Rynchozaury
| Rhynchosauria | |||
| Osborn, 1903 | |||
 Mesosuchus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd |
Rhynchosauria | ||
| Podgrupy | |||
|
| |||
Rynchozaury (Rhynchosauria) – rząd niewielkich archozauromorfów, obejmujący jedną rodzinę (Rhynchosauridae) i kilka form bazalnych.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Większość rynchozaurów znana jest z późnego triasu (karnik); ich skamieniałości odnajdowano na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii i Antarktydy. Stanowiły prawdopodobnie 40–60% zwierząt żyjących w tamtych ekosystemach[1]. Najstarszym znanym rynchozaurem może być Noteosuchus colletti z dolnego triasu Afryki Południowej (przypuszczalnie synonimiczny z Mesosuchus)[2]. W Polsce obecności rynchozaurów nie potwierdzono.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Wczesne, prymitywne rynchozaury przypominały jaszczurki i miały czaszki podobne do wczesnych diapsydów. Późne i bardziej zaawansowane miały czaszkę krótką i szeroką, w kształcie trójkąta.
Gady te miały dziób i dużą liczbę małych zębów. Tylne kończyny były wyposażone w szpony, które prawdopodobnie służyły do wykopywania z ziemi bulw i korzeni. Wszystkie rynchozaury były roślinożerne.
Wymarcie
[edytuj | edytuj kod]Data wymarcia rynchozaurów jest niepewna. Większość znanych skamieniałości przedstawicieli grupy odkryto w osadach starszych niż przełom karniku i noryku; na tej podstawie sugerowano, że rynchozaury wymarły właśnie na przełomie karniku i noryku, a przyczyną ich wyginięcia mogło być wymarcie Dicroidium – roślin które były prawdopodobnie głównym pokarmem rynchozaurów[1][3][4]. Spielmann, Lucas i Hunt (2013) opisali jednak trzy końce dalsze kości ramiennych odkryte w osadach formacji Bull Canyon w Nowym Meksyku z wczesnego lub środkowego noryku, które uznali za kości rynchozaurów z gatunku Otischalkia elderae; jeśli taką klasyfikację potwierdzą przyszłe badania, skamieniałości te dowodzić będą przetrwania rynchozaurów do noryku[5] (Mukherjee i Ray sugerują jednak, że gatunek ten jest nieważny[6]).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Według definicji filogenetycznej przedstawionej przez Dilkesa (1998) do Rhynchosauria należy ostatni wspólny przodek rodzajów Howesia i Mesosuchus oraz wszyscy jego potomkowie. Bardziej zaawansowany klad to Rhynchosauridae, obejmujący wszystkich potomków ostatniego wspólnego przodka rodzajów Rhynchosaurus, Stenaulorhynchus, Scaphonyx (później uznany za nomen dubium) i Hyperodapedon[2]. Późniejsze badania filogenetyczne sugerują, że jedynymi rynchozaurami nienależącymi do Rhynchosauridae są Mesosuchus i Howesia – mogą one być taksonami siostrzanymi[6] lub stopniowo coraz bliższymi grupami zewnętrznymi dla kladu Rhynchosauridae[2]. Najbardziej zaawansowane rodzaje Hyperodapedon, Teyumbaita i Isalorhynchus łączone są w klad Hyperodapedontinae[6].
Kladogram rynchozaurów według Mukherjee i Ray (2014)[6]
| Rhynchosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Michael J. Benton: Vertebrate Palaeontology. Wyd. trzecie. Blackwell Publishing, 2005, s. 138. ISBN 0-632-05637-1.
- ↑ a b c David W. Dilkes. The early Triassic rhynchosaur Mesosuchus browni and the interrelationships of basal archosauromorph reptiles. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London B”. 353, s. 501–541, 1998. DOI: 10.1098/rstb.1998.0225. (ang.).
- ↑ Triassic: Late Triassic: Carnian – 2. Palaeos. [dostęp 2009-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 grudnia 2013)]. (ang.).
- ↑ M. Alan Kazlev: The Kannemeyeriid-Rhynchosaur-Traversodontid Empire. Kheper. [dostęp 2009-03-07]. (ang.).
- ↑ Justin A. Spielmann, Spencer G. Lucas i Adrian P. Hunt. The first Norian (Revueltian) rhynchosaur: Bull Canyon Formation, New Mexico, U.S.A.. „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”. 61, s. 562–566, 2013. (ang.).
- ↑ a b c d Debarati Mukherjee, Sanghamitra Ray. A new Hyperodapedon (Archosauromorpha, Rhynchosauria) from the Upper Triassic of India: implications for rhynchosaur phylogeny. „Palaeontology”. 57 (6), s. 1241–1276, 2014. DOI: 10.1111/pala.12113. (ang.).
- ↑ Cesar Leandro Schultz, Max Cardoso Langer i Felipe Chinaglia Montefeltro. A new rhynchosaur from south Brazil (Santa Maria Formation) and rhynchosaur diversity patterns across the Middle-Late Triassic boundary. „Paläontologische Zeitschrift”. 90 (3), s. 593–609, 2016. DOI: 10.1007/s12542-016-0307-7. (ang.).