Sajmiri (rodzaj)

Sajmiri
	Saimiri
	Voigt, 1831
	; Sajmiri rdzawogrzbieta (S. oerstedii)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	sajmiri
Rodzaj	sajmiri
	Typ nomenklatoryczny
	Simia sciurea Linnaeus, 1758
Synonimy
	Chrysothrix Kaup, 1835; Pithesciurus Lesson, 1840; Samiris: Blyth, 1840; Saimiris: I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843;
	Chrysothrix Kaup, 1835; Pithesciurus Lesson, 1840; Samiris: Blyth, 1840; Saimiris: I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843;
Gatunki
	8 gatunków – zobacz opis w tekście
	8 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sajmiri^[6] (Saimiri) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny sajmiri (Saimiriinae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebidae).

Rozmieszczenie geograficznie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Środkowej i Południowej^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała 22–42 cm, ogona 33–47 cm; masa ciała samic 550–1200 g, samców 550–1400 g^[9]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1831 roku niemiecko-duński botanik Joachim Johann Otto Voigt w książce poświęcone historii naturalnej i anatomii porównawczej królestwa zwierząt^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) sajmiri wiewiórcza (S. sciureus).

Etymologia

Saimiri (Samiris, Saimiris): lokalna nazwa znad Amazonki Caymiri dla sajmiri, zaadaptowana przez Buffona w 1767 roku. Być może pochodzi od brazylijskiego sai lub gai „małpa”^[11].
Chrysothrix: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Simia sciurea Linnaeus, 1758.
Pithesciurus: gr. πιθηκος pithēkos ‘małpa’; łac. sciurus ‘wiewiórka’, od gr. σκίουρος skiouros ‘wiewiórka’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Pithesciurus saimiri Lesson, 1840 (= Simia sciurea Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[14]^[10]^[7]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[9]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[9]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[9]^[10]^[b]	Status IUCN^[15]
Saimiri oerstedii	(Reinhardt, 1872)	sajmiri rdzawogrzbieta	2 podgatunki	pacyficzne wybrzeża Kostaryki (Puntarenas, na południe od rzeki Tulín w północnej części gór Herradura) i południowo-zachodnia Panama (Chiriquí)	DC: 28–33 cm DO: 33–43 cm MC: 750–950 g	EN
Saimiri cassiquiarensis	(Lesson, 1840)	sajmiri wenezuelska	2 podgatunki	Kolumbia (wschodnia część Andów na południe do górnego biegu rzeki Magdalena i rzeki Apoporis), południowa Wenezuela (górny bieg rzeki Orinoko) i Brazylia (na północ od rzeki Solimões, na zachód od rzeki Negro)	DC: 25–37 cm DO: 36–45 cm MC: 550–1200 g	LC
Saimiri macrodon	D.G. Elliot, 1907	sajmiri równikowa	gatunek monotypowy	południowa Kolumbia, wschodnie Ekwador, północno-wschodnie Peru i północno-zachodnia Brazylia (na południe od rzeki Apaporis, na wschód do rzeki Japurá i rzeki Juruá, na zachód do rzeki Huallaga i rzeki Ukajali, na południe do rzeki Abujao); zakres wysokości: 200–1200 m n.p.m.	DC: 25–32 cm DO: 34–44 cm MC: 590–1380 g	NE
Saimiri ustus	(I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843)	sajmiri nagoucha	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, od rzeki Tefé na wschód do rzek Xingu-lriri, na południe do górnego biegu rzeki Guaporé i źródeł rzeki Juruena)	DC: 23–42 cm DO: 31–45 cm MC: 620–1200 g	NT
Saimiri collinsi	Osgood, 1916		gatunek monotypowy	endemit Brazylii (rzeki Xingu-lriri na wschód do rzeki Pindaré, na południe do górnego biegu rzeki Xingu, a także wyspa Marajó)	DC: 25–37 cm DO: 36–47 cm MC: 550–1400 g	LC
Saimiri sciureus	(Linnaeus, 1758)	sajmiri wiewiórcza	gatunek monotypowy	region Gujana i północna Brazylia (na północ od rzeki Amazonka od rzeki Negro i rzeki Demini, na wschód do ujścia rzeki)	DC: 25–37 cm DO: 36–47 cm MC: 550–1400 g	LC
Saimiri boliviensis	(I. Geoffroy Saint-Hilaire & de Blainville, 1834)	sajmiri czarnołbista	2 podgatunki	wschodnie Peru (na południe od rzeki Marañón), północno-zachodnia Brazylia (na południe od rzeki Solimões, pomiędzy rzekami Juruá i rzeką Tefé) i północna Boliwia (na zachód od rzeki Guaporé)	DC: 26–32 cm DO: 37–43 cm MC: 700–1000 g	LC
Saimiri vanzolinii	Ayres, 1985	sajmiri czarna	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (znany tylko z Reserva de Desenvolvimento Sustentável Mamirauá, na północ od rzeki Solimões)	DC: 22–30 cm DO: 35–41 cm MC: 650–950 g	EN

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ ^a ^b Wariant pisowni Saimiri Voigt, 1831.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b J.J.O. Voigt: Nach der zweiten, vermehrten Ausgabe übersetzt und durch Zusätze erweitert. W: G. Cuvier: Das Thierreich, geordnet nach seiner Organisation: als Grundlage der Naturgeschichte der Thiere und Einleitung in die vergleichende Anatomie. Cz. 1: Die Säugthiere und Vögel. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1831, s. 95. (niem.).
↑ J.J. Kaup: Das Thierreich in seinen Hauptformen. Cz. 1: Naturgeschichte der Menschen und der Säugetherie. Darmstatd: Verlag von Johann Philipp Dieh, 1835, s. 50. (niem.).
↑ R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d'un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 116, 157. (fr.).
↑ E. Blyth: Cuvier’s Animal kingdom: arranged according to its organization, forming the basis for a natural history of animals, and an introduction to comparative anatomy: illustrated by three hundred engravings on wood. London: W.S. Orr and Co., 1840, s. 61. (ang.).
↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire. Sur les Singes amricains composant les genres Nyctipithéque, Saimiri et Callitriche. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 16, s. 1151, 1743. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Saimiri. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 391–396. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 120–121. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 617.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 189.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 540.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-26]. (ang.).
↑ Taxonomy: Saimiri – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-26]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 71-718, seria: North American Fauna. (ang.).

[wp-4] Wariant pisowni Saimiri Voigt, 1831.

[16] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Voigt-1] J.J.O. Voigt: Nach der zweiten, vermehrten Ausgabe übersetzt und durch Zusätze erweitert. W: G. Cuvier: Das Thierreich, geordnet nach seiner Organisation: als Grundlage der Naturgeschichte der Thiere und Einleitung in die vergleichende Anatomie. Cz. 1: Die Säugthiere und Vögel. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1831, s. 95. (niem.).

[Kaup-2] J.J. Kaup: Das Thierreich in seinen Hauptformen. Cz. 1: Naturgeschichte der Menschen und der Säugetherie. Darmstatd: Verlag von Johann Philipp Dieh, 1835, s. 50. (niem.).

[Lesson-3] R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d'un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 116, 157. (fr.).

[bly-5] E. Blyth: Cuvier’s Animal kingdom: arranged according to its organization, forming the basis for a natural history of animals, and an introduction to comparative anatomy: illustrated by three hundred engravings on wood. London: W.S. Orr and Co., 1840, s. 61. (ang.).

[geo-6] I. Geoffroy Saint-Hilaire. Sur les Singes amricains composant les genres Nyctipithéque, Saimiri et Callitriche. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 16, s. 1151, 1743. (fr.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Saimiri. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

[hmw-10] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 391–396. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 120–121. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/625/mode/1up_617]-12] Palmer 1904 ↓, s. 617.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/197/mode/1up_189]-13] Palmer 1904 ↓, s. 189.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/548/mode/1up_540]-14] Palmer 1904 ↓, s. 540.

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-26]. (ang.).

[17] Taxonomy: Saimiri – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]