Mihal Grameno
 Mihal Grameno (ok. 1920) | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 stycznia 1871 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 lutego 1931 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Mihal Grameno (ur. 13 stycznia 1871 w Korczy, zm. 5 lutego 1931 tamże[1]) – albański pisarz i działacz niepodległościowy.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny kupieckiej, wyznania prawosławnego, był synem Ilo Grameno i Liny z d. Mitko[2]. Uczył się początkowo w greckojęzycznej szkole w Korczy, ale w 1885 z powodów ekonomicznych wyemigrował do Rumunii[1]. Tam też związał się z albańskim ruchem narodowym i kształcił się w Szkole Pedagogicznej[3]. W 1889 został wybrany sekretarzem towarzystwa patriotycznego Drita, działającego w Bukareszcie[1]. W tym czasie publikował swoje pierwsze wiersze.
Po powrocie do Albanii w 1907 przyłączył się do oddziału dowodzonego przez Çerçiza Topullego, w którym walczył przeciwko Turkom[4]. W 1908 wziął udział w bitwie pod Mashkullore, po której jego oddział uległ rozproszeniu. Sam Grameno zdołał uciec.
Oprócz działalności zbrojnej Grameno zajmował się działalnością edukacyjną we wsiach południowej Albanii. W 1908 wziął udział w kongresie monastyrskim, który przyjął standard alfabetu dla języka albańskiego. Od 1909 wydawał w Korczy pismo Lidhja orthodhokse (Liga prawosławna), a od 1911 tygodnik polityczny Koha (Czas)[1]. W 1910, w czasie wystąpień antyosmańskich w Kosowie został aresztowany przez władze tureckie[5]. W 1912 należał do grona sygnatariuszy deklaracji niepodległości.
Po rozbiorze ziem albańskich w czasie I wojny światowej, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych[4]. W tym czasie zaangażował się w działalność organizacji Vatra, działającej w Bostonie, skupiającej Albańczyków mieszkających w USA i kierował pismem Koha (Czas), wydawanym w Jamestown. W 1919 reprezentował albańską diasporę na konferencji pokojowej w Paryżu[1]. W 1921 powrócił do Albanii, gdzie zajął się pisaniem artykułów, w których domagał się demokratyzacji państwa albańskiego[4][2] Po upadku rządu Fana Noliego w grudniu 1924 z uwagi na chorobę Grameno wycofał się z działalności publicznej. W 1925 wydał wspomnienia z okresu walk przeciwko Turkom.
W dorobku literackim Mihala Grameno znajdują się tomiki poezji, powieści, a także utwory sceniczne – komedia Przekleństwo języka albańskiego i dramat Śmierć Pyrrusa.
Przez władze Albanii wyróżniony tytułem Bohatera Narodu (Hero i Popullit)[4]. Imię Grameno noszą ulice w Tiranie, Korczy, Bilisht, Kamzie, Kuçovë i w Prisztinie, w Korczy i w Tiranie znajdują się jego popiersia.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]- 1903: Vdekja (Śmierć)
- 1905: Mallkimi i gjuhës shqipe (Przekleństwo języka albańskiego, komedia)
- 1906: Vdekja e Piros (Śmierć Pyrrusa, tragedia)
- 1909: Oxhaku (Watra, powieść)
- 1909: Varri i pagezimit (Mogiła chrztu, opowiadanie)
- 1912: Plagët (Rany, poezja)
- 1925: Kryengritja shqiptare (Powstanie albańskie)
- 1974: Antikat kombëtare : kujtime, pamflete, portrete
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 178. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b Mehmet e Faik Konica, vellezerit e njohur diplomate = 2022-12-07 [online], radioilirida.it (alb.).
- ↑ Yrmet Shabani. A Timeline of First Albanian Teachers and Education Degreee Programs Taught in Albanian. „Journal of Educational Research”, s. 19, 2019.
- ↑ a b c d Fjalor Enciklopedik Shqiptar, vol. 1. Tirana: 2008, s. 782-783. (alb.).
- ↑ Enis Halimi. AKTET POLITIKE TË RILINDJES KOMBËTARE DHE SHPALLJA E PAVARËSISË (19081912)". „Gjurmime Albanologjike - Seria e shkencave historike”. 41-42 (2), s. 133, 2011.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ivan Dorovský: Slovník balkánských spisovatelů: albánská literatura, bosenskohercegovská literatura, bulharská literatura, chorvatská literatura, makedonská literatura, slovinská literatura, srbská a černohorská literatura. Praga: 2001. ISBN 80727-7-006-3. (cz.).
- Thanas Gjika: Mihal Grameno: jeta dhe vepra : 1871-1931. Durrës: 2012, s. 506. ISBN 978-9928-122-35-3. (alb.).