Nitidula carnaria
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Nitidula carnaria | |||
| (Schaller, 1783) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Nitidula carnaria | ||
| Synonimy | |||
| |||
Nitidula carnaria – gatunek chrząszcza z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Nitidulinae. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję i Makaronezję, a ponadto zawleczony został do obu Ameryk.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1783 roku przez Johanna Gottlieba Schallera po nazwą Silpha carnaria[1][2]. W obrębie rodzaju Nitidula zaliczany jest do grupy gatunków carnaria, obejmującej także N. maculosa i N. obenbergeri[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owad dorosły
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcz o lekko wypukłym, w zarysie podługowato-owalnym ciele[3] długości od 1,6[4] do 4,4 mm[2]. Wierzch ciała jest brunatny z rdzawym, rdzawożółtym[4][3] lub bladożółtym[2] wzorem na pokrywach, typowo obejmującym kilka plam; zazwyczaj plamy te są rozmyte, nieodcięte wyraźnie od tła[4][3]. Owłosienie pokryw jest na tle czarniawe, a na plamach białawożółte[2]. Długość czułków jest mniejsza niż szerokość głowy mierzona na wysokości oczu, a ich człony czwarty i piąty są zawsze tak szerokie jak długie. Przednia krawędź przedplecza jest prawie ścięta, przednie jego kąty niewystające ku przodowi, a krawędzie boczne nie są rozpłaszczone. Punktowanie na przedpleczu staje się ku bokom gęstsze i grubsze, ale nie przekształca się w mikrosiateczkowanie o formie plastra miodu[2]. U samców przedplecze jest słabiej sklepione, słabiej ku przodowi zwężone i znacznie bardziej matowe niż u samic[4][3]. Krawędzie boczne przedplecza i pokryw są delikatnie orzęsione[4]. Dla patrzącego od góry krawędzie pokryw nie są widoczne w całości, a jeżeli już widać całą ich długość, to są nadzwyczaj wąskie[4][3]. W kątach barkowych nie ma ząbka – są one zaokrąglone[3]. Przedpiersie ma szeroko V-kształtną wierzchołkową krawędź wyrostka międzybiodrowego[2]. Odnóża pary przedniej i środkowej mają golenie u samców rozszerzone mocniej niż u samic[4][3]. Odwłok samca ma prawie ściętą wierzchołkową krawędź ósmego tergitu. Genitalia cechują się półtorakrotnie dłuższym niż szerokim tegmenem o prawie równoległych bokach i zaokrąglonym szczycie. Edeagus ma ponaddwukrotnie dłuższy niż szeroki, najszerszy pośrodku i stamtąd w obu kierunkach zwężony płat środkowy o gwałtownie zagiętej części szczytowej[2].
Larwa
[edytuj | edytuj kod]Dokładnie opisane zostało tylko ostatnie stadium larwalne. Osiąga ono od 3,5 do 4,1 mm długości ciała i około 0,5 mm szerokości w najszerszym miejscu, wypadającym na czwarty segment odwłoka[5][6]. Boki ma prawie równoległe, dopiero za dziewiątym segmentem odwłoka zwęża się wyraźnie[6].
Głowa jest pomarańczowa z ciemniejszymi narządami gębowymi (aczkolwiek z jaśniejszymi głaszczkami szczękowymi), jasnopomarańczowymi czułkami[5] i czterema parami czarnych oczek larwalnych[6]. Ustawienie jej jest prognatyczne[5][6]. Za oczkami leżą trzy pary szczecinek[5]. Frontoklipeus pozbawiony jest guzków. Czułki są zbudowane z trzech członów, z których trzeci jest największy, a pozostałe zbliżonych rozmiarów. Nadustek ma parę krótkich szczecinek pośrodkowych, parę dłuższych szczecinek przy brzegach bocznych i parę jeszcze dłuższych szczecinek przyśrodkowych przy przedniej krawędzi. Poprzeczna warga górna ma prostą przednią krawędź. Na jej przednim i tylnym brzegu występuje po parze krótkich szczecinek przyśrodkowych i dłuższych szczecinek bocznych, a na jej powierzchni grzbietowej szereg dziesięciu szczecinek o zróżnicowanych rozmiarach. Nadgębie dysponuje listewkami i kolcami. Lewa żuwaczka ma pięć, a prawa trzy ząbki; obie są rozdwojone na wierzchołkach. Na prostekę składa się ponad dziesięć wyrostków, a na molę dziewięć szeregów guzków. Szczęki mają zaokrągloną malę z pędzlem grubych szczecinek w części odsiebnej oraz trójczłonowe głaszczki z członem końcowym o pojedynczym sensillum styloconicum, dziesięciu sensilla basiconica i bruździe na grzbietowej powierzchni. Wargę dolną cechuje prawie trójkątna bródka, zaokrąglony przedbródek z dużymi szczecinkami na przednim brzegu, niewielki dźwigacz głaszczków wargowych, a same głaszczki dwuczłonowe z czterema typami narządów zmysłowych na każdym członie[6].
Tułów jest pomarańczowobiały z pomarańczowymi sklerytami grzbietowymi[5]. Przedtułów jest dłuższy, ale węższy niż śródtułów i zatułów. Na zajmującym większą część grzbietowej powierzchni przedtułowia przedpleczu[5][6] gęsto wyrastają grube i krótkie szczecinki, podobnie jak na słabiej zesklerotyzowanych śródpleczu i zapleczu[6]. Pomarańczowe przetchlinki umieszczone są na wzgórkach lub brodawkach po bokach śródtułowia i zatułowia[5], zaopatrzone w pojedynczą szczecinkę[6]. Odnóża są pomarańczowawe, porośnięte szczecinkami[5], zbudowane z pięciu wyraźnie wyodrębnionych członów[5][6], z których trzeci jest największy, a piąty najmniejszy[5]. Ostatni człon wieńczy pazurkowaty tarsungulus z dwoma szerokimi szczecinkami[6].
Odwłok buduje dziesięć segmentów[5][6]. Ubarwienie ma pomarańczowobiałe z pomarańczowymi tergitami (oprócz białego dziesiątego) i pomarańczowymi przetchlinkami[5]. Te ostatnie leżą na segmentach od pierwszego do ósmego i zbudowane są tak samo jak na tułowiu. Dziewiąty segment zaopatrzony jest w pregomfy i większe od nich, lekko zakrzywione, stopniowo ku szczytom zwężone urogomfy[5][6]. Ostatni segment odwłoka jest okrągły, miękki[5] i wyposażony w dwa sensilla campaniformia na przedniej krawędzi[6].
Ekologia i biologia
[edytuj | edytuj kod]Owad rozmieszczony od nizin po niższe góry[7]. Jest głównie zoosaprofagiczny. Zarówno larwy, jak i postacie doskonałe żerują na suchej padlinie, najczęściej ptasiej, oraz kościach i skórach. Ponadto postacie dorosłe w okresie wiosennym odwiedzają kwiaty głogów i śliwy tarniny[7].
Przy temperaturze około 25°C i wilgotności około 54% stadium jaja trwa nie dłużej niż 13 dni, rozwój larwalny zajmuje od 35 do 40 dni, a stadium poczwarki trwa od 8 do 10 dni[5].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek palearktyczny. W Europie podawany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[8]. W Azji notowany jest m.in. z Cypru[8], syberyjskiej części Rosji[7], Gruzji, Tadżykistanu i Pakistanu[2]. Ponadto znany jest z Madery[7][8] i Wysp Kanaryjskich[8]. Zawleczony został także do Ameryki Północnej i Południowej[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ J.G. Schaller. Neue Insecten. „Abhandlungen der Hallischen Naturforschenden Gesellschaft”. 1, s. 217–328, 1783.
- ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Lasoń, Jiří Hájek, Josef Jelínek. The Nitidula carnaria complex, with description of a new species from Central Asia, and a key to world species of the genus (Coleoptera: Nitidulidae). „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 61 (2), s. 503-516, 2021. DOI: 10.37520/aemnp.2021.028.
- ↑ a b c d e f g Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 65 Łyszczynkowate — Nitidulidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976.
- ↑ a b c d e f g Arved Lompe: Gattung Nitidula Fabricius. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2024-11-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Noelia I. Zanetti, Elena C. Visciarelli, Néstor D. Centeno. Preliminary data on larval morphology and life cycle of Nitidula carnaria (Coleoptera: Nitidulidae), a species of forensic interest. „Revista de la Sociedad Entomológica Argentina”. 72 (3-4), s. 195-198, 2013. Sociedad Entomológica Argentina.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Alexander Ortloff, Noelia Zanetti, Néstor Centeno, Ricardo Silva, Felipe Bustamante, Álvaro Olave. Ultramorphological characteristics of mature larvae of Nitidula carnaria (Schaller 1783) (Coleoptera: Nitidulidae), a beetle species of forensic importance. „Forensic Science International”. 239, s. e1-e9, 2014. DOI: 10.1016/j.forsciint.2014.03.010.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (12), 1986.
- ↑ a b c d Nitidula carnaria (Schaller, 1783). [w:] PESI Portal [on-line]. [dostęp 2024-11-07].