SUV
SUV (skrót od ang. sport utility vehicle) – rodzaj samochodu, który łączy cechy samochodu osobowego i terenowego. SUV od klasycznego samochodu terenowego różni się m.in. mniej użytkowym charakterem i brakiem konieczności posiadania właściwości pozwalających na jazdę w terenie na rzecz bardziej komfortowo zestrojonego zawieszenia i bogatszego wyposażenia[3].
Na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku SUV-y stały się tak popularne, że większość producentów samochodów popularnych i luksusowych ma takie konstrukcje w ofercie[4]. W 2021 roku prawie połową ze wszystkich nowych samochodów sprzedanych w Stanach Zjednoczonych (48%)[5] i Europie (44%)[6] były samochody z grona SUV-ów, jak i pokrewnych crossoverów.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]
Rozpowszechnione w Polsce dosłowne tłumaczenie terminu Sport Utility Vehicle jako „samochód sportowo-użytkowy” jest błędne. Nie chodzi bowiem o połączenie cech samochodu sportowego (np. Toyota GT86) i użytkowego (np. VW Transporter), lecz jest to marketingowe określenie samochodu, który jest z założenia przeznaczony do aktywnego stylu życia, dla osób uprawiających różne formy sportu i aktywnego wypoczynku na łonie natury (np. polowanie, wędkowanie)[7].
W czasie gdy w krajach anglojęzycznych rozwinięcie skrótu SUV – sport utility vehicle jest często stosowane naprzemiennie, tak w Polsce SUV stał się samodzielnym wyrazem i akronimem odmienianym przez przypadki. Jego upowszechnienie w XXI wieku stało się tak silne, że SUV to popularne określenie każdego samochodu z podwyższonym prześwitem[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Określenie to pojawiło się w USA i tam funkcjonowało w odniesieniu do luksusowych samochodów terenowych. Ponieważ obecnie w Ameryce Północnej z reguły nie oferuje się surowo wyposażonych terenówek, więc określenie SUV jest tam często mylnie uważane za tożsame z określeniem „samochód terenowy” (all-terrain lub off-road vehicle). Rolę aut terenowych spełniają tam najczęściej pick-upy, nazywane z ang. pickup truck (ciężarówka). Kategoria SUV została wyodrębniona prawnie w USA pod koniec lat 80. na skutek lobbingu firm samochodowych jako pośrednia między samochodami osobowymi a lekkimi ciężarówkami, dzięki czemu nie musiały one spełniać surowych norm emisji i ekonomii jak samochody osobowe[7].
W rozumieniu SUV-a jako samochodu terenowego o wyższym komforcie jazdy za pierwsze auto tego typu uważa się Jeepa Wagoneera, który pojawił się na rynku w USA w 1962 roku. Za pierwszy europejski samochód tego rodzaju uchodzi Range Rover, który zadebiutował w 1970. Jednak dopiero dziesięć lat później posiadał on wyposażenie klasyfikujące go do tej kategorii. Warto dodać, że jednymi z pierwowzorów uterenowionych samochodów osobowych były powstające w ZSRR pod koniec lat 50. GAZ M-73 i Moskwicz 410/411, lecz specyfika tamtego rynku powodowała, że nie zyskały komercyjnego rozpowszechnienia i nie miały wpływu na inne konstrukcje.
W Europie za samochody segmentu SUV uznaje się najczęściej konstrukcje o nadwoziu samonośnym. Modelem, który rozpoczął modę na takie auta, była Toyota RAV4[9]. Z czasem SUV-y stały się niezwykle popularne, a kolejni producenci aut postanowili uzupełnić swoje oferty o auta w takiej odmianie nadwoziowej. Samochody tego rodzaju na ogół nie są wykorzystywane do celów „sportu” na łonie natury, a ich użytkowe przeznaczenie rozumiane jako możliwość transportu ładunku straciło priorytet, natomiast są kupowane w roli tradycyjnych samochodów osobowych jako wyższe i dające większe poczucie solidności konstrukcji[7]. Obecnie wybór samochodów tego typu jest niezwykle szeroki[10]. Dalszą ewolucję stanowią samochody typu crossover, które konstrukcyjnie są jeszcze bardziej zbliżone do samochodów osobowych z nadwoziem hatchback lub kombi, posiadając często jedynie nieznacznie podwyższone zawieszenie[7].
SUV-y według wielkości
[edytuj | edytuj kod]Miejskie
[edytuj | edytuj kod]Najmniejsze SUV-y, bliskie wymiarom klasycznych samochodów osobowych segmentu A, są stosunkowo niszowym rodzajem pojazdów tego typu. Spopularyzowane przez japońskich producentów, z racji niewielkich wymiarów, wymagają często jedynie drobnych modyfikacji, by spełniać na lokalnym rynku wymogi dla samochodów typu kei car[11]. Na przykładzie najpopularniejszego modelu o zarazem najbardziej globalnym zasięgu rynkowym, Suzuki Jimny, najmniejsze SUV-y w przeciwieństwie do podobnych rozmiarów crossoverów oferują właściwości samochodów terenowych[12].
Subkompaktowe
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak najmniejsze SUV-y, także i te o wielkości bliskiej lub przekraczającej 4 metry oraz odpowiadające wielkości samochodom osobowym segmentu B, często charakteryzują się cechami samochodów terenowych jak napęd AWD, reduktor czy podwyższony prześwit. Jednymi z pierwszych tego typu samochodów były radziecka, a później rosyjska, Łada Niva, a także rumuńskie ARO 10. W XXI wieku subkompaktowe SUV-y spopularyzowane zostały głównie za zasługą Forda EcoSporta i Jeepa Renegade'a[13]. Małe SUV-y z właściwościami pozwalającymi na jazdę w gorszych warunkach drogowych pozostają stosunkowo marginalną koncepcją w gronie podwyższanych samochodów subkompaktowych. W stosunku do nich wyraźnie dominują spopularyzowane na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku subkompaktowe crossovery, które nie tylko mają mniejszy prześwit, ale i oferują wyłącznie napęd przedni[14].
Kompaktowe
[edytuj | edytuj kod]Kompaktowe SUV-y to najpopularniejsza i najliczniej reprezentowana kategoria SUV-ów, o różnym charakterze, w większości oferując jednak standardowy lub opcjonalny napęd AWD i wyraźnie podwyższony prześwit. Przełomowym modelem przyczyniającym się dla wzrostu popularności była Toyota RAV4[15]. W pierwszej dekadzie XXI wieku takie firmy jak Land Rover, Suzuki, Toyota czy Honda nawiązywały do estetyki samochodów terenowych bojowym wyglądem i kołem zapasowym przymocowanym do klapy. Następnie, wraz ze wzrosem popularności crossoverów, kompaktowe SUV-y utraciły te cechy na rzecz bardziej stonowanej estetyki, która zdobyła szczególną popularność. Z tego powodu, kompaktowe SUV-y i crossovery są często zestawiane ze sobą naprzemiennie jako jedna zbiorcza grupa[16].
Klasy średniej
[edytuj | edytuj kod]Większą, bardziej przestronną alternatywą dla SUV-ów kompaktowych są SUV-y klasy średniej, które często wskutek tendencji wzrostu wymiarów zewnętrznych z generacji na generację wyewoluowały z mniejszych klas jak np. Honda CR-V czy Toyota RAV4. Samochody te nie cieszą się znaczącą popularnością w Europie w przypadku producentów samochodów popularnych, co udowadnia przykład drugiej generacji Renault Koleosa[17], a większe znaczenie posiadają tu producenci premium jak Audi czy Volvo. Głównym rynkiem zbytu dla średniej wielkości SUV-ów jest prede wszystkim rynek Ameryki Północnej[18].
Klasy średniej-wyższej
[edytuj | edytuj kod]Duże SUV-y spopularyzowane zostały za zasługą głównie producentów amerykańskich i japońskich za zasługą takich konstrukcji jak Jeep Grand Cherokee, Dodge Durango, Mitsubishi Pajero czy Nissan Patrol. Samochody te budowane są z zachowaniem różnych koncepcji – niektórzy producenci nadają charakter ściśle luksusowy i drogowy, a inni koncentrują się na specyfice terenowej[19]. To właśnie tej wielkości SUV-y współtworzą słynne samochody terenowe jak Jeep Wrangler, Land Rover Defender czy Toyota Land Cruiser.
Pełnowymiarowe
[edytuj | edytuj kod]Prekursorskie dla klasy dużych SUV-ów o długości przekraczającej pułap 5 metrów były takie konstrukcje jak Cadillac Escalade czy Toyota Sequoia, które powstały specjalnie z myślą o rynku północnoamerykańskim. W XXI wieku samochody tego rozmiaru jako największe i najdroższe SUV-y w swojej ofercie rozpoczęły oferować także firmy europejskie z grona producentów samochodów luksusowych jak Mercedes-Benz z modelem GLS czy BMW z modelem X7. Pełnowymiarowe SUV-y, określane w USA jako full-size SUV, pozostają najpopularniejsze na takich rynkach jak kraje Ameryki Północnej[20].
XL
[edytuj | edytuj kod]Skrajnym, największym rodzajem SUV-ów powstałym specjalnie z myślą o uwarunkowaniach przychylnego dużym samochodom rynków Ameryki Północnej, są te typu XL, które bazują głównie na bazie pełnowymiarowych SUV-ów i odróżniają się od nich trzema rzędami siedzeń oraz dłuższym rozstawem osi[21]. Prekursorem tej odmiany SUV-ów był długi na ponad 5,7 metra Ford Excursion oraz skonstruowane po latach 90. XX wieku nowe generacje modelu Chevrolet Suburban wraz z bliźniaczymi konstrukcjami Cadillaka i GMC.
SUV-y według nadwozia
[edytuj | edytuj kod]Klasyczne
[edytuj | edytuj kod]Najpowszechniejszą postać, jaką przyjmują SUV-y, jest nadwozie 5-drzwiowe, z poziomo poprowadzoną linią dachu i przestrzenią bagażową podobną do samochodów typu kombi czy minivan[22]. Niszową pododmianą tego typu samochodów są krótsze SUV-y 3-drzwiowe, upowszechnione głównie wśród modeli o charakterze samochodów terenowych jako tańsza i bardziej zwrotna alternatywa dla wariantów 5-drzwiowych: Toyota Land Cruiser, Suzuki Grand Vitara czy Jeep Wrangler.
SUV Coupé
[edytuj | edytuj kod]W pierwszej dekadzie XXI wieku rozpoczęto eksperymenty z ukształtowaniem linii dachu w SUV-ach na rzecz łagodnie opadającej, w stylu samochodów typu coupé. Prekursorem był tu południowokoreański SsangYong z niszowym modelem Actyon przedstawionym w 2005 roku[23]. Przełomowy dla kształtowania podkategorii tzw. SUV-ów Coupe był jednak inny model – droższe, luksusowe BMW X6 zaprezentowane w 2008 roku, które spopularyzowało taki rodzaj samochodów i skłoniło konkurencyjne firmy do prezentowania podobnych konstrukcji w drugiej dekadzie XXI wieku[24]. Na przełomie drugiej i trzeciej dekady koncepcja SUV-ów Coupe zyskała uwagę także producentów samochodów popularnych jak Renault z modelem Arkana czy licznych producentów chińskich jak Changan, Dongfeng czy Geely.
SUV Cabrio
[edytuj | edytuj kod]Pierwszymi podejściami do połączenia nadwozia SUV z miękkim składanym dachem były modele Jeepa z rodziny CJ, a potem Wrangler, gdzie jako opcję, z zachowaniem stelaża bezpieczeństwa, można było zdemontować panele boczne oraz górne nadwozia za pomocą brezentowego zdejmowanego dachu. Kolejnymi podejściami do takiego rodzaju nadwozia była Toyota RAV4 Cabrio oferowana krótkotrwale z końcem lat 90. XX wieku[25], a także Mercedes-Benz G Cabrio, który również z racji niewielkiej popularności zniknął z oferty w 2013 roku po 34 latach produkcji[26].
Koncepcję SUV-a Cabrio na nowo zdefiniował w 2010 roku Nissan, który zdecydował się przenieść bezpośrednio charakterystykę klasycznych kabrioletów na grunt SUV-ów. W ten sposób, model Murano CrossCabrio otrzymał duży, składany miękki dach, który po demontażu nie pozostawiał żadnych pozostałości z bryły nadwozia – w przeciwieństwie do SUV-ów typu soft-top. Samochód zniknął z rynku 4 lata później i nie zdobył popularności[27]. Drugim, ale i ostatnim podejściem do takiej źle przyjętej przez rynek koncepcji, był Range Rover Evoque Cabrio, produkowany krótko między 2016 a 2018 rokiem[28].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Honda CR-V is the world's best-selling SUV, right? Toyota RAV4: Nope. [dostęp 2022-03-05]. (ang.).
- ↑ Najlepiej sprzedający się SUV w Polsce w 2021 roku… Król dróg jest tylko jeden. [dostęp 2022-03-05]. (pol.).
- ↑ Najlepszy SUV do 35 tysięcy | Wybór Kierowców [online], www.wyborkierowcow.pl [dostęp 2017-10-11] (pol.).
- ↑ Najlepsze rodzinne SUVy. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Rise of S.U.V.s: Leaving Cars in Their Dust, With No Signs of Slowing. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ SUVs now make up almost half of all European new car sales. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ a b c d HammerheadFistpunch, Etymology – SUV. Or no, its not supposed to be „sporty”., „Oppositelock” [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-28] (ang.).
- ↑ Co to jest SUV i tzw. crossover?. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ INTERIA.PL, Toyota RAV4, pierwszy SUV świata, ma 20 lat! [online] [dostęp 2018-04-17] (pol.).
- ↑ Wysyp nowych SUV-ów | Wybór Kierowców [online], www.wyborkierowcow.pl [dostęp 2017-10-11] (pol.).
- ↑ Suzuki Jimny. [dostęp 2022-03-05]. (ang.).
- ↑ The smallest SUVs. [dostęp 2022-03-05]. (ang.).
- ↑ Jeep Renegade Trailhawk – z terenowymi aspiracjami. [dostęp 2022-03-05]. (pol.).
- ↑ SUV-y i crossovery. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Zaczęło się od RAV4, czyli historia samochodów SUV w pigułce. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Najoszczędniejsze SUV-y i crossovery – TOP 25. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Nie wszystkie crossovery są hitami sprzedaży. Renault Koleos znika z brytyjskiego rynku. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Hyundai Santa Fe 2.0 CRDi Platinum. Wycieczka do Ameryki i z powrotem. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Nie tylko Land Cruiser. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Every 2021 Full-Size SUV Ranked from Worst to Best. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ The Best Full-Size Three-Row SUVs to Buy in 2022. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ Używane SUV-y – którego warto kupić za 20-30 tys. zł?. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ SUV-y coupe rodziły się w bólach. Oto historia tych paskudnych (lub pięknych) samochodów. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ To chyba najbardziej znienawidzony typ nadwozia, a jednocześnie przyszłość motoryzacji. O co chodzi z SUV-ami coupe?. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Toyota RAV4 History: The Compact Crossover Goes From Wacky Concept to Best Seller. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ Koniec Mercedesa klasy G Cabrio. [dostęp 2022-03-06]. (pol.).
- ↑ Nissan’s oddball Murano CrossCabriolet axed. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
- ↑ Range Rover Evoque three-door axed ahead of second-generation model. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- „SUV Magazine” (angielski). suvworld.tenmagazines.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-14)].