Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Data założenia	1947
Dziedzina	astronomia
	Położenie na mapie Polski Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
	Położenie na mapie powiatu toruńskiego Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
	Położenie na mapie gminy Łysomice Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
	53°05′28″N 18°33′29″E/53,091111 18,558056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Astrograf Drapera sprowadzony do Piwnic z Harvard College Observatory w 1947 roku

Pawilon z teleskopem Schmidta-Cassegraina

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach (formalnie Instytut Astronomii) – ośrodek astronomiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach koło Torunia, kształcący studentów Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, a także służący obserwacji kosmosu, badaniom naukowym, popularyzacji wiedzy o wszechświecie.

Historia

Obserwatorium założone zostało staraniem prof. Władysława Dziewulskiego i prof. Wilhelminy Iwanowskiej, pracowników naukowych toruńskiego uniwersytetu, a poprzednio Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Wystąpili oni z apelem o pomoc w wyposażeniu tworzonej placówki. W 1947 roku wypożyczyli na 100 lat od Harvard College Observatory astrograf Henry'ego Drapera pochodzący z 1891 roku. Astrograf został uruchomiony w 1949 roku. Pierwsza przesyłka z książkami, czasopismami i mapami nieba dotarła z biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która to ofiarowała posiadane dublety^[1]. Podjęto decyzję o zlokalizowaniu obserwatorium astronomicznego w miejscowości Piwnice, ok. 13 km na północ od Torunia. Pomiędzy Piwnicami a Toruniem znajduje się pas lasów, w tym rezerwat przyrody Las Piwnicki o obszarze ponad 37 ha, ograniczający wpływ miasta na obserwacje^{[potrzebny przypis]}. W 1957 roku zbudowano budynek z pomieszczeniami biurowymi, technicznymi i noclegowymi. Pięć lat później zaczął działać teleskop 90 cm systemu Schmidta-Cassegraina. W 1989 roku uruchomiono teleskop systemu Cassegraina 60 cm^[2].

Od 2003 roku Obserwatorium realizuje unikatowy w skali świata projekt przeszukiwania nieba na częstotliwości 30 GHz w ramach programu Unii Europejskiej FARADAY^{[potrzebny przypis]}.

Od 1 października 2019 roku, zarządzeniem Rektora UMK, Obserwatorium Astronomiczne UMK funkcjonuje jako Instytut Astronomii^{[potrzebny przypis]}.

W 2020 roku radioteleskop RT4 przeszedł gruntowną renowację^[3].

Wyposażenie

Centrum astronomii umieszczono w zabytkowym XIX-wiecznym dworze, a w otaczającym go parku jesienią 1947 roku rozpoczęto budowę pierwszego budynku z rozsuwaną kopułą. Kolejne pawilony kryjące teleskopy optyczne, umieszczone w kopułach z rozsuwanymi dachami zbudowano w latach 50. i 60. XX wieku^{[potrzebny przypis]}.

Znalazły się w nich m.in.:


Nazwa	Uwagi
astrograf Henry'ego Drapera	wypożyczony Obserwatorium na 100 lat z Obserwatorium Harvardzkiego, odrestaurowany w 2018 roku przez studentów pracowników i studentów działających w Pracowni Konserwacji Zabytków Metalowych (Wydziału Sztuk Pięknych UMK) Koło Naukowe Studentów Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki UMK, Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
teleskop Schmidta-Cassegraina	największy w Polsce teleskop optyczny o średnicy lustra 90 cm
teleskop Cassegraina	o średnicy 60 cm

W latach późniejszych profil badawczy obserwatorium skoncentrował się na radioastronomii. tego względu wybudowano w nim dwa radioteleskopy:


Nazwa	Opis	Uwagi
RT-3	ma 15 m średnicy, został oddany do użytku w 1979 roku
RT4 Kopernik	ma 32 m średnicy, oddany do użytku w 1994 roku (jest to największy radioteleskop w Europie Środkowej)^[4]	radioteleskop RT-4 doczekał się swojego własnego profilu na portalu Facebook, prowadzonego przez jego operatorów.

Wybrani pracownicy

Wśród pracowników Obserwatorium Astronomicznego są naukowców^[5]:

prof. Władysław Dziewulski (1878–1962) – polski astronom, profesor USB w Wilnie, współzałożyciel Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Obserwatorium.
prof. Wilhelmina Iwanowska (1905–1999) – polska astronom i radioastronom, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, współzałożyciel Obserwatorium.
dr Cecylia Iwaniszewska - magistra matematyki UMK (1950) i doktor astronomii UMK (1959)^[6]
prof. Aleksander Wolszczan (ur. 1946) – polski astronom, odkrywca pierwszych planet spoza Układu Słonecznego, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, wyróżniony Torunianin XX wieku. W 1991 roku przy pomocy radioteleskopu w Arecibo (Portoryko) odkrył trzy planety poza Układem Słonecznym. W 1992 roku otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za odkrycie pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego. Wyróżniony przez wiele instytucji naukowych i czasopism specjalistycznych, m.in.: pismo Nature jako autor jednego z 15 fundamentalnych odkryć z dziedziny fizyki upublicznionych przez wydawnictwo. Jest także profesorem na Uniwersytecie Stanowym Pensylwanii.
prof. Andrzej Woszczyk (1935–2011) – astronom, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Polska Akademia Nauk

Na terenie obserwatorium działa Zespół Fizyki Plazmy Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk^{[potrzebny przypis]}.

Galeria

32-metrowy radioteleskop RT-4, został oddany do użytku w 1994 roku
15-metrowy radioteleskop, został oddany do użytku w 1979 roku
Widok ogólny na obserwatorium w Piwnicach: w oddali oba radioteleskopy (32 i 15 m) i obserwatorium astronomiczne, w parku obserwatorium i zabytkowe teleskopy optyczne

Zobacz też

Uczelnie i placówki naukowe w Toruniu

Przypisy

↑ Początki obserwatorium - Instytut Astronomii - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu [online], astro.umk.pl [dostęp 2022-12-03] .
↑ CecyliaC. Iwaniszewska CecyliaC., Wspomnienia o moim uniwersytecie, Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2014, s. 110, ISBN 978-83-927097-1-8 [dostęp 2023-01-16] .
↑ Radioteleskop RT4 jak nowy. portal.umk.pl. [dostęp 2024-03-22].
↑ Obserwatorium astronomiczne w Piwnicach [online], www.it.torun.pl [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-05] .
↑ Uniwersytet Mikołaja Kopernika [online], www.umk.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
↑ Stanisław Krause: Dr Cecylia Iwaniszewska. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2010-09-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-07-05)].

Bibliografia

Wolszczan, A., and D.A. Frail. A planetary system around the millisecond pulsar PSR 1257+12. Nature 355(6356):145-7, January 9, 1992. (ang.)

Linki zewnętrzne

[1] Początki obserwatorium - Instytut Astronomii - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu [online], astro.umk.pl [dostęp 2022-12-03] .

[2] CecyliaC. Iwaniszewska CecyliaC., Wspomnienia o moim uniwersytecie, Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2014, s. 110, ISBN 978-83-927097-1-8 [dostęp 2023-01-16] .

[3] Radioteleskop RT4 jak nowy. portal.umk.pl. [dostęp 2024-03-22].

[4] Obserwatorium astronomiczne w Piwnicach [online], www.it.torun.pl [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-05] .

[5] Uniwersytet Mikołaja Kopernika [online], www.umk.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).

[UMK_profil_C_Iwaniszewska-6] Stanisław Krause: Dr Cecylia Iwaniszewska. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2010-09-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-07-05)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]