Omosita colon
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Omosita colon | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Widok od góry | |||
 Widok od spodu | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Omosita colon | ||
| Synonimy | |||
| |||
Omosita colon – gatunek chrząszcza z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Nitidulinae. Saprofagiczny eurybiont. Pierwotnie zamieszkiwał palearktyczną Eurazję, ale zawleczony został przez człowieka do Ameryki i krainy australijskiej.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza na łamach dziesiątego wydania Systema Naturae pod nazwą Silpha colon[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 2[2][3][4] do 3,9 mm i szerokości od 1 do 2,1 mm[4], w całości porośniętym delikatnym, przylegającym owłosieniem[2].
Głowa jest smoliście brunatna[2], o wyraźnie zaznaczonych rowkach do chowania czułków[4]. Ciemnobrązowe lub rdzawe[2][4], dłuższe od szerokości głowy[4] czułki mają beczułkowato rozdęty pierwszy człon[2] oraz zajmującą ćwierć ich długości, prawie owalną, półtorakrotnie dłuższą niż szerszą buławkę o członie ostatnim węższym niż przedostatni. Na spodzie głowy brak jest poprzecznej bruzdy za bródką[4].
Przedplecze jest około 1,7 raza szersze niż dłuższe[4] i ma brunatną do czarniawej, wyniesioną część środkową nieoddzieloną bruzdami od rozpłaszczonych, zwykle rdzawo lub ceglasto prześwitujących części bocznych[2][3][4]; rozpłaszczone boki przedplecza są węższe niż u O. depressa i O. discoidea. W tylnej części przedplecza położone są dwa płytkie, okrągłe, dołeczkowane wgłębienia[2][3]. Pokrywy są zwykle nieznacznie dłuższe niż razem szerokie[4] i mają kolor brunatny z żółtordzawymi do rdzawych, zwykle ciemniejszymi niż u O. discoidea i słabiej od tła odciętymi plamami[2] – brak jest dużej plamy w przedniej połowie pokryw, natomiast zwykle obecna jest plama przy tylnym ich brzegu[2][3]. Rządek przyszwowy jest nieskrócony i ciągnie się od tylnego brzegu pokryw niemal po tarczkę[2][3][4]. Wierzchołki pokryw są osobno lekko zaokrąglone[4]. Na śródpiersiu występuje kil, zwykle dobrze widoczny, ale niekiedy trudno dostrzegalny wśród punktowanej i pomarszczonej rzeźby[3]. Ubarwienie odnóży jest rdzawe[2] lub ciemnobrązowe[4].
Odwłok zwykle ma pygidium częściowo nienakryte pokrywami. U samicy występuje przeciętnej długości, słabo zesklerotyzowane pokładełko. Samiec ma edeagus z kciukowatym tegmenem o szczycie zaokrąglonym z wcięciem pośrodku; płat środkowy edeagusa (prącie) cechuje się nieco prostokątnawym trzonem, nieco wystającymi na boki kątami przednimi i płytko pośrodku wciętą krawędzią szczytową[4].
Ekologia i biologia
[edytuj | edytuj kod]Owad eurytopowy, spotykany w różnych siedliskach. Zarówno larwy, jak i postacie doskonałe są saprofagami o szerokim spektrum pokarmowym. Bytują na suchej padlinie, świeżych i starych kościach, skórze, gnijących i wysuszonych rybach, wśród gnijącej materii roślinnej, w pryzmach kompostowych, gniazdach i gnijących grzybach[5][6]. Osobniki dorosłe znajdywane są także pod korą (zwłaszcza zimą), w napływkach powodziowych i na kwiatach – biorą udział w zapylaniu kwiatów o woni padliny[7].
Postacie dorosłe aktywne są od marca do października. Aktywność ich jest całodobowa, jednak szczyt osiąga między godziną 20:00 a północą[8]. W temperaturze 16°C rozwój zajmuje około 95 dni, a w temperaturze 31°C średnio 25,5 dnia. Temperatura 34°C nie jest już tolerowana. Przepoczwarczenie ma miejsce w gładkościennej komorze wykopanej przez larwę w glebie[9].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek pierwotnie palearktyczny[5]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Islandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Liechtensteinu, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[10]. W środkowej Europie jest najpospolitszym przedstawicielem rodzaju[5][3]. W Azji notowany jest z syberyjskiej i dalekowschodniej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Iranu, Chin, Korei i Japonii. Poza tym zawleczony został do nearktycznej Ameryki Północnej[4], Meksyku[11] oraz krainy australijskiej, w tym Australii i Nowej Zelandii[12][4].
Znaczenie dla człowieka
[edytuj | edytuj kod]Ze względu na nekrofagię chrząszcz ten był badany pod kątem zastosowania w kryminalistyce i entomologii sądowej. Spotykany jest na zwłokach ludzkich od fazy gnilnej do czasu, w którym zaczynają wysychać[13]. Częściej znajdywany jest na zwłokach znajdujących się w lesie, niż tych na polu czy mokradle[14]. Nie wykazuje preferencji względem tego, czy ciało jest ubrane, czy nagie[15]. Występuje jeszcze na zwłokach zagrzebanych na głębokości 30 cm, ale już nie na tych zakopanych na 60 cm[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 365. (łac.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 65 Łyszczynkowate — Nitidulidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976.
- ↑ a b c d e f g Arved Lompe: Gattung Omosita Erichson. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2024-11-24].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Seunghyun Lee, Alexander Kirejtshuk, Seunghwan Lee. Review of the genus Omosita Erichson (Coleoptera: Nitidulidae: Nitidulinae) in Korean fauna, with key to the Palaearctic species. „Journal of Asia-Pacific Entomology”. 18, s. 837–843, 2015. Korean Society of Applied Entomology, Taiwan Entomological Society, Malaysian Plant Protection Society. Elsevier. DOI: 10.1016/j.aspen.2015.10.009.
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (12), 1986.
- ↑ H.E. Jaques. The Fish-feeding Coleoptera of Cedar Point. „The Ohio Naturalist”. 15 (8), s. 526, 1915.
- ↑ Bastiaan J. D. Meeuse, Melville H. Hatch. Beetle Pollination in Dracunculus and Sauromatum (Araceae). „The Coleopterists Bulletin”. 14, s. 70–74, 1960. 3.
- ↑ A. Laboulbène. Notes entomologique. „Bulletin des séances et bulletin bibliographique de la de la Société Entomologique de France”. 6, s. 133, 1894.
- ↑ Yu Wang, Man Wang, Guoliang Hu, Wang Xu, Yinghui Wang, Jiangfeng Wang. Temperature-dependent development of Omosita colon at constant temperature and its implication for PMImin estimation. „Journal of Forensic and Legal Medicine”. 72, 2020.
- ↑ Omosita colon (Linnaeus, 1758). [w:] PESI Portal [on-line]. [dostęp 2024-11-24].
- ↑ Hermelindo Hernádez-Torres, Oswaldo García-Martínez, Isabel Salazar-García, Luis Alberto Aguirre-Uribe, Sergio Rene Sánchez-Peña. Primer registro de Omosita colon (Linnaeus) (Coleoptera: Nitidulidae: Nitidulinae) recolectada en cadáveres de cabrito (Capra aegagrus hircus Linnaeus) en Buenavista, Saltillo Coahuila, México. „Insecta Mundi”. 0626, s. 1–5, 2018.
- ↑ Omosita colon (Linnaeus, 1758). [w:] New Zealand Organisms Register [on-line]. [dostęp 2024-11-24].
- ↑ P. Kuhnt. Die Aasinsekten in Entomologisches. „Entomologisches Wochenblatt (Insekten-Börse)”. 25 (44), s. 180, 1908.
- ↑ Paul B. Shubeck. Habitat Preferences of Carrion Beetles in the Great Swamp National Wildlife Refuge, New Jersey (Coleoptera: Silphidae, Dermestidae, Nitidulidae, Histeridae, Scarabaeidae). „Journal of the New York Entomologica Society”. 91 (4), s. 337, 1983.
- ↑ Szymon Matuszewski, Katarzyna Frątczak. Effect of body mass and clothing on carrion entomofauna. „International Journal of Legal Medicine”. 130, s. 221–232, 2015.
- ↑ Emilie Christine Pastula, Insect timing and sucession on burried carrion in East Lansing, Michigan, Michigan State University, 2012, s. 19, DOI: 10.25335/d20p-pt12, ISBN 978-1-267-29475-3 [dostęp 2024-11-24].