Pilos

Pilos (stgr. πῖλος) – stożkowata czapka filcowa noszona przez mężczyzn w starożytnej Grecji w epoce klasycznej.

Wykonywano ją ze stosunkowo sztywnego filcu, ale także ze skóry, a nawet z metalu. Czasem dodawano przeciwsłoneczny daszek i zdobienia. Jej odmianą był pilidion (mały pilos) – rodzaj mycki z filcu lub wełny noszonej przez niewolników, żeglarzy i wolnych wyrobników, a będącej też nakryciem głowy Hefajstosa jako patrona robotników.

Ateńczyk z wyższych warstw społecznych nie używał publicznie tych nakryć głowy, z wyjątkiem osoby pragnącej uchodzić za oryginała. Np. Solon, chcąc bezpiecznie głosić swoje poglądy polityczne, udawał człowieka niezrównoważonego, pojawiając się na ateńskiej agorze w pilidionie.

W sztuce stożkowy pilos był charakterystyczny dla wyobrażeń Dioskurów, co w starożytności wywodzono ze skorupy jaja, z którego wyszli po narodzinach. Pojawia się on też na głowach wotywnych figurynek w sanktuarium Kabirów w Tebach.

W wojsku było to nakrycie głowy lekkiej piechoty (peltastów), często w połączeniu z krótkim chitonem eksomís. Niekiedy hoplici wkładali pilos pod ciężki hełm zwany „korynckim”, co jednak było niewygodne i utrudniało obserwację otoczenia; z czasem (w V wieku p.n.e.) sam hełm przybrał kształt i przyjął nazwę pilosu. Podobne hełmy miedziane lub mosiężne były w powszechnym użyciu podczas wojny peloponeskiej.

Zobacz też

Bibliografia

Robert Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 147.
Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
Francesco Adorno, Luigi Beschi, Henri van Effenterre, Giovanni Ferrara, Siegfried Lauffer: W dawnych Atenach. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.