Przejdź do zawartości

Obojnik

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Obojnik
Ilustracja
Cynanchum acutum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Rodzaj

obojnik

Nazwa systematyczna
Cynanchum Linnaeus
Sp. Pl. 212. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

C. acutum Linnaeus[3]

Synonimy
  • Sarmasikia Bubani[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Cynanchum boveanum
Kwiat Cynanchum annularium

Obojnik (Cynanchum L.) – rodzaj roślin z rodziny toinowatych. Obejmuje około 250[4][5][6] gatunków. Rośliny te występują na obszarach tropikalnych i w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego (w południowej Europie jeden gatunek – obojnik ostry C. acutum), w Azji sięgając jednak Syberii[4][6]. Centrum zróżnicowania jest Madagaskar, gdzie rośnie około 100 gatunków, poza tym w Afryce i Azji[5] (w Chinach rośnie 57 gatunków[7]).

Wiele gatunków to pnącza[5][7]. Około 50 gatunków z tego rodzaju rosnących na Madagaskarze tu sukulenty łodygowe[5]. Wyjątkami są rośliny wodne[5].

Sok mleczny wykorzystywany jest do wyrobu lepów na muchy. Z pędów C. rostellatum wyrabia się sznury, roślina wykorzystywana jest także leczniczo, a puch z nasion jako substytut bawełny[4]. C. sarcomedium prawdopodobnie był somą opisywaną w Wedach, z której sporządzano tak samo nazywany napój rytualny[4]. Jadalne są młode fragmenty pędów C. boveanum przyrządzane w różny sposób[5] oraz zewnętrzna część pędów C. viminale[4]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Cynanchum africanum
Cynanchum daltonii
Cynanchum ellipticum
Pokrój
Półkrzewy i byliny, prosto wzniesione lub (zwykle) o pędach pnących, o długości od 0,3 do 4 m, rzadko osiągające jednak nawet do 20 metrów długości[5]. Czasem rośliny kłączowe, rzadko także z mięsistymi korzeniami[7][5]. Rośliny zawierają biały lub żółty sok mleczny[5].
Liście
Ułożone na pędzie naprzeciwlegle, rzadziej w okółkach[7]. Zwykle liście o blaszce sercowatej[5] i ogonkowe[7], ale u roślin gruboszowatych zredukowate do łusek[5]. Z kątów liści wyrastają często drobne liście wyglądające na przylistki[7].
Kwiaty
Zebrane zwykle po 5 do 15 w kwiatostany (czasem kwiaty w nich skupione są mniej lub bardziej liczne – maksymalnie do 50)[5] baldachowate, baldachogrona, rzadziej w grona[7]. Działki kielicha prosto wzniesione[7]. Korona kwiatu promienista, płatki mięsiste lub cienkie[7], o średnicy zwykle do 1 cm, rzadko do 4 cm, barwy białej, kremowej, żółtej, brązowej lub różowej, czasem pokryte brodawkowatymi włoskami[5]. Płatki zwykle zachodzą na siebie brzegami, są rozpostarte lub zawinięte do środka kwiatu[7]. Prętosłup zwykle gładki, biały, pyłkowiny jajowate[5].
Owoce
Podługowate mieszki o cienkiej ścianie i wówczas gładkie lub kanciaste, czasem oskrzydlone lub szczeciniaste, albo też grubościenne i wówczas czasem pokryte miękkimi kolcami[5][7]. Nasiona podługowate, z kępkami włosków na obu końcach[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Cynanchum guehoi
Cynanchum floribundum
Kwiaty Cynanchum insipidum
Nasiona w otwartym owocu C. insipidum
Kwiat Cynanchum marnieranum
Cynanchum maximoviczii

Rodzaj należy do rodziny toinowatych podrodziny Apocynoideae Burnett (1835), a w jej obrębie do podrodziny Asclepiadoideae plemienia Asclepiadeae Duby (1828) i podplemienia Cynanchinae K. Schum. (1895)[8]. W obrębie rodzaju klad bazalny stanowi zróżnicowana i obfitująca w sukulenty linia rozwojowa pochodząca z Madagaskaru, której przedstawiciele rosną także w Afryce i Azji. Rodzaj w Azji tworzy dwa opisywane klady – jeden sięgający na zachód do Europy, i drugi do południowo-wschodnich krańców kontynentu. Przedstawiciele rodzaju z kontynentów amerykańskich pochodzą od grupy zasiedlającej Afrykę północno-wschodnią i Bliski Wschód. W ciągu XXI wieku zmieniło się ujęcie rodzaju, bowiem za sprawą metod molekularnych stwierdzono zagnieżdżenie w obrębie tego rodzaju kilku linii rozwojowych wyodrębianych wcześniej jako osobne, zwykle drobne rodzaje wyróżniające się budową morfologiczną[5].

Wykaz gatunków[6]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-06-04] (ang.).
  3. ↑ a b c Cynanchum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-06-04].
  4. ↑ a b c d e f David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 266, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XV. Flowering Plants. Eudicots. Cham: Springer, 2018, s. 209, 231, 377. ISBN 978-3-319-93604-8.
  6. ↑ a b c d Adenium Roem. & Schult.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-10].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Cynanchum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-06-04].
  8. ↑ Genus: Cynanchum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-06-04].
  9. ↑ Nazwa polska według Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 65. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Obojnik&oldid=74900933”