Roman Gostkowski
| |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
inżynier kolejnictwa |
Roman Gostkowski herbu Gozdawa, baron (ur. 2 września 1837 w Trzyciężu k. Siedlec, zm. 2 marca 1912 we Lwowie) – polski inżynier kolejnictwa, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej. Autor teorii ruchu kolejowego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo spędził w Wiedniu, wychowywany przez rodzinę swoich krewnych Matuschków[1]. Ukończył szkołę średnią i Politechnikę w Wiedniu (1958)[2]. Od 1860 r. pracował jako inżynier kolejowy na kolejach austriackich[2]. Od 1865 pracował jako inżynier na kolei Iwowsko-czerniowieckiej a następnie od 1872 na Kolei Arcyksięcia Albrechta Rudolfa[2]. W latach 1878–1884 jako starszy inżynier był kierownikiem biura ruchu we Lwowie tejże kolei[1]. W 1874 roku obronił pracę habilitacyjną i został pierwszym w Austro-Węgrzech docentem ruchu kolejowego a od 1882 profesorem na Politechnice Lwowskiej[2]. W 1877 należał do grupy inżynierów, którzy zainicjowali powstanie Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, był jego pierwszym przewodniczącym (1877-1884, 1893-1895). Od 1888 miał historycznie pierwszy tytuł członka honorowego Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[3][4]. W ciągu dwudziestoletniej działalności w Towarzystwie wygłosił 43 odczyty, niektóre o nowatorskiej wówczas tematyce, miał np. wykład o telefonach. Zorganizował też koncert telefoniczny, transmitujący muzykę ze Lwowa do Żółkwi (1881)[1]. Prowadził także odczyty w Towarzystwie Politechnicznym w Pradze i Towarzystwie Austriackich Inżynierów i Architektów w Wiedniu. W latach 1884–1890 przebywał w Wiedniu, gdzie był dyrektorem oddziału technicznego Dyrekcji Kolei Państwowych[2]. Po powrocie do Lwowa stanął na czele utworzonej specjalnie dla niego Katedry Ruchu Kolejowego Politechniki Lwowskiej (1890-1908)[2]. Od 1897 przez rok był rektorem Politechniki Lwowskiej. Pracował do przejścia na emeryturę w 1908, a następnie aż do śmierci pracował naukowo. Był radnym miasta Lwowa i członkiem trybunału patentowego[2]. Spoczywa na Cmentarzu Łyczakowskim.
Dorobek naukowy
[edytuj | edytuj kod]Do dorobku Romana Gostkowskiego należą sześćdziesiąt trzy prace naukowe w tym liczne felietony i artykuły fachowe. Współpracował z wieloma czasopismami naukowymi m.in. z "Przeglądem Technicznym", "Zeitschrift für Elektrotechnik", "The Electrician"," Eine Bremsstudie" "Dźwignią".
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- O związku zachodzącym między silą przewozową lokomotywy a działaniem pary (1878),
- Prawa ruchu pociągów po torach ułożonych na wzniesieniach i łukach (1878),
- Prawa ruchu pociągów po torach prostych i poziomych na drogach żelaznych (1878),
- Obliczanie siły parowozów i ciężaru pociągów (1878),
- Prawa ruchu pociągów po torach dróg żelaznych ułożonych na spadkach (1879),
- O ruchu pociągów po torach dróg żelaznych ułożonych na wzniesieniach (1879)
- Doświadczenia nad oporem ruchu pociągów (1879)
- Oświetlenie pociągów kolejowych (1879),
- Rys historyczny rozwoju dróg żelaznych (1880),
- O zastosowaniu gazu ziemnego do ogrzewania (1881).
- "Teoria ruchu kolejowego" (1883)
- O przewietrzaniu i ogrzewaniu parowozów na drogach żelaznych (1883).
- Elektryczność w zastosowaniu do przewozu na kolejach żelaznych (1884)
- O zastąpieniu pary elektrycznością (1884)
- "Das Bremsen der Zuge auf Eisenbahnen" (1886)
- "Beheizung und Beleuchtung der Wagen" (1899)
- Przesyłka siły za pomocą prądów elektrycznych (1883),
- Znaczenie ropy opałowej dla kolei galicyjskich (1903),
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Urodził się ur. 2 września 1837 (miejsce urodzin jest czasem błędnie podawana m.in. według wspomnienia pośmiertnego o nim, w Przycieżu w Galicji, według J. Sipajłła – w Siedlcach, według biogramu z 1888 – w Męcinie[3]), jako syn barona Bazylego Gostkowskiego (1803-1866) i Julianny z Bronowieckich. Miał liczne rodzeństwo: siostry - Sydonię (z męża Gerżabkową), Bronisławę (primo voto Potocką, secundo voto Minkusiewiczową), Julię (z męża Szalay) i braci Mieczysława, Zygmunta i Władysława[1]. Od 1866 był mężem Wandy z Dylewskich. Mieli synów Leona (ur. 1869), Stanisława (ur. 1874) oraz córki: Helenę (1867-1950, żonę Włodzimierza Kozickiego), Zofię (1873-1958, żonę Jędrzeja Moraczewskiego), Wandę (1877-1912 żonę Kazimierza Brudzewskiego)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Kamila Cybulska, Roman Gostkowski - uczony europejskiej miary, [w:] Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 5. red. Lidia Michalska-Bracha, Małgorzata Przeniosło, Kielce 2014, s. 65-66
- ↑ a b c d e f g Julian Samujłło. Gostkowski Roman (1837–1912). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. VIII, 1959–1960, s. 360–361.
- ↑ a b Pierwszy honorowy członek Towarzystwa politechnicznego we Lwowie. „Kurjer Lwowski”. Nr 137, s. 5, 17 maja 1888.
- ↑ Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1927. 1927: Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie, 1927, s. 85.
- ↑ Kamila Cybulska, O niepodległość i prawa kobiet. Zofia Moraczewska 1873-1958. Życie i działalność, Warszawa 2021
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Gostkowski, wspomnienie pośmiertne. „Czasopismo Techniczne”. 13, s. 173–175, 15 maja 1912.
- Julian Samujłło. Gostkowski Roman (1837–1912). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. VIII, 1959–1960, s. 360–361.
- Stanisław Nicieja. Ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie i ludzi tam spoczywających w latach 1786-2010. Opole 2010, s. 312. ISBN 978-83-61915-13-3.
- Kamila Cybulska, Roman Gostkowski - uczony europejskiej miary, [w:] Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 5. red. Lidia Michalska-Bracha, Małgorzata Przeniosło, Kielce 2014, s. 65-86
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Romana Gostkowskiego w serwisie Polona.pl