Pająki

Pająki
	Araneae
	Clerck, 1757
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Pająki (Araneae) – najliczniejszy rząd pajęczaków, należy do niego 50 tys. opisanych gatunków^[2]. Są to zwierzęta głównie lądowe, o rozmiarach od 0,5 mm do 12 cm ciała i do ok. 32 cm rozstawu odnóży.

Często samice są większe od samców.

Opis

Zwierzęta o dużej specjalizacji; ciało podzielone na dwie części: prosoma (głowotułów) i opistosoma (odwłok). Głowotułów i odwłok połączone są przekształconym segmentem odwłoka, tzw. stylikiem.

Głowotułów okryty grubym oskórkiem, pokrytym dodatkowo oskórkowymi włoskami, robiącymi czasem wrażenie sierści.

Odwłok miękki, pokryty cienkim oskórkiem; powstał ze zrośnięcia 12 segmentów, ale ślady pierwotnej segmentacji są widoczne tylko u niektórych gatunków. W tylnej części odwłoka kądziołki przędne.

Odnóża: na głowotułowiu 6 par odnóży, z czego 2 pary to odnóża gębowe a 4 pary to odnóża kroczne. Pierwsza para odnóży gębowych to szczękoczułki – masywne, dwuczłonowe, zakończone ruchomym pazurem, do którego uchodzi przewód gruczołu jadowego. Druga para to nogogłaszczki – są one podobne do odnóży lokomocyjnych, zakończone pazurkami.

Układ krwionośny otwarty

Układ oddechowy: płucotchawki lub tchawki

Układ nerwowy skoncentrowany, z dwuczęściowym mózgiem; narządy zmysłów dobrze rozwinięte; oczy proste; szczecinki węchowe; na głowotułowiu 4 lub 3 pary paciorkowatych oczu w układzie będącym cechą charakterystyczną rodziny.

Układ pokarmowy: końcowa część jelita przekształcona w żołądek ssący; obecność gruczołów trzustkowo-wątrobowych;

Układ wydalniczy: gruczoły biodrowe i cewki Malpighiego

Układ rozrodczy: gonady parzyste; czasem nieparzyste; zapłodnienie wewnętrzne;

Zachowanie: drapieżne, choć niektóre, jak np. Bagheera kiplingi^[3], mogą uzupełniać (w różnym stopniu) dietę również pokarmem roślinnym, np. nektarem. Pobieranie pokarmu roślinnego zaobserwowano m.in. u motaczowatych, aksamitnikowatych, skakunowatych, ukośnikowatych, krzyżakowatych, omatnikowatych, darownikowatych, śpiesznikowatych, Eutichuridae i Trachelidae^[4]^[5].

Biotop: Pająki to zwierzęta lądowe (choć niektóre potrafią pływać i nurkować). Oddychają płucotchawkami lub tchawkami (w zależności od gatunku).

Jad: Zdecydowana większość pająków produkuje jad (jednym z wyjątków są koliściakowate^[6]), jednak jad tylko trzech procent z nich może być szkodliwy dla człowieka. Pająki posiadają dwa woreczkowate gruczoły jadowe, znajdujące się u podstawy ich szczękoczułek. U dużych pająków ciągną się one aż do rejonów głowy. Wyróżnia się dwa rodzaje jadu pajęczego – jad hemolityczny i jad neurotoksyczny. Jad neurotoksyczny atakuje układ nerwowy ofiary i jest obecny w większości jadów o działaniu śmiertelnym, natomiast jad hemolityczny powoduje uszkodzenie czerwonych krwinek, niszczy naczynia krwionośne^[7].

Systematyka

Wyróżnia się 2 podrzędy ze 128 rodzinami^[8]:

Podrząd: Mesothelae
- Należy tu 1 rodzina: Liphistiidae
Podrząd: Opisthothelae
- Infrarząd: Mygalomorphae
  - Należy tu 16 rodzin: Atypidae (gryzielowate), Antrodiaetidae, Mecicobothriidae, Hexathelidae, Atracidae, Macrothelidae, Dipluridae, Cyrtaucheniidae, Ctenizidae, Euctenizidae, Idiopidae, Actinopodidae, Migidae, Nemesiidae, Microstigmatidae, Barychelidae, Theraphosidae (ptasznikowate), Paratropididae.
- Infrarząd: Araneomorphae (syn. Labidognatha)
  - Należy tu 95 rodzin: Hypochilidae, Austrochilidae, Gradungulidae, Filistatidae, Sicariidae, Scytodidae (rozsnuwaczowate), Periegopidae, Drymusidae, Leptonetidae, Telemidae, Ochyroceratidae, Pholcidae (nasosznikowate), Plectreuridae, Diguetidae, Caponiidae, Tetrablemmidae, Trogloraptoridae, Segestriidae (czyhakowate), Dysderidae (komórczakowate), Oonopidae, Orsolobidae, Archaeidae, Mecysmaucheniidae, Pararchaeidae, Holarchaeidae, Huttoniidae, Stenochilidae, Palpimanidae, Malkaridae, Mimetidae (naśladownikowate), Eresidae (poskoczowate), Oecobiidae, Hersiliidae, Deinopidae, Uloboridae (koliściakowate), Cyatholipidae, Synotaxidae, Nesticidae (tkańcowate), Theridiidae (omatnikowate), Theridiosomatidae (klejnotnikowate), Symphytognathidae, Anapidae, Micropholcommatidae, Mysmenidae, Pimoidae, Sinopimoidae, Linyphiidae (osnuwikowate), Tetragnathidae (kwadratnikowate), Nephilidae (prządkowate), Araneidae (krzyżakowate), Lycosidae (pogońcowate), Trechaleidae, Pisauridae (darownikowate), Oxyopidae (śpiesznikowate), Senoculidae, Stiphidiidae, Zorocratidae, Psechridae, Zoropsidae, Zoridae (trawnikowcowate), Ctenidae, Agelenidae (lejkowcowate), Cybaeidae (topikowate), Desidae, Amphinectidae, Cycloctenidae, Hahniidae, Dictynidae (ciemieńcowate), Amaurobiidae (sidliszowate), Phyxelididae, Titanoecidae (podkamieniakowate), Nicodamidae, Tengellidae, Miturgidae (zbrojnikowate), Anyphaenidae (motaczowate), Liocranidae (obniżowate), Clubionidae (aksamitnikowate), Corinnidae, Zodariidae (lenikowate), Penestomidae, Chummidae, Homalonychidae, Ammoxenidae, Cithaeronidae, Gallieniellidae, Trochanteriidae, Lamponidae, Prodidomidae, Gnaphosidae (worczakowate), Selenopidae, Sparassidae (spachaczowate), Philodromidae (ślizgunowate), Thomisidae (ukośnikowate), Salticidae (skakunowate),

Lista rodzin według Platnick N.I., 2019^[9]

Zobacz też

pajęczyna – sieć łowna utworzona z nici przędnych pająków
arachnofobia – fobia objawiająca się bardzo silnym lękiem przed pająkami
tarantyzm – zespół zachowań o charakterze symboliczno-religijnym, w warstwie mitycznej odwołujący się do ukąszenia tarantuli
smażony pająk – potrawa przyrządzana w Kambodży
pająki Polski, pająki Słowenii, pająki Słowacji

Przypisy

↑ Araneae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Currently valid spider genera and species (2021-01-10). [w:] World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2022-04-07]. (ang.).
↑ Susan Milius: Vegetarian Spider. Science News, 2008-08-30. [dostęp 2009-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Martin Nyffeler, Eric J. Olson, William O.C. Symondson. Plant-eating by spiders. „Journal of Arachnology”. 44 (1), s. 15–27, 2016. DOI: 10.1636/P15-45.1. (ang.).
↑ L. Nahas, M. O. Gonzaga, K. Del-Claro. Wandering and web spiders feeding on the nectar from extrafloral nectaries in neotropical savanna. „Journal of Zoology”, 2016. DOI: 10.1111/jzo.12400. (ang.).
↑ J.-L. Weng, G. Barrantes, W.G. Eberhard. Feeding by Philoponella vicina (Araneae, Uloboridae) and how uloborid spiders lost their venom glands. „Canadian Journal of Zoology”. 84 (11), s. 1752–1762, 2006. DOI: 10.1139/Z06-149. (ang.).
↑ Agata Dragan: Jadowite lekarstwa. Eduscience, 2013-08-01. [dostęp 2014-02-26].
↑ Family list. [w:] NMBE - World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2020-10-25].
↑ Norman I.N.I. Platnick Norman I.N.I., Families, [w:] The World Spider Catalog, Version 14.5, American Museum of Natural History., DOI: 10.5531/db.iz.0001 [dostęp 2014-05-23] (ang.).

Linki zewnętrzne

Katalog pająków – The World Spider Catalog, Version 14.5 by Norman I. Platnick
Pająki: zdjęcia, systematyka, anatomia. free-nature-photos.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)].

[itis-1] Araneae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[2] Currently valid spider genera and species (2021-01-10). [w:] World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2022-04-07]. (ang.).

[3] Susan Milius: Vegetarian Spider. Science News, 2008-08-30. [dostęp 2009-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].

[Nyffeler2016-4] Martin Nyffeler, Eric J. Olson, William O.C. Symondson. Plant-eating by spiders. „Journal of Arachnology”. 44 (1), s. 15–27, 2016. DOI: 10.1636/P15-45.1. (ang.).

[Nahas2016-5] L. Nahas, M. O. Gonzaga, K. Del-Claro. Wandering and web spiders feeding on the nectar from extrafloral nectaries in neotropical savanna. „Journal of Zoology”, 2016. DOI: 10.1111/jzo.12400. (ang.).

[Weng2006-6] J.-L. Weng, G. Barrantes, W.G. Eberhard. Feeding by Philoponella vicina (Araneae, Uloboridae) and how uloborid spiders lost their venom glands. „Canadian Journal of Zoology”. 84 (11), s. 1752–1762, 2006. DOI: 10.1139/Z06-149. (ang.).

[7] Agata Dragan: Jadowite lekarstwa. Eduscience, 2013-08-01. [dostęp 2014-02-26].

[8] Family list. [w:] NMBE - World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2020-10-25].

[Platnick-9] Norman I.N.I. Platnick Norman I.N.I., Families, [w:] The World Spider Catalog, Version 14.5, American Museum of Natural History., DOI: 10.5531/db.iz.0001 [dostęp 2014-05-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]