Pyszczkowiak
| Oxymycterus | |||
| Waterhouse, 1837[1] | |||
 Pyszczkowiak długonosy (O. nasutus) na ilustracji z 1839 roku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
pyszczkowiak | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Mus nasutus Waterhouse, 1837 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Pyszczkowiak[10] (Oxymycterus) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej[11][12][13].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 97–197 mm, długość ogona 69–156 mm, długość ucha 13–26 mm, długość tylnej stopy 21–42 mm; masa ciała 26–125 g[12][14].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1837 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse w artykule poświęconym nieopisanym ssakom, z rysunkami ilustrującymi zmiany w ich uzębieniu, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) pyszczkowiak długonosy (O. nasutus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Oxymycterus (Oxymycteris, Oxymicterus, Oxymyctorus, Oxymcterus, Oxymeterus, Oxymycetrus, Oxymyceterus, Oximycterus): gr. οξυς oxus ‘ostry, spiczasty’; μυκτηρ muktēr, μυκτηρος muktēros ‘pysk, nos’, od μυκτεριζω mukterizō ‘kręcić nosem’[15].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[16][14][11]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[10] | Podgatunki[12][11][14] | Rozmieszczenie geograficzne[12][11][14] | Podstawowe wymiary[12][14][b] | Status IUCN[17] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oxymycterus itapeby | Peçanha, Quintela, Ribas, Althoff, Maestri, G.L. Gonçalves & Freitas, 2019 | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Parana i São Paulo); zakres wysokości: 740–1050 m n.p.m. | DC: 13,6–14,7 cm DO: 8–9 cm MC: 58–60 g |
NE | ||
| Oxymycterus amazonicus | Hershkovitz, 1994 | pyszczkowiak amazoński | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (wzdłuż dorzeczy rzek Madeiry, Tapajós, Xingu i Tocantins) | DC: 14–14,8 cm DO: 8,6–9,5 cm MC: brak danych |
LC | |
| Oxymycterus delator | O. Thomas, 1903 | pyszczkowiak paragwajski | gatunek monotypowy | od północno-wschodniej Brazylii na południe do wschodniego Paragwaju | DC: 11,5–17,4 cm DO: 7–12 cm MC: brak danych |
LC | |
| Oxymycterus dasytrichus | (Schinz, 1821) | pyszczkowiak atlantycki | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (na obszarze Mata Atlântica); zakres wysokości: do 1800 m n.p.m. | DC: 12,5–19,7 cm DO: 9–15,6 cm MC: 40–105 g |
LC | |
| Oxymycterus quaestor | O. Thomas, 1903 | pyszczkowiak parański | gatunek monotypowy | wschodni Paragwaj, północno-wschodnia Argentyna (Misiones) oraz południowa i południowo-wschodnia Brazylia (od północnego Rio Grande do Sul do Rio de Janeiro) | DC: 13,5–18 cm DO: 9,7–14,3 cm MC: około 100 g |
LC | |
| Oxymycterus inca | O. Thomas, 1900 | pyszczkowiak inkaski | 2 podgatunki | wschodnie Peru, zachodnia i środkowa Boliwia (na południe do Cochabamby, na wschód do zachodniego Santa Cruz) i przyległa zachodnia Brazylia; zakres wysokości: 400–2500 m n.p.m. | DC: 13,5–18,4 cm DO: 8,5–12,2 cm MC: brak danych |
LC | |
| Oxymycterus paramensis | O. Thomas, 1902 | pyszczkowiak leśny | gatunek monotypowy | andyjskie Altiplano w południowym Peru, Boliwii i północno-zachodniej Argentynie; zakres wysokości: 700–4000 m n.p.m. | DC: 10,5–16 cm DO: 7,5–12,4 cm MC: 41–87 g |
LC | |
| Oxymycterus willkaurco | Zeballos, Medina, Rico-Cernohorska & Salazar-Bravo, 2021 | gatunek monotypowy | endemit Peru (zachodnie Andy w południowej Cordillera de Vilcabamba i Cordillera de Vilcanota (Cuzco)); zakres wysokości: 3200–4100 m n.p.m. | DC: 11,8–13,6 cm DO: 7,6–9,8 cm MC: 50–75 g |
NE | ||
| Oxymycterus nigrifrons | Osgood, 1944 | gatunek monotypowy | południowo-wschodnie Peru (południowa Cordillera de Carabaya) i zachodnio-środkowa Boliwia (Kordyliera Środkowa); zakres wysokości: 2000–3350 m n.p.m. | DC: 11,7–13,3 cm DO: 7,9–9,6 cm MC: brak danych |
NE | ||
| Oxymycterus juliacae | J.A. Allen, 1900 | gatunek monotypowy | południowo-wschodnie Paru (górny bieg rzeki Inambari) i zachodnia-środkowa Boliwia (górny bieg rzeki Chaparé); zakres wysokości: 1000–2700 m n.p.m. | DC: 12,5–15,5 cm DO: 9,5–14 cm MC: brak danych |
NE | ||
| Oxymycterus hiska | Hinojosa, S. Anderson & Patton, 1987 | pyszczkowiak mały | gatunek monotypowy | górskie, wilgotne lasy od południowo-wschodniego Peru do środkowej Boliwii; zakres wysokości: 600–3500 m n.p.m. | DC: 9,7–12,6 cm DO: 7,7–9,1 cm MC: 30–44 g |
LC | |
| Oxymycterus hucucha | Hinojosa, S. Anderson & Patton, 1987 | pyszczkowiak keczuański | gatunek monotypowy | endemit Boliwii (las mglisty w Cochabamba i Santa Cruz); zakres wysokości: 2600–3000 m n.p.m. | DC: 9,9–10,9 cm DO: 7,1–7,5 cm MC: 26–36 g |
EN | |
| Oxymycterus caparoae | Hershkovitz, 1998 | pyszczkowiak stokowy | gatunek monotypowy | Park Narodowy Caparaó (Minas Gerais i Espírito Santo); zakres wysokości: powyżej 2100 m n.p.m. | DC: 11–13,9 cm DO: 8–10,4 cm MC: brak danych |
LC | |
 |
Oxymycterus rufus | (G. Fischer, 1814) | pyszczkowiak rudy | gatunek monotypowy | środkowa i wschodnia Argentyna, także południowo-wschodnia Brazylia (Minais Gerais); zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. | DC: 12,9–16,1 cm DO: 6,9–11,8 cm MC: 46–125 g |
LC |
|
Oxymycterus nasutus | (Waterhouse, 1837) | pyszczkowiak długonosy | gatunek monotypowy | południowa Brazylia (Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul) i Urugwaj | DC: 12,3–13,1 cm DO: 8,7–9,7 cm MC: 50–90 g |
LC |
| Oxymycterus wayku | Jayat, D’Elía, Pardiñas, Miotti & Ortiz, 2008 | pyszczkowiak ciemny | gatunek monotypowy | endemit Argentyny (wschodnie zbocza Sierra del Aconquija i Cumbres Calchaquíes (Tucumán); zakres wysokości: 800–2200 m n.p.m. | DC: 12,4–14,4 cm DO: 7,7–9,7 cm MC: 44–76 g |
VU | |
| Oxymycterus josei | F.G. Hoffmann, E.P. Lessa & M.F. Smith, 2002 | pyszczkowiak urugwajski | gatunek monotypowy | endemit Urugwaju (na południe od rzeki Río Negro w Soriano, Colonii, San José, Canelones i Maldonado) | DC: 12,2–17,2 cm DO: 7,5–10,4 cm MC: 36–125 g |
NT |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunek wymarły znany ze szczątków subfosylnych z Brazylii[18]:
- Oxymycterus cosmodus Winge, 1888
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b G.R. Waterhouse. Hitherto undescribed, and drawings were exhibited by him illustrative of the modifications observable in their dentition. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5 (1), s. 21, 1837. (ang.).
- ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 179. (niem.).
- ↑ C. Gay: Historia física y política de Chile: segun documentos adquiridos en esta república durante doce años de residencia en ella y publicada bajo los auspicios del supremo gobierno. T. 1: Zoologia.. Paris; Chile: En casa del autor; Museo de Historial Natural de Santiago, 1847, s. 107. (hiszp.).
- ↑ R.F. Tomes. Notes on a Second Collection of Mammalia made by Mr. Fraser in the Republic of Ecuador. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 28, s. 213, 1860. (ang.).
- ↑ Vorontsov 1979 ↓, s. 17.
- ↑ Vorontsov 1979 ↓, s. 27.
- ↑ Vorontsov 1979 ↓, s. 198.
- ↑ Vorontsov 1979 ↓, s. 269.
- ↑ J. Marinho-Filho, M.L. Reis, P.S. Oliveira, E.M. Vieira & M.N. Paes. Diversity standards and small mammal numbers: conservation of the Cerrado biodiversity. „Anais da Academia Brasileira de Ciências”. 66 (supl. 1), s. 151, 1994. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 412. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 463–467. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oxymycterus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-02].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 262–263. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 491, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-17]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Oxymycterus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-17]. (ang.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende Gnavere (Rodentia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilian. Med Udsigt over Gnavernes indbyrdes Slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1887, s. 39, seria: E Museo Lundii 1 (3). (duń.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- N.N. Vorontsov: Evolution of the Alimentary System in Myomorph Rodents (Evolyutsiya pishchevari tel’noi sistemy gryzunov mysheobraznye). New Delhi: Indian National Scientific Documentation Centre, 1979, s. 1–346. (ang.).