Powiat trocki
| powiat | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Powierzchnia |
2191 km² |
| Populacja (1923) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
35,9 os./km² |
Położenie na mapie województwa
| |
Powiat trocki – powiat na obszarze Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich a następnie Litwy Środkowej. Jego siedzibą były Troki. W 1921 r. bez formalnego aktu prawnego został połączony z powiatem wileńskim w powiat wileńsko-trocki[1]. Pomimo tego jeszcze w ustawie o objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską został wymieniony jako samodzielny powiat obok wileńskiego[2].
Wcześniej powiat województwa trockiego a potem guberni wileńskiej, częściowo pokrywa się z dzisiejszym rejonem trockim. Graniczył z powiatami lidzkim, wileńskim i grodzieńskim oraz z guberniami suwalską i kowieńską.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W grudniu 1919 roku powiat trocki okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwało 92 831 osób. Na jego terytorium znajdowało się 1231 miejscowości, z których 6 miało ponad 1 tys. mieszkańców. Największą z nich były Troki z 1886 mieszkańcami[3].
Oświata
[edytuj | edytuj kod]W powiecie trockim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 68 szkół powszechnych. Ogółem uczyło się w nich 3920 dzieci i pracowało 94 nauczycieli[4].
Miasta
[edytuj | edytuj kod]Wzmianka z r. 1890
[edytuj | edytuj kod]Dawny powiat trocki stanowił część województwa trockiego. Granica zaczynając się u północy niedaleko tego punktu, gdzie rz. Święta uchodzi do Wilii, między Giegużynem a Skorulami, szła od wschodu korytem rz. Wilii, oddzielającym go od pow. wileńskiego, aż do ujścia rz. Waki, dalej uszedłszy nieco jej biegiem krótkim i porzucając go niedaleko Wilna, wchodziła w lasy Rudnickie a od jeziora Kiernowa załamywała się rz. Wisińczą na płd. i przez wielkie lasy Olkienik, Oran i starostwa mereckiego opierała się o Niemen, tam gdzie do niego uchodzi rz. Rotnica pod Druskienikami. Stąd od zach. szła Niemnem, który opuszczała pomiędzy Olitą a Puniami, rozgraniczała suchą drogą pow. kowieński, aż do miejsca, z którego się zaczęła na północy (co do innych szczegółów ob. t. V, 339).
Trocki powiat guberni wileńskiej leży w zachodniej części guberni i graniczy od płn.-wsch. i wschodu z pow. wileńskim, od płd.-wsch. z lidzkim, od płd. z grodzieńskim, od zach. z gub. suwalską i kowieńską. Powierzchnia powiatu zajmuje 107,9 mil al. 5220,7 w. kw. i zamknięta jest biegiem Niemna od zach. i Wilii od płn.-wsch. i pochyla się głównie od płd. ku płn.-płn.-zach. Nadto w zach. części powierzchnia opada do Niemna, we wschodniej zaś do Wilii, tak że najwyżej wzniesione punkty znajdują się w środkowej części powiatu. Najwyższe bezwzględne wzniesienie sięga: w Giedatańcach 856 st., w Naborowszczyźnie 762, Michnolasach 682, Sorok Tatarach 611, Strawiennikach 607, Butkianach 581 st. npm. Zach. i południową część powiatu stanowią równiny piaszczyste; w części płn. i zachodniej, pokrytych lasami i jeziorami, występuje szereg pagórków piaszczystych i gliniastych, w części zaś płn.- wsch., w której zalegają rozległe łąki i pastwiska, przeważa gleba gliniasta a na wybrzeżach Wilii czarnoziem. Około Niemonajć, Wysokiego Dworu i Trok znajduje się tuf wapienny, glina i piaskowiec, okrążający wyniosłe brzegi jezior i występujący także w łożysku rz. Waki (dopł. Wilii). W nizinach znajduje się ruda żelazna błotna z tufem wapiennym. Źródła wód mineralnych, jedyne w guberni, znajdują się w Birsztanach, Niemonajciach i Stokliszkach. Cała powierzchnia powiatu leży w dorzeczu Niemna, który na przestrzeni około 170 w. oddziela pow. trocki od gub. suwalskiej.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Powiat trocki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 489..,
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michał Gałędek: Ustrój administracji ogólnej na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym. Gdańsk: Wydawnictwo Historyczne Tabularium, 2012, s. 33-35, 84. ISBN 978-83-63923-01-3.
- ↑ Ustawa z dnia 6 kwietnia 1922 r. o objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213); również w późniejszych aktach prawnych był wymieniany aż do 1923 r. zob. M.P. z 16 listopada 1923 r.
- ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.