysokości gzymsu, reszta zamalowana) polichromię do Kościoła św. Mikołaja w Krakowie, a w 1897 do Kaplicy Matki Boskiej Bolesnej przy kościele Franciszkanów[5]. W latach 1898–1899 wykonywał wraz z innymi krakowskimi artystami (Nizińskim, Franciszkiem Bruzdowiczem, Leonardem Strojnowskim i Kasprem Żelechowskim) polichromie w katedrze w Kielcach[6]. W 1906 pracował z Nizińskim nad polichromią w Kościele św. Jana Chrzciciela w Sosnowcu-Niwce, a w 1907 ze Stanisławem Bergmanem i Kasprem Żelechowskim przy polichromii w Kościele św. Marcina w Błażowej. W latach 1900–1910 projektował i był udziałowcem Fabryki Fajansów J. Niedźwiecki i Ska na Dębnikach w Krakowie[4], którą prowadziła jego kuzynka, Beata z Matejków Kirchmayerowa, wraz z mężem Wincentym[7]. Pracując u Żeleńskich, prowadząc własną firmę oraz w latach 1922–1928 będąc głównym projektantem w Wytwórni Witraży i Zakładzie Oszkleń „Industria”, zaprojektował witraże do kilkudziesięciu kościołów i kamienic prywatnych[8].
Projekty witraży Matejki charakteryzują się połączeniem stylu malarstwa historycznego i secesji. Matejko łączył ze sobą dekoracyjną kolorystykę oraz miękką secesyjną linię, przepych ornamentowych wzorów zaczerpniętych ze świata przyrody[9].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Po powrocie z Monachium zamieszkał w kamienicy „Pod Smokiem” przy ulicy Smoleńsk. Ożenił się w styczniu 1897 ze starszą od siebie o 8 lat Emilią Schäffer[10]. Zamieszkali przy Rynku Dębnickim 2[11]. Para nie miała własnych dzieci[11]. W 1915 zaopiekowali się dwuletnim bratankiem i chrześniakiem Emilii Witoldem Schäfferem (1913–1997) – późniejszym inżynierem, który zmienił później nazwisko na Sewiński[11]. Stefan zmarł 5 lutego 1935[12] w Szpitalu św. Łazarza w Krakowie w wyniku miażdżycy. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim[12] (kwatera Ib rząd wsch.). Na grobowcu brak nazwiska Matejki. Żona artysty zmarła w styczniu 1936 w wyniku komplikacji po złamaniu kości udowej. Jej nieopłacony grób na krakowskim cmentarzu Rakowickim przekopano w latach 50. XX wieku.
Realizacje witraży według projektów Stefana Matejki
[edytuj | edytuj kod]Źródło:[13]
- witraże przedstawiające Matkę Boską Częstochowską i Ostrobramską oraz herby Polski i Litwy z 1905 w Kaplicy na Jaszczurówce[14]
- 1907 witraże do kościoła św. Wojciecha w Gawłuszowicach
- 1907 witraż z Matką Boską Częstochowską do kościoła św. Trójcy w Leżajsku
- 1907 witraże w kościele św. Filipa i Jakuba w Mystkowie
- 1907 zespół witraży w kościele Świętej Rodziny w Tarnowie
- 1907–1908 6 sztuk witraży w kościele św. Anny w Zborowie (niezachowane)
- 1908 witraże z wizerunkami św. Franciszka i św. Antoniego z Padwy do kościoła św. Anny w Bieczu
- 1908 witraże do nieistniejącego już kościoła Św. Stanisława biskupa w Niżniowie
- 1908–1914 witraże do nieistniejącego już kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Tarnopolu
- 1909–1910 6 witraży do kościoła św. Zofii w Dylągowej
- 1909 4 witraże do kościoła św. Michała Archanioła w Jodłówce Tuchowskiej
- 1909–1910 4 witraże do kościoła św. Marcina w Krościenku Wyżnym
- 1910–1911 6 witraży i projekt ołtarzy bocznych do kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Giewartowie
- 1910 witraż Matka Boska Różańcowa i witraż św. Józef (sygnowane) w kościele św. Jana Chrzciciela w Sokołowie Małopolskim
- 1910 witraże Modlitwa w Ogrojcu i Matka Boska Bolesna (sygnowane) w kościele Świętego Krzyża w Żywcu
- 1912 witraż ze św. Stanisławem Kostką i witraż z Królową Jadwigą w kościele św. Jana Chrzciciela w Brzeźnicy
- 1912–1913 zespół 17 witraży w kościele Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Korczynie[15]
- 1912 witraże w kościele Najświętszej Maryi Panny z Lourdes w Krakowie
- 1912 28 witraży w kościele Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Siedliskach-Boguszy
- 1912 witraż Serca Jezusa (sygnowany) i witraż Serca Marii oraz witraże geometryczne w kościele św. Sebastiana w Wieliczce
- 1913 4 witraże do kościoła św. Józefa w Luszowicach
- 1916 2 witraże do kościoła pw. Najświętszej Marii Panny w Hyżnym
- 1916 6 witraży w kościele św. Michała Archanioła w Żeleźnikowej Wielkiej
- 1917 6 witraży do kościoła Najświętszej Maryi Panny Szkaplerznej w Szynwałdzie[16]
- 1919–1920 witraże do kościoła św. Anny w Bobinie
- 1919–1922 witraże w kościele św. Trójcy w Myszyńcu
- 1921 witraż przedstawiający św. Michała Archanioła oraz witraż „Anioł Stróż” w kościele św. Łukasza w Skórkowicach
- 1928 4 witraże w kościele św. Wawrzyńca w Rajczy
- zespół witraży wykonywany dla krakowskich kamienic: 1910 „Ogród” na klatce schodowej kamienicy przy ulicy Staszica 14, 1911 „Irysy” (nadświetle) kamienicy przy ul. Karmelickiej 27, 1912 witraże w kamienicy przy ulicy Karmelickiej 28, 1912 „Pejzaż z jeziorem” oraz „Bosa dziewczyna idąca drogą” w kamienicy przy ulicy Ariańskiej 5, 1914 „Maki” oraz „Irysy” w kamienicy przy ulicy Piłsudskiego 9, brak daty „Wierzby” w kamienicy przy ulicy Garncarskiej 5 oraz nadświetle „Pejzaż z topolami” przy ulicy Topolowej 46[13].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Witraż „Ogród” (1910),
Kraków, ul. Staszica 14,
II półpiętro -
Witraż „Pejzaż z topolami” (1910),
Kraków, ul. Topolowa 46,
nadświetle -
Witraż „Irysy” (1911),
Kraków, ul. Karmelicka 27,
nadświetle -
Witraż „Maki” (1914),
Kraków, ul. Piłsudskiego 9,
I półpiętro -
Witraż „Irysy” (1914),
Kraków, ul. Piłsudskiego 9,
II półpiętro -
Witraż „Róże pnące” (1913),
Kraków, ul. Zwierzyniecka 17,
I półpiętro -
Witraż z obrazkiem topoli (1913),
Kraków, ul. Zwierzyniecka 17,
II półpiętro -
Witraż z obrazkiem chałupy (1913),
Kraków, ul. Zwierzyniecka 17,
III półpiętro -
Witraż o motywie geometrycznym (1913),
Kraków, ul. Zwierzyniecka 17,
IV półpiętro -
Witraż z medalionami z motywem krajobrazów,
Kraków, ul. Garncarska 5,
drzwi na klatkę schodową -
Witraż z medalionami z motywem krajobrazów,
Kraków, ul. Lenartowicza 5,
nadświetle -
Witraż przedstawiający św. Floriana, wykonany z okazji 50-lecia Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń, obecnie w Muzeum Witrażu w Krakowie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ nekrolog artysty przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej
- ↑ Marek Jerzy Minakowski, Matejko [online], Wielka Genealogia Minakowskiego [dostęp 2023-10-17].
- ↑ Marek Sołtysik, Klan Matejków, wyd. Arkady Warszawa 2019, str. 273–275
- ↑ a b c Grażyna Ryba, Święci z kościoła w Krasnem koło Rzeszowa. Przyczynek do badań nad twórczością Stefana Matejki, „Analecta Cracoviensia. Czasopismo Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie” (46), 2014, s. 228, ISSN 0209-0864 [dostęp 2023-10-17].
- ↑ Marta Pieniążek-Samek, Wezwani z Krakowa: Piotr Niziński i jego zespół w Kielcach, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, 23, 2007, s. 338.
- ↑ Marta Pieniążek-Samek, Wezwani z Krakowa: Piotr Niziński i jego zespół w Kielcach, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, 23, 2007, s. 337.
- ↑ Bożena Kostuch, Kilka faktów z historii fabryki fajansów na Dębnikach w Krakowie, „Spotkania z Zabytkami” (numer specjalny), 2010, s. 31.
- ↑ Marek Sztorc, Matejko Stefan [online], Zabytkowe kościoły diecezji tarnowskiej [dostęp 2023-10-17] (pol.).
- ↑ Pamela Będkowska, Alicja Zemanek, Ornamenty roślinne w architekturze sakralnej Krakowa (XIX–XX w., wybrane obiekty), „Opuscula Musealia”, nr 24, 2016, s. 99, DOI: 10.4467/20843852.OM.16.010.7443 [dostęp 2023-10-17].
- ↑ Marek Sołtysik, Klan Matejków [Legimi], Arkady, 2019, loc. 308/319.
- ↑ a b c Marek Sołtysik, Klan Matejków [Legimi], Arkady, 2019, loc. 309/319.
- ↑ a b Stefan Witold Matejko artysta malarz [...] zasnął w Panu dnia 5 lutego 1935 r., Biblioteka Jagiellońska, 224651 V Mar-Maz 17, 1935 [dostęp 2023-10-17].
- ↑ a b Grażyna Fijałkowska, Projektował Stefan Witold Matejko, wyd. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2015, ISBN 978-83-7577-214-2
- ↑ fragment książki Grażyny Fijałkowskiej
- ↑ opis i zdjęcia witraży
- ↑ zdjęcia witraży