Przestęp
 Przestęp biały | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
przestęp |
| Nazwa systematyczna | |
| Bryonia L. Sp. Pl. 1012. 1 Mai 1753[3][4] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Przestęp (Bryonia L.) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych, obejmujący 12 gatunków bylin, występujących w Eurazji, Afryce Północnej (w tym na Wyspach Kanaryjskich) oraz na wyspach Pacyfiku[5]. Jako rośliny introdukowane przestęp biały i dwupienny rosną w Ameryce Północnej[6]. Oba te gatunki są także zadomowionymi antropofitami we florze Polski[7]. Rośliny o długiej tradycji zastosowań leczniczych, współcześnie jednak raczej tylko w homeopatii – brak potwierdzonych działań zdrowotnych[8]. Bulwy przestępu dwupiennego nosiły angielską nazwę „English mandrake” („angielskiej mandragory”) ze względu na podobieństwo i zakres dawnych zastosowań medycznych. Wszystkie organy tych roślin są trujące, a korzenie w stanie świeżym działają bardzo drażniąco na skórę[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Byliny z zielnymi, rocznymi, pnącymi pędami wyrastającymi z trwałego, zwykle bulwiastego korzenia. Pędy nagie do owłosionych, z nierozgałęzionymi wąsami czepnymi[6].
- Liście
- Ogonkowe, o blaszce kształtu strzałkowatego, poprzez owalny do okrągłego, 3–5-krotnie klapowane lub pierzastodzielne. Brzeg blaszki jest nierówno ząbkowany[6].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe (rośliny zwykle dwupienne, rzadziej jednopienne), drobne. Wyrastają skupione w kątowych kwiatostanach. Kwiaty męskie w liczbie 4–16 w gronach i pęczkach, kwiaty żeńskie skupione zwykle po 2–6 w gronach i wierzchotkach. Hypancjum dzwonkowate. Działek kielicha jest 5, mają kształt trójkątny do lancetowatego. Płatków korony także jest 5, mają kolor biały, żółtozielonkawy do żółtawego. Ich długość wynosi od 3 do 7 mm. W kwiatach męskich znajduje się 5 pręcików, z czego cztery skupione w dwóch parach, przez co wydaje się, że pręciki są 3. W kwiatach żeńskich pojedyncza, jednokomorowa, owalna do elipsoidalnej zalążnia z jednym słupkiem zwieńczonym trzema rozwidlonymi znamionami[6].
- Owoce
- Kulista, pomarańczowa do czerwonej lub czarna jagoda zawierająca kilka nasion[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z rodziny dyniowatych z podrodziny Cucurbitoideae i plemienia Benincaseae[10].
- Wykaz gatunków[10]
- Bryonia acuta Desf.
- Bryonia alba L. – przestęp biały
- Bryonia aspera Steven ex Ledeb.
- Bryonia cretica L.
- Bryonia dioica Jacq. – przestęp dwupienny
- Bryonia lappifolia Vassilcz.
- Bryonia marmorata E. M. A. Petit
- Bryonia melanocarpa Nabiev
- Bryonia monoica Aitch. & Hemsl.
- Bryonia multiflora Boiss. & Heldr.
- Bryonia syriaca Boiss.
- Bryonia verrucosa Aiton
W ujęciu Plants of the World online Bryonia dioica jest synonimem B. cretica subsp. dioica (Jacq.) Tutin[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-22] (ang.).
- ↑ C. Linnaeus: Species plantarum: exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1012. (łac.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2016-01-22].
- ↑ S. Nazimuddin, S. Shaharyar, H. Naqvi: Bryonia Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-01-22].
- ↑ a b c d e Bryonia Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-01-22].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 45, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Klaus Kubitzki: Flowering Plants. Eudicots: Sapindales, Cucurbitales, Myrtaceae. Springer Science & Business Media, 2010, s. 140. ISBN 3-642-14397-0.
- ↑ Deni Brown: Encyclopedia of herbs. London, New York, Melbourne, Dehli: The Royal Horticultural Society, 2014, s. 147. ISBN 978-0-2411-8402-8.
- ↑ a b Trichosanthes. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
- ↑ Bryonia cretica subsp. dioica. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-07].