Pierwotna czarna dziura

Pierwotna czarna dziura (ang. primordial black hole, PBH) – hipotetyczny typ czarnych dziur, który mógł powstać tuż po Wielkim Wybuchu, w odróżnieniu od normalnych czarnych dziur nie powstały one w procesie zapadania grawitacyjnego, ale bezpośrednio z niezwykle gęstej materii powstałej po Wielkim Wybuchu, a jeszcze obecnej w pierwszej fazie ekspansji Wszechświata^[1].

W zależności od przyjętego scenariusza powstawania pierwotnych czarnych dziur mogą one mieć masę maksymalną wynoszącą do 100 tys. mas Słońca^[2], a ponieważ nie powstały w wyniku kolapsu grawitacyjnego, masa minimalna stabilnych pierwotnych czarnych dziur może być znacznie mniejsza od minimalnej masy zwykłych czarnych dziur i wynosić znacznie mniej niż masa Słońca^[3], możliwe było także powstanie jeszcze mniej masywnych czarnych dziur, ale zostałyby one bardzo szybko zniszczone z powodu oddziaływań kwantowych^[4].

Dotychczas nie odkryto jeszcze żadnych dowodów na powstanie czy istnienie PBH^[3]. W 1974 Stephen Hawking wysunął hipotezę, że obiekty tego typu mogą istnieć w halo Drogi Mlecznej i ich istnienie może być potwierdzone poprzez wykrycie emitowanego przez nie promieniowania Hawkinga. Szukanie śladów PBH jest jedną z misji satelity GLAST. Jeżeli jednak teoretycznie przewidywane promieniowanie Hawkinga w rzeczywistości nie istnieje, wykrycie PBH może być zadaniem niezwykle trudnym z powodu bardzo małej masy i rozmiarów tych obiektów. Hipoteza, że mikroskopowe PBH mogą nawet praktycznie niezauważone przelatywać przez Ziemię^[5], jest krytykowana opiniami, zgodnie z którymi PBH poruszając się z prędkością ponaddźwiękową w atmosferze Ziemi wywoływałyby falę uderzeniową i dźwięk^[6]^[7].

Przypisy

↑ Oscar del BarcoO.B. Novillo Oscar del BarcoO.B., How could we detect atom-sized primordial black holes?, „The Conversation”, The Conversation Media Group Ltd, 8 lutego 2023 [dostęp 2023-02-13] (ang.).
↑ Did the big bang spawn trillions of black holes?. New Scientist. s. 2007-09-17. [dostęp 2008-12-20].
↑ ^a ^b The Naked Singularity. [dostęp 2008-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-10)].
↑ Burrowing black holes devoured first stars from within. New Scientist, 2008-12-19. [dostęp 2008-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-18)].
↑ Blackholes in your backyard. New Scientist, 2007-01-03. [dostęp 2008-12-20].
↑ Can one detect passage of small black hole through the Earth?. [dostęp 2008-12-20].
↑ Passage of small black hole through the Earth. Is it detectable?. [dostęp 2008-12-20].

Linki zewnętrzne

Pierwotne czarne dziury, kanał Astronarium na YouTube, 24 marca 2023 [dostęp 2023-11-09].

[OdBN-1] Oscar del BarcoO.B. Novillo Oscar del BarcoO.B., How could we detect atom-sized primordial black holes?, „The Conversation”, The Conversation Media Group Ltd, 8 lutego 2023 [dostęp 2023-02-13] (ang.).

[ns07-09-2] Did the big bang spawn trillions of black holes?. New Scientist. s. 2007-09-17. [dostęp 2008-12-20].

[NS-3] The Naked Singularity. [dostęp 2008-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-10)].

[ns08-4] Burrowing black holes devoured first stars from within. New Scientist, 2008-12-19. [dostęp 2008-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-18)].

[ns07-01-5] Blackholes in your backyard. New Scientist, 2007-01-03. [dostęp 2008-12-20].

[Can?-6] Can one detect passage of small black hole through the Earth?. [dostęp 2008-12-20].

[Pass-7] Passage of small black hole through the Earth. Is it detectable?. [dostęp 2008-12-20].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Rodzaje	Schwarzschilda rotująca naładowana wirtualna
Rozmiary	mikro cząstka Plancka ekstremalna elektron gwiazdowa o masie pośredniej supermasywna kwazar aktywne jądra galaktyk blazar duża grupa kwazarów
Powstawanie	ewolucja gwiazd zapadanie grawitacyjne gwiazda neutronowa gwiazda zdegenerowana kwarkowa egzotyczna granica Tolmana-Oppenheimera-Volkoffa biały karzeł supernowa hipernowa rozbłysk gamma
Właściwości	akrecja Bondiego ergosfera horyzont zdarzeń orbita fotonowa oscylacje quasiperiodyczne proces Blandforda–Znajek proces Penrose’a promieniowanie Hawkinga promień Schwarzschilda soczewkowanie grawitacyjne spaghettizacja termodynamika związek M–sigma
Modele	osobliwość teoria osobliwości Penrose’a-Hawkinga pierwotna czarna dziura grawastar ciemna gwiazda gwiazda z ciemnej energii czarna gwiazda wiecznie zapadający się obiekt (magnetosferyczny wiecznie zapadający się obiekt) Fuzzball biała dziura naga osobliwość osobliwość pierścieniowa parametr Immirzi paradygmat membrany Kugelblitz tunel czasoprzestrzenny quasistar
Problemy	ER=EPR kosmiczna cenzura komplementarność czarnej dziury modele alternatywne paradoks informacyjny teoria łysiny zasada holograficzna zapora ogniowa
Metryki	Schwarzschilda Kerra Reissnera–Nordströma Kerra–Newmana
Listy	czarne dziury najmasywniejsze kwazary
Powiązane linki	hiper zwarty układ gwiazd kalendarium fizyki czarnych dziur podróże kosmiczne przez czarną dziurę Rossi X-ray Timing Explorer