Pterodroma

	Pterodroma
	Bonaparte, 1856
	; Petrel antylski (P. hasitata)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	rurkonose
Rodzina	burzykowate
Rodzaj	Pterodroma
	Typ nomenklatoryczny
	Procellaria macroptera A. Smith, 1840
Synonimy
	Rhantistes Reichenbach, 1853; Aestrelata Bonaparte, 1856; Cookilaria Bonaparte, 1856; Oestrelatella Bianchi, 1913; Hallstroma Mathews, 1943; Proaestrelata Imber, 1985;
	Rhantistes Reichenbach, 1853; Aestrelata Bonaparte, 1856; Cookilaria Bonaparte, 1856; Oestrelatella Bianchi, 1913; Hallstroma Mathews, 1943; Proaestrelata Imber, 1985;
Gatunki
	37 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	37 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pterodroma – rodzaj ptaków z rodziny burzykowatych (Procellariidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na obszarze wszystkich oceanów świata^[8].

Morfologia

Długość ciała 26–46 cm, rozpiętość skrzydeł 53–114 cm; masa ciała 112–810 g^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1856 roku francuski zoolog Charles-Lucien Bonaparte w artykule poświęconym nowym gatunkom i ptakom Azji oraz Ameryki wraz z równoległymi tablicami systematycznymi ptaków pelagicznych, opublikowanym w czasopiśmie Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences^[2]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[10] petrel długoskrzydły (P. macroptera).

Etymologia

Pterodroma: gr. πτερον pteron ‘skrzydło’; -δρομος -dromos ‘biegacz, od τρεχω trekhō ‘biegać’^[11].
Rhantistes: gr. ῥαντης rhantēs ‘tryskacz’, ῥαινω rhainō ‘tryskać’^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Procellaria cookii G.R. Gray, 1843.
Aestrelata: gr. οιστρηλατος oistrēlatos ‘prowadzony przez gza’, od οιστρος oistros ‘giez, bąk’; ελαυνω elaunō ‘prowadzić’^[13]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[10]: Procellaria hasitata Kuhl, 1820.
Cookilaria: kpt. James Cook (1728–1779), oficer Royal Navy, hydrograf, podróżnik, opłynął Ziemię w latach 1768–1771, 1772–1775, 1776–1779; rodzaj Procellaria Linnaeus, 1758^[14].
Oestrelatella: rodzaj Aestrelata Bonaparte, 1856; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[15]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[16]: Oestrelata hypoleuca Salvin, 1888.
Hallstroma: Sir Edward John Lees Hallstrom (1886–1970), australijski biznesmen, hodowca ptaków^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pterodroma neglecta Schlegel, 1863.
Proaestrelata: łac. pro ‘zamiast, przed’; rodzaj Aestrelata Bonaparte, 1856^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Oestrelata axillaris Salvin, 1893

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]:

Pterodroma leucoptera (Gould, 1844) – petrel białolicy
Pterodroma brevipes (Peale, 1848) – petrel obrożny
Pterodroma defilippiana (Giglioli & Salvadori, 1868) – petrel chilijski
Pterodroma longirostris (Stejneger, 1893) – petrel długodzioby
Pterodroma cookii (G.R. Gray, 1843) – petrel nowozelandzki
Pterodroma pycrofti Falla, 1933 – petrel klifowy
Pterodroma hypoleuca (Salvin, 1888) – petrel boniński
Pterodroma nigripennis (Rothschild, 1893) – petrel czarnoskrzydły
Pterodroma axillaris (Salvin, 1893) – petrel czarnopręgi
Pterodroma ultima Murphy, 1949 – petrel ciemny
Pterodroma solandri (Gould, 1844) – petrel brunatny
Pterodroma neglecta (Schlegel, 1863) – petrel południowy
Pterodroma arminjoniana (Giglioli & Salvadori, 1868) – petrel oceaniczny
Pterodroma heraldica (Salvin, 1888) – petrel pacyficzny
Pterodroma atrata (Mathews, 1912) – petrel samotny
Pterodroma alba (J.F. Gmelin, 1789) – petrel polinezyjski
Pterodroma baraui (Jouanin, 1964) – petrel wulkaniczny
Pterodroma inexpectata (J.F. Forster, 1844) – petrel szarobrzuchy
Pterodroma sandwichensis (Ridgway, 1884) – petrel hawajski
Pterodroma phaeopygia (Salvin, 1876) – petrel galapagoski
Pterodroma cervicalis (Salvin, 1891) – petrel białoszyi
Pterodroma externa (Salvin, 1875) – petrel wędrowny
Pterodroma mollis (Gould, 1844) – petrel miękkopióry
Pterodroma cahow (Nichols & Mowbray, 1916) – petrel bermudzki
Pterodroma hasitata (Kuhl, 1820) – petrel antylski
Pterodroma caribbaea Carte, 1886 – petrel jamajski
Pterodroma rupinarum Olson, 1975 – petrel atlantycki – takson wymarły ok. 1502 r.^[20]
Pterodroma feae (Salvadori, 1899) – petrel wyspowy
Pterodroma madeira Mathews, 1934 – petrel maderski
Pterodroma magentae (Giglioli & Salvadori, 1868) – petrel reliktowy
Pterodroma incerta (Schlegel, 1863) – petrel białobrzuchy
Pterodroma gouldi (F.W. Hutton, 1869) – petrel wielkoskrzydły
Pterodroma lessonii (Garnot, 1826) – petrel białogłowy
Pterodroma macroptera (A. Smith, 1840) – petrel długoskrzydły

Opisano również gatunki wymarłe znane tylko ze szczątków kopalnych:

Pterodroma kurodai Harrison & Walker, 1978 – gatunek z Aldabry^[21]^[22]
Pterodroma jugabilis Olson & James, 1991 – gatunek z hawajskich wysp Hawaiʻi i Oʻahu^[23]^[22]
Pterodroma imberi Tennyson, Cooper & Shepherd, 2015 – gatunek z Wysp Chatham^[22]

Uwagi

↑ Młodszy homonim Rhantistes Kaup, 1829 (Procellariidae).
↑ Nowa nazwa dla Rhantistes Reichenbach, 1853

Przypisy

↑ Pterodroma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ch.-L. Bonaparte. Espèces nouvelles et Oiseaux d’Asie et d’Amérique, et tableaux paralléliques des Pélagiens ou Gaviæ. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 42, s. 768, 1856. (fr.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. iv. (niem.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Additions et Corrections aux Tableaux paralléliques de l’Ordre des Hérons et des Pélagiens ou Gavies, et à la partie correspondante, déjà publiée, du Conspectus Avium. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 43, s. 994, 1856. (fr.).
↑ Bianchi 1913 ↓, s. 512.
↑ G.M. Mathews: G.M. Mathews & E.J.L. Hallstrom: Notes on the Order Procellariiformes. Verity Hewitt Bookshop: Canberra, 1943, s. 27. (ang.).
↑ M.J. Imber. Origins, phytogeny and taxonomy of the gadfly petrels Pterodroma spp. „Ibis”. 127 (2), s. 219, 1985. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1985.tb05055.x. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-10]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Shearwaters and Petrels (Procellariidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Pterodroma, DOI: 10.2173/bow.procel3.01 [dostęp 2024-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b E. Coues. Critical Review of the Family Procellariidæ: Part IV; Embracing the Æstrelateæ and the Prioneæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 18, s. 137, 1866. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pterodroma [dostęp 2024-11-10] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Rhantistes [dostęp 2024-11-10] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aestrelata [dostęp 2024-11-10] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cookilaria [dostęp 2024-11-10] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Oestrelatella [dostęp 2024-11-10] .
↑ Bianchi 1913 ↓, s. 719.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Hallstroma [dostęp 2024-11-10] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Proaestrelata [dostęp 2024-11-10] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 – burzykowate - Petrels & Shearwaters (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-10].
↑ BirdLife International, Pterodroma rupinarum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2017-1 [dostęp 2017-08-17] (ang.).
↑ C.J.O. Harrison i C.A. Walker. Pleistocene bird remains from Aldabra Atoll, Indian Ocean. „Journal of Natural History”. 12 (1), s. 7–14, 1978. DOI: 10.1080/00222937800770021a. (ang.).
↑ ^a ^b ^c A. Tennyson, J. Cooper & L. Shepherd. A new species of extinct Pterodroma petrel (Procellariiformes: Procellariidae) from the Chatham Islands, New Zealand. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 135 (3), s. 267–277, 2015. (ang.).
↑ Storrs L. Olson i Helen F. James. Descriptions of thirty-two new species of birds from the Hawaiian Islands: Part 1. Non-Passeriformes. „Ornithological Monographs”. 45, s. 1–88, 1991. (ang.).

Bibliografia

V.L. Bianchi: La faune de la Russie. Les oiseaux. T. 1. Cz. 2. St.-Pétersbourg: 1913, s. 1–719. (fr.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[3] Młodszy homonim Rhantistes Kaup, 1829 (Procellariidae).

[5] Nowa nazwa dla Rhantistes Reichenbach, 1853

[itis-1] Pterodroma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Bonapartea-2] Ch.-L. Bonaparte. Espèces nouvelles et Oiseaux d’Asie et d’Amérique, et tableaux paralléliques des Pélagiens ou Gaviæ. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 42, s. 768, 1856. (fr.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. iv. (niem.).

[Bonaparteb-6] Ch.-L. Bonaparte. Additions et Corrections aux Tableaux paralléliques de l’Ordre des Hérons et des Pélagiens ou Gavies, et à la partie correspondante, déjà publiée, du Conspectus Avium. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 43, s. 994, 1856. (fr.).

[CITEREFBianchi1913512-7] Bianchi 1913 ↓, s. 512.

[Mathews-8] G.M. Mathews: G.M. Mathews & E.J.L. Hallstrom: Notes on the Order Procellariiformes. Verity Hewitt Bookshop: Canberra, 1943, s. 27. (ang.).

[Imber-9] M.J. Imber. Origins, phytogeny and taxonomy of the gadfly petrels Pterodroma spp. „Ibis”. 127 (2), s. 219, 1985. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1985.tb05055.x. (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-10]. (ang.).

[botw-11] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Shearwaters and Petrels (Procellariidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Pterodroma, DOI: 10.2173/bow.procel3.01 [dostęp 2024-11-10] (ang.).

[cou-12] E. Coues. Critical Review of the Family Procellariidæ: Part IV; Embracing the Æstrelateæ and the Prioneæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 18, s. 137, 1866. (ang.).

[13] The Key to Scientific Names ↓, Pterodroma [dostęp 2024-11-10] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Rhantistes [dostęp 2024-11-10] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Aestrelata [dostęp 2024-11-10] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Cookilaria [dostęp 2024-11-10] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Oestrelatella [dostęp 2024-11-10] .

[CITEREFBianchi1913719-18] Bianchi 1913 ↓, s. 719.

[19] The Key to Scientific Names ↓, Hallstroma [dostęp 2024-11-10] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Proaestrelata [dostęp 2024-11-10] .

[Mielczarek&Kuziemko-21] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 – burzykowate - Petrels & Shearwaters (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-10].

[iucn1-22] BirdLife International, Pterodroma rupinarum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2017-1 [dostęp 2017-08-17] (ang.).

[Pkurodai-23] C.J.O. Harrison i C.A. Walker. Pleistocene bird remains from Aldabra Atoll, Indian Ocean. „Journal of Natural History”. 12 (1), s. 7–14, 1978. DOI: 10.1080/00222937800770021a. (ang.).

[Tennyson&inni-24] A. Tennyson, J. Cooper & L. Shepherd. A new species of extinct Pterodroma petrel (Procellariiformes: Procellariidae) from the Chatham Islands, New Zealand. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 135 (3), s. 267–277, 2015. (ang.).

[Pjugabilis-25] Storrs L. Olson i Helen F. James. Descriptions of thirty-two new species of birds from the Hawaiian Islands: Part 1. Non-Passeriformes. „Ornithological Monographs”. 45, s. 1–88, 1991. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]