Pigwa pospolita

Pigwa pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	pigwa
Gatunek	pigwa pospolita
	Nazwa systematyczna
	Cydonia oblonga Mill.; Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Synonimy
	Cydonia vulgaris Pers; Pyrus cydonia L.;
	Cydonia vulgaris Pers; Pyrus cydonia L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Pigwa pospolita (Cydonia oblonga Mill.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych (Rosaceae). Jest jedynym przedstawicielem rodzaju pigwa. Pochodzi z południowo-zachodniej Azji: Zakaukazia, Iranu, Turkiestanu, południowo-wschodniej Arabii, Azji Mniejszej. Rozprzestrzeniona została także na innych obszarach, zwłaszcza w południowej Europie^[3]^[5]. W naturze rośnie w lasach i zaroślach^[6].

Gatunek uprawiany jest dla swoich jadalnych i silnie aromatycznych owoców. Wykorzystywany jest także jako podkładka skarlająca dla grusz^[6].

Morfologia

Pokrój: Duży krzew lub niewielkie drzewo osiągające 5 m (w warunkach klimatycznych Polski rzadko do 3 m), z cienką łuskowatą korowiną, stale odpadającą płatami o zmiennym ubarwieniu zależnym od odmiany (czerwonawa, popielata lub prawie czarna).
Liście: Jajowate do owalnych, całobrzegie, wierzchnia strona naga, lekko błyszcząca, spodem kutnerowato filcowate, z owłosionym ogonkiem.
Kwiaty: Osadzone pojedynczo, ukazujące się po rozwoju liści, o kolorze białym, bladoróżowym do różowego. Obcopylne, pięciokrotne o 15–25 pręcikach i jednym słupku. Kwitnie na przełomie maja i czerwca.
Owoce: Tzw. owoce jabłkowate, żółte, u większości odmian o średnicy 6 cm (u nowych odmian owoce bywają większe i osiągają nawet 1 kg), z pięcioma komorami nasiennymi, zawierającymi pestki. Pokryte są kutnerem. Nasiona czerwono-brązowe, odwrotnie jajowate, nieregularnie kanciaste, o silnie śluzowiejącej łupinie. MTN 24–45 g. Miąższ owoców twardy i mocno cierpki, aromatyczny, z dużą ilością komórek kamiennych.

Systematyka

Gatunek z monotypowego rodzaju pigwa Cydonia z rodziny różowatych Rosaceae. W obrębie rodziny zaliczany jest do podrodziny Amygdaloideae, plemienia Maleae i podplemienia Malinae^[3].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski^[7]: Nasienie pigwy (Semen Cydoniae) zawierające w epidermie około 22% śluzu, zbudowanego z arabinozy, ksylozy i kwasów uronowych, a w zarodku nieco nitrylozydu amygdaliny.
Działanie: Stosuje się tylko w postaci nierozdrobnionej jako środek przeczyszczający, a także zewnętrznie jako przeciwzapalny.

Roślina ozdobna

Jest uprawiana ze względu na swoje ładne owoce, ozdobna jest także podczas kwitnienia. Sadzona jest w ogródkach przydomowych i w parkach. Wykorzystywana bywa do formowania bonsai.

Roślina jadalna

Surowe owoce są twarde i opisywane jako niesmaczne, jednak po ugotowaniu ich smak staje się przyjemny^[8]. Owoce używane są do wyrobu galaretek i dżemów oraz jako dodatek poprawiający smak gotowanych jabłek i gruszek^[8].

Inne zastosowania

Jest uprawiana głównie jako skarlająca podkładka dla grusz i innych drzew owocowych z rodziny różowatych. W tym celu uprawiane są wyselekcjonowane typy rozmnażane w sposób wegetatywny. Najczęstszym sposobem rozmnażania są odkłady pionowe^[9]. W Polsce najpopularniejszym typem pigwy stosowanym jako podkładka skarlająca pod grusze jest Pigwa S1. W Europie Zachodniej natomiast wyselekcjonowane w Anglii Pigwa MA, Pigwa MC oraz belgijska Pigwa Adams.

Uprawa

Ma płytki system korzeniowy i dlatego wymaga żyznej i stale wilgotnej gleby. Jest światłolubna, na mróz nie jest całkowicie odporna. Szlachetne odmiany wielkoowocowe, aby nie utraciły cech, rozmnażane są przez odkłady pionowe lub szczepienie na podkładkach gruszy kaukaskiej, głogu jednoszyjkowego, lub jarzębiny^[10], bądź po prostu na siewkach pigwy.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Genus Cydonia Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].
↑ Cydonia oblonga, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Cydonia Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 249. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
↑ ^a ^b J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 68. ISBN 83-7255-326-2.
↑ Specjalizacja w produkcji podkładek. [dostęp 2011-11-23].
↑ Szkółkarstwo-niepospolite krzewy z rodziny różowatych. [dostęp 2011-11-23].

Bibliografia

Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu. [dostęp 2011-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-26)].
Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156. ISBN 83-89211-18-1.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-23] (ang.).

[grin-3] Genus Cydonia Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-27].

[iucn-4] Cydonia oblonga, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[powo-5] Cydonia Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 249. ISBN 0-333-73003-8.

[Gnozja-7] Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.

[vaughan-8] J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 68. ISBN 83-7255-326-2.

[9] Specjalizacja w produkcji podkładek. [dostęp 2011-11-23].

[10] Szkółkarstwo-niepospolite krzewy z rodziny różowatych. [dostęp 2011-11-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]