Pałac na Szlaku w Krakowie
50°04′13″N 19°56′32″E/50,070278 19,942222 nr rej. A-825 z 9 października 1989
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Kraków |
| Adres |
ul. Szlak 71 |
| Typ budynku | |
| Architekt |
Antoni Łuszczkiewicz (odbudowa 1878) |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
1613 |
| Odbudowano |
1878 |
| Pierwszy właściciel |
Walerian Montelupi |
| Kolejni właściciele |
rodzina Montelupich, xx. jezuici, rodzina Badenich, rodzina Tarnowskich, xx. salwatorianie, WSE |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
| 50°04′13″N 19°56′32″E/50,070278 19,942222
| |
Pałac na Szlaku (również pałac Montelupich, pałac Tarnowskich) – pałac znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto przy ul. Szlak 71, na Kleparzu.
Dawna siedziba Radia Kraków. Zabytkowy, jednopiętrowy, eklektyczny budynek z portykiem balkonowym zbudowany w 1878 według projektu Antoniego Łuszczkiewicza. Kolejnymi właścicielami pałacu byli m.in. jezuici, rodzina Badenich, rodzina Tarnowskich, księża salwatorianie i Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze zabudowania pałacowe w tym miejscu powstały w 1613 roku. Pałac pierwotnie został wybudowany i należał do Montelupich – kupieckiej rodziny pochodzenia włoskiego[2]. Stworzyli oni w Polsce instytucję poczty i pełnili rolę poczmistrzów polskich przez ponad 100 lat[3]. W pałacu bywali monarchowie polscy, często wybierając to miejsce jako ostatni postój przed wjazdem do miasta. Z Pałacu Montelupich wyruszały także królewskie kondukty pogrzebowe, dlatego był popularnie nazywany Kostnicą Królewską[2].
Kolejnymi właścicielami pałacu byli jezuici, po których pałac przejęła rodzina Badenich. Badeniowie posiadali pałac aż do połowy XIX wieku, kiedy to już mocno zniszczony pałac wszedł we własność rodziny Tarnowskich[4].
Podjęli oni decyzje o całkowitej przebudowie budynku, który został zaprojektowany przez Antoniego Łuszczkiewicza w 1878 – ta forma budynku zachowała się do dnia dzisiejszego[1]. W Pałacu w tym okresie mieszkał profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego hr. Stanisław Kostka Tarnowski[5]. Przed 1939 rokiem przeszedł w ręce Zgromadzenia Salwatorianów. Podczas wojny zaadaptowany na siedzibę Hitlerjugend. Rodzina Tarnowskich przekazała miastu do użytku publicznego przypałacowy park, nazwany później Parkiem Jalu Kurka[6].
W okresie okupacji hitlerowskiej znajdował się tu sztab Hitlerjugend.
Po II wojnie światowej budynek został odebrany zgromadzeniu zakonnemu. W 1950 roku stał się on siedzibą Radia Kraków[2]. Pełnił tę funkcję aż do 1998 roku, kiedy radio zostało przeniesione do nowo wybudowanej siedziby przy al. Słowackiego. Od tego czasu budynek stał pusty i niszczał[1].
Początkowo budynek wraz z parkiem w ramach prac komisji majątkowej chcieli odzyskać księża salwatorianie. Udało im się odzyskać park, jednak z prób odzyskania pałacu wycofali się, gdy potomkowie rodziny Tarnowskich rozpoczęli starania mające na celu podważenie decyzji wywłaszczeniowej[7]. Park od salwatorian kupiło miasto za 10 milionów 987 tysięcy złotych. 1 stycznia 2023 został otwarty dla mieszkańców[8].
W 2015 roku budynek kupiła Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie[9].
Budynek został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego 9 października 1989[10].
Uroczystości historyczne w pałacu
[edytuj | edytuj kod]- 03.02.1633 – w pałacu nastąpił wjazd monarszy Władysława IV[1]
- 04.02.1633 – z pałacu wyruszył kondukt pogrzebowy Zygmunta III Wazy i Konstancji[1]
- 27.02.1633 – w pałacu nastąpił ingres Jana Alberta Wazy[1]
- 1644 – z pałacu wyruszył kondukt pogrzebowy Królowej Cecylii Renaty[1]
- 21.09.1647 – z pałacu wyruszył kondukt pogrzebowy królewicza Zygmunta Kazimierza[1]
- 27.10.1669 – w pałacu nastąpił wjazd monarszy Michała Korybuta Wiśniowieckiego[1]
- 30.01.1667 – w pałacu jezuici powitali wjeżdżającego do Krakowa Jana III Sobieskiego[1]
- 1733 – w pałacu elektor saski August odebrał dyplom elekcji na króla polskiego[1]
-
Widok pałacu z parku. -
Pałac i amfiteatr. -
Amfiteatr i park. -
Park. -
Pałac widziany z parku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Pałac Tarnowskich, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 2, Kraków 2023, s. 147-148, ISBN 978-83-66334-92-2.
- ↑ a b c Ważniejsze obiekty Dorzecza Prądnika - Pałac na Szlaku. Towarzystwo Prądnickie. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-24)]. (pol.).
- ↑ Jerzy Duda. O dawnej poczcie w Krakowie. „Alma Mater”. 108, listopad 2008. Uniwersytet Jagielloński. (pol.).
- ↑ Jan Adamczewski: Mała Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wanda, 1997, s. 369. ISBN 83-87023-05-1.
- ↑ Dawny pałac Tarnowskich (Pałac na Szlaku) www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2017-01-28]
- ↑ ania mucha (użytkownik portalu krakoff.info): Park Jalu Kurka zamknięty. krakoff.info, 2007-07-02. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-08)]. (pol.).
- ↑ Anna Mateja. Krakowskim targiem. „Tygodnik Powszechny”. Nr 41 (3196), Publikacja w internecie: 2010-10-05 / Publikacja w wersji drukowanej 2010-10-10. (pol.).
- ↑ Park Jalu Kurka znów w rękach mieszkańców! Co dalej? [online], www.architekturaibiznes.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Pałacyk Tarnowskich przy ulicy Szlak ma nowego właściciela [online], www.radiokrakow.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Dorota Wojciaczyk-Bawoł: Rejestr zabytków nieruchomych podział na gminy i powiaty. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie, 2009-04-07. [dostęp 2010-11-11]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Krakowa, praca zbiorowa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000, s. 727.
