Saltstraumen

Saltstraumen
	; Widok na Saltstraumen z powietrza – widoczny most i wysepka Storholmen
Państwo	Norwegia
Lokalizacja	Morze Norweskie
Akweny; • Łączy wody; • Z wodami	; Saltfjorden; Skjerstadfjorden
Lądy; • Oddziela; • Od	; Straumøya; Knaplundsøya
Wymiary; • długość; • szerokość	; 3 km; ok. 150 m
Głębokość; • maksymalna	; 30 m
Wyspy	Storholmen
	Położenie na mapie Norwegii Saltstraumen
	Położenie na mapie Nordlandu Saltstraumen
	67°13′50″N 14°36′50″E/67,230556 14,613889
	Multimedia w Wikimedia Commons

Saltstraumen – niewielka cieśnina w północnej Norwegii, w której występuje jeden z najsilniejszych prądów pływowych na świecie, położona ok. 10 km na południowy wschód od Bodø (32 km po drodze^[1]).

Cieśnina leży między wyspami Straumøya i Knaplundsøya, łączy Saltfjorden z Skjerstadfjorden oraz ma ok. 3 km długości i zaledwie 150 m w najwęższym miejscu. Przekracza ją most na drodze nr 17^[2]. Skjerstadfjorden ma łączną powierzchnię ok. 235 km², co przy różnicy pływu 2 m daje ok. 470 mln m³, które przy każdej zmianie pływu przeciskają się przez trzy cieśniny – płytką Godøystraumen, która prawie wysycha podczas niskiego pływu, Sundstraumen oraz Saltstraumen, przez którą przepływa większość wody^[3].

Cieśnina jest przedzielona małą wysepką Storholmen. Odnoga na wschód od wyspy ma ok. 125 m szerokości i 30 m głębokości; odnoga zachodnia ma ok. 60 m szerokości i 25 m głębokości^[3]. Podczas każdego przypływu i odpływu przemieszcza się nią ponad 400 mln m³ wody (zmiana kierunku następuje co ok. 6 godzin). Prędkość prądu osiąga nawet 20 węzłów (ok. 40 km/h)^[1]; jest to wartość maksymalna w niektórych fragmentach strumienia, przy czym wyliczenia (brak dokładnych pomiarów) wskazują na średnią prędkość około 12–13 węzłów^[3]^[2]. Objętość wody jest zbyt duża, by poziomy akwenów wyrównały się w pełni; maksymalny przypływ w głębi Skjerstadfjord sięga dwóch metrów, o ponad metr mniej niż w leżącym przy otwartym morzu Bodø (3,3 m), a maksymalny poziom wody jest opóźniony niemal o dwie godziny względem otwartego morza, gdyż woda nie nadąża przepływać przez cieśniny^[4].

Szybki strumień wody, rozbijający się o wysepki i skały nadbrzeżne, powoduje powstawanie licznych wirów, szerokich na 10–15 m i powodujących wgłębienie powierzchni wody sięgające 1 m (pod powierzchnią wir jest znacznie głębszy). Są one niebezpieczne dla żeglugi, ale przyciągają amatorów sportów ekstremalnych. Silne mieszanie wody powoduje jej mocne natlenianie, a równocześnie podrywanie substancji odżywczych z dna i brzegów. W efekcie okolice cieśniny są bogate w życie morskie; obfitość glonów i bezkręgowców przywabia ryby, których łowienie jest atrakcją turystyczną^[3].

Rozważany był potencjał energetyczny Saltstraumen. Studia wykazały, że przez 2/3 cyklu pływowego prędkość prądu w cieśninie przekracza 3 m/s, a maksymalnie osiąga nawet 4 m/s i więcej; teoretycznie można by tu wyprodukować 205 MWh energii elektrycznej rocznie^[4]. Projekty zbudowania elektrowni pływowej zostały jednak odrzucone ze względu na niepewny potencjał do wykorzystania, trudne do oszacowania koszty inwestycji i możliwy negatywny wpływ na środowisko na obszarze, który został uznany za chroniony^[3]. Z tego samego powodu nie wyrażono też zgody na zbudowanie pilotażowej instalacji na Sundstraumen^[4].

Okolice cieśniny są zamieszkałe od około 10 tys. lat. Ówczesny poziom morza był wyższy o ok. 80 m, a – co za tym idzie – cieśnina była dużo szersza. Wybrzeże było dostatecznie bogate w ryby i inną zwierzynę, by przyciągnąć ludzi. W epoce żelaza i okresie wikingów ziemie te także były zamieszkałe, o czym świadczą kopce grobowe i fundamenty domów odnalezione niedaleko brzegów cieśniny. Według sag król Olaf I Tryggvason przybył, by podporządkować sobie lokalnego możnowładcę i maga Rauda, ale został pokonany przez silne prądy i mgłę (co prawdopodobnie odnosi się do warunków panujących wokół Saltstraumen). Dzięki chrześcijańskiemu biskupowi, który uspokoił wody, Olaf ostatecznie zwyciężył i zamordował Rauda, gdy ten odmówił przejścia na chrześcijaństwo^[3].

Wiry w cieśninie Saltstraumen
Łódź płynąca w górę prądu
Film z mostu nad cieśniną
Wypływ wody z Saltstraumen widoczny na obrazie satelitarnym NASA

Przypisy

↑ ^a ^b Anthony Ham: Norway. Stuart Butler, Miles Roddis (red.). Wyd. 5. Footscray, Vic.: Lonely Planet, 2011, s. 292. ISBN 978-1-74179-330-7.
↑ ^a ^b Geir Thorsnæs: Saltstraumen. [w:] Store norske leksikon [on-line]. Store norske leksikon, June 8, 2020-07-08. [dostęp 2021-12-16]. (norw.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Saltstraumen ved Bodø. W: Bjørn Gjevik: Flo og fjære langs kysten av Norge og Svalbard. Farleia forlag, 2009, s. 133-144. ISBN 97882998031.
↑ ^a ^b ^c Marten Grabbe, Emilia Lalander, Staffan Lundin, Mats Leijon. A review of the tidal current energy resource in Norway. „Renewable and Sustainable Energy Reviews”. 13, s. 1899–1909, 2009. DOI: 10.1016/j.rser.2009.01.026. (ang.).

[ham-1] Anthony Ham: Norway. Stuart Butler, Miles Roddis (red.). Wyd. 5. Footscray, Vic.: Lonely Planet, 2011, s. 292. ISBN 978-1-74179-330-7.

[snl-2] Geir Thorsnæs: Saltstraumen. [w:] Store norske leksikon [on-line]. Store norske leksikon, June 8, 2020-07-08. [dostęp 2021-12-16]. (norw.).

[gjovik-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Saltstraumen ved Bodø. W: Bjørn Gjevik: Flo og fjære langs kysten av Norge og Svalbard. Farleia forlag, 2009, s. 133-144. ISBN 97882998031.

[grabbe-4] Marten Grabbe, Emilia Lalander, Staffan Lundin, Mats Leijon. A review of the tidal current energy resource in Norway. „Renewable and Sustainable Energy Reviews”. 13, s. 1899–1909, 2009. DOI: 10.1016/j.rser.2009.01.026. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]