SM U-A
 Bliźniacza norweska jednostka A-4 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
październik 1912 |
| Wodowanie |
9 maja 1914 |
Zamówiony dla  Norweska KMW
| |
| Nazwa |
KNM A-5 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Nazwa |
SM U-0 → SM U-A |
| Wejście do służby |
14 sierpnia 1914 |
| Wycofanie ze służby |
listopad 1918 |
| Los okrętu |
złomowany w 1921 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
46,7 metra |
| Szerokość |
4,78 m |
| Zanurzenie |
2,8 m |
| Zanurzenie testowe |
50 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 700 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 380 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 900 Mm przy 10 w. |
| Uzbrojenie | |
| 5 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 450 mm |
| Załoga |
21 |
SM U-A – niemiecki okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z budowanych dla Norwegii jednostek typu A. Zwodowany jako A-5 9 maja 1914 roku w stoczni Germaniawerft w Kilonii, został zarekwirowany przez Kaiserliche Marine i przyjęty do służby w sierpniu 1914 roku. Początkowo używany bojowo, od 1916 roku pływał jako okręt szkolny. SM U-A został poddany 24 listopada 1918 roku w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie trafił do Francji. Okręt został zezłomowany w latach 1920–1921.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]Okręty podwodne typu A zostały zamówione przez rząd Norwegii w Niemczech po pozyskaniu z tego kraju pierwszego okrętu podwodnego, którym był „Kobben”[1]. Norwegowie byli bardzo zadowoleni z parametrów tej zbudowanej w 1909 roku jednostki i już w listopadzie 1910 roku wystosowali zapytania ofertowe skierowane do niemieckich stoczni w celu pozyskania kolejnych okrętów[1]. Najlepszy z punktu widzenia zamawiającego projekt przygotowała stocznia Germaniawerft, który był powiększoną i silniej uzbrojoną wersją zbudowanego dla Regia Marina okrętu podwodnego „Atropo”[2]. Głównym konstruktorem okrętów był dr Hans Techel[3]. W maju 1911 roku Norwegowie zamówili trzy jednostki, powiększając w 1912 roku zamówienie o jeszcze jeden okręt[4]. Zmianą w stosunku do poprzednich konstrukcji Germaniawerft było przesunięcie rufowych sterów za śruby; nowością było wyposażenie tak małych jednostek w żyrokompasy[4].
SM[a] U-A został zbudowany w stoczni Germaniawerft w Kilonii (numer stoczniowy 202)[5][6]. Stępkę okrętu położono w październiku 1912 roku, a zwodowany został jako KNM[b] A-5 9 maja 1914 roku[5][6].
Dane taktyczno-techniczne
[edytuj | edytuj kod]U-A był przybrzeżnym okrętem podwodnym konstrukcji dwukadłubowej o długości całkowitej 46,7 metra, szerokości 4,78 metra i zanurzeniu 2,8 metra[3][7]. Kadłub sztywny miał 34,45 metra długości i 3,15 metra szerokości[8]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 6,47 metra[8]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 270 ton, a w zanurzeniu 342 tony[3][5]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, dwusuwowe nienawrotne silniki wysokoprężne Germaniawerft o łącznej mocy 700 KM, a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 380 KM[3][7][c]. Dwa wały napędowe poruszające dwoma śrubami zapewniały prędkość 14,2 węzła na powierzchni i 7,3 węzła w zanurzeniu[3][7]. Zapas paliwa wynosił 15 ton[5]. Zasięg wynosił 900 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym i 76 Mm przy prędkości 3,3 węzła w zanurzeniu[3][7]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[4][7]. Czas zanurzenia wynosił 75 sekund[5][d].
Okręt wyposażony był w trzy wyrzutnie torped kalibru 450 mm: dwie dziobowe i jedną rufową, z łącznym zapasem pięciu torped[4][7].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 18 podoficerów i marynarzy[3][5].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu I wojny światowej A-5 został 5 sierpnia 1914 roku zarekwirowany przez Niemców i wcielony do służby w Kaiserliche Marine 14 sierpnia tego roku pod nazwą U-0 (zmienioną wkrótce na U-A)[9][10]. Po uzyskaniu gotowości bojowej jednostkę skierowano do Dywizjonu Obrony Wybrzeża Flotylli Bałtyckiej[11][12]. W kwietniu 1915 roku okręt figurował w składzie Sił Rozpoznawczych Flotylli Bałtyckiej[13][14]. Na początku maja Niemcy postanowili podjąć operację mającą na celu zajęcie portu w Lipawie[15]. 27 kwietnia wysłano więc pod Lipawę U-A w celu obserwacji aktywności floty rosyjskiej[15][16]. W dniach 1–5 maja 1915 roku U-A wraz z krążownikami „Thetis”, „Lübeck”, „Augsburg” oraz niszczycielami z 10. flotylli ochraniał trałowce oczyszczające z min wody nieopodal Lipawy, po czym powrócił do Kłajpedy[17][18]. 7 maja okręt ponownie wyszedł w morze, patrolując wody w rejonie niemieckiego portu[19]. Po zdobyciu Lipawy U-A wraz z pancernikiem obrony wybrzeża „Beowulf” wszedł do zajętego portu, w którym od tej pory stacjonował[20]. 2 lipca, po zakończeniu bitwy koło Gotlandii dowództwo wysłało w ten rejon „Augsburga” i U-A, jednak nie napotkano tam już jednostek rosyjskich[21]. 1 sierpnia okręt wszedł do Zatoki Ryskiej i przeprowadził nieskuteczny atak torpedowy na jeden z patrolujących torpedowców, po czym powrócił w nocy do Lipawy[22]. W sierpniu U-A był w składzie sił niemieckich przeznaczonych do forsowania Zatoki Ryskiej[23].
W 1916 roku okręt został przeniesiony do szkolenia[9][10]. W 1917 roku na jednostce zamontowano działo pokładowe kal. 8,8 cm TK C/14 L/45, z zapasem amunicji wynoszącym 108 naboi[7][8]. W wyniku podpisania rozejmu w Compiègne SM U-A został poddany 24 listopada 1918 roku, a następnie trafił do Francji[3][7][e]. Jednostka została zezłomowana w Tulonie latach 1920–1921[3][f].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
- ↑ KNM – Kongelige Norske Marine – Norweski Okręt Jego Królewskiej Mości.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 podaje, że silniki wysokoprężne były czterosuwowe; Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają natomiast, że ich łączna moc wynosiła 900 KM.
- ↑ Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że czas zanurzenia wynosił 67 sekund.
- ↑ Informację potwierdzają Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 333. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561 podają natomiast, że po wojnie okręt przypadł Wielkiej Brytanii i tam został zezłomowany w latach 1919–1920.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 96 podaje, że okręt zezłomowano w 1919 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 35.
- ↑ Rössler 1989 ↓, s. 35-36.
- ↑ a b c d e f g h i Möller i Brack 2004 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d Rössler 1989 ↓, s. 36.
- ↑ a b c d e f Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180.
- ↑ a b Gogin 2014A ↓.
- ↑ a b c d e f g h Gogin 2014U ↓.
- ↑ a b c Helgason ↓.
- ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 39.
- ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 169.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 12, 208.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 70.
- ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 128.
- ↑ a b Czeczott 2015 ↓, s. 73.
- ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 132.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 171.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 75-76.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 77.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 89.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 107.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 112.
- ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 115.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rafał Czeczott: Wojna morska na Bałtyku 1914–1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-363-9.
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
- Ivan Gogin: A2 submarines (1914). Navypedia. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).
- Ivan Gogin: UA coastal submarine (1914). Navypedia. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Guðmundur Helgason: Type UA. uboat.net. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).
- Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
- Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).