Sokół ciemny
| Falco ardosiaceus[1] | |
| Vieillot, 1823 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sokół ciemny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Sokół ciemny[3], pustułka ciemna[4] (Falco ardosiaceus) – gatunek małego, afrykańskiego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Najbliższymi krewnymi tego sokoła są pustułka prążkowana (F. zoniventris) i sokół białorzytny (F. dickinsoni). Te trzy gatunki umieszcza się czasem w podrodzaju Dissodectes. Nie wyróżnia się podgatunków[5].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]To dość mała, krępa pustułka z dużą, płaską głową i dość krótkimi skrzydłami, które w spoczynku nie wystają poza koniec ogona. Ma 28–33 cm długości oraz 58–72 cm rozpiętości skrzydeł. Waży do 300 gramów. Samica jest o 4–11% większa i o 5–11% cięższa od samca. Ubarwienie dorosłego osobnika jest jednolicie ciemnoszare oprócz jeszcze ciemniejszych koniuszków skrzydeł, lekkiego ciemnego prążkowania na ciele i słabo widocznych pasków na lotkach. Nogi i woskówka są żółte, a wokół oka widać nagą żółtą skórę. Najbardziej podobny gatunek, sokół śniady, ma bardziej zaokrągloną głowę, długie skrzydła, które wychodzą poza ogon i mniej żółtą obwódkę wokół oczu.
Osobniki młodociane są bardziej brązowe niż ptaki dorosłe. Mają zielonawą woskówkę i otoczkę wokół oczu. Młode pustułki białorzytnej są podobne, ale mają paskowanie na ogonie i bardziej zaznaczone prążkowanie na spodniej stronie pokryw skrzydłowych.
Sokół ciemny to generalnie ptak cichy poza okresem lęgowym, ale potrafi wydawać przenikliwy szczebiotliwy odgłos i terkotliwy gwizd.
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje sawanny, otwarte obszary leśne i polany. Preferuje tereny porośnięte roślinami arekowatymi (palami), zwłaszcza w pobliżu wód. Często przesiaduje na wyeksponowanych dobrze obiektach, takich jak gałęzie, słupy telegraficzne i przewody elektryczne.
To szeroko rozprzestrzeniony gatunek w Zachodniej i Środkowej Afryce, ale nie ma go w regionach gęsto porośniętych lasem, w tym częściowo w Kotlinie Konga. Jego zasięg przebiega od Senegalu i Gambii na wschód po Etiopię, zachodnią Kenię i Tanzanię. Na południu gniazduje w Angoli, północnych regionach Namibii i Zambii, a niektóre osobniki koczujące zalatują nawet do Malawi. Ogólna powierzchnia areału sokoła ciemnego obejmuje około 12 milionów km². Ptaki na zachodzie Afryki wykazują ruchy migracyjne na północ w porze wilgotnej, a na południe w porze suchej.
Zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Największa aktywność tego ptaka przypada na zmierzch i świt. Najczęściej poluje poprzez czatowanie na wysokim obiekcie, a tylko wyjątkowo zdarza mu się zawisać w powietrzu i wypatrywać zdobyczy. Żywi się głównie owadami, jaszczurkami i małymi ssakami, takimi jak nietoperze. Chwytają również ptaki, płazy i robaki. Ofiara jest zwykle łapana na ziemi. Żeruje niekiedy na orzechach palmy olejowca gwinejskiego. Jedzenie pokarmu pochodzenia roślinnego jest rzadkim zwyczajem u ptasich drapieżców.
Okres lęgowy
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy trwa od marca do czerwca na północy areału występowania, a od sierpnia do grudnia na południu. Kojarzeniu się w pary towarzyszą wzajemne pokazy godowych lotów ślizgowych. Samica składa jaja przeważnie w gniazdach warug. W większości przypadków sokoły te zajmują opuszczone gniazda, ale niekiedy wyrzucają warugi z ich miejsc lęgowych siłą. Drapieżniki mogą też zajmować gniazda innych ptaków lub szczeliny kory w drzewach.
Lęg liczy sobie od 2 do 5 jaj. Są białawe z czerwonymi lub brązowymi plamkami, a wysiadywanie trwa przez 26–31 dni. Młode są w pełni opierzone po około 30 dniach.
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje sokoła ciemnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Falco ardosiaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Falco ardosiaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Falconinae Leach, 1820 – sokoły (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-29].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 53, 1999.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-29]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ferguson-Lees, James & Christie, David A. (2001) Raptors of the World, Christopher Helm, London.
- Global Raptor Information Network (2007) Species account: Grey Kestrel Falco ardosiaceus. Downloaded from http://www.globalraptors.org on 2 Aug. 2007.
- Sinclair, Ian & Ryan, Peter (2003) Birds of Africa south of the Sahara, Struik, Cape Town.
- Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A. & Pearson, David J. (1999) Birds of Kenya & Northern Tanzania, Christopher Helm, London.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).